장음표시 사용
181쪽
LIB. III. CAP. 34-36. SIM - 45. 77tione eoniunxi Neque vero hoc sugit sapientissimum regem Philippum, qui hunc Alexandro filio doctorem accierit, a quo eodem ille et agendi acciperet praecepta et eloquendi. 142. Nunc sive qui volet, eum philosophum, qui copiam
nobis rerum orationisque tradat, per me appellet oratorem licet; sive hunc oratorem, quem ego dico sapientiam iunetam habere eloquentiae, philosophum appellare malet, non impediam dummodo hoc constet, neque insantiam eius, qui rem norit, sed eam explicare dicendo non queat, neque in scientiam illius, cui res non Suppetat, verba non desini, esse laudandam; quorum si alterum sit optandum, malim equidem indisertam prudentiam quam stultitiam loquacem. 143. Si quaerimus quid unum excellat ex omnibus, docto oratori palma danda est. Puem si patiuntur eumdem esse philosophum, sublata controversia est. Sin eos diiungeni, hoe erunt inseriores, quod in oratore persecto inest illorum omnis scientia, in philosophorum autem cognitione non continuo inest eloquentia quae quamri contemnatur ab eis, necesse est tamen aliquem cumulum illorum artibus adserre videutur. Haec quum crassus dixisset, parumper et ipse eonticuit et caeteris silentium suit. XXXVI. 144. Tum Cotta: quidem, inquit, craSSe, non possum queri, quod mihi videare aliud quiddam et non id, quod susceperis, disputasse plus enim aliquanto attulisti, quam tibi erat attributum a nobi ac denuntiatum; Sed cer te ut hae partes fuerunt tuae, de illustranda oratione ut di, eeres, et eras ipse iam ingressu atque in quattuor partes omnem orationis laudem descripseras, cum de duabus primis nobis quidem satis, sed, ut ipse dicebas, celeriter exigueque dixisses, duas tibi reliqua seceras, quemadmodum primum ornate, deinde etiam apte diceremus. 145. 9uo quum ingressus esses, ρpente te quasi quidam aestus ingenii tui procul a terra abripuit atque in ultum a conspectu paene omnium abstraxit. Omnem enim rerum scientiam eomplexus non tu quidem eam nobis tradidisti; neque enim sui tam exigui temporis sed apud hos quid proseceris nescio, me quidem in Academiam totum compulisti. In qua velim si illud, quod saepe posuisti, ut non necesse sit con
182쪽
sumere aetatem atque ut possit is illa omnia cernere, qui tantummodo aspexeriti sed etiamsi est aliquanto spissius aut si ego sum tardior, profecto numquam conquiescam neque delatigabor ante, quam illorum aneipites vias ratione que et pro omnibus et contra omnia disputandi percepero. 146 Tum Caesari Unum, inquit, me ex tuo sermonem ime, crasse, commοVit, quod eum negasti, qui non cito quid didicisset, umquam omnino posse perdiscere ut mihi non sit difficile periclitari et aut statim percipere ista, quae tu verbis ad caelum extulisti, aut, si non potuerim, tempus non perdere, quum tamen his nostri possim esse contentus.147. Hic Sulpicius Ego vero, inquit, Crasse, neque Aristotelem istum neque Carneadem nec philosophorum quemquam desidero, vel me licet existimes desperare ista posse perdiscere vel id quod laeto, contemnere. ibi rerum so-rensium et ommunium vulgaris haec cognitio satis magna est ad eam, quam specto, eloquentiam ecqua ipsa tamen permulta nescio quae tum denique, quum causa aliqua, quae a me dicenda est, desiderat, quaero duamobrem, nisi sorte es iam desessus et si tibi non graves sumus, reser ad illa te, quae ad ipsius orationis laudem splendoremque pertinent; quae ego ex te audire Volui, non ut desperarem me eloquentiam consequi posse, sed ut aliquid addiscerem. XXXVII. 148. Tum Crassus Pervulgatas res requiriS, inquit, ei tibi non incognitas, Sulpici ouis enim de isto ge- uere non docuit, non instituit, non scriptum etiam reliquit Sed geram morem et ea dumtaxat, quae mihi nota sunt, breviter exponam ibi censebo tamen ad eos, qui auctore ei
inveniores sunt harum sane minutarum rerum, revertendum.
14s. omnis igitur oratio conficitur ex verbis; quorum Primuin nobis ratio simpliciter videnda est, deinde coniuncte. Nam est quidam ornatus rationis, qui ex singulis verbis est alius, qui ex eontinuatis coniunctisque constat. Ergo utemur verbis aut iis, quae propria sunt et certa quasi vocabula rerum, paene una nata cum rebus ipsis aut iis, quae transferuntur et quasi alieno in loco collocantur aut iis, quae novamus et facimus ipsi. 150. In propriis igitur est verbisula laus oratoris ut abiecta atque obsoleta fugiat lectis πι-
183쪽
LIB. IL CAP. 36 48. g. 145 - 1bb. 17sque illustribus utatur, in quibus plenum quiddam et SonanSinesse videatur. Sed in hoc verborum genere propriorum clelectus est habendus quidam atque is aurium quodam iudicio ponderandus est in quo consuetudo etiam bene loquendi valet plurimum. 151. Itaque hoc, quod vulgo de oratoribus ab imperitis dici solet Bonis hic verbis, aut: liquis non bonis utitur, non arte aliqua perpenditur, Sed quodam quasi naturali sensu iudicatur in quo non magna laus
est vitare vitium, quamquam eSt magnum , verum tamen
hoc quasi solum quoddam atque undamentum est, Verborum usu et copia bonorum 152. Sed quid ipse aedificet orator et in quo adiungat artem, id esse nobis quaerendum atque explicandum videtur. XXXVIII. Hi sunt igitur in verbo simplici, quae or ior adserat ad illustrandam atque exornandam rationem: aut inusitatum Verbum aut novatum aut translatum. 153. Inusitata sunt prisca sere ac vetastate ab usu cotidiani sermonis iam diu intermissa, quae sunt poetarum licentiae liberiora quam nostrae; sed tamen raro habet etiam in oratione poeticum aliquod verbum dignitatem. Neque enim illud su- gerim dicere, ut Caelius seu tempestate Poenus in Italiam venit, nec prolem aut subolem aut es sari aut nuncupare aut, ut tu oles, Catule, non rebar aut opinabar; aut alia multa, quibus loco positis grandior atque antiquior oratio saepe videri solet. 154. Novantur autem verba, quae ab eo, qui dicit, ipso gignuntur ac fiunt, vel coniungendis verbis, ut haec:
Tum pavor sapientiam omnem mi Ganimam e rem LNum non ris huius me versutiloquas malitias videtis enim et versutilo quas et expectorat X On-lunctione acta esse verba, non nata vel Saepe sine coniunctione verba novantur, utri ille senius, ut di genitales, ut bacarum ubertate incurvescere. 155. Tertius ille modus transferendi verbi late patet, quem necessitas genuit inopia coacta et angustiis, post autem iucunditas delectatioque celebravit. Nam ut vestis frigoris depellendi causa reperta primo, post adhiberi coepta est ad Ox- natum etiam corporis et dignitatem, sic verbi translatio in-
184쪽
stituta est inopiae causa, requentata delectationis. Nam gemmare vites, luxuriem esse in herbis, laetasse se Loes etiam rustici dicunt. uod enim declarari vix ver-ho proprio potest, id translato quum est dictum, illustrat id, quod intelligi volumus, eius rei, quam alieno Verbo posuimus, similitudo. 156. Ergo a translationes quasi mutuationes Suni, quum quod non habeas aliunde sumas illae paullo audaciores, quae non inopiam indicant, sed orationi splendoris aliquid arcessunt; quarum ego quid vobis aut inveniendi rationem aut genera ponam XXXIX. 157. Similitudinis est ad verbum unum contracta brevitas, quod verbum in alieno loco tamquam in suo positum, si agnoscitur, delectat; si simile nihil habet, repudiatur. Sed ea transferri oportet, quae aut clariorem faciunt rem, ut illa omnia:
Inhorrescit mare, Tenebrae conduplicantur, noctisque et nimbum obcaecat nistror, Flamma inter nubes coruscat, caelum sonitru constemis
arido mima imbri lammeo subita praecipuam cadu:
Undique omnes enti erumpunt, saevi emistum rurbines: Fervit aestu pelvuS: Omnia sere, quo essent clariora, translatis per similitudinem
verbis dicta sunt 158. aut quo significetur magis res tota sive lacu alicuius sive consilii, ut ille, qui occultantem consulto, ne id, quod ageretur, intelligi posset, duobus translatis verbis similitudine ipsa indicat, Ouandoquidem is se circumvenit dictis, saepit se dola. Nonnumquam etiam brevitas translatione conficitur, ut illud Si telum manu rapit Imprudentia teli missi brevius propriis verbis exponi non potuit, quam est uno significata translato. 159. Hoc in genere persaepe mihi admirandum videtur quid sit, quod omnes translatis et alienis magis delectentur verbis quum propriis et suis. XL. Nam si ressuum nomen et Vocabulum proprium non habet, ut pes innRvi, ut ne Xum, quod per libram agitur, ut in uxore divortium, necessitas cogit, quod non habeas, aliunde sumere sed in suorum verborum maxima copia tamen homi-
185쪽
LIB. III. CAP. 38 Al . . Ibb - 16 . 181nes aliena multo magis, si sunt ratione translata, delectant.160. Id accidere credo, vel quod ingenii specimen est quo dum transilire ante pedes posita et alia longe repetita sumere vel quod is, qui audit, alio ducitur cogitatione neque tamen aberrat, quae maxima eS delectatio vel quod singulis verbis res ac totum simile conficitur vel quod omnis translatio, quae quidem Sumpta ratione est, ad sensus ipsos
admovetur, maxime oculorum, qui est sensu acerrimu
161. Nam et odor urbanitatis et o litudo humanitatis
et murmur maris et dulcitu et orationis sunt ducta a caeteris sensibus illa vero oculorum multo acriora, quae ponunt paene in conspectu animi, quae cernere et videre non possumus. Nihil est enim in rerum natura, cuius no non
in aliis rebus possimus uti vocabulo et nomine. Unde enim similo duci potest potest autem ex omnibus , indidem verbum unum, quod Similitudinem continet, translatum lumen adferre orationi 162. uo in genere primum est sugienda dissimilitudo Caeli ingentes fornices. uamvis sphaeram in scaenam, ut dicitur, attulerit Ennius, tamen in sphaera fornicis similitudo non potest inesse. Vive, Uliaees, dum licet:
scutis postremum lumen radiatum rapes non dixit cape, non pete, haberet enim moram Sperantis diutius esse victurum , Sed rape. Hoc verbum est
ad id aptatum, quod ante dixerat, dum licet. XLI. 163. Deinde videndum est ne longe simile sit ductum Syrtim patrimonii, scopulum libentius dixerint Charybdim
bonorum, voraginem potius. Faciliu enim ad ea, quae visa, quam ad illa, quae audita sunt, mentis oculi seruntur. Et quoniam haec vel summa laus est in verbis transferendis, ut sensum seriat id, quod translatum sit fugienda est omnis turpitudo earum rerum, ad qua eorum animoS, qui
audient, trahet similitudo 164. Nolo dici morte Asrieani
castratam esse rem publicam; nolo Stercu curiae
dici Glauciam quamvis sit Simile, tamen est in utroque deformis cogitatio similitudinis. Nolo SSe aut maius, quam res postulμt: Tempestas comissationis aut minus:
186쪽
Comissatio tempestatis. Nolo esse verbum angustius
id, quod translatum sit, quam fuisset illud proprium ac suum i idnam est, obsecro ovidae adiri abnvι 'melius esset, vetas, prohibes, absterres; quoniam
Ne convivio mea bonis umbrave obsit ....165. Atque etiam, si vereare, ne paullo durior translatio esse videatur, mollienda est praeposito saepe verbo; ut si olim, . Catone mortuo, pupillum Senatum qui relictum diceret, paullo durius; sin, ut ita dicam, pupillum, aliquanto mitius. tenim Verecunda debet esse translatio, ut deducta esse in alienum locum, non irrupisse, atque ut Precario, non vi, veniSS Videatur. 66.modus autem nullus est florentior in Singulis verbis nec qui plus tu minis adsera orationi. Nam illud, quod ex hoc genere profluit, non est in uno verbo translato, sed ex pluribus con tinuatis conectitur, ut aliud dicatur, aliud intelligendum sit: Neque enim patiar
Iterum acutum scopulum et caecum classem Achivom Offen re.
Erras, erras nam exsultarum se e prae enιem tibi Reprimen validae lestum habenae vique imperi insitient iusto. 167. Sumpta re simili verba eius rei propria deinceps in rem aliunt, ut dixi, transseruntur. XLII. Est hoc magnum ornamentum orationis, in quo obscuritas fugienda est; etenim hoc sere genere nunt ea, quae dicuntur aenigmata. Non est autem in verbo modus hic, sed in oratione, id est, in continuatione verborum. Ne illa quidem traductio atque immutatio in verbo quamdam fabricationem habet sed in orationHi Africa terribili tremit horrida terra tumultu. Pro Afris est sumpta Africa neque actum Verbum est, uti a re saxi fragis undis neque translatum, ut Mollitur mare; sed ornandi causa proprium proprio eommutatum. Desine, Roma, tuos hosω ....
187쪽
LIB. III. CAP. 41-43. g. 16 - 171. 183 Gravis est modus in ornatu orationis et saepe sumendus; ex quo genere haec sunt, artem belli esse communem cererem pro frugibus, Liberum appellare pro vino, Neptunum pro mari, curiam pro Senatu, campum
pro comitiiS, togam pro pace, arma ac tela pro bello 168. quo item in genere et virtutes et vitia pro ipsis, in quibus illa sunt, appellantur Luxuries quam in domum irrupit, et Quo avaritia penetravit; aut: Fides valuit, Iustitia consecit. Videtis profecto genus hoc
totum, quum innexo commutatoque Verbo res eadem enuntiatur ornatius; cui sunt finitima illa minus ornata, sed tamen non ignoranda, quum intelligi volumus aliquid aut ex parte totum, ut pro aedificiis quum parietes aut tecta sicimus aut ex toto partem, ut quum unam turmam equitatum populi Romani dicimus aut ex uno plures: in Romanus homo, tamenetsi res bene stetia est, Corde suo trepidat. aut quum ex pluribus intelligitur unum: Nos sumue Romani, qui ravimus anse Rudini. aut quocumque modo, non ut dictum est, in eo genere intelligitur, sed ut sensum est. XLIII. 169. Abutimur saepe etiam verbo non tam eleganter quam in transferendo, sed etiamsi licentius, tamen interdum non impudenter ut quum grandem orationem pro longa, minutum animum pro parvo dicimus. Verum illa videtisne esse non verbi, sed orationis, quae ex pluribus, ut exposui, translationibus conexa sunt haec autem, quae aut immutata esse dixi aut aliter intelligenda ac dicerentur, sunt translata quodam Odo. 170. Ita fit, ut omnis singulorum verborum Virtus atque laus tribus exsistat ex rebus si aut VetuStum verbum sit, quod tamen consuetudo ferre possit aut factum vel coniunctione vel novitate, in quo item est auribus consuetudin, que parcendum aut translatum, quod marime tamquam stellis quibusdam notat et illuminat orationem. 171 Sequitur continuatio verborum, quae dua reου maxime, collocationem primum, deinde modum quemdam formamque desiderat collocationis est componere et struere
verba Sic, ut neve asper eorum concursus neve hiulcus sit.
188쪽
sed quodammodo coagmentatus et laevis In quo lepida soceri mei persona lusit is, qui elegantissime id facere oο- iuit, Lucilius:
uum lepide leaeeis compostae ut tesserulae omnes Arte pavimento atque emblemate vermiculam.
duae quum dixisset in Albucium illudens, ne a me quidem abstinuit:
Crassum his eos nerum, ne rheloricotero tu sis.
uuid ergo iste Crassus, quoniam eius abuteris nomine, quicemeti idem illud scilicet, ut ille vult et ego vellem melius aliquanto quam Albucius. Verum in me quidem lusit ille, ut solet: 172. Sed est tamen haec collocatio conservanda
verborum, de qua loquor; quae iunctam orationem emeit, quae cohaerentem, quae lenem, quae aequabiliter fluentem. id adsequemini, si verba extrema cum consequentibus primis ita iungentur, ut neve aspere concurrant neve ustius diducantur. XLIV. 173. Hanc diligentiam subsequitur modus etiam ei sorma Verborum, quod iam vereor, ne huic Catulo videatur esse puerile. Versus enim veteres illi in hac soluta oratione propemodum, hoc est, numeros quosdam nobis esse adhibendos putaverunt. Interspirationis enim, non delatigationis nostrae neque librariorum notis, sed verborun et sententiarum modo interpunctas clausulas in orationibus esse voluerunt idque princeps Isocrates instituisse sertur, ut inconditam antiquorum dicendi consuetudinem delectationis atque aurium causa, quemadmodum scribit discipulus eius Naucrates, numeris astringeret. 174. Namque haec duo musici, qui erant quondam idem positae, machinati ad
voluptatem Sunx, versum atque cantum, ut et Verborum numero et vocui modo delectatione vincerent aurium satietatem. Haec igitur duo, vocis dico moderationem et verbo in conclusionem, quoad orationis severitas pati posset,
a positica ad eloquentiam traducenda duxerunt. 175. In quo illud est sueto maximum, quod versus in oratione si emeitur
coniunetione verborum, vitium est; et tamen eam coniunctionem sicuti versum numerose cadere et quadrare et Perfici volumus. Neque est ex multis res una, quae magis om-torem ab imperito dicendi ignaroque distinguat, quam quod
189쪽
LIB. III. AP. I - 46. S. 171 479 85 ille rudis incondite tundit quantum potest et id, quod didit,
spiritu, non arte determinat, orator autem sic illigat sentenuam verbis, ut eam numero quodam complectatur et astricto et soluto. 176. Nam quum vinxit torma et modiS, relaxat et liberat immutatione ordinis, ut verba neque adligata sint quasi certa aliqua lege versus neque ita Soluta, ut vagentur. XLV. uonam igitur modo tantum munus insistemus, ut arbitremur nos hanc vim numerose dicendi consequi posse Non est res tam difficilis quam necessaria. Nihil est enim tam tenerum neque tam flexibile neque quod tam facile sequatur quocumque ducas quam oratio. 177. x hac versus, ex eadem dispares numeri conficiuntur ex hac haec etiam soluta variis modis multorumque generum oratio. Non enim sunt alia sermonis, alia contentionis verba neque ex alio genere ad usum cotidianum, alio ad scaenam pompamque sumuntur; sed ea nos quum iacentia sustulimus e medio, sleu mollissimam ceram ad nostrum arbitrium formamus et fingimus Itaque tum graves sumus, tum Subtiles, tum m dium quiddam tenemus; sic institutam nostram sententiam sequitur orationis genus idque ad omnem aurium voluptatem ut animorum motum mutatur et vertitur. 178. Sed ut in plerisque rebus incredibiliter hoc natura est ipsa labricata, Sic in Oratione, ut ea, quae maximam utilitatem in se continerent, plurimum eadem haberent vel dignitatis vel saepe etiam venustatis. Incolumitatis ac salutis omnium causa videmus hunc statum esse huius totius mundi atque naturae, rotundum ut eaelum terraque ut media sit eaque suavi nutuque teneatur, sol ut circumseratur, ut accedat ad brumale signum et inde sensta ascenda in diversam partem ut luna aeeessu et recessu suo Solis lumen accipiat; ut eadem spatia quinque stellae dispari motu cursuque con-nciant. 179. Haec tantam habent vim, paullum ut imminiata cohaerere non possint, tantam pulcritudinem, ut nulla species ne cogitari quidem possit ornatior. Reserte nunc animum ad hominum vel etiam caeterarum animantium sormam et figuram. Nullam partem corporis sine aliqua necessitate adnctam totamque formam quasi persectam reperietis arte non casu. XLVI. uid in arboribus in uuibus non
190쪽
iruneus non rami, non soli sunt denique nisi ad suam relinendam conservandamque naturam nusquam tamen est ulla pars nisi venusta. 180. Linquamus naturam artesque videamus. uid tam in navigio necessarium quam latera, quam caVernae, quam prora, quam puppiS, quam antennae, quam Vela, quam mali quae tamen hanc habent in specie venustatem, ut non Solum Salutis sed etiam Voluptatis causa inventa esse videantur. Columnae templa et
porticus sustinent tamen habent non plus utilitatis quam ianuatis Capitolii astigium illud et caeterarum aedium non
venustas, sed necessitas ipsa fabricata est. Nam quum esset nabita ratio, quemadmodum ex utraque tecti parte aqua delaberetur, utilitatem templi fastigii dignitas consecuta est; ut etiamsi in caelo capitolium statueretur, ubi imber esse non posset, nullam sine fastigio dignitatem habiturum fuisse videatur. 181. Hoc in omnibus item partibus orationis evenit, ut utilitatem ac prope necessitatem suavitas quaedem et lepos consequatur. Clausulas enim atque interpuncta verborum animae interclusio atque angustiae spiritus attulerunt. Id inventum ita suave est ut, si cui sit infinitus spiritus datus, ulmen eum perpetuare verba nolimus. Id enim auribus nostris gratum est inventum, quod hominum lateribus non tolerabile solum, sed etiam facile esse posset. XLVII. 182. Longissima est igitur complexio verborum, quae volvi uno Spiritu potest. Sed hic naturae modus est, artis alius. Nam quum Sint numeri plures, iambum et trochaeum requentem segregat ab oratore Aristoteles, catule, Vester, qui natura tamen incurrunt ipsi in orationem sermonemque nostrum; sed sunt insignes percussiones eorum numerorum et minuti
pedes. uare primum ad heroum nos dactyli et anapaestiet spondei pedem invitat in quo impune progredi licet duo
dumtaxat pede aut paullo plus, ne plane in versum aut similitudinem versuum incidamus. Altae sunt geminae, quibus ii tres heroi pedes in principia continuandorum verborum satis decore cadunt. 183. Probatur autem ab eodem illo maxime paeon, qui est duplex εἰ nam aut a lon oritur, quam tres breves consequuntur, ut haec Verba desinite ircipite comprimite aut a brevibus deincens