장음표시 사용
361쪽
COMMENT. IN X. SECT. PROBLEM. 33i
rei caussa in , vulvae, siue uteri durities habet. Quomodo enim agcr sitiens, lhaud cirὼ suas stirpes c nutrit: sic durior vulva c quarum, insormando, nutricandoque suo sectu remoratur. l
i Ex animantibiis alia esse, clita bi cui ori tempore, alia clita' longiori uterum ferant, ex li- bris de animalium his loria conspicuum eis. Vrsa enim sol im triginta diebus, ut sexto libro ii dicitur,canis sexaginta, SI Vno,aut duobus, vel tribus,ut libro quinto, Ccrux mensibus octo, l vaccae notiem,dccimo pata uiat; Equae undecim, paribuat duodecimo. Canielus duodecim: oues, SI capne quinqhic. Mulierum plura sunt tempora, nam tum s eptimo tum decimo tum licitam inter se primum, S decimum pbsiuis parere ibienti teste eodem Aristotele quarto de li generatione capite quarto. Elephas cx quorundam sententia uterum scri anno demen- ll 1ibus sex, N: aliorum triennio. Aristoteles aurem tum libro quinto de hiltoria, tum quartot de generatione dicit biennio. Omitto cirim ad hanc partus varietatem, quae sunt apud
Plinium: illa enim fere omnia cx Aristotcle. Huius igiti u accidcivis, S varietatis caussam iinquirit hoc loco Arilstoteles, c. unque refert in longa uitatem: ut qu e longama simi, illa diutius ferant uterim , quae autem non it.i lcmpore breuioli. Nam qu. v longaeua sit tura simi, illa tanquam longillime duraturum aedificium, ad formationem, longius desiderantlcmpus; bene enim adna dum diligenter ut conflauantur,& M uin singulae partos. ncccsse cit id autem nisi longo i cmpore perfici non potest. Hoc autem via lucis aliter verum non cilla, atque hanc rationem aliquo in animantium genere deficere, admonet Arithotc- il le ;cqtius enim imprimis tardius, quam homo parit, parciim enim fert undenis mcnssibus, ldi odecimo gignit teste Plinio, nec tamen longioris vitae cit. Equorum cnim vita longissi- in, a maiori ex parte ad annum tricesimum teste Aristotcle icxto de historia; homo autem lx clephas inter animalia si mr,quae omnium diutillime vivant, sicuti apud cundem At illo- telum libro de longitudine, de breuitalc vitae capite quarto. Idcirco tradit Philosophus caussam singularem, uius ratione In cquis non valeat latio; eam autem dicit cisc duritiem Ivicti, qua praeditae equae sunt; sicut enim in sicca terra non possunt celeriter plantae ado, tescere, nimirum prae alunciati inopia: ita in equ:u um ut ris, esim ob eorima duritiem scili cet, tum vasoruin, per quae alimentum transit, tum aliarum partium, quae non cedunt, non pollit alimentum nisi aegro a fiTtii tralii, mora in perficiendo partu contingit, atque ideo li Ius temporis requiritur. Ncc tamen ratio ab Aristotele superius adducta, non eli appro-li handa nisi ut de equarum uteris dictum est, alia interueniat proximior, quae calptus possit. Il Porro qtiae Thcodorus vertit-enim ut tardius maxime quam homo p. m. caute in illis ac-l cipiendum est adiici buim,maxime,sicuti etiam in Graecis Astrusri: non enim sensus est,quod it equus hominem superct hoc Cth maximo temporis interuasto, aut plus quam alia ani- lmalis,lud potitum eth a stirmationis,aut excmpli gratia,quod primum obuiu fuit tanquam, lporallimum, i primis aut ut iam sane diceret hoc modo: Equus enim sene tard- , quam homo fi paras, breuioru tamen vita est ebci; modo tum apud Graec. iamne, tum apud Latinos, maxime, li usurpatur: Licet Theod ipsa verboria collocatione sensum obscurauerit,multo cnim clarius ita Rinrita equus emm maxιme,ut tarius, quam homoparitμ visere minus pol ii. Extrema ctiam lpi obicinatis verba non in Latinum conuertere; sed paraPlirati cxponcre dicendus est Grae lce eium ita ad vzrbum Muti em icca terra haud celinter enutrit, ita se equi uterus quod i iceti .ul sensum hoc loco nihil intersit, adnotasse tamen libuit, ut viri morem, cum quo nobis litisce in problematibus consuetudo est, cognitum habeamus. l
Cur proles caeterorum animantium magis, quam hominis suis parcntibus similem gerit naturam Θ An quod homo vago, varioquc plurimum animo in coitu est; prout Rutem pater, materque in conceptu a cti fuerunt, ita partus
cuariant. Caetera vero animantia omnia, aut certe plurima, rei tantii in ipsi in- l
tendunt, totaque se sic veneri dedunt. Adde quod ob eam auiditatem, mini- line repleri magna ex parte patiuntur.
362쪽
Naturae nomine in hac filiorum ad parentes maiori, aut minori 1imilitudine in anim libus, non solum intelligit Aristoteles temperamentum is um, qua notione Hippocrates ea voce saepissime usuS est, atque etiam formam corporis, quomodo etiam candem ali quando vii irpauit idem Hippocrates; sed ea omnes amones, Zc operationes, quas Galcnus libro de differenti)s sumptoinatum capite tertio, ad animum refert, easque animales vocat, I particulatim autem .scnsibiles, mota uas ,& principeS tres, imaginationem, ratiocinationem , S memoriam: cx quibus singulis etiam,signa desumi ad dignoscenda partium cor potis temperamenta, docuit idem Galenus libro ariis medicae. In liis igitur omnibus, quae naturae nuncupantur ; quaeque idcirco plurali nominc etiam fortasse expressit Attitoteles, dicens r--quasi naturas diceremu licet singulari verterit Thcodorns iuvaram, quare maior filiorum ad parentes obseruetur similitudo in aliis animalibus, quam in homine inquirit hoc loco Philosophus. Caussam autem dicit est e varias & multiplices affectiones, aut motiones, quibus homo animo agitatur dum concumbit, ab illis enim immutatur viri semen, menstrua mulicris,atque ita disponuntur,ut quod gignitur illa nota impres umappareat,quae in imaginatione pri sis inerat, cum igitur non ab eo, quo natura praediti sunt parentes habitu, similitudo ducatur a filiis, scd ca, quae conceptionis tempore adest a testio, quid miri a robusto imbecillum, a prudente fatuum ab audaci gigni timidumtCuius rei eandem sitiam tradidit rationem Alexander problemate vigesinio Octauo libri primi. Porro autem iuxta affectionem, quae concubitus tempore parentibus inlit, v l riari prolem, illustre etiam in eisdem animalibus habemus exemplum in libro Genusu si in pecoribus , quae soccro Iacobo pascebat Labamus, haec enim iuxta colorem virgarum, quae ipsis concubitus tempore apponebantur; modo quidem unius, modo atricin alicrius coloris sobolem procrcabant:Illuilae etiam in AEthiopicae Heliodori lii floriae lib. quarto in Persina Hydaspis AEthiopum regis uxore, quae patriae colore nigra,quod marito iuncta coia
cepisset in thalamo ubi Andromedam nudam, S albam quod Andromeda fusca ab aliis dicatur, hoc quidem loco nihil iruersit pittam aspexisset, quo tempore eam Pcrseus a Saxo dcduxit Charicleam albam concepit, & peperit: quod exemplum deinde diuinissimus Poeta noster Torquatus Tasius in heroico poemate sequutus est, ubi albam Clorindam, nigra mater ideo gignit, quod in thalamo similiter pictam albam virginem iope Diui Georgi; a dracone liberatam prae oculis conceptionis temporc assidue habuisset: est enim adeo efficax imaginandi vis, ut facultas, quae formando statui insistit, eo
I tota attrahatur, humoresque omnes liabeat obsequentes. Alia autem animalia omnia fernth cum conriimbunt, tota in hoc sunt, huicque rei dedita, nec fantasiam alio attentam, aut spiritus alio habent distractos, unde semen effusum iis, qui ibi sunt parenti bus , non iliis, similcs procreat filios. δε ου Astiis quod ob eam auid larem. Corollarium quo simul confirmantur ea, quae disti sunt. Adeo ucrum est semen affici pro affectione, quae tempore concubitus insit animo, ut amplita, sic varia cupiditate affecto, animoque ab ea re alienato, celebret quispiam venerea, non concipiat mulier, semen lenim spiritibus delli tutum, qui ad alias in Sc cupiditates abstracti eris, remanet insuecu i dum: unde fit ut conceptione saepe frustrentur mulieres, alia animalia non irem. Cuius ta-l mcn rei, & sterilitatis aliae etiam citusta afferuntur libro quinto de placitis Philosophorumi apud Plutarchum ex Dioclis, Stoicorum, & Erasistrati opinione, quae umiliter leguntur in libro quodam inscripto de historis Philosephua, qui in Galenum auctorcin resertur. Potio sit legeremus id liquidior esset sensus, quem attulimus,nulla ij cnim stipemus de cupiditate, sed de varia animi affectione tantummodo facta est mentio. li Verum absque cxemplaris autoritate, aliquid immutare mihi semper religio sit S persual dear potius a me. locum non intelligi:Problema autem totum quoniam nimium libere mi-l hi transtulisse visus est Theodorus, ita ferme ad verbum reddidisse placuit: An quo am mi concuktu homo quidem mastis ter animo af ιιur, prouι autem pater ma realectisunt, ita li raram variantur 'artu . Aha autem ammaba,aM omnia, ut plurima, in Me i o tota sent. Adhue 'l autem non replentur ut frequenter ob eandem cupiditatem. Praeter haec autem quae dicta sunt . in
candem sententiam apponere libuit, quae libro paullo ante citato de Historia philosoplura li Galeno ascriptos a potius apud Plutarchum libro quinto de placitis Philosophorum ca-lf pite duodecimo de eadem similitudine afferuntur his verbis: -υυια l
363쪽
COMMENT. IN X. SECT. PROBLEM. 333
Cur albi tam homines, quam equi, oculis magna ex parte caesiis sunt 3 Ancum oculi triplici coloris genere distinguantur, nigro, caprino, &caesio, i corporis totius colorem oculi quoque color consequitur: itaque haud im- merito caesius est.
l HominesM equos,qui corpore albi sunt, oculos magna ex parte habere glaucos,qui co-l Iot est 3e ipse ad PMdinem tendens, ideo dicit Aristoteles, quoniam totius corporis C l lo,rem, oculorum quoque color consequitur, qui enim humores corporis cutim coloransis ijdem proportione oculum etiam colorant, tunica enim Cornea, in qua huiusmodi colorest apparent, est veluti exterior cutis ipsorum oculorum. Caesius autem seu glaucus color al-l bedini proximior est, quam aut niger, aut Caprinus, qui alij duo oculum colorare solent. Verum dubitatur de colorum numero,qui hoc loco reseruntur. Nam idem Aristoteles priamo libro de historia animalium capite decimo, atque etiam quinto de generatione capite primo,quatuor illos esse dixit,nigro,c οβ caprino charopum adiungens: Respondemus oculorum colores primarios esse duos,nigrum, Sc caesium, qui ad albedinem resertur, sicuti etiam duo extremi colores, albus,& niger,alis autem sunt medij, quomodo eos accepit Galenus libro artis Medicae r medij autem plures esse possunt, variisque nominibus appella tur , nam praeter caprinos, Aristoteles etiam loco adducto aquinos retulit ovium, hi verbomnes ad duas illas primas differentias reducuntur. Hoc autem loco omnes non habuit necesse numerare Aristoteles, cui satis erat, caesium totius corporis cuti, quae dicta erat,esse proximiorem. Dicere etiam possumus sub caesi js comprehendisse etiam charopos, sunt enim hi colores satis similes, quamuis charopus dilutior, & ad albedinem magis tendens, Caesius autem saturior, & intensior, ut si de Caesiis valet ratio, multo magis de charopis illa quidem valeat. Quin scribit, Sc Apollonis scholiastes γλαύκM &χα-ν, seu caesium, de charopum synonitruus accipi: Atque etiam Theocritus Mineruam dicit habere oculos charopos, quae ab Homero toties caesa dicitur. Nec ignoro tamen Galenum commentatio tertio in librum tertium de morbis uuincibus particula trigesima, de eisdem caesiis, Zecharopis oculis non breuiter disputasse, cosque de quorundam opinione proponi apparere poste contrarios, sed huc non sunt omnia congerenda, nec omnia disputanda. Porrδhuiusmodi colorum caussas, quae tum ab humore, tum a spiritu petuntur, abunde disquirit Aristoteles libro, qui adduinis est, quinto de generatione animalium capite primo, a que etiam Galenus libro de arte Medica.
Cur homines nana statura proueniunt vel potius quaerendum in uniuersum, cur in animantium genere alia paruo, alia magno consistant corporeὶ Diqiij eo by Corale
364쪽
Caussa duplex sane reddi potest: aut enim locus, aut alimentum id facit. lo cus sit angustus est, alimentum, si exiguum. Quod etiam partu iam edito nonnulli cssicere conantur, ut qui catellos in caveolis occlusos educant. mi bus itaque caussae locus est, hi pomitioncs redduntur, sunt enim latitudine quidem, profunditateque pro magnitudine suorum parentum , breues tamen omnino. Cuius rei caulia eth, quod rectae lineae in aduncas se flectunt. Igitur quomodo tabernarum piisturae, quamuis breues, tamen dilhcntae in la titudinem , prosunditatemque cernuntur: Ita pomiliones quoquc formari
ex loci angultia incidit. At vero qui ob alimenti inopiam perfici non potuerint , hos membris quoq; puerilibus con s are Videmus: fitq; ut aliqui, quam
uis breaes admodum sint, modice tamen coagmentatas omnes fili corporis partes habeant, ut Melitenses catelli. Ratio enim quod non ut locus, sic natura seu in ciuccre opus soleat.
Duo proponit Aristoteses: alterum de nanis hominibus speciatim, qua ex causa gi-
gmntur : alterum Circa eandem materiam, uniuersε ; quare alia omnino sint magna, alia parua: nec adstringit propositionem ad ipsos solum animantes; licet Theodorus, qui ita locum accrpit, ita etiam conuerterit, animautibus nominc cxprcssis, quod non fecit Ari .stoteles,cuius Graeca ita ad verbum Latinc sonant: ex caussa nam gignuntur ' Adhuc au.
tem - uerse magis. yropter quid alia quidem omnino magna, alia avtcmparata 'particulam au .
tem ολως, id cst, omnino, bini sit Theodorus, cui illud satis filii dicere; qu.er diam ιυ uniueν- sium cur in anima virum genere, sec. At haeccxprimunt, quod Aristotcles dixit μῖλον --; lsane Theodorus ut ego quidem existimo, non plane assequutus cst sensum, atque idcirco lparticulam omisit, quae magnum hic habct momentum, Ut appa tabit. Non e sala autem in laltero membro ad animantia adstrictam propositionum ideo dicimus, quia praeter haec, u -lboses etiam ipsas comprehendere potest, quarum in genere pumilionum ctiam infelicitas dicta continetur, ut Plini j verbis utar, licet ille caustas alias alserat, qui ab aric cos formari lproponebat. Aristoteles autem hoc loco duplex facit pumilionum genus . alterum, quos proprie tales dicemus, qui inter homines tantum sunt,& primo problematis membro continentur , alterum eorum, qui dicuntur , hoc cit, omnino parui alteram aulcm partem huius secundi membri, quae continct omnino magnos Aristoteles non xplicat lprimi autem illi, quos proprie nanos dicimus, disserunt ab his, qui ολως μιαροι appellaritur, ltum forma corporis, tum etiam caussa: nam v duas affert Aristotcles caussas, ita alterat al- lteri generi conuenit: forma quidem quoniam proprie nani ex Aristotcle quarto de sancratione animalium capite decimo, illi sunt, qui habciat partes superiores magnas, inserio- ires autem, quae pondus sustinent, & pedes mouent, paritas, nec supcriori biis proportione irespondcntcs, & hi solum inter hominos repcriunt ut: nam caetera animalia, hoc quiescmmodo, similitudine quadam sunt omnia nana, & infantes ipsi omnes nam, Dam S hi obpartium superiorum magnitudinem recti ambulare non possunt, at serpcre conmtur, sicuti scribit idem Aristoteles loco prius adducto. Qui aulcm omnino parui, atri quae omi itu parua dicuntur, illa habent partes proportione respondentes, S inuicem conianensuratas: haec autem tum in animalibus, tum etiam in plantis reperiri polliint; talcs cnim sunt catu- 1li Melit enses, quos hic dicit Aristoteles, SI equi illi pusilli, quos memorat idcm l: bro
uo de historia capite duodecimo; atque arbores illis pusillae, quas deliciarum caussa, tum in fviridariis: tiim in vasis serere ibicinus: disserunt autem haec, etiam caussa ipsi, nam primi generas caussi est loci angit Ilia, alterius, defectus alimenti, quamuis in plantarum genere altera ex altera pendcat. Anis e ηδε- euod etiam partu Iam eDo. Haec perti l nent ad secundum membrum eorum , quae omnino parua sunt, sed parrcs habent propor- lj tione respondentes, ut si int catuli Melitaei, quoniam vero tales esse possutar, tum ab ortu, deficiente in vicio alimento , citin etiam ab arto ipsa, idcirco liaec addidit Ar istotelcs, quaei vero dicit S Theodorus transscrt, erant proprie , Ut nomen ipsum ii indicat, coturnicum loca, ubi alebantur,seu caueae, scii quo alio modo essent constructae: hinc vero vicinitate, ad canum similia loca transtulit Aristoteles:quila de in cisdein fortasibi allabantur simul. ιπις p. ο--πιχον. itaque cause . Explicat alteram ex causti sis, nimirum loci angustiam; haec autem pugmaeos, seu nanos ciscit, quorum membra, in
i uicem proportionc haud respondent: nam Iongitudine, de profunditate, parentum iu- istam
365쪽
33sCOMMENT. IN X. SECT. PROBLEM.
Rim magnitudinc ni aequalit; qxiae latitudo,&profunditas est in partibus sit perioribus lcapite di thorace, reliqua autem sitne omnino parua; ut partibus his exceptis, similes aliis lsint, quos uterum membrum comprehendir. Obseruandum aut in sura , cliiOd-ln .aut precentatem denorare solci, hoc loco sumi pro ρνο anduate, ut sensus necessario requirere videtur, & apl)arct cx verbo, quod sequitur in simiIittidine ex picturis addi icta. e Sudi . proseqtiitor autem Arsiloteles ostendere quomodo ex loci angustia oriatur parilitas, quinciis ac ic: locus autem est ut crus ipse, in quo liomines formatam r. Cum ille ii itur angultus est , net: potestandu echina sic sic materia exporrigero, contrahuntur lineae de flectuntur in alias di incia noncs, compresIiorque redditur figura ut fere nodosum in globum ligati videaruur quemadmodum cleganter hisce carminibus de eisdem dixit Stat.
tur quomodo. Similitudine docet quales sitiit hi pumilioncs, parui quidem, distenti tanaci latitudine, NI protiinditate . nimirum quales videntur homines de ptisti in cauponis. Ibi autem ideo tales si illise depictos crud bile est, quod cauponae, Cum loca cisent vilia, de sorii da. ubi impuri tantum homi ncs , in standi gratia diuersabantur ut Areopagita: qucndram vetii erant in Areopagum accedere tolle Athenaeo, qudd pransus esset in caupona ut uci risum tanqtiam notia animalia, dc naturae ludibria, inaequali illa, S minime iusia pro portio ite aspici ciuibus mouercnt, aut quod loci angultia, qua in Cauponis hae picturae v iob. ntur,alias capere non pollet, aut quod vilibus locis viles, Ec rerum vilium picturae vi libus hominibus gratae cile solercnt. ι ι θ - - ενδ αν. At vero ouισι al nuntiissectum. Explicatali crum incinluxim ad ani lia pertinens, quae cxalimcnti inopia priua sunt: Haec aulcm talia app.uciat, quia impersecta sunt, sic litica appellat Arist ad iustam enim cuiusque rei magnitudinem ivlla requiritur. illinc mimcsura ted huiusmocli, quamquam membra habent admodum exigua,&puerilia, coriarulem tamen iustam habent proporticinem, sibique inu:cem respondent, ut caput pedi, hic thoraci, & ssingulae singulis: causia autem est, quod natura, non sicut locus, pus litum facit,sed alio modo: At uani illi fiunt tales a loco, hi nona loco, qui supponitur proportione aequalis; sed iraturae interuentu ; natura autem membra facit inuicem proportione respondentia; nam alimentum , quod ab ipsa distribuitur, distribuitur aeque per singulas partes pro necessitate, quo usu singularum, ut si multum; singulis multum, si cxiguum, singulis exiguum impertiatur, idque tam extra uterum, qxiam in utero ; nisi hic vel a loci angustia, vel ab alia re ius impediatur oper.itio, A membra vitientur. In arbuscolis autem, quae in vasis scrinatur desectus alimenti, paruitatis est calami, alimenti autem desectus in iis a loci angustia ortum habet, ex loco enim ha t alimentum , at locus cxiguus exiguum praestat alimentum: alia enim georgicorum ad hanc rem p xcepta modo In hunc censum non veniunt. modice tamen coarent a M. Vci cor, ut sic nilim Thcodorus expresseiit; vox enim, modice, qua utitur, non cam habet vim, quam Modicum, enim vel signifieat patuum pusillum, quod GraecE era ον, aut aut moderatum x Neratum . nec rn1ω, . nec parum, quod Graece Ad hoc lanu loco denotat proportio- liacm p.irtium, commensumque responsilim, Ut loquitur Vimmius, aut membrorum com lpetentiam, ut Agellius,denique syinmezriam, quae Latinas iam auribus usitata vox est Non lignoro tame in veteri lexico eli poni, quod ut alicubi fortasse recipi pos lsit. ita lioc quidem loco ineptum cli, niti alicuius Latini scriptoris autoritate confirmetur,
eam voci Jubesse significationem, quae proportionem denotet. Alibi etiam in lhac problematum tralatione c.idcm voce cadem significatione usum Theodorum memini line adnotasse. Ita igitur totum locum ,sermo verbum verbo reddo: Nonnasia que est iidere. lparui quidem admotam sunt , proportione ιamm sibi ininem res ondent .sisti eatab Mehien lμιιιaessa autem si quod non sicuι locuW, ixa natura facit. Porro de catulis Melit ensibus multi l meminere auctores ; Strabo, Steplianus, Athenaeus, de Plinius. Hi vero siue cssent ex Meta llita insula inter Siciliam, & Apimcam. sciati vult Strabo libro sexto, siue ex alia Melita in ter Corcyram nigram, Sc Illyricum,ut vult Plinius libro tertio, qui ctia Callimachi aucto
ritatem adducit, &Stephanus, qui tanWn eam inter Epiriim Italiam collocat, calles erant pusilli & admodum graciles ut eam ob rem an amor ,ac deliciis,ociosis cstent mulie- Tt 1 ribu ,
366쪽
ribus, & volii Iosis viris, quales erant Sybaritae,quos huiusmodi animalculis icuti etiam pusionibus ex hominum genere se oblectare solitos, Athenaeus testatur libro duodecimo. lDe pygmaeis ita scribit Aristoteles octauo de historia capite undecimo : Est aatem hie Atiis, terrea quemn s babium1t: non enim haec θωa est, sed re vera est geniM P ddam ut distiani pustilam tam ho si, tum equorum. Plinius de eisdem libro septimo capite secundo. supra Mil extrema in parte montium 1 thamaei P et i narrantur. temas l=ithamas An tudine, hoc est ire nos dodrantes non excedentes ,salubri taris,semperque vernante, momi bin ab AEgmtone ensiti quos armibin infectari Homeriis quoque prodidit.Fama es infidentes ariet- caprariamque dabis arma res sagittis, veris ιempore υniuerso agmine ad mare defendere, o oua, pust que earum istam eon sumere: ternis expeditionem eam mensibin confici,aliter futuris gregib- non res m. sas rerum imιolennisque,Vouorumpat imbias constrat. Haec Plinius. Strabo Sc pygmaeos, Ac omnia illa
fabulas esse dixit libro decimo septimo: neminem enim umquam fide dignum pygmaeos vidisse: libro autem secundo eorum longitudincm memorans, trium spithamarum similiter ut Plinius dixit: est autem spithama quam Plinius loco modo adducto dodrantem interpretatur, idem ac palmus maior, nimirum quantum extensa manus spatij capere potest. qui sunt pollices duodecim. Eriint igitur pygmaei longitudine trium palmorum nostratium, seu pollicum digitorum triginta sex. Finem faciam huiusce problematis expolitioni , si addidero, quae omnia luc de pygmaeis eorumque caussis ab Aristotele proponuntur, eadem fere ad verbum adduci a Cettio Rhodigino lectionum antiquarum libro tertio capite decimo deprauata tamen aliqua ex parte, sed quod stomachum magis faciat, magistri Aristotelis nomine praeterito. Atqui,& eruditissimum Dalechampium in annotationibus ad Plinium cum ea Rhodi gini citaret, Aristotelis de ipse nomen, unde illa pene iurio desumpta erant a Caelio, reticuisse, magis utique miranisum.
λι-.-θ μέζοσι, μώζον λ διτα , e m Nic. Cur in animantium genere alia maris,ac foeminae coitu creantur,alia concretis quibusdam proueniunt, similiter atque primus eorum ortus extiterit Quemadmodum qui de natura docent, primum animantium ortum, muta-ltione, dimotioneque mundi, uniuersit orbis ingente, disserunt extitisse.
Et quod nunc, si rursiam ortus eiusmodi futurus sit, tales motiones aliquas praecesisse oportebit. Principium enim rei cessisque maximum est, quippc quod rei dimidium sit. Semen autem genitale principium esse, certum cit.
Ergo minutorum animalium quorumque Ortus, nullo agi mutuo concubitu solet: caussa cur ut principio extiterunt, creari nunc etiam possint, seminis exiguitas est; rei namque minoris, minus quoque principium esse conuenit. Quamobrem huius etiam seculi mutationes, semen animantium minutorum generi satis contrahere possunt, quod saepius usu euenit. Tum enim maxime oriuntur, cum mutationes temporum incesserunt. Maiorum autem
genus, mutationem quoque pro sui magnitudine desiderat ampliorem.
Duos proponit animaliu generationis modos,alter cum animalia ex se inuicem gignum tu ut homo ex homine equiis ex equo,quae generatio univoca a Philosophis dicitur: alter cum animalia ex concretis quibusdam oriuntur, ut hic dicit Aristoteles,quς alibi ab eodem Philosopho dicitiatur oriri sponte, Graech Hae in , seu, ,- - οιώ μέ , ut hac eadem si ctione problemate sexagesimo quarto,& libro septimo prima Philosophiae capite nono; ac tertio libro degeneratione animalium capite undecimo : Haec autem sunt, quae absque animalis
367쪽
animalis semine gignutur ex materia putri,ut dicitur lib.primo de generatione animalium capite primo, nimirum alia humo, aut stirpe putrescente, ut complura insecta, alia in ani bus ipsis ex partium excrementis,ut sc it idem Arithoteles, tum loco citato primo de generatione animalium, tum libro quinto de historia animalium Capite primo: atque haec a nonnullis Philo phis dicitur generatio aequivoca. Inquirit igitur Aristoteles hoc problemate, quare ex animalibus nonnulla eo modo, nonnulla hoc postremo oriantur lPrimum autem ctsi non valde referat) illud circa Theodori tralationem obseruo eum non ffidelitet prima verba reddidisse, sensum tamen explicuisse: nec enim mas, aut foemina ab Aristotele nominatur: sed ita prorsus Aristotelica Latine sonant: Cur ex an Abin , alia indem ex se inale gignuntur, alia auιem ex quibusezam ι-retis, non sectis atque ab initio ipsis extitus ratist Quod autem in Theodori verbis est; Moque,operarum sanc puto fuisse ierratum, licEt quotquot Latinos codices mihi videre contigerit, ita scriptum habeant, legendum boni ter atque, uti nos etiam excudendum curauimus. κριως. ααυτοκ-Ombur atque primm eoru- ou- αιiteris. Non simpliciter in secundo imembro proponit, quare alia sponte gignantur, sicuti problemate sexagesimo quarto liu-l ius eiusdem sectionis: sed haec addit quae ostendunt,qualem hic putauerit Aristoteles fuis- si se ab initio eorundem animalium ortum, cum primum genita sunt. Fuisse enim his alii quando aliquod primum initium hic diserte scribit Aristateles. Id autem, ut puto, dicit, i quoniam haec eadem animalia, quae sponte nascuntur, generant Sc ipsa, ut scribit idem Aristoteles libro primo de generatione animalium capite primo ; sed genus diuersum, vili iesidem ille quidem affirmat 1 Atqui, ut experientia in nonnullis animalibus docuit, idem lspecie,sicuti in muribus,qui ex putredine in naui orti,deinde Coeuntes breui totam naueml muribus repleuerunt. Orta igitur, SI ab initio sunt ill3 animalia, &sequentibus rempori bus denub genita ex quibusdam concretis, hoc est talibus simul contractis, δc unitis, quae tale principium ad ortum idoneum habent; ita enim scribit quinto de liilloria animalium lcapite primo, ubi quod hic dicit , ibi dicit, συ - , ac tertio de generatione lanimalium capite undecimo appellauit αρ,-ν μοι His, hoc est 1 nimam eoneremnem.
- ην He οι πει-λεν ims. An quema odum qui de natura docens. Editio Basiliensis non lhabet particulam quae solutionem inchoare solet, ii, an, nec eam agnouit Theodorus,nec antiquus interpres: Addidit illam ex aliquo antiquo exemplari, ut puto, doctissimus C lsaubonus. Erant autem in illis exemplaribus haec apta e superioribus, nec tamen minus lsensus constabat. Haec autem siue cum particula, η, aut absque ea legantur, continent tum lexplanationem eorum,quae in postrema parte secundi membri addidit, causiam nimirum lmare haec animalia ab initio sponte naturae genita sint, tum etiam amplius, ex opinione lnonnullorum Physicorum, quare omnia animalia ita etiam fucrint genita ab initio ortus ipserum t ac ex illis deinde solutionem problematis dediicit. Inquit igitur fuisse non- lnullos Physicos, qui dicerent, ciun ab initio extitit animalium generatio,extitisse eam ob transmutationes, & dimotiones admodum magnas mundi, totiusque yniuersi. Atque si nunc etiam contingat, illa denuo exorienda esse, corruptis nimirum rerum omnium sin- lgulis speciebus; necessarium similiter esse, huius di quasdam motiones, id est, admo ldura magnas quibus totus dimoueatur mundus, praecedere. Sane ut hi fuere Pitysici, qui dixerunt mundum fuisse genitum, veluti Empedocles Agrigentinus, de Heraclitus Ephesius,ut testatur Aristoteles libro primo de ciet atque alijuta quis ex ipsis hoc praecipuum dixerit, animalia fuisse per illas magnas limotiones, atque eo modo genita , non lhabeo dicere. Plutarchus libroquinto de placitis Philos horum, de eiusdem Empedoclis lopinione quod ad hanc rem pertinet,ita scribiti Empeiae primo Ammalia, sentas ne um lquam inter o orta extitisse: sed membris,qua nondum eoὼ- π: deinde artes eo Lisse, ita ιι ιμ- mi firmam compages referret: tertium ortum fuisse exis, s vi im nascunturr quartum non iam ex iubin, ut ex terra, o aqua; proinae vi im, cum ahmentum ac orum esset dens tam ,als muturam firma vemctas inritamentum emistendi iam attulisset. Sed 3e eodem l Co, paullo ante haec,quae modo attulimus Anaximandri de eadem re opinionem his verbis
recenset idem Plutarchus: Anaximander prima animalia in hamore nata, corrui- contentastinosist adiatiora autem facta nasisitaete' desivisse, reptos cortire, non musto tempore seperuixisse. Archelaus etiam, qui Physicus dictus est, memoratur aDiogene Laertio, censuisse animalia de limo nata esse, nimirum ex terrae calore,quae limum lacti simillimum ad escameliquauerit,& sic etiam homines natos. Quin quosimque de chao, confusaque illa, 3e rudi mole a philosophis,& a Poetis, qui a Philosephis ea desumpserunt, dicti sunt. illa huco'nia, Ut existimo pertinent, quamquam non sine ementi caussa idem chaos, sicuti alij
368쪽
aliam materiam proponocent. Porro hanc opinionem qua de loquimur, animalia etiam lperfecta/lior inem ipsum: omnia denique qhi cumque ex semine oriuntur etiam absq; semine Oriri polle, non videtur reiurasse Micenna libro xv. de Natura animalium capituprimo, siciam tamen multis rationibus impugnatiat Auermes secundo Mora pli' lucorum. lSed Sc nostris temporibus Avicennς opinionem siccutus Andreas CValpimis vii subtilissi mus, lito ego Olim in medicina praxcptore usus sum , Averrois rationes soluere conatus, qu:E Aut nae fuit renouasse, multis argumentis comprobare conatus est lil Wo quinto qua thionum Peripateticarum. Porro Aristotclcs ex eorundem Pliiloibphorum opinione ut existitiao,ratio in deducens, unde problematis solutionein colligat, ait iure fieri,ut ad lanimalium pei sectorum nimirum, ncrationem, magnae illae requirantur mutatione qua dictae sunt; ill enim mutationes sunt principiareriim ex illis gignendarum, principium autem est maxima pars rei, nimirum dimidititia, ut dicitur etiam quinto de Republica caiapite quarto 1 mutationes igitur maxima pars sunt mi gignendae ; quae autem dicuntur de
principio, illa cadem intelligenda de semine i cst enim hoc principium quod latri; igitur
prout se habebunt mutationes, ita ctiam se habebunt principia, & seminatat rerum parciarum, ut coriam, quae non gignuntur ex in icem semina, & principia sunt parua, principia lenim,& ea. quae ex illis sunt. proportione sibi inuicem respondent. Iure igitur pari Le mura: ltiones, quas Aristoteles appellat τουτου hu- nimirum acris ambientis, quas Thcodoruς cx- politoris potius, quam interpretis munere fungens, huius seculi, interprctatus cst, possunt licmen taliom paruorum animalium gignere, illaque procreare, sicuti, SI contingit: luiiusta lmodi cnim animalium prouentus in mutationibus iplis apparet, calidi, humilii, sicci, quael certis quibusdam anni temporibus fiunt: huiusmoa enim mutationes intelligit Aciliore-lles, ut apparct cx problemate sexagesimo quarto, Vbi tempora ipsa nominat, atque etiam xl quarto de generatione animalium capite undecimo, quo in loco hanc materiam uberrim) li pertractat. Dicit autem ibi, quod in animalibus periectis, calor ex alimento operatur, id lui hisce clara caliditatem stati temporis, quae in ambiente aere continctur. Muscarum
igitur . culicum, aliorum plurium, ad aestum mutatione prouentus existit. Salamandra lnisi magnis imbribus haud prouenit, ait Plinius libro decimo capite sexagesimo seprimo,& mures nisi magna siccitate ait Theophrastus libello ista c. - .Idem lPlinius libro ad lucho capite gignuntur ex non quaecumque laesus am ver, statamque tempus AEnnιgeneram: Quibus verbis hanc qualitatum in temporibus mutationem maniscite significauit. Sed & in AEgypro deturgente Nilo, quod stato iqucidam tern pore fit, exiguos mures reperiri inchoato opere genitalis aquae, ternaeque,tam parte corporis viventes, nouissima effigie etiamnum terrena, ait idem Plinius libro nono capite sexagesimo octavo; Etiam post ingentcm illam mutationem, quae accidit ex diluuio quod si1b Deucalione suit, diuersa animalium genera,quae numquam visim rant,ortai csse, Conllat tum ex aliis, tum ex his ottidi3 versibus: t i
ssetera diuersis tellus animalia formuhonte fa peperit, tostquam ruetus humor ab igne liercalmi IAM, coruumque, Maegi paludet t
TH. maraxum asuem renus. Animalia maiora, & persectiora cuiu lmodi sunt, quae inuicem generantur, maiores tasiderint mutationcs quam quae modb in lambiente dictae sunt, eorum enim semen maius quiddam Est, alias Ne conditiones & ma- 'Morem apparatum desiderat, si enim non aliud, ut dicitur problemate. Lxiv. maius ad co- mi generationem tempus desideratur, um alta anno, alia decem mensiibus pcrsciantur,
sed & elephantem duobus annis utero gestari, villimus antea. l
i Cur animantium alia partu sunt numeroso , ut sus, canis, lepus: alia non,
ut homo leo3An quod alia vulvas,sive uteros cotinent multos, totidemq; sor-
έinandi loculamenta, quibus impleri Trcupiunt, quibusque semen genitale
369쪽
COMMENT. IN X. SECT. PROBLEM. mdiuidendum, inserenduinque est: alia contra se habent.
Partus animalium,quod pertinet ad nimierum prolis, triplex est:aliquando enim multi
pariuntur, qui vocatur Graech , Tlaeodorus numeros , Λ tale anii inal, ; aliquando pauci,quieraas Oiωα, idem Thcodorus vertit, pauciter, Manimes pauciparum; aliquando unum tantum paritur, quem idem Theodorus vertitpartus sin-lgaiaris, Lainimadumparum: Hanc diuitionem habemus libro quarto de generatione anil malium capite quarto. Hoc autem loco animalia diuidunt hirin multi para, S quae talia non sunt,atque caussa quaeritur diuersitatis mu ltipara loco exempli proponuntur si is, canis, lepus,non talia homo, M lco. Sucs multi pane sunt, quia pariunt etiam vicenos, ut scribitur sexto de historia capitc dccimo o lauo: canes itidem: pariunt enim etiam duodecim, ut scribitur eodem sexto capite vigesimo; ubi adnotandum, quod ibi vertit Theodorus, paritea- duodecim complurimum accipi,eomplurimum, quod Graece est τοι πλει , pro eo quod alitor dicitur, se mmum, ut extremum terminum significet; quod idem Theodoriis cum de sitibus loqucretur, dixit. plurimum, si ca significatione adverbium hoc loco accepit; si enim ibi illud accc perit pro co. quod vulgo dicitur,ut plurimam, id est sis numero fallitur omnino; nos autem vcrtimus, pariunt etiam vicenos; possit quoque, ut existimo, pariunt ad vicenos,&, Vt plurimos pariuot vicenos; quamquam enim adverbium in Hum, plerumque idem significet, quod ενπ-λύ, id est, frequenter, scu maiori ex parte, ut etiam vertit Plinius, Ec d notant lexica, illis tamen verbis qtiae modo adducta sunt imani felth patet, aliter sumi,ctam επιτοπολυ ii ab datur,*idem significare, ac, adsummum, quo pacto Galcnus usus cst co-daem, sed numero langulari το πλει ν , atque etiam superius idem Aristoteles. Canis igitur
multi para cit parit enim ut plures duodecim, maiore ex parte quinque, aut sex riam enim unum aliqua pepercit: Laconicae vero magna ex parte octo, lepores etiam inter multi para numerantur libro quarto dc generatione animalium capite quinto : quae etiam, S sit pertim
tant, ut scribitur libro sexto de hilloria capite trigesimo tertio, cuius ratio redditur codem quarto de generatione capite quarto. Haec de multi paris. Non multi para proposuit hoc loco, hominem S leonem: de homine quid sciat iret, notum fecit exactius libro septimo delii storia animalium capite quarto his verbis: Multipoxperficiendι-pi , pariendii Aues homini datum est. Eι cum aha tuus flanant, a plures,lenas humanum in ancipiti est. Nam quod lplurimum, locis plurimis missimuberrasin ossuuia pariunt: se epe o lucis pura geminos
etiam, ut in terra quoque I 1pto fieri id certum es. Pariunt etiam tres, is quatuor. Et quidem totis nonnigis valde ita se, quod diZIum iam est*M qvique complurimum nascuntur. Iam enim hoc pluribus earn se constectum est. Et quaedam vigintA partubus quatuor edidit: quinos enissingulis para bus enixa est,maiori eorum pars enutriri,is adolescere potuit. Haec do homine leonem etiam recensuit lioc loco inter illa quae plura non pariunt, est enim potius cx pauci fieris, de eo autem ita scribit sexto de historia capite trigesimo primo se eum plurimos , nonnunquam etiam unum Et paullo post de leonibus terrae Syriae: Gim quies vita pariunt , primum quinque. post υποδε binde pauciores, deinde steriles de int rem,
caussa reddita, iterauit tertio de generatione animalium capite primo, de leonibus uniuem se,non de Syriacis, ita scribens: Haec eadem sectio caussa leaena etiam est, viseessat . primum emm quinque,aut parat catulos, ιum annosequentι quatuormox tres. dem e pari modo per annos gulos minus uno, popremo nustum. Atque haec de mimerosis, partubus, & qui tales non sunt, eorum animalium,quae loco cxempli Arithotcles proposui caussam deinde affert. ii ora τά- lμ- morari sar M. An quod Aha vulva Causam resert tum in locorum aptitudinem, tum in naturalem cupiditatem; animalia diccns, quae multos pariunt,multas etiam habere
matrices seu locos, nimirum spatiis distinctos,quibus foetus gignuntur, qui loei omnes prae piditate naturali replcri desiderant, quare semen trahentes,iinguli singulos diuiso semine concipiunt, adest enim habilitas ad diuisionem, cum multa sint loca, aut cellillae dit in , adest etiam cupiditas, quae diuisionem operatur: Quamuis autem omnia exemplaria, quae viderim, habeant τυος, legirim libentius γηους ex quarto de generatione animalium capite quarto, sicuti ctiam exposui, id enim magis vidctur qhiadrare sensui: quomodo enim,
Προs, ides , effigies.simulachrum Dilutido sit in utero quod enim Theodorus vcr-l
formanda loculamenta, ex ingenio facit, ut eandem lectionem, quam & ipsc habuit, aliquo modo exprimeret, 'enim loci significationem minime continet. Sed N pro im in lquod Theodorus vertit, totidem. Iuliiniani codex ad oram habet, quae lectio faciliorem lexhibet sensem hoc modo: An quoniam aba multas habent matrices o locos.quos, cir repleri δε-l
derant, seis quos en diuiditur, ita enim fideliter de verbum verbo reddamus: luod tamen lsaepius
370쪽
saepius negligit Theodorus: si mrinlegamus Imri, quod Theodorus vertit, tuidem, hoc ita erit accipiendum, rotidem esse locos, aut cellulas, quot scelus progignuntur. Porct sciendum est, quaestionem hic propositam de copioso. & paucisero partu, pluribus agitari libro quarto de generatione animalium capite quarto, ibidemq; aliis causis adductis, tum seminis copiam, tum corporis magnitudinem spect antibus, hanc de pluribus locis, aut cellulis rationem tanquam nihili explodi his verbis, ut Theodorus vertit: Semo igitor trahi a locuinera, aitque ob eam rem multa generari pro numero locorum, o acetabialorum . qua unum nonsentς opinari nihili rarionu est. Saepe enim eodem in lora ineri gemini consistunt. Haec Aristoteles. De vrero hominis habuerunt etiam quidam rudiores Anatomici, sicuti Mondinus, eandem opinionem: Atqui explosa iam pridem fuit,qui enim gemini concipiuntur, illi non cellulis: sed membranμ propriis distinguntur.
Cur homo inter animantes oculorum minimum pro sua magnitudine habet interuallum 3 An quod omnium maxime naturali solertia homo constat. Sensus autem contuendi partem versus priorem natura posuit: id enam conspicere oportet in quod nos ducit ratio mouendi. Quanto autem oculorum plus discriminis sit, tanto magis conspectus vergent in latus: qui si secundum naturam sedem debeant obtinere, quam minimum esse interuallum certe oportet. Sic enim partem versus priorem ingredi maxime possumus. Ad haec caeteris animantibus, cum careant manisus, despiciant pror
sus in latera, necesse est: itaque plus eorum oculi distant inter se se, & maxime ovium, eὁ quod maxime prono capite ingrediuntur.
Cuius rei hoc problemate rationem quan it, eandem proposuit libro primo de historia
animalium capite duodecimo eisdem verbis: in .si' ok-Γ ελι, ν υ μεγ- δἐ κεντ ζωων. hoc est, vi vcnit Theodorus 1 Diisam ocis hominis sibi intemasio, propostione magnitu nis, rellectu ceterarum animalium minime. Illa porrd quibus Aristoteles quaesiti rationem reddit, uti sane conuertit Theodorus, mirum quam discedant ab Aristotelis Graecis verbis, quae nbs quidem legimus. Est autem hic Aristotelis textus ferme ad ver bum : An quod homo omnium maximesecandum nasutra se habet ,'seu autem ipsi ad anter natum est; ia quam enim partem motis est, hane prosticere oportet; quanto autem mali sit ocul rum interuallum eo magis ad latera vergit, ipse cremaus ψι igitur secundum naturam ρ havere debet, quam minimum oportet Puto tamen Theodorum initio huius dictionis legisse ἡ θ πιθηmς τ ομι-των, hoc est: Sexsu aatem oculorum: ira enim etiam legit antiquus interpres. Atqui eadem ratio est. Homo, inquit Aristoteles, omnium maxime ani mantium, secundum naturam se habet, hoc est singulas corporis partes, ita fabrcfactas, Mlocatas habet ut usibus,quibus sunt destinatae maxime possint inseruire; de caeteris animalibus , id minimε negat, sed hominem aliis praestare vult: sensus autem vidcndi maxime factus est ad ea,& ratione illorum,quae anterius sunt: quo enim progredimur,id prospicere Oportet,progredimur aute,& movemur ad anteriora,anteriora igitur prospitaeda suntiquo autem maius erit oculorum interuallum, magis ad latera erunt illi collocati, Sc magis quae ad latcra videbuntur,minus autem,quae ante pedcs. Galenus etiam ratione motus, qui in partem anteriorem fit, cinitos filisse in parte anteriori locatos scriptum reliquit libro decimo de usu partium capite primo. in . l. ma αμοις. Ad hae caeteris. Aliam affert rationem. Caetera animalia carent manibus, quibus praeditus cst homo: manus aurem ministerium i ad multos usus est, de quibus abunde idem Arithoteles quarto de partibus animalium calpite decimo. Illarum igitur ope, quae improuish ex lateribus eidem inimica occurrui, mi proXima sunt, abigere, Ec cultare potest, quae amica apprehcndere: Hoc autem beneficio