장음표시 사용
181쪽
revoris sui, ac con- sagumeos s
eongruant, nee a virtute recedat,ut hastiludia, eursu z, saltus, armorum exercitia, spectaculoru m honestora celebratio, venatio, &e. ut dicit Xenoph.lib. I. Paediae Ciri .irii. .&lib. 8 .nu. II. Musica quoque,licet e Principis dignitate non sit, ut eam frequenter exerceat, publice praesertim, eam tamen possidere, & quandoque exercere laudabiliter debet ; Unde Temiliocles,quia lira in epulis recusauit, habitus est indoctior; cauens etiam ne scurras, mimos, & id genus in mensis adhibeat, sed viros doctos, qui faceti js utentes doceat quoque. ad praeclara opera animos excitent,& cu a negotijs vacat, legendo libros, ubi de rebus moralibus Mathematicis, regimine Principum, & a maioribus, Iaudabiliter geliis agatur, ut Alexander seruabat: ut dicit Piut .m Alex. per loca amena. ει viridaria tua bulando, summeq; eauens a meretricum commertio,
vel alijs turpibus actibus,tudiive veti l . Is quoque cogitans se, ut signo positum esse ex quo omnes vivendi exemplum desumunt, in primis iamialiae suae, post seipsum, curam habere debet, ut & sibi fidelis existat, & bonum alijs vivendi exemplum prae beat. Iccirco operam det, ut eius consanguinei mode Ram dueant vitam, nemini iniuriam irrogando,ut docet Arti . lib. 1. Polit .nu. 93. studens, ut sibi amici existant, magis caeteris honore eos assiciendo , & in regiminis partes eos assi mens, viaicit Xenoph.l. b. 3. Pa diae Ciri. nu. 3 6. qui si male se habeant eo, exilio, careere, vel alia ratione corrigat, suin mana m x e cura adhibendo in eorum educatione, qui sibi sunt successuri, iuxta ea quae superius sunt dicta Principem dic re,& praesertim, via propria matre, vel nutrice corpore sana, & incorruptis moribus praedita, ablactentur; doctis, ac optimis custodibus erudiendi consignentur, qui caueat ne vitiis inquinentur,& curent ut erudiaritur in Dei cultu, a religione,& animi eminetibus vi
eutibus comparandis, ct diseiplinis Principi congruis
182쪽
adipiscend is,nempe arte dicendi, Mathematici , morirali,& politica Philosophia, nec non naturali, & diuinna, & legum scientia , ut dicit Plato lib. 1 . de Republ. nu. . .& ep.7.nu. i. ac regia disciplina, S gymnaitica,tdi variarum linguarum intelligentia, ac ludis, pilae, Venatione, curtu, saltu, & maxime, ut distant legibus obedire,cum is recte imperare non valeat,qui ante dihedire non nouit,ut dicit. Arist.lib.7. Polit. nu. 22. Pla eo lib. 6. de legib.nu 8.ut & utile est Principi,& princi Patui,si laceeisor non sit in incerto,κum ita populi a4t noua non aspirent,thesauri non diripiantur,nec aliuditurbulentu oriatur,dummodo id iuste,& legitime se-ixi possit. Nec minor cura, Principi esse debet circa i rimiliarium suorum custodiam,cum ex natura, & moriribus seruorum coniectura capi tur qualitatum Prinis.cipis, ut dicit Demost. Phil. 1. domo iccirco allena nuturpes hominςs,& infames, scurras, ioculatorc o, & id Genus,& curans, ut Ivisq; negotio proposito aptus sit, facile tamen eos no dimittens, qui sibi, vel maioribu
strenue seruierunt,ne indignatiune moti, noua atten-.tent,& ubi alicui dissidit, eum cum honore dimittenuci ob id cur ndo, ut heneficiis animos familiarium sim vi deuinciat,eqs quoque in praesentia aliorum Princiarum comendando, & nominibus honoriticis illos appellando,ut dicit Isocr. ep. Xeno. h. Paedia: Ciri.li. 1
Cauens tamen ne nimis familiariter cum eis versetur, ne eum spernant,nec nimis rigide, ne odio illum prosequantur,ut dicit Arist.lib. 2. lit.nu. I 6. eam alendis familiam quae statui ipsius congruar,& su perfluos dimittens, ne id cum populorum dispendio agat; qui de cauere debet ne aliquem familiarim ita cxtollat, 'ccu eo mox author tate,& potentia contendat: ut dicit Dion.lib. I 2.nu. 62. nec honores per saltus temere, sed per gradus dando, ut ante in minoribus qui, probari potiri, dine alicui negotiorum summa concedat,absq;.
eo quod mox inquira; quid a.at, cum is poteilate sibi
183쪽
tradita,cum Principis dedecore,& odio aliorum, abiisti possit: ut dicit Tacit. lib. q. Annal. nu. 1 38. Qui & eirca corporis sui custodiam , si erga subditos se habeat, ut decet, potior non est i plis lubditis, beneficiis, & virtute deuictis, & tutior st, & fidelior,
ac diuturnior, illam mercenariorum,& externorum:
ut dicit Isocr. de regni adiram .nu. I 8.&Xeuoph. lib g. . Pardiae Ciri. nu. Is . cum Princeps politicus volunt rijs imperet ad eorum bonum,& iuxta leges,tirannus inuitis, Sc ad pro rium commodum. Vbi tamen dominium nouiter est ob elum, vel populi turbulenti snt, nee iuxta leties, sc iustitiam viuere velint, armatorum custodiam assiduo adhibere coram se debet, qui praecipue fideles existant, tabc exteri sint a patrijs suis ob delicta proscripti, vel aliis homines turpium morum, sed subditos seligat si ex veteribus fiat, & ijs descientibus, exteros, fortes, veteranos, & fideles,quos beneficiis,& liberalitate sibi deuinciat, & hudie omnes f re Principes utuntur eustodia Germanorum,ut qui alijs nationibu , sint simpliciores, ac magis laboriosi , olim vero Augustu, duas turmas militum sibi inuicem contrarias, pro custodia sui corporis, tibi ascisce-- . . bat, ut si una quid noui attentare vellet, alia illi se opponeret, qui nec tanti numeri extent, ut iustum exe citum formare possint; qui & nunquam,etiam in thalamis, arma a se discingat,ne inermis inuentus,a prauis tuto opprimatur./ Idem etiam Princeps, ut bene regat, ut bonum sine γν rio, tibi proponere debet, sic de mediis necessariis ad debi θοι. θ tum finem perueniendi sibi consulere habet, qui cum honos aditi vi u hQmO , S ad prλ dicta peragenda multa opus νονὸι. ae sint adiumcnta, ideo multis egebit Princeps adiutorim si=bi bus, qui multitudinem ad debitum finem perducant, sum ερο ν tale id eis .igat , qui id apte pilare possint, quia..is, o in primis, adulatore, procul a se pellere debet,cu adia
. . o utor sx bestia omni huin ano geneti sest ilens: ut dici
184쪽
Plato in Phaedro. & maxime Principibus, cum infido qualis ν σgenu, sint: ut dicit 'then. lib. Iahil .liatriae,& hirtulit Ieanimici r ut dicit Pliat. lib. de discrimine adulatori . R moxianet 3 amici. δἰ ex aliisqtiae refert Tolol. lib. 8 .i e Repubi, si xij. o c. io. administri enim Principi sunt uetellarii,sapien quid oraritissimus enim is est, cui, quod opus est venit in men- eos olearitem, proximus huic qui alterius bene inuentis obiem et consilia. perat: ut dicit Cic. pro Cluentio. & Liu .l b. Q. & licet prior sit optabilior, tamen secundus non contemptibili, est, vel vix alicui primum contingit, ut ibi dicit
Liu.& in gubernatione maxime opus est adiutoribus, cum Princeps sua scientia non possit cuncta complecti,nec unius mens sit stantae molis capax: ut dicit T cit .lib. I.& 3 Ann. Idco alios in curarum pariem ata sumere debet, ut ide dicit, certus, magna negotia,m gnis adiutoribus egere, ut dicit Veli lib. et . quod maxime in Principibus contingit, ut ait Tacit .lib. I 2. Ann. di in omni aeuo videre licet viros eminente, , magnis adiutoribus ad res suas gubernandas usos esse, ut dicit Vell. lib. 1. qui sunt velut multi Regis oculi, de multae aureia Xenoph lib. 8. Pardiae Ciri.& si quis vult solus omnia regere, superbus magis,quam sapiens d fci videtur: ut dicit Liu. lib. 4. amicos enim Principi opus est habere, ut dicit Plin. Panes cum illis non sit maius imperii instrumentum, ut dicit Sallust. in Iug. N Xenophon. ex Ciro. lib. 8. Ii vero sunt qui publica Regi inserui sit,ut Praefecti, Praesides, Iudices, Duces,& huiusmodi;& priuati, qui in aula vivunt, quos decet ex bonis, & nobilibus, nisi ignobiles star virtutis
praestantis, parentibus ortos e se, ut dicit Arist.lib. I. iPolit. si tame & ipsi boni sint, quod maxime in iis de- ,
sderatur, ut uicit Capitol. in Alex. a ias nil eis com- . '. smittendum,ut dicit Cic. ad Frat. ep. i. vi nec ambis guis,de quorum scilicet bonitate , ubitetur,ut ait Ta- , , , cit. in Agric. cum culpa ipsorum in Risem rcdundet,
ut dicit Isocride iegni admin. num. 3 3. qui Sing*ui'
185쪽
. . ' praestare debent pro eorum munere,vel ad ciuilia n8. otia,vel bellica destinemur: ut dicit Plut. in Polit. Sce, Τae lib. 6. Annal. Tiberius tamen non eminentes vir' tute quaerebat. ne quod inde sibi periculum immin ret, sed medios eligebat: ut dicit Tacit. lib. i.& 3. An n. ' et e tra tamen est fiendum praestantes virtute, sint. h boni. In quorum ministrorum electione attendi non debent potentum commendationes, sic enim mali, ut plurimum praeualerent, & malὸ administrarent, cum Principis dedecore, & odio populi erga eum,ut dicit Arist. lib. 1. Politi c. nec etiam in iis diuitias respicere debet , ut idem dicit loco cit. & Plato libo .de Legib. diu. tr. qui tamen ita paritate virtutum aliis praeponi debent,cum ossicia maiori cu dignitate administrent,
populorum timore, ac reuerentia, magistratus prae
sertim ; vi& non vacat Dericulo ossicia magni ponde-Yix inopibus . nri sint spectatae virtutis, & probatae cola ferte, ne venales sint cum boni publici dispendio, ut dicit Plato libo.de Republ. nu. s. sed eos eligat quia- ijs, virtutibus moralibus praestent,& negotio aptio-ie, sint, ab avaritia alieni, & munerum acceptione, nec ossicia ambiant, & sint temperati. Plato lib. 3. delagi b. nu. I I. lib. 6.nu. 2.&7. de Republ. nu. 6.& o. de legib. Arist. li . Polit. nu s I. lib. 6. c. s. uni plura negotia non committens,& male se habentes corrigens, Scsub sindicatu . deposito ossicio, eos rediges. Arru.lib. 2.
Hi eer5 qui minoribus adstricti sunt neeotiis in aula, obsequios esse debent.& utiles, ne sint mures palatati t. Tac.lib. I. Ann audaculi. pudor enim malus est mini iter regii imperii. Senec. Trag. Hippol. Maiores vero attendere debent, ut qliod iuste agunt non ex propr)o commodo, sed Principis agant, Se sine iactatia, lieni ni commendantur,qui in aetendo oriolis similes sunt r ut
dicit Plin. Panem & Uethlib i. sic enim inuidia vitatur: ut dicit Tacit.lib. I 6. Annal. qui di nil sibi astri ,.
186쪽
te debent, sed ad authorem, di ducem omnem laudem referendo ut dicit Tacit. in Agric.& Dio.lib. 9. Tum patientes esse debent, iniurias ferendo, S gratias agendo, ut dicit Sen. lib. 1.de ira. qui & cauti sint, quia multi illi, laquei parantur, ut dicit Sallust. ad Caes. multi reprehensores,& insidiatores. Tac. lib. I. hist. & nil ita fit fluxum, quam potentia non sua vi, seu aliena nixari ut idem dicit lib. I 3. Annal. Et prim5 assistat sibi consiliarios,vel senatores,tum pro dominio administrando,tum pro iustitia, cum c stium res sacra existat, & res praesare gestae nil aliud spi, Platone teste, quam prudentium consiliorum e
cutores. qui aetate,virtute, integritate, & rerum experientia insignes,& praeli ames sint,boni publici, &.iu-
sitiae amatores, ac passionibus vacui,& virtutibus r
serti, inter quos iurisperiti insgnes sint; sacrorum canomum Doctores, Theologi eminetes, Duces lirenui, α Reipublicae administrationis periti, qui ut supra, inte-sri sim,& probatae vitae, no adulatores, sed verace S, ecm bono sagaces, peregrinarum legum, & actionum cognitionem habetes, in historijs tam domesticis, quam externis versati, graues, & non sestini in consulendo, taciturni, & secreti; & optimum esset etia proinde, ut Principes ingenio iuuenes praestates in studiis aleret, quorum opera, ut eorum lactura in Republica administrada, tute uti possenr, &id esset velut seminariumvirorum praestantium,& Principi fidelium,qui ex ipsus liberalitate se virtutes adeptos cernentes,Cmnem
adhiberent fidem,& industriam ut ipsi fideliter inset Dirent; Consiliari vero ea quae inter homines sunt cast diuinissimum, ut inquit Arist. in Rhe .ad Alex. α
quiddam sacrum, & consilio flent regna, urbes,& d anus,ut ait Sall. ad Caes. & ideo stri consiliarii Princ pi necessarii, iccirco,ut supra, eos eligat s dos, S pro bos,maxime etia rerum, ac hominum peritos: ut diciel 'lin. Panes.& Arist.lib. 6. Ethic. N ic m. cap. 7. qui n.
187쪽
xint mores,&animos hominu prouincie,ut dicit Tae. in Agric. & Cic lib. 1. de orat. & sic non facile: ad hoe aduenae adsum edi, qui & sene 1 corpore infirmo sapientia sint validi, ut dicit Sallu . in Cat. cum costia senum hastae sint iuuenum ; vi qui varia ibrtuna sint exerciti, ut idem dicit in Frag. qui & acuti mediocri- er ingenio sint, non tamen igneo, cu ii sint magis nouandis rebus,quam perendis apti, ut dicit Tuci. lib. 3. Curi.lib. . & eos tales Princeps esse norit, vel siccos fama reddat: ut dicit Plin. Paneg. qui & salutaria consulant; Pietatein in primis,& vera fidem, ut dicit Clario iidem libere bona consulant,dc non haesitanter, ut dixit Plin. lib. 3.epist. 9. Tacit. lib. .hili. S lib II. Annal.
Qui & constantes sint non ex libidine huc illucve agitati, vel modo haec modo alia decernentes , ut d icie Salluit .ad Qesnisi ratio recta id suadeat, ut dicit Cic. pro Balbo. qui & modesti este debent, ad omnia quae agenda sunt, quieta cum industria adstantes: ut dicieΤacit. lib. 3. hist. & norint silentium seruare, quod est
optimum,&tutissimum rerum administrandarii vinculum,ut dicit Ualer. lib. 2.c. 2. Curi lib. . sic tamen, ut arcana Principis non scrutentur, cum id exquirerest illicitum, ut dicit Tac. lib. 3. Anta qui nec sint contumaces , prout aliqui sunt, qui consilijs licet egregii , quae ipsi non attulere, sunt inimici, quod alijs plus sapere videri volunt, ut dicit Tac.lib. 1.hist. nec inter se discordes ut ibi dicit; qui & affectus proprios deponere debent, ut bene consulant, ut dicit Sall. in Cat. in primis iram,ut dicit Cic.lib. I. ossi c. & auaritiam, vel rei suae studium, cuna priuatae res publicis semper obsitar, ut inquit Liu. lib. 11.&Tacit. lib. I. hist. auaritia eniim omnia venalia habere docet, ut dicit Sallust. in Catil. Fiducia etiam: nimia in consilijs est vitanda; consilia
enim audacia prima specie laeta sunt,tractatu dura, e- Hentu tristia, ut inquit Liu. lib. 3 s. dc contra, tui vereri
scit, icit tuto asgredi. Cupiditas quoque ab iis abesse
188쪽
debet, cupiditate enim pauca recte fiunt, eircumspectione plurima, ut dicit Tucid. lib. 6. cui adiungitur celeritas, quae mala est, qui enim cupit, festinat, & qui festinat,euertit.ut dicit Liu. lib. in & Tuc. lib. 3. si v m lenta, bona sunt: Princeps vero ipse,consiliis auditis, mature deliberare debet, ne in ipso negotio consilium capiatur, ut dicit Caesit h. s. comment. eum gladiatorun Pst,non, Principum,in arena consilium, ut dicit Cic. in Phil. sic tamen, ut non differatur tempus rei bene gerendae cunctatione, & deliberatione, ut dicie Tac. lib. 3 .hili. quos & audire debet cum iudicio, sed fine tamen pertinacia, cum aequius sit plurium amicorum sententiam sequi,quam propriam tantum, suaetam e n sententiam celando, quid enim feri debeat cavi ultis est tractandum, quid facturus vero si cu paucissimis, vel mauis ipse secum, ut dicit Veget lib. 3. de re milit. ne aduersarius sciat quid sit fiendum, cum secretum anima sit consili; permittat quoq; eos libere loqui cum regno opes saepius assentatio, quam hos is euertat, ut dicit Curi lib. s. & illius desperata sit salus,qui aspera, sed utilia nolit admittere, sed iucunda,& laesura, ut dicit Tac.lib. 3hist. R sit miser Imperator apud quem vera reticentur; quos etiam sine discrimine audire debet, non puniendo tamen eos qui deteriora consuluerint, si no dolo id egere, cum rerum euentus ex variis eueniant, ut dicit Curi. lib. 3. qui &fugere debet domestica consilia assentatorum,qui omnia Principum facta, honesta vel minus,laudant, ut dicit Tac. lib. 3. Ann.ut & eos, qui questus caula in aures
Principis sinu late insusurrat, ut dicit Cic.ad Qt Fratr. Itb I. ep. I. sed qui, qualitatibus, de quibus supra, sine
praediti,& a natura, arte,& experientia,norint regulas
regiminis, prudentesque sint, recte conscij corporis,&cuiustibet membri dominii, cauti,sed non versuti, ingenio praeliantes,sed non nimis spiritu acuti constantes, non tamen contumaces , alieni ab avaritia, & ambiatione.
189쪽
tione,boni publici amatores, dc iustitiae, ac honesti, ici e inuicem amantes,non vero discordes,priuatas patassiones deponentes, & publicum tantum bonum spe- iantes; non improbando iccirco inter eos aemulationem, qua quis alio praestantius bono publico consulere cupit, cum id dominii conseruationi summe pro-st, dummodo in contentiones no degenerem, in itatu
populari praesertim, cum in statu Regali Princeps male se habentes punire possit; cum quibus Princeps de Republica administranda,& rebus agendis consulat, .prout bonum Reipublicae exposcerit, cum consilium si humani intellectus practici, de dubiis, aut incertis peragendis, vel vitandis inquisitio inter plures consultores habita, & s agatur de rebus militaribus si inquisicio de dubiis,& incertis contingentibus, in admaxistratione belli, & si si de rebus domesticis, inquisi i , de dubiis, & incertis agendis, vel vitandis contin- sentibus, in regimine domus,& familia , ciuile vero,imiuisitio de dubijs. & incertis agendis, vel vitandis pro saluanda, & recte disponenda Republica, inter quos consili debet de his quae cadunt sub co silio, quae
non sun r, finis, ut victoria, quia ex se patet, quδd optatur,& ob quem obtinendum media sunt qua reda, nec determinata in aliqua ari vel disciplina,nec multum distantia, nec quae sunt a casu , nec quae fiunt secundum determinatum cursum naturae, licet cosulendumst quomodo in iis homo se habere debeat; Consulenda velo sunt quae saepe contingunt, & incertum est no- .ibis quomodo contingere debeant an ei to,vel sero, bene,vel male,commode,vel incommode, cum periculo, vel non. Secundo, consultanda sunt, quae in determinata sunt quo ad leges, vel consuetudines, quae enim
lcge iam sunt determinata,& in usum inducta, supposta legis rectitudine non sunt disceptanda cosilio, sed iuxta illa iudicandum & sententiae proserendae,sed de
190쪽
Et possunt bene, maleve fieri. Tereid,consutanda sunt
quae iudicantur magni & euidentis emolumenti si bene eueniant, vel magni detrimenti si male , nam quae modici ponderis sunt, non sunt curanda. In particulari uero in Reipublicae administratione ea primo consulenda sunt, quae ad diuinum pertinenti cultum, quo nam pacto diuinus cultus amplietur, eccontraria amoueantur, haereses,superliitiones,blasphemiae, periuria, dierum sessorum transgressiones, furta, homicidia, carnis peccata, & huiusmodi. Se cundo, in consultationem uenire debent, quae ad redditus regios communes, cum & priuatos habere
. debeat quibus ipse sustentetur honorifice, & splenda-de, iuxta eius dignitatem, quibus Respublica defenditur,pertinent, qua nam ratione exigi debeam, ut iustitia non uioletur,ne plus debito a subd it is exigatur, et ne exactores in ijs exigendis aliquos plus iusio graue nr,uel eos sibi usurpent,reuidendo frequenter quomodo regii redditus exigatur,& expendantur, modos de quo infra aget 0r, tum curam adhibendo ne iura dominii,& Principis dcfraudentur, & calculando diligenter,ut ex aerario publico satisfiat in ilitum expen-ss, inagistratibus, & alijs qui bonum coetuentur. , Tertio, in consultationem uenire debent quae pertinent ad leges, ut iustae decernamur, iis praeditae, quae dicentur,cum de lcgibus agetur, quae sun dari debent super legem naturalem, moralem, diuinam, di euat
gelicam , quibus praecipiatur in primis, ut diuina icx observetur, & illis superaddantur poenae , diuinae legis transgrelIoribus, ut haereticis, maleficis,apostatis,lchismaticis, dierum sestorum uiolatoribus, blasph mis, periuris, homicidis, furibus, raptoribus, adulteris, & huiusmodi; tum regulentur quae ad contractus humanos, & ci item conuictum attinent, delicta, via timas voluntates, ut communitas , legibus uincta ,