장음표시 사용
201쪽
vt de facili agant cotra iustitiam,& maxime id est se
uandum erga homines, de quibus no habetur longa,& certa experientia, sic tame, ut bonos, & in offici js bene se habentes,gradatim honoribus augeat,& beneficiis , si videt eos magis curare commune, quam proprium bonum, aliter prude ter eis minuat datam a se authoritatem, si oppositum videt,vel in totu auferat,
ulterius procedendo, si grauia demerita id exposcant.. Sexto, debet Princeps, sic diligere Principatum suum ac subditos, ac si esset domus, & familia propria, sic enim seruabit subditos, &se, & posteros firmabit in Principatu, qui enim amat prouidet amato, & super- intendit, ne sinistri aliquid ei eveniat, & si euenit, si
citius occurrit, de opem praestat maturo prudentum
consilio, & remediis opportunis, cum timor, & amor faciat cosiliatiuos. i. Rhet. Septimo,debet habere militarem potentiam sufficientem, qua possit seruare, de manu tenere iustitiam, sine qua ciuitas,& Principatus struari non possitiat, instituendo in ciuitate magistratum, qui velut speculator superintendat ad obseruandos,& intuendos ciuium mores, & ne quis ita vivat , ut Reipublicae nocere possit.. Et in summa, curam diligentem subditor u habeat, non secus, ac pastor erga gregem: ut dicit Xenoph. PardiatCiri .lib. 8 nu . .& ut pater erga filios, ut idem ibi dicit nu. I. cum ideo imperium ei sit datu ,ut subditorum conseruationem,&bonum procuret, teste Aristi lib. s. Polit. num. Is . curans iccirco,ut subditi simul Gnite. & cum ipso vivant, & Christianam religionem
colant, Vt supra, ac virtutes sequantur a vitiis cauentes, cum iniqui iugum dominii inique serat,& vix v lint vivere sub legum disciplina, ut boni econtra, ut dicit Sallust.orat. I de Rep.ord. qui & curet,ut a. subditis ametur,mamor magis, quam timor populos iubobedientiae iugo redigat, ut dicit Dio.lib. 12.nu. 12. α
Plato in conu. cum fortius Principi praesidium no ad-
202쪽
Et,quὶm ciuis beneuolentia,& ubi timore obediunt, nacta occasione recalcitrent,& ipsum quoq; eos timere par sit; quem amorem sibi conciliabit si curabit, ut sipra,vi necessaria ad victum eis non desint, ut fecere Antoninus Pius, & Marcus Antoninus. qui in penu-rijs triticum,oleum,vinum,& huiusmodi magno pretio empta, vili populis erogabant. & quandoque donabant,& in comunibus calamitatibus, pestis, incendii, vel inopiae propriis pecuniis eis opem ferens . ut dicit Tac.lib. . Ann.n. 1 f. secisse Tiberium Imperatorem, R dum eorum penuriis prospicit, interim spectaculis,&spe eos detineat, curans, ut rerum pretium int
rim aliqualiter minuatur, & necessaria non desint, efficiet quoque si per ciuitatem inambulando, & inueniens aliquid magno pretio vendi, ad moderatum id reducet sine aliquorum iusta quaerela, puniens magistratus, qui eius rei causa extet,vel carpens;qui & publicis spectaculis populum detinebit absque eiu ς impensis, quibus R is intererit, si iis delectetur & cauesne onera grauia subditis, ut supra, imponat, neve mercaturat se immisceat, vel patiatur alique ex eius propinquis illi se immiscere, ut dicit Zonaras in Theoph. populo quoque in grauibus calami ratibus, belli. incendii, di id genus prompte opem ferens, ut secit Tiberius, teste Tacit .vt supra; & ampla dona multitudini distribuens, ut dicit Xenophon Pardiae Ciri lib. i.
nu .s I. & benigne cum omnibus atens, ut dicit Arist. lib. s Polit.nu .ios. & Polib. lib. s. quotidie, vel saepὸ saltem publice omnes audiens, S singulis humanitus respondens,ut ibi dieit Polib. nu 7. utens in vestitu modestia, Principis tamen maiestata congrua,& Iuxta ritum regionis, ut ibi dicit. Curans quoque, ut subditi
inter se quiete vivant, amputans omnia contentio
num initia,& inquietos sedans & comprimens, sic tamen. ut iis proia inciam, in qua de re Principis alicu- tu. ponderi ,agatur,uo demandet, domans nonos su-
203쪽
tap. 2.9. Io. II.& Ιχ.Qui Scauere debet a munerum acceptione, munus enim acceptum iudicem excaecata Exo. 3 3 Deut. I 6. mutum eum reddit. Eccl. 2o. & co rumpit saltem quo ad famam. Is I. seruum reduit datatis. I.Cor. 6. & ad malum pronum facit. Is s . Platas . Iob I s. & ex aliis quae resert D.Thom. de erud.Princilib.4. cap. 3.&
Is etiam curam magnam adhibeat, ut redditus a , Principatu spectantes,exigat, ca redditu eisi Πx0pV p, ineo, stad sustinendum eius dignitatem, & maiores ii in do- - Ψ ridaminio sit nouus. uel ei Principes potentes uicini exis itium stant, cu sic egeat maioribus praesidiis,uζl--m neat dominium,quibus curandis, & exigendis fideles ..deputet ministros, qui alios sub se ministros babe/nys is enea.ο& ii alios itidem, & ultimi penultimo loco politis rationem reddant,&ii primis,ut dicit Xenoph.lib Pae his iidiae Ciri .nu. . qui benigni sint, di humani, ηon uidis hiarea res uel frui, ne inde odium in Principem, & pernities concitetur,ut quandoque contigit,teste Liu .lib. 3. Dec. 3.nu. 1 F. R oues sint tondendae, non deglubandat, ut dicebat Tiberius Imperator, teste Suet. in eo. c 32. imo , si Princeps sit nouus debet onera a maioribus, maxime antecessore imposita, auferre, uel saltem minuere,ut populi sbi beneuolentiam conciliet, & ubi necessitas eum cogit ad nouam gabellam imponenda, subditis persuadeat, id necessarium esse, ut caetera eorum bona incolumia seruentur,ut dicit Dio. lib. set. 8cita ut impositio sit moderata, quamque prius ex propriis bonis,& propinquoru exi at,ut ceteri pr6ptius 1llam persoluant, ut dicit Liu .lib. 6. de cad. 3. nu. I 3. &ubi gravamen in plebem imponitur, cui nobiles subiici non conueniat, eos in squali aliunde gravet,& omnem summam pecunis, quam exegit in opus destinatum expendat,& non in re alia,curans quoq:,ut id populus intelligat,ut docet Arist.lib. s.Polit. nu. 89.& u
bi causa cellatimrositionis eam auserat, di si iam eza
204쪽
mentia. mansuetudine, cum rometis
dantibus restitui par est, vel saltem in opus pi , & publicum, populo annuente,erogetur, caues summop
re ne meretricibus, scurris, & id genus infamibus hominibus donet, quod aegre populus serat ab eo accepta sic nequa erogari,ut dicit Arist.lib. s. Polit. nu. gr. amo cum urget necessitas pecunias congregandi, potius vendet Princeps bona patrimonialia , vel ea quae inseruiunt Principis delitiis,quam populos grauet, ut Nerva,& Tacitus Imperatores secere, ut dicit Dio. in Nerua nu.-Uopiscus in Tacito; minusque impositiones imponere debet, ubi pecuniis eget ad opus voluntarium conficiendum , unde Cirus aduersus Asit Hos bellaturus,gratia Imperii dilatandi, noluit subdi- . tos grauare ted a Rege Indorum pecunias mutuo pe-lijsivi dicit Xenoph. de Pardia Ciri. lib. 3.nu. I 2. Cumq; Princeps duplicia bona possideat, patrimaenialia, ex bonis uxoris, vel pro eius persona sibi assignata , quaedam ad coronam principatus spectantia, de primis libere disponere potest, licet peccare pos- ut & alij, si ijs abutatur, alterius generis redditus
vero in bonum tantum Principatus erogare potest, &eius necessitates, vel benemeritis de Republica dona- do, non autem immeritis,uel ad libitum,ne mox aerarium cum asstrictione populorum indebite replere velit, quod sine peccato, & eorum iniuria, ae odio fieri
Princeps quoque, his constitutis, quae ad Principatus stabilitatem , & multitudinis attinent tutamen,& sedilicitatem, ad regimen ipsum multitudinis descedens, iccirco in ipsus regimine uti debet suavitate, ut& supra est dictum; nam ut inquit Cic. in Philip . nullum maius est armatorum praesidium charitate, & beneuolentia ciuiu, qua oportet principantein esse munitum non armis , tesse D.Tho.d.lib. 2.c. g. & Seneca
v. ad Neronem, inexpusnabile munimentum amor ciuium
205쪽
emium,prompta scilicet eorum inclinatio.&amor in Principem, quid pulchrius enim est, quam vivere Optantibus cunctis λ quis huic struere audeat aliquod periculum, sub quo iustitia, pax, securitas , dignitas foret sub quo opulentia ciuitatis, copia bonorum Omnium abundat.& lib. I.de clem. c. s. Principum erudelitas bellum eis, clementia in quamcunq; domum peruenerit, eam scelicem, & tranquillam parabit, sed in rege quo rarior, eo mirabilior, magni enim animi proprium est, placidum elle, atq; tranquillum,ac. in iurias latas.& serendas superando despicere. οἱ cap.7.
quod si Dii placabiles,&aequi delicta potentium non
statim fulminibus prosequuntur, quanto aequius est hominem hominibus praepositum miti animo me
cere imperium & ibidem, non alia lacies est quieti, moderatique Imperii, quam sereni coeli, & nitentis et ut ibi dicit & i. de Ira. humili loco positis exerere
manumςlitigare, in rixam percurrere , ac morem irae suae gerere, liberius est; leues inter paria ictus sunt,regi vociferatio quoq; , verborum intemperantia non ex
maiestate est.& lib I. cap. s.optime Deos Principibus constituam, ut se tales ciuibus praebeant, quales sibi Deos esse volunt.&ubi impie subditi tractantur, audaces fuit ad insurgendum in Principem, & iugum illud
ab humeris suis excutiendum: ut inquit D.Tho. loco cit.sic tamen venia est adhibenda,ut non ad impunitatem iniquitatum, sed ad spem correctionis, inseruia nee debita careat disciplina, quam pro necessitate regendae , & tuendar Reipublicae, non pro saturandis odiis exerceant,& quod aspere quandoque coguntur decernere, misericordiar lenitate, & beneficiorum largitate compensent, ut inquit Aug. lib. s. de civit Dei. cap. 2 . lenitate ideo utendo , & sic vivendo cum ciuibus, ut pater cum filiis, ut dicit Plin. Paneg. cum re remissius imperanti melius pareatur, ut idem inquit
Iib. a.de clem. & etiam fidelius, ut inquit Liv. lib. 11.
206쪽
D sic quaesta conseruantur, ut ait Caesar apud lib. 3. nam licet maiestas Dei extra appareat in Principibus in utilitatem subditorum, intus tamen remanet quod humanum est, regnum enim pra grandibus colossis videtur simile, ut dicit Lucianus lib. de Regno.qui extra videntur Iuppiter, Neptunus, decori au .ro, sed si intus spectetur, cernentur vectes, paxilli, &Haui,sic Principes homines suntdicet Principes,unde meminerint se homines magis esse, quam Principes: ut dicit Philo.lib. de iurissu .relig 8 homina misereantur,ut dicebat Pericles, memento quod homines sunt
r' Princeps praeterea omnibus virtutibus, de quibus HIneqs sit pra eli dictum,instructus, eas e penu in subditorum Mnore em utilitatem pro loco, & tempore promat; qui & mediam, a cera se exhibeat coram subditis inter seu erum, & nimis s debet, o miliarem,inter laetum, dc tristem,quod fiet si pro loco, mjdius es & tempore affabilis erit,& mitis, & pro tempore gras into mi uis,& reuerendus, quia assabilitas amorem populoruram, θβι- conciliat, grauitas tollit contemptum, qualis Salomon
mirum, hi- erat. 3. Re R IO. cum eontra Absalom se pro tempore
Dram , is populis affabilem praeberet, sed pollea Regi insidias
moessi. θ tetenderet. 2. Reg I I 6. Idem etia non debella suomo/o . ditos contemnere,nec eis iniuriam inferre iniuste,sed
ubi facti qualitas id exigit, iustitie tramite seruato, ira dimissa, id agere debet, aliter subditi facile in Regem
consurgunt. s. Polit. Qui etiam nobiles, di probos viros amicitia, & familiaritate sibi iungere debet, eos honoribus. S beneficiis sibi deuinciens, de mandans uxori, ut idem erga nobiles, de probas mulieres agat, quae sic viros in deuotione erga Principem detinent, contra vero si vident se contemnia Principis uxore, in Regem concitam viros, exemplo Acab, 3c IeZabel. 3.Reg c 2I. nec solum Princeps proprios subditos honore aiscere debet,sed etiam extraneos,& ad se accedentes, cum sic masnanimitas, affabilitas,liberalitas
207쪽
& pietas eius patefiat, cum contra tirannus nobiles,&sapientes proprios, vel externoS odio prosequatur. s. Politic. ut nec curare debet detractiones populi in se prolatas, sed iis erudiri, ut caueat contra eum prolata, si vera sunt, sin minus, id non curans. Quae ut facilius praestet,& recte administret, aciem mentis extendere debet, se a Deo Principatum ade- , 'pium esse, ut multitudinis,non proprium bonum pro . V- curans, a Deo laborum suorum in coelis amplissimu ρς ρ ρ' praemium expectet, & ideo omni conatu ad multitudinis pacem tum internam, tum externam, & bonum IR procurandum, contendat, pro loco, & tempore, ac ne si'
cessitate, prout ipsius bonum exposcet: Qui & curare debet, ut proprium habeat numisma inuenium ad co π 1σμον mutationes facilius faciendas. I. Polit. cum id sit etiaPrincipis ornamentum, cum in illo Principis imago inscribatur, ex quo perpetuatur eius memoria ob asia fiduum illius usum, & apud populos aequirit benenolentiam; praeterea cum si mensura rerum venalium inducit in mentem , Principem, cuius imago ibi scribitur, regulam esse subditorum in eorum negotiis a- gendis,& id etiam inseruit Principi, quod per numicma mensurentur tributa,& exactiones in populo,& si proprium sit numisma, euitantur contentiones, quod non tanti valeat, ut aliqui sorte afferent, curans ut in eius impressione, vel usu nulla falsitas adhibeatur: ut inquit D. Tho. lib. 2. cap. I .cit. qui & curare debet,ut certa pondera,& mensulae ibi habeantur, quibus sub diti communiter utamur, cum per illa omnia reducantur ad aequalitatem,ut ibi dicit loco cit. cap. Is . Qui &munitiones sortissimas habere debet,& curare,ut viae
sint tutae a latronibus & sicalijs, ac liberar, ob quod faciendum iuste pedagia videntur imponi, quae etia in foro conscientiar, si legitime imponatur,a subditis sunt persoluenda; S id expedit si iam Principi, ut tuto familiares suos,& milites pedProuincias emittere possit ad
208쪽
ν' Princeps nasse debet quid i eius
ad proeura dum communitatis bonum, & mercatorei illuc facit E cofluant, ex quo regnum diuit ijs augetur,& etiam cultus diuinus, quod inde homines promptiones reddantur ad visendos locos sacros, qui sunt In regno; & Princeps id agens magnam sibi apud populos beneuolentiam conciliat; milites iccirco emittens,qui eas a latronibus,& malis hominibus purgatas seruent, ut dicit D.Τho. d. lib. 2. cap. II. & de Iegimine Principum. Curare debet praeterea Princeps, ut intelligat qua in eius dominio,& apud alios Principes agutur, quod eorum notitia plurima ei asserat comoda,& a magnis tueatur malis, quod et ii Principi difficile sit scitu , cum pauci reperiantur, qui veritate ei aperire velint, & omnia adulationibus sint referta,ut dicit Isocr.orat. de regni ad min. id tamen omni cura scire inuigilare debet,& nraesertim quid de eo, vel ipsius cosanguineis populus sermocinetur, quid nam agat eius familia, ut se gerant magistratus,& alij ministri in eorum muneribus,cuius naturae sint eius subditi, & maxime potentiores, quidve alij principes tractent; qui ut ea norit qad se,vel consanguineos spectat, sepe ab amicis id inquirat, ut nec ab re erit si habitu incognito indutus , nundinas,&fora adeat,ac tabernas, & de ea re sermonem moueat,& ubi maiorem partem in unam sententiam conuenire viderit, id verum esse existimabit, &errata corriget; qui ut intelligat quid nam eius familiares, & ministri, maxime quibus fauet, agant, saepe in publicum prodibit, & audiet benigne quoscunque ad se accedentes, admittens etiam accusationes corraeosdem conscriptas, dumodo manu certi hominis sine subscriptae, vel de ijs coram se loquentes, mox curans ut veritatem dictorum inueniat, ex tempore tales interrogans super oppositi quosq; reos inuenter, corriges,vel ab officiis seiunies, ut & eos grauiter punies, qui iniuste aliquem accusarint, ali; tamen indagati
209쪽
nem huius veritatis nequaquam committens,nec Ἀ-cile reserentibus credens, nisi re comperta; qui & ut norit ut magistratus se habeam, quandoque inopin to adibit tribunalia,& audiet litigantes usq; ad finem causae,& videbit, ut se iudices gerat, ut mox timentes ex tempore opprimi, ab iniustitiis,& negligenti js caueant. Qui, ut intelligat quid in alioru Principsi aulis agatur, id medio Oratorum prudentum, & sagacium intelligere poterit, qui si hostes sint, eosdem illuc eos mittens sub praetextu pacem,vel foedus tractidi, quossbi curet beneuolentia conciliare, eos, cum per eius dominium transeunt, honorifice exeipiendo, & benesciis illos sibi deuinciendo, & matrimoniis, &c. & ut norit qualiter se habeat subditi inter se, & erga illum, sepe in publicum prodibit,audiens quoscunq; , & accusationes admittens, modo,ut pra,& curans, ut omnes eius subditos norit,&potentiores praesertim, ut dicit Isocr.in Euag. nu. 6. ut dissensionibus, & coniurationibus, quae euenire possent, prospicere valeat.
Is et lain non curet dilatare Imperium, sed bene id regere,& conseruare,cum si amplum sit dissicile sit illud regere, si angustum periculo resertum velle id dilatare, ne simul omnia amittat,& ne subditi ab eo pri' desciscant, quam bellum adoriatur, ut dicit Isocr.orat. de pace.ma. 2. si tamen Principatus mediocris sit, ill si
dilatare, si iuste, &absque alicuius iniuria id fieri potest,expediens magis erit, sic enim officia multis committuntur, quibus beneuolentia eorum acquiritur,&delinquenter, expelli valebiit; magis tamen curet illa conseruare, st noua acquirere, cum acquisitio quandoque uno ictu fiat, conseruatio vero fiat medio virtutum,& assiduo egeat studio, & custodia: ut dicit Xenoph.lib. 7. Paediar Ciri. n. 26. & Demost. Phil. I.n. Imaxime ubi subditi bello, & nouitatibus dediti' sint, vel libertati assueti ; minusque debet vi, vel iniustitia iura alterius usurpare, cum id sit violetum,& nullum
210쪽
.iolentum durabile sit,ut dicit scriptura, Isa. 33. Veh, qui praedaris, nonne & ipse praedaberis & in perpetua inde existit perturbatione, & sar pe iusto Dei iudicio confunditur, ut Holofernes. Iudith cap. 13.& Au-tiochus. 2. Machab.c. I s .licet licitum sit iniuste subla
tum repetere. 3. Reg. ca D. 22.
ar Is demum med ijs uti debet, quibus sibi comparet Priveops existimatione, di populorum beneuoletiam, quae sunt mediis ruti annonae abundantia, pax, &iustitia, de quibus supra inber, qui H dictum; dum enim clues necessarijs abundant, &bus populi pace fruuntur,literis, & virtutibus operam facile da- arat' re posIunt, quae iccirco curarunt Manlius, Gracchus, ei ει μι α Caesar, de quo legitur,quod militem donis, populu. annona, cunctos dulcedine oti j pellexit, di Aurelianus, ac Seuerus imperatores.
Populus quoque,honestis exercitiis, di oblectamentis,Vt qui uouitatum, est auidus,ut supra, in ossicio est detinendus; quod Graeci obseruarunt,dum ludos Olympicos, Nemaeos, Pithios, Isthmios instituere; quibus spectaculis etiam Caesar Augustus aderat,vi ostenderet quanta ei cura esset, ut populus oblectamentis potiretur,ob quod a theatra sunt instituta; sic tamen, ut hare spectacula grauia sint,& honesta, non vero turi Pia,vel immania,ut sunt comoediae,choreaeve, in quihus multa peccata committuntur,nisi purgatae sint, &iusta causa subsit ea agendi. Non minus etiam populum oblectare solent aedifi-eia magnifica,aquaeductus,viae amplae,templa, hospitalia, dummodo ob ea agenda populi sumptibus gra
Vtile est etiam ad populum in officio continenda, s militaria spectacula agantur, & factiosi,vel ciuilibus discordiis impliciti in bellum aduersus comunes h fles mittantur, si eorum delictum id poscat, vel communis necessitas, ut iram cotra domesticos concepta, eversus hostes erumpant,sic enim Romani, cu i Lba