장음표시 사용
211쪽
commouebatur, exerestus aduersus hostes mittebant, quo facto animos plebis erga nobiles praue affectos, quietos reddebant, & Cimon Atheniensis videns iu-ties tutem nolle quiescere, clasi e confecta in bellu eos duxit, ut eorum virtutem erga Persas expet irentur, Rostenderent, praecipuo eorum honoribus bellicis, modo iis fidi possit, honestando. Qui & aliqua vitia dissimulare potest, si iis vetitis
maiora certo sint patra da c. Nerui. I 3. dist. qua rati ne, licet meretrices is concedere non possit, cum sornicatio iure diuino vetetur. Exo. 2 o. nec sit consenticndum peccato, potest tamen in riuitatibus, ad stupra, S sci das libidines vitandas dissimulando, eas tolerare, sic tamen, ut in loco ciuitatis remoto degant, ut im- iapudentes ad eas accedentes dignoscantur , & eorum ibi deS. SUMMARIUM . vir Princeps qtialiter eum diuitibus, maxime principibus Imρενθ, ct confinguineis si habere debeat. a Princeps quomodo erga inopes se habere debeat. 3 Princeps quomoda cum subditis acquisitis se habere Abeat Princeps quomodo cum subdisis hareticis, o insi Glibus se habere debeat.
s Seditiones, ae eversiones Imperiorum unde oriantur, ct ut eis ebulandum, cum eorum remediys.c Letium cinite ex ovibus causis excitetur , ct eius re
212쪽
De ratione adhibenda ad seditiones im pediendas, vel compescendas .
N τ 3 a pcipuas solicitudines in conseruatione dominii adhibendas,summopere debet prudens Princeps cur adhibere ne populi excitent seditiones, & publicam proinde pacem perturbent, quod euenire potest, vel ex causis intrinsecis , ut est Principis incapacitas ob infantiam, vel viduitatem, si mulier sit, timorem poenae ob delicta patrata, contemptum religionis, desideria libertatis, errores magistratuum, nimiam clementia, vel negligentiam, inertiam, vel existimationis iacturam, eius libidinem, nimiam saeuitiam, quibus obui iri debet virtutibus, δέ viis de quibus supra est actum. Id ipsum euenire potest ob inuidias,d in ensiones,Mn- bitionesve potentum. vel ob instabilitatem, ac furore multitudinis, & ad alienum dominium propensione, vel ob ipsorum Principum ambitionem, qui vire, dispergunt,dum plures prouincias suscipiunt,quam eorum vires patiantur,vel noua Imperia adipisci tentat. Vel extrinsece ob fraudes potentiam ve li illium , inter qua intimae causae. Sc domesticae maius periculuma rerunt,quibus prudes administrator Obviare debet Cum vero quodlibet dominium ex ti ibus homi-. num generibus constet, diuitibus, in opibus, ct inter
' aites,&plebei, ut dicit Liuius lib i. Plinius lib. 33.
eum diuiti L. Dion. Halle .lib. Varro. lib. . ideo pruden mox ti, Principis eli omnibus satisfacere, & operari, ut di- me Pym uires plebe non abutantur,& plebs rebus diuitum nop 'μ' in dietur, omnes ut expedit, honoribus augendo, qi ς' - ω n .n ex nsu tantum, sed ex virtute, ut dicit Ouid. lib. I.
213쪽
lib. 1.Fast.& lib. 3 .Elesia.& Plin. in prooemio. lib. I quaeri aptius fiant, erit operepretium horum quoque Is ' Ve' naturam agnoscere, qui enim medio loco sunt conitia de μι. tuti facilius reguntur, & aptiores ad obediendum extant,& secundum virtutem magis se habere solent, diuites enim ob commoda quae diuitiae afferunt,a malo vix abstinet, inopes ob necessitatem, praeterea diuites nobilitate cognationibus clientulisque praestant, unde alienum imperium ob eorum educationis mollitiem facile no patiuntur, & ob animi elationem ferre id nolun . inopes e conuerso non minus in turpibus, quam honestis rebus apti sunt obedire, & ut diuites palam proximum laedunt, schi palam, & fraudibus adhibitis, medium vero locum tenentes, ea habent quae satis sunt ad eos honeste alendos, nec illis subest potentia qua aliis nocere valeam, ex quo fit ut in ossicio se magis contineant. Inter diuites vero,& potentes,tres hominu conditiones valde praestant,nati scilicet ex Principis domo, qui ob id ad Principatum aspirare valent, qui mapna obtinent seu da,quique ob res bello,domi ve praeclare gestas magnam apud gentes existimatione in conceperunt,qui omnes Principi suspitionem afferre pollunt,&ideo prudenter cum illis agendum est. Quo enim ad propinquos Principi,licet Turcigene eos interimar,& Reges Chinae, & Etiopiae eos in quibusdam locis amenis includant, tamen potior est via,& magis pia, ut lib. r.est dictum, si humanitus cum iis agatur,ut Christiani Principes facere solent. prudenter circumspectis eoru naturis,& inclinationibuς, eos honoribus,& opibus, quibus honorisce se habeant augendo , ut supra est dictum, quod & cum seu datariis potentibus agendu est, qui sunt Principis velut nerui, &ossa, ut qui multitudini ob eorum potentiam animum augeant, & Principatum ob id inuictu reditant, si cum Principe conueniant, ut S illi maxima damna 'di 1 afferrς
214쪽
afferre possunt si ab eo dissentiant, quibus priuilagit concessa seruanda sunt, & gradus honorifici deseredi.
Quo vero ad praestantes virtute, tametsi Ostracismo Athenienses eos auferrent, & Aristoteles sentiat, ut Principatus sei uetur, id agendum esse, ut nemo alios authoritate, vel diuitiis commensurabiliter,& immodice excedat, cum pauci sint, qui in scolici statu pas. sonibus propriis moderari norint, nihilominus mitius agendo huic incommodo obuiam iri poterit, si
Princeps potentium opera quive animo excedunt alios,ut qui noua facile tentent. no utatur in rebra magni ponderis vel qui naturae calidae,&sagaces sint, leuis, instabilisve, qui potentium , & calidorum ludus
sunt, & eos quocunque volunt, vergunt, vel potentes detinendo in aliqua nobili legatione, spectaculorumve muneri, aut annonae eos deputando , dummodo eorum ad id liber accedat consensus, cum alias licite id fieri non possit, si emittantur etiam legationis specie, ut etiam Aristoteles censuit, nisi delictum eorum id poscat, vel virtus eminens id requirat, qua bono publico consulere possint,ut nec licebit subtrahere bona subditis potentibus,ut minores fiant nisi crimen eoru graue id poscat,cum id sit iniustum, licet possit Princeps tali maiora bona non dare,cum ad id non teneatur; si tamen ii seducant populit, vel concitent factiones in ciuitate, sentirem ob bonum publicum emitti polle e ciuitate ad tempus, alias non ob solas diuitias, sed Princeps ossiciis,& honoribus eos sibi deuinciat. Secundo loco, opportunum erit peragere,ut magistra . tus cum potentia supremae proxima, non constituantur, & si iam sint constituti, eis illam auferre placidὰ debet,& quietὸ, quod si fieri tuto non licet, eam salteillis minuere, saltem regendi tempus illis minue udo, cum potontia alias cum diuturnitate coitincta incausa sit,ut homines eorum conditionis obliviscamur, Rcx sub: cti; ad do in intima aspirent: qna tamen in re
215쪽
distinctio est adhibenti, nani adiministratio iustitiae perpetua elle debet no in unius persona, sed plurium
qui inuicem in aliquo senatu sibi succedant, armora vero usus, & administratio nulli dum vivit, vel pluribus est committenda; non pluribus, Ducum enim pluralitas belli adminis irationi impedimentum praestat,& exercitus ab uno duce. rectus eum superabit qui a pluribus gubernatur. Nondum Dux vivit, quia militaris potentia homines temerarios nedia audaces reddit, unde Romani eorum magistratus, cesura excepta, annuos constituebant,& Dictator vix ad annum perueniebat, &econuerso Caesar, & Pompeius ob dignitatum perpetuitatem,&exercituum regimens Rempublicam subegerunt,tum quia Principi auferretur facultas utendi opera alterius, qui eo prautantior esse tum quia prior ex infirmitate, vel aliter impoten S ad administrationem reddi potest, qui si perpetuus constituatur, in magnum boni publici detrimentu id ceditM ut Princeps ministros perpetuos constituere nodebet, pari ratione, lege, vel statuto se deuincire non debet,quo minus eos confirmare non possit,prout eorum,& negotioru qualitas poscit: unde Tiberius multos usq; ad senectam in prouinciarum administratione, & exercituum perpetuare sinebat, quod eoru vi tute, & experientia multa commoda reportaret. Tertio loco,opportunum erit, si praeter Duces exercituum,& praesidiorum, ac prouinciar si praesides, quorsi munera non sint perpetua, consilium constituat immobile, iurisdictione attamen vacuum, in quo de iis quae ad pacem,& bellum attinent, & Reipublicae administrationem , agatur, & decernatur, reseruata tamen sibi potestate deliberandi. Quod vero ad inopes speciali cum nil eis sit quod amittere valeant, in nouis euentibus facile commouuentur,& omnia media quibus corum statum augere valeant, libenter amplecti solent, ct ideo qui Principa. . ta 3 tum
Prince quo erga tuostes fea habere δε- beata
216쪽
tum usurpare tentant, eos sibi eoneiliant , 8t illorum
ope utuntur; cui malo ut remedium adhibeatur, prudes Princeps ex hoc statu, seditionibus deditos, si delinquant, vel in nouas colonias transferre par erit, vel ad bellum, maritimum maximὸ eos emittere, vel eos obligare, ut agricoltura , vel al ij exercitio opera dent, ex cuius lucro vitam honeste degere possint,vt Areo-- pagitae Athenis fecere,& Amasis Aegypti Rex,&hodie Chinenses, qui nullos otiosos serunt, di Romani, ut ab his tutielsent,curarunt,ut quilibet popularis bona stabilia possideret, ut eoru amor eos cogeret amare, & tueri statum praesentem , quod si fieri non licet, debet Princeps eos in aliquo exercitio , vel aedificiis construendis, ex quibus vitam alere possint, occupatos detinere, aliquos honores publicos eis etiam
Alii praeterea subditi sunt non naturales,sed acquia Princeps siti, circa quos prudens Princeps id curare debet,ut nasuomodo turales sant,& regionem proinde libenter incolant, Sceum subdi ament, aliter in qualibet rerum mutatione facile vin- is acquisi centem sequuntur, quod set si Princeps iis med ijs viarisse habe- tur, quibus supra dictum est c6 parari Principi benere debeat. uolentiam,& existimationem, & praesertim si pax, iustitia, & abundantia illis in promptu sit, si Princeps virtute praeditis, & religiosis faueat, cum religiosi hominum conscientias ,& literis praediti ingenia possideant, & pertractent, unde qu i hos lucraturi Deile Se alios lucrabitur, quod & de artificibus praestantibus dici,& intelligi debet, ut & prodest clemetia, quae dissolutio non videatur,& si ostendatur id ex propria natura emanare, punitio vero non nisi ex necessitate pu-
. blicae quietis,& zeli iustitiae, ut & prodest emines vistus in Principe,quae non solum subditos, sed Rhostes sibi conciliat,& praecipue si pacta, & conuentiones cilipsis initae conseruentur,& si more incolarum educentur in victu, vestitutar misi Eliteris, ias curetur,ut caincolis
217쪽
sncolis ineant coniugia, nec tributis grauentur,& lin sua Principis in regionibus acquisitis introducatur, quod fiet si leges in ea publicentur, & ministri in eadem causas audiant,& literae, cocessiones, & huiusmodi in eadem coscribantur, ut Turcarum Princeps ob inseruat, di Carolus quoque Magnus seruauit. Alii ulterius quandoque subditi haeretici, Minfide- les existunt, qui ubi multi sunt,ad bonam frugem sunt Priste oreducendi,quod fiet, Deo dante, ii multi habeatur bo. quocum hi cooperatores,doctrina,& exemplo vitae incorrupti subditis hapraestantes, quorum opera conuertantur, ut 8c utiles reticis. Erichol e extant,ubi eorum filii indisciplinis, 1 p ijs,&ea insitelibus
tholicis instituantur, sic enim & ipsi, Si eorum propin- se haber qui ad fidem reducuntur, ut in Indijs,&Germania in deriat. scholis, & seminariis ab illustri Iesu ita ru societate erectis,uidere licet, ad quod eonsequendum operepretiuerit bonos cocionatores a praelatis adhiberi,qui catholicam veritatem iis enuncient, & solidis eomprobent argumentis, quod facilius quoq; eueniet si denud co- iuersi priuilegijs decoretur,ut quod arma deserre pos-
sint, militia exercere, & magistratus obtinere, εἰ a tria butis soluendis, vel eorum portione immunes snt, dc si videant in eos,& alios egenos eleemosynas,praeser- tim a viris ecclenasti eis,erogari. inter haereticos vero& infideles; qui Caluinum sequuntur,&Mahom et animalitia omnes superant, ut qui carni omnino adherer, quae Euangelij spiritui reluctatur, quibus nulla ratio ne fidendum est, ut qui data occasione omnia pertumbant , seditiones fouent, & Principibus interitum patiunt, si per vires eis licet. dHorum malo initio est recstendum, quod ubi radires figerit, triplici via ei obuiam iri debebit, tum si animus eorum humilietur, tum eorum vires atteratur.& eorum unio impediatur; minuetur eis animus si iu-ile priuentur nobilitatis splendore, magistratibus, visa tinorum,dc equorum, ac splendidis vestibus, ut Tur
218쪽
cigenae erga Christianos eis subditos se habent, ut & utile erit si huiusmodi gens laboribus grauibus agri- icolturae,& artium mechanicarum applicetur, sic enim ut eorum bonis potiantur, pacem aste stant,quo pacto ii. Cimon Atheniensis caeteris graecis immunitate a mi- illiti i concedebat, ut culturae tuorum agrorum operam h dantes ex ea iucunditate capta, militiam desererent, - & ipse suos in armis exercens, omnibus potiretur,quo iracto Cirus Cidios populos prius serocissimos, agri- tcoltu rae,& mercaturae ipsos addicens, animo abiecto resertos, & timidos reddidit ; & Augustus Caesar, ut i Romanorum serocitatem domaret, scenarum spe sta- l cula in urbem introduxit, ut & musica animos molles,& e minatos, praesertim quae quin tuna,& septimum
resonat sonum, eis cit, a quibus tamen cauedum, cum . niali causa sint. Secunda via est, ut eorum vires exte- inuentur, quod fiet si arma eis auferatur,& ars, ac materia armorum eisdem vetetur, & iuuentus, ac homines sortitudine inter eos praeliantes a Principe in ex- ipeditione bellorum propriorum detineatur, ut Caesar cum Gallis fecit, qui apud se eorum iuuentutem reti- 'nuit, cum iis non fideret3 ut quoque tutum non est, veloca sortia, vel facile munibilia incolere permittatur, vinde Romani no valentes superare Ligures Antia nos , ob asperitatem region si, a montibus ad planitiem eos redegere; ut di prodest eos pecunijs priuate, tributis,
S aliis rationibus, iusse tame exercitis. Tertia via es , . ut inter eos umo impediatur, cum multitudo unita omnia audeat, unde Caesar Augustus timens tumultus, noluit unquam ut Romae plures tribus cohortibus ad
sui custodiam degerent, quod fiet, si eis animus, & voluntas adimatur te inuicem coadunandi, quod eueniet, si inter cos suspitiones, R dissidentiae, iuste com-nioueantair, ita ut alter alteri non fidat, idque medio 'occultorum cxploratorum fieri poterit,uel si coniugia
inter virum populum, di alium vel unam samiliam, Scaliam
219쪽
' aliam potentem, iuste impediantur,quod Romani caLatinis fecere, ut & proderit si capita factionum, quae 'existimatione vigent, alio transferantur,vel exili imatio eorum minuatur, si iustitia id suadeat ob eorum demerita, quo pacto Paulus Aemilius, ut Macedonia quieti redderet, iussit illius prouinciae praecipuos si--mul cum filiis Italiam adire, & incolere; ut & proderit si conventicula eoru ,& coadunationes prohibean-- tur,unde Sala dinus capta Hierosolyma,campanas abstulit, ne Christiani eo signo conuenire valerent, licet impie egerit, ut & proderit si cogantur Principi, linis - sua sermones habere, ut si simul colloquamur, intelligantur,ut & utile est si foveis,vel aquaeductis ciuitas
diuidatur,sic ut ciues facile conuenire non possint,vc- in Memphis urbe est actum; ut & prosunt cactra mu- nita intra ciuitatem in tantia , coloniae locis suspectis proximae,& praesidia intus, ac soris extantia, ut seruat Turcarum Princeps, qui militiam centu millia equitum in variis regionibus dispersam. promptam habet ad quemlibet tumultum statim sedandum; quae si .no prosunt, in alias regiones iuste sunt transferendi, & sita a retici sunt, iis quae haeresim fouent, nempe concionatoribus, & libris priuetur. Quarta via est, ut eorum unio cum externis populis impediatur,quod fiet, si, veproxime dictum est, cu eis impediantur cognationeS, amicitiae, hospitalitates,& occultae Couentiones, quod fiet si exploratores in utraque regione detineantur, A si custodes alatur in portubus, & locis, unde exitus,&'1ngressus in propriam regione adest, qui praedicta observent , subditis etiam praecipiendo ne alienas regiones absque Principis licentia adeant; ut & utile erit si suspecti a locis uicinis iuste auseratur,quo pacto Turincarii Princeps post Lepanti conflictu . iussit Christi: nos a littoribus Graecis recedere ne cu Latinis unirentur,& Reges Perunti, capta aliqua prouincia, pcipuos regionis statim ad urbem regia, uel alio trafferebant.
220쪽
p Aliae praterea uiae, & remedia adhibenda ag sedi imilitiones, tiones impediendas, & dominii euersionem, & ea uisae imperio id excitantes amouendae, & ubi iam commoti sint Sestiaeuersio- excitate, sunt extin3endi; Vnde eavere pitterea Priavis undeo ceps debet aliis rationibus ab iis qui ad regni tendue oriatur, ef euersionem , inter qu quis prima est , quet est occulta τι ais ob- molitio unius, uel plurium in Rege, uel regnu, quod in dum , duobus modis fit,insidiis,& proditione, occultae enimetim eissi fraudes ineuitabiles sunt, ut ait Tac.lib. 1. hist.& Sall. edijs. ad Ces. uel ob avaritiam id eueniat,uel militum fide, . quq fluxa est, ut dicit Curta ib. .Tac.d.lib. 1. hist. qui. enim sua uita contemnit, alienae dns est, ut dicit Sen. ep. . unde difficilὸ contra huiusmodi est defensio,alia . qua in erit,&primo si indagetur subditorum maxime illustrium actiones, cum Principem latere no debeae
quid quisq; subdit orsi faciat, uel dicat: ut dicit. Arist.
lib. s . Polit.c. I I.& Curi. lib. 6.& 8. hac enim uia Iatus, domesticis muniet, referenti contra se agitata praeis mi a quoq; , & impunitatem indices lege desuper latuci saepius repetita, praemio enim cedet aliorum salus: ut dicit Tac.lib. . Annal. Delatoribus omnibus aures praebens, non tamen fidem, nisi re acriter examinata.& eo magis cum de re propria agatur,ne apud vulgus nomen subeat, quod insontes extinxerit, ut dicit Dio lib. s i. & Tac. lib. I t. An n. cum vulgus non credat, Fquis inermis militibus cincto insidias struat, & penis non credatur facinus tale, nisi perpetratum, ut dicie Dio. d.lib. s 1.Liu lib. I I. Quo comperto,iente,grauia ter tamen puniendum,dicit Cic. pro Mil .ut in uno omnes laedat,paucos puniendo,& in iis omnes terrendo, vi dicit Saltu. in Cat. Data tamen mora ultioni,vt dia' cit Tacit.lib. i . hist. & s eam non potest tuto exequi, prius securitati consulati ut dieit Tacit.lib. I r. Annal. . si tamen is vir st Reipublicae neceti artus, est poenae parcendum,vel temperanda,ut inquit Semi. de ciem.