장음표시 사용
151쪽
LIB. III. CAP. 2- . . b-14. 147 in eis ipsis Rostris, in quibus ille rem publicam constantissime consul defenderat quaeque censor imperatoriis manubiis ornarat, positum caput illud suit, a quo erant multorum civium capita servata. Neque vero longe ab eo C. Iulii caput hospitis Etrusci scelere proditum cum L. Iulii fratris capite iacuit, ut ille, qui haec non vidit, et vixisse cum re publica pariter et cum illa simul exstinctus esse videatur. Neque enim propinquum suum, maximi animi virum, P. Crassum, Suapte interfectum manu neque collegae sui, pontificis maximi, sanguine simulacrum Vestae respersum esse vidit cui maerori, qua mente ille in patriam est, etiam C. Carbonis, inimicissimi hominis, eodem illo die mors suis set nefaria. 11. Non vidit eorum ipsorum, qui tum adolescentes Crasso se dicarant, horribiles miserosque caSUS. Ex quibus C. Cotta, quem ille florentem reliquerat, paucis diebus post mortem Crassi depulsus per invidiam tribunatu non multis ab eo tempore mensibus eiectus est e civitate: Sulpicius autem, qui in eadem invidiae flamma fuisset, quibuscum privatus coniunctissime vixerat, hos in tribunatu spoliare instituit omni dignitate; cui quidem ad summam gloriam eloquentiae efflorescenti ferro erepta vita est et poena temeritatis non sine magno rei publicae malo constituta. 12. go vero te, Crasse, quum vitae flore tum mortis Opportunitate divino consilio et ortum et exstinctum esse arbitror. Nam tibi aut pro virtute animi constantiaque tua civilis ferri subeunda est crudelitas aut, si qua te fortuna ab atrocitate mortis Vindicasset, eadem esse te lanerum patriae spectatorem coegisset neque solum tibi improborum dominatus, sed etiam propter admixtam civium caedem bonorum victoria maerori fuisset IV. 13. iiii quidem, uinte frater, et eorum casus, de quibus ante dixi, et ea, quae nosmetipsi ob amorem in rem publicam incredibilem et singularem pertulimus ac sensimus, cogitanti sententia saepe tua vera ac sapiens Videri solet, qui propter tot tantos tam praecipitesque casus clarissimorum hominum atquo optimorum Drorum me semper ab omni contentione ac dimicatione revo- easti. 14. Sed quoniam haec iam neque in integro nobis esse possunt et summi labores nostri magna compensati
152쪽
gloria mitigantur, pergamus ad ea solacia, quae non modo sedatis molestiis iucunda, sed etiam haerentibus salutaria nobis esse possint sermonemque L. Crassi reliquum ae paene postremum memoriae prodamus, atque ei, etsi nequaquam parem illius ingenio, at pro nostro tamen studio moritam gratiam debitamque reseramus. 15. Neque enim quisquam nostrum, quum libros Platonis mirabiliter seriptos legit, in quibus omnibus sere Socrate exprimitur, non, quamquam illa scripta sunt divinitus, tamen maius quiddam de illo, de quo scripta sunt, suspicatur: quod item nos postin lamus non a te quidem, qui nobis omnia summa tribuis, sed a caeteris, qui haec in manus sument, maius ut quiddam de L. Crasso, quam quantum a nobis exprimetur, suspicintur. 16. Nos enim, qui ipsi sermoni non interfuissemus et quibus C. Cotta tantummodo locos a sententias huius disputationis tradidisset, quo in genere orationis utrumque orato rem cognoveramus, id ipsum Sumus in eorum sermone adumbrare conati. uodsi quis erit, qui duetus opinione vulgi aut Antonium ieiuniorem aut Crassum pleniorem fuisse putet, quam quomodo a nobis uterque inductus est, is erit ex iis, qui aut illos non audierint aut iudieare non possinti Nam fuit uterque, ut X90Sui antea, quum studio et ingenio et doctrina praestans omnibus tum in suo genere perisectus, ut neque in Antonio deesset hic ornatus orationis neque in Crasso redundaret. V. 17. Ut igitur ante meridiem diseesserunt paullulumque requierunt, in primis hoc a se cotta animadversum esse dicebat, omne illud tempus meridianum crassum in acerrima atque attentissima cogitatione posuisse seseque, qui Vultun eius, quum ei dicendum esset, obtutumque eulorum in cogitando probe nosset atque in maximis causis saepe vidisset tum dedita per quiescentibus aliis in eam exhedram venisse, in qua Crassus posito lectulo recubuisset, quumque eum in eogitatione defixum esse sensisset, Statim MessisSeatque in eo silentio duas liora sere esse eomsumptas. Deinde quum omnes inclinato iam in pomeridianum tempus die venissent ad Crassum: Quid est, erasse, inquit Iulius, imum ne sessum etsi admonitum venimus te, non flagitatum. 18
153쪽
LIB. III. CAP. 4 - 6. S. 14-23. 14sTum Crassus An me tam impudentem esse existimatis, in vobis io praesertim munus putem diutius posse deberi ouinam igitur, inquit ille locus An in media silva placet Est enim is maxime et opacus et frigidus Sane, inquit crassus Oienim est in eo loco sedes huic nostro don impo tuna sermoni ouum placuisset idem caeteris, in Silvam venitur et ibi magna eum audiendi exspectatione considitur. 19. Tum crassus sevum auctoritas atque amicitia vestra tum Antonii lacilitas eripuit, inquit, mihi in optima mea causa libertatem recusandi. uamquam in partienda disputatione nostra, quum sibi de iis, quae dici ab oratore opo
teret, sumeret, mihi autem relinqueret, ut eXplicarem, quemadmodum illa ornari oporteret, ea divisit, quae seiuncta esse non possunt. Nam quum omnis e re atque verbis conste' oratio, neque verba sedem habere possunt, si rem subtraxinris, neque re lumen, Si verba Semoveris. 20. Ac mihi quidem veteres illi maius quiddam animo complexi plus multo etiam vidisse videntur, quam quantum nostrorum ingeniorum acies intueri potest; qui omnia haec, quae supra et Subter,
unum esse et una vi atque una consensione naturae comstricta esse dixerunt. Nullum est enim genu rerum, quod aut avulsum a caeteris per se ipsum constare aut quo cae' tera si careant, vim suam atque aeternitatem conserVare poS-
sint. VI 21. Sed si haec maior esse ratio videtur, quam ut hominum possit sensu aut cogitatione comprehendi, Si etiam illa Platonis vera et tibi, Catule, certe non inaudita
vox, Omnem doctrinam harum ingenuarum et humanarum aruum uno quodam societatis vinculo contineri. Ubi enim perspecta vis est rationis eius, qua causae rerum atque exitus cognoscuntur, mirus quidam omnium quasi consensus doctrinarum concentusque reperitur. 22. Sed si hoc quoque videtur esse aluus, quam ut id nos humi strati suspicere possimus, illud certe tamen, quod amplexi sumus, quod profitemur, quod Suscepimus, nosse et tenere debemus. Una est enim, quod et ego hesterna die dixi et aliquot locis antemeridiano sermone significavit Antonius, eloquentia, qua cumque in oras disputationis regionesve delata est. 23. Nam alvo de caeli natura loquitur sive de terrae sive de divina vi
154쪽
sive de humana sive ex inferiore loco Sive ex aequo sive ex superiore sive ut impellat homines sive ut doceat sive ut deterreat sive ut concitet sive ut reflectat sive ut incendat sive ut leniat sive ad paucos sive ad multos sive inter alienos sive cum suis sive secum, rivis est diducta Oratio, non sontibus; et, quocumque ingreditur, eodem est instructu ornatuque comitata. 24. Sed quoniam oppressi iam sumus opinionibus non modo vulgi, verum etiam hominum leviter eruditorum qui, quae complecti tota nequeunt, haec facilius divulsa et quasi discerpta contrectant, et qui tamquam ab animo corpus, Sic a Sententii Verba Seiungunt, quorum Sine interitu fieri neutrum potest, non suscipiam oratione mea
plus quam mihi imponitur. Tantum significabo brevi nequε verborum ornatum inveniri posse non partis expressisque sententiis neque esse ullam sententiam illustrem sine luco verborum. 25. Sed priusquam illa conor attingere, quibus orationem ornari atque illuminari putem, proponam breviter quid sentiam de universo genere dicendi. VII. Natura nulla est, ut mihi videtur, quae non habeat In suo genere res complures dissimiles inter se, quae tameneonsimili laude dignentur. Nam et auribus multa percipimus, quae etsi nos vocibus delectant, tamen ita sunt varia saepe, ut id, quod proximum audias, iucundissimum esse videatur, et oculis colliguntur paene innumerabiles Voluptates, quae nos ita capiunt, ut unum sensum dissimili genere delectent, et reliquos sensus voluptates oblectant dispares, ut sit dimncile iudicium excellentis maxime suavitatis. 26. At hoc idem, quod est in naturis rerum, transferri potest etiam ad artes. Una fingendi est ars, in qua praestantes fuerunt Fro, Polyclitus, Lysippus qui omnes inter se dissimiles suerunt, sed ita tamen, ut neminem sui velis esse dissimilem. Unctest ars ratioque picturae, dissimillimique tamen inter se Ze xis, Aglaophon, Apelles, neque eorum quisquam est cui quidquam in arte sua deesse videatur. Et si hoc in his quasi mutis artibus est mirandum et tamen Verum, quanto admir bilius in oratione atque in lingua quae quum in iisdem sententiis verbisque versetur, summas habet dissimilitudinosi non sic, ut alii vituperandi sint, sed ut ii, quos constet esse
155쪽
LIB. III. CAP. 6-9 s. 23-32. SI laudandos, in dispari tamen genere laudentur. 27. Atque id primum in poetis cerni licet, quibus est proxima cognatio eum oratoribuS, quam sint inter sese Ennius, Pacuvius Acciusque dissimiles, quam apud Graecos Aeschylus, Sopho- eleS, Euripides, quamquam omnibus par paene laus in dis simili scribendi genere tribuatur. 28. Aspicite nunc eos homines atque intuemini, quorum de facultate quaerimuS, quid intersi inter oratorum studia atque naturas. Suavitatem Isocrates, Subtilitatem Lysias, acumen Hyperides, sonitum Aeschines, vim Demosthenes habuit. uis eorum non egringiuS tamen quis cuiusquam nisi sui similis Gravitatem Africanus, lenitatem Laelius, asperitatem Galba, profluens quiddam habuit Carbo et canorum. uis horum non princeps temporibus illis suit et suo tamen quisque in genere princeps. VIII. 29. Sed quid ego vetera conquiram, quum mihi liceat uti praesentibus exemplis atque vivis sessi iucundius auribus nostris umquam accidit huius oratione catuli quae est pura sic, ut Latine loqui paene solus videatur, Sic autem gravis, ut in singulari dignitate omnis tamen adsit humanitus ac lepos. uid multa istum audiens equidem sic iudicare soleo, quidquid aut addideris aut mutaveris aut detraxeris, vitiosius et deterius futurum 30. ut noster hic Caesar nonne novum. quamdam rationem attulit orationis et dicendi genus induxit prope singulare' uis
umquam res praeter hunc tragica paene comice, triste r GSSe, Severu hilare, forenses scaenica prope venustate tractavit atque ita, ut neque iocus magnitudine rerum excluderetur nec gravitas facetiis minueretur 31. Ecce praesentes duo prope aequales Sulpicius et Cotta. uid tam inter se dissimile quid tum in suo genere praestans Limatus alter et subtilis, rem explicans propriis aptisque verbis. Haeret in causa semper et quid iudici probandum si quum
acutissime vidit, omissis caeteris argumentis, in eo mentem orationemque densit. Sulpicius autem sortissimo quodam animi impetu, plenissima e maxima voce, summa conten-aone corporis et dignitate motus, verborum quoque ea gravitate et copia est, ut unus ad dicendum instructissimus a natura esse videatur. IX. 32. Ad nosmet ipsos iam rever-
156쪽
tor, quoniam sic fuimus semper comparati, ut hominum set monibus quasi in aliquod contentionis iudicium vocaremum quid tam dissimile quam ego in dicendo et Antonius quum ille is sit orator, ut nihil eo possit esse praestantius ego autem, quamquam memet mei poenitet, cum hoc maxime tamen in comparatione coniungar. Videtisne, genus hoe quod si Antonii sorte, vehemens, commotum in agendo, praemmunitum et ex omni parte a Re Saeptum, acre, acutum, enucleatum, in una quaque re commarans, honeSte cedens, acriter insequens, terrens, Supplicans, Summa orationis V riete te, nulla nostrarum aurium satietate. 33. Nos autem,
quieumque in dicendo sumus, quoniam esse aliquo in numero vobis videmur, certe tamen ab huius multum genero distamus; quod quale sit, non est meum dicere, propterea quod minime sibi quisque notus est et difficillime de se qui que sentit; sed tamen dissimilitudo intelligi potest et ex motus mei mediocritate et ex eo, quod, quibus Vestigiis primum institi, in iis sere soleo perorare et quod aliquanto me maior in verbis quam in sententiis eligendis labor et cura torque Vorentem, ne, si paullo obsoletior fuerit oratio, non digna exspectatione et silentio suisse videatur. 34. uodsi in nobis, qui adsumus, tantae dissimilitudines, tam certae res cuiusque propriae et in ea varietate fere melius a deteriore facultate magis quam genere distinguitur atque omne laudatur, quod in suo genere persectum est, quid censetis, si omnes, qui ubique sunt aut suerunt oratores, amplecti voluerimus nonne fore, ut, quot oratores, totidem paene inperiantur genera dicendi Ex qua mea disputatione sors,tan occurrat illud, si paene innumerabiles sint quasi formae figuraeque dicendi, specie dispares, genere laudabiles, non Posse ea, quae inter se discrepant, iisdem praeceptis atque una institutione formari. 35. uod non est ita diligentissimeque hoc est eis, qui instituunt aliquos atque erudiunt, Videndum, quo Sua quemque natura maxime serre videatur. Etenim videmus ex eodem quasi ludo summorum in suo miusque genere artificum et magistrorum exisse discipulos dissimiles inter se ac tamen laudandos, quum ad cuiusque naturam institutio doctoris accommodaretur. 6. cuius est
157쪽
LIB. III. CAP. II. g. 32--. 53 uel maxime insigne illud exemplum, ut caeteras artes mi inmus, quod dicebat Isocrates doctor singularis se calcaribus in phoro, contra autem in Theopompo frenis uti solere. Alterum enim exsultantem verborum audacia reprimebat, alterum cunctantem et quasi verecundantem incitabat. Neque eos similes effecit inter se, sed tantum alteri adfinxit, de autero limavit, ut id eonformaret in utroque, quod utriusque natura pateretur. X. 37. Haec eo mihi praedicenda fuerunt, ut, si non omnia, quae proponerentur a me, ad Omniiunvestrum studium et ad genus id, quod quisque vestrum indiecndo probaret, adhaerescerent, id a me genus exprimi sentiretis, quod maxime mihi ipsi probaretur. Ergo haec et agenda sunt ab oratore, quae explicavii Antonius, et dicenda quodam modo. Quinam igitur dicendi est modus melior - nam de actione post videro , quam ut Latine, ut plane, ut ornate, ut ad id, quodcumque agetur, apte congruenterque dicamus M. Atque eorum quidem, quae duo prima dixi, rationem non arbitror exspectari a me puri dilucidique sermonis. Neque enim conamur docere eum dicere, qui loqui nesciat nec sperare, qui Latine non possit, hunc Ornate esse dicturum neque vero, qui non dicat quod intelligamus, hunc posse quod admiremur dicere. Linquamus igitur haec, quae cognitionem habent acilem, usum necessarium. Nam alterum traditur litteris doctrinaque puerili, alterum adhibetur ob eam causam, ut intelligatur quid quisque dicat, quod videmus ita esse necessarium, ut tamen eo minus nihil esse possit. 39 Sed omnis loquendi elegantia, quamquam expolitur scientia litterarum, tamen augetur legendis oratoribus et poetis. Sunt enim illi Veteres, qui ornare nondum poterant ea, quae dicebant, omnes prope praeclare locuti; quorum sermone adsuefacti qui erunt, ne cupientes quidem poterunt loqui nisi Latine. Neque tamen erit utendum verbis iis, quibus iam consuetudo nostra non utitur, nisi quando ornandi causa parce, quod ostendam sed usitatis ita poterit uti, lectissimis ut utatur, is, qui in Veteribus erit scriptis studiose et multum volutatus. XI. 40. Λtque ut Latine loquamur, non solum videndum est, ut et verba efferamus en, quae nemo iure reprehendat, et ea si et o
158쪽
sibus et temporibus et genere et numero consememus, ut ne quid perturbatum ac discrepans aut praeposterum sit, sed etiam lingua et spiritus et vocis sonus est ipse moderandus. 41. olo exprimi litteras putidius, nolo obscurari negligentius; nolo verba exiliter exanimata exire, nolo inflata et quasi anhelata gravius. Nam de Voce nondum ea dico, quae sunt actionis, sed hoc, quod mihi eum sermone quasi coniunctum videtur. Sunt enim certa vitia, quae nemo est quin effugero cupiat mollis vox ut muliebris aut quasi extra modum absona atque absurda. 42. Est autem vitium, quod nonnulli de in dustria consectantur. Rustica vox et agrestis quosdam delectat, quo magis antiquitatem, si ita sonet, eorum Sermo retinere videatur ut tuus, Catule, sodalis, L. Cotta, gaudero
mihi videtur gravitate linguae sonoque vocis agresti et illud, quod loquitur, priscum visum iri putat, si plane fuerit rusticanum. e autem tuus sonus et subtilitas ista delectat, omitto verborum, quamquam est caput verum id adseri ratio, docent litterae, convina consuetudo et legendi et loquendi sed hanc dico suavitatem, quae exit ex re quae quidem ut apud Graecos Atticorum, sic in Latino sermone huius est urbis maxime propria. 43 Athenis iam diu doctrina ipsorum Atheniensium interiit domicilium tantum in illa urbe remanet studiorum, quibus vacant cives, peregrini fruuntur apti quodammodo nomine urbis et auctoritate tamen e litissimos homines Asiaticos quivis Atheniensis indoctus non verbis, sed sono vocis nec tam bene quam suaviter loquendo facile superabit. Nostri minus student litteris quam Latini. Tamen ex istis, quos nostis, urbanis, in quibus minimum est litterarum, nemo est quin litteratissimum togatorum omnium, se Valerium Soranum, lenitate vocis atque ipso oris pressu et sono facile vincat. XII. 44. uare quum sit quaedam certa vox Romani generis urbisque propria, in qua nihil
offendi, nihil displicere, nihil animadverti possit, nihil sonare
aut olere peregrinum, hanc sequamur neque solum rusticam asperitatem, sed etiam peregrinam insolentiam ingere discamus. 45. quidem quum audio socrum meam Laeliam lacilius enim mulieres incorruptam antiquitatem conservant, quod multorum sermonis expertes ea tenent semper, quae
159쪽
LIB. III. AP. II-13. g. 40 9. 155 prima didicerunt sed eam sic audio, ut Plautum mihi aut Naevium videar audire Sono ipso vocis ita recto et simplici est, ut nihil ostentationis aut imitationis adferre videatur;
ex quo Sic locutum esse eius patrem iudico, sic maiores; non aspere ut ille, quem dixi, non Vaste, non UStice, non
hiulce, sed presse et aequabiliter et leniter. 46. 9uare Cotta noster, cuius tu illa lata, Sulpici, nonnumquam imitaris, ut Iota litteram tollas et E plenissimum dicas, non mihi oratores antiquos, sed messores videtur imitari. Hic quum adrisisset ipse Sulpicius: Sic agam vobiscum, inquit CraSSuS, ut quoniam me loqui voluistis, aliquid de vestris vitiis audiatis. Utinam quidem inquit ille id enim ipsum volumus, idque si feceris, multa, ut arbitror, hic hodie vitia ponemus. 47. A. enim non sine meo periculo, Crassus inquit, possum, Sulpici, te reprehendere, quoniam Antonius mihi te simillimum dixti sibi videri. Tu vero, inquit ille, quoniam monuit idem, ut ea,
quae in quoque maxima essent, imitaremur e quo Vereor ne nihil sim tui nisi supplosionem pedis imitatus et pauca quaedam verba et aliquem, si sorte motum. Ergo ista, inquit Crassus, quae habes a me, non reprehendo, ne me ipsum I idem - sunt autem mea multo et plura et maiora, quam dicis i quae autem sunt aut tua plane aut imitatione ex albquo expressa, de iis te, si qui me sorte locus admonuerit, eommonebo. XIII. 48. Praetereamus igitur praecepta Latine loquendi, quae puerilis doctrina tradit et subtilior cognitio ac ratio litterarum alit aut consuetudo sermonis cotidiani ac domestici, libri confirmant et lecti veterum oratorurn et positarum. Neque vero in illo altero diutius commoremur, ut disputemus, quibus rebus adsequi poSSimuS, ut ea, quae dicamus, intelligantur. 40 Latine scilicet dicendo, verbis usitatis ac proprie demonstrantibus ea, quae significari aedeclarari volemus, sine ambiguo verbo aut Sermone, non nimis longa continuatione verborum, non valde productis iis, quae similitudinis causa ex aliis rebus transieruntur, non discerptis sententiis, non praeposteris temporibus, non con fusis personis, non conturbato ordine duid multa tam laci lis est tota res, ut mihi permirum saepe videatur, quum diueficilius intelligatur quid patronus velit dicere, quam si ipse
160쪽
ille, qui patronum adhibet, de re sua diceret. 50. Isti enim, qui ad nos causas deserunt, ita nos plerumque ipsi docent, ut non desideres planius dici. asdem res autem simulae Fustus aut vesaer aequalis Pomponius agere coepit, non aeque quid dicant, nisi admodum attendi, intelligo ita consus estorutio, ita perturbata, nihil ut sit primum, nihil ut secundum, tantaque insolentia ac turba verborum, ut oratio, quae lumen adhibere rebus debet, ea obscuritatem et tenebras adserat atque ut quodammodo ipsi sibi in dicendo obstrepere videantur. 1. Verum, si placet, quoniam haec satis spero vobis quidem certe maioribus molesta et putida videri, ad reliquo aliquanto odiosiora pergamus. XIV Atqui vides, inquit Antonius, quam alias res agamus, quum is inviti audiamus,lqui adduci possumus - de me enim coniicio - relictis ut rebus omnibus te sectemur, te audiamus ita de horridis rebus nitida, de ieiunis plena, de pervulgatis nova quaedam
52. Faciles enim, inquit, Antoni, partes eae suerunt duae, quas modo percucurri vel potius paene praeterii, Latine loquendi planeque dicendi reliquae Sunt magnae, implicatae, variae, graves, quibus omnis admiratio ingenii,
omnis laus eloquentiae continetur. Nemo enim umquam est oratorem, quod Latine loqueretur, admiratus. Si est aliter, irrident; neque eum oratorem tantummodo, sed hominem non
putant. Nemo extulit eum verbis, qui ita dixisset, ut, qui adessent, intelligerent quid diceret, sed contempsit eum, qui minus id facere potuisset. 53. In quo igitur homines exhorrescunt quem stupefacti dicentem intuentur in quo exclamant quem deum, ut ita dicam, inter homines putant seu distincte, qui explicate, qui abundanter, qui illuminate et rebus et verbis dicunt et in ipsa oratione quasi quemdam numerum Versumque conficiunt id est, quod dico, ornate. oui idem ita moderantur, ut rerum, ut personarum digritatesserunt, ii sunt in eo genere laudandi laudis, quod ego apium et congruens nomino. 54. ut ita dicerent, eos negavit adhuc se Vidisse Antonius et iis hoc nomen dixit eloquentiae solis esse tribuendum. uare omnes istos me auctore der, dei atuue contemnite, qui se horum, qui nunc ita appellan