Politicorum, siue De principe, et principatus administratione. libri tres. Theologicè, iuridicè, & historicè tractati. Authore Laelio Zechio ..

241쪽

hant, in quorsi fructibus impositiones modestas, quia

bus dominium tueatur, iuxta bonorum non persona rum quantitatem, imponere poterit, curando,ut paludes exsiccentur, siluae inutiles ad culturam redigatur, ε opem serendo ijs qui huiusmodi rei operam dant, S aquas ducendo, quibu, merces,& fruges ad ciuita tes ducantur, & ex regionibu S externis comportetur, S agri irrigentur, ut & curare debet, ut ex alienis re-eon ibus comportetur arbores, S alia semina,m qui us multum lucri percipiatur, experie do an propriae

regioni, diligentia adhibita, aptari possint, ut apes, hombices, aromata, vina & similia,ut ex agris quantum fieri possit, colligatur. Alio modo redditus ex humana industria colliguntur, mercatura, artiumve exercitio, ex quibus tributa

Princeps colligere poterit, vectigalia desuper imponendo, modo iusta,& honesta sint, & sic ut exteri aliqui d plus quam subditi persoluat, modo excessus multus non sit ; ex his artibus aliae humanae vitae sunt ne- cellariae, aliae humanae societati proscuae , aliae intemuiunt pompar, & ornatui, aliae delitiis, vel in lanis se exerceant, vel in sericis, vel in serri materia, unde arma,& inlimmenta agricolturae nece libria,aedificiis, nauibus, & huiusmodi construuntur, vel in statuis, aut picturis, aediscijs, nauibus cAltrue indis, vel alij x rebus conficiendis consistant. Unde prudens Princeps, qui vult eius dominium ditescere , eo introducere debet 'omnis seneris artificia, quod fiet si ex alienis regionibus artinces conducet, & eoru in opera utetέlr, eorum curam tenendo,& in artibus praeliantes, praemii , immunitatibus, & lucris augendo, qui N prohibere debet ne ex eius regione res non fabre tactae, ut lanae, serica, ligna,metalla,& alia id genus educatur, tae liu ulcum eis artifices abscedant, nisi resio aliquibus cE his valde abundet, nec adsint artifices, qui omne, hasce materias ad artem redigere rossint, tunccnt mistulis

242쪽

vectigalibus, c6cedi poterit, ut aliqua ex his extrahuius nee ineonuenit, ut aliquo casu Princep. ipiς ' Ptiationibus operam det: Primo, cum priuatorum ta- cultates aptet non sunt ad eam negotiationem exercendam,vel ob impensae ita mens talen , vel hostium inful

naues mittebat, quae inde aurum, argentum, ebur, simias,& pauones educebant. Secundo, clim negotiatio

tam magni momenti si, ut priuatus id agedo diuitias immodicas,& bono publico noxias, ill icite tamen co- greget. Tertio, cum id ob publicum bonu peragitur , ut si tempore inopiae aliena grana , & annona caetera ab exteris ematur,& subditis vendatur. Praeter hos redditus, alia quoq; bona in Principem deuenire possunt ex donatione legati S,caducitate, bonorum si Ico addictione,censibus, vectigalibus,& tributis, quae ab exteris ei persoluantur, ex quorum colle-etatione aerarium Principis constituitur, ubi pecuniae in utilitatem Reipublicae c6seruentur.l .etiam aure S. Ude verb.sgia. quod es ne cellarium ob varias, quae contingunt, nece sit tales. Apud Romanos aerarium ex tributis , & vectigalibus conflabatur,& vectigalia percipiebaMur ex mercibus importatis,& exportatis, agris,& pascuis, Ut ait Cic. pro lege Manil. quod aerarium Romani in aede Saturni seruabant, Valerio Publicola aut hore, ut inquit Festus,&Macrob.lib. Saturnalium. c. 8.& Iusii.lib. 43. Triplex vero aliquando apud Romanos aerarium fuit, primum,quo ciuium tributa, socioru vectigalia,& pr adae Imperatorum struabatur, quotariptu, belli ordinarii sustinebantur. Alterum sanctius, in quo aurum vicesimariu condebatur, quod ex vicesimis reruexigebatur,& ad ultimos casus populi Romani seruabatur, & ni aede Saturni c6ditum erat, ut dicit Caesar. lib. i. de bello ciuil. Tertium in quo seruabatur pecunia belli Gallici causa, quod a populo collectum non

243쪽

mouebatur, nisi bellum Gallicum instaret, ut resert Appia. Alex. lib. 1. de bellis civit. Post haec Augustuqaerarium militare' cum nouis vectigalibus addidit, ut prompta pecunia stipendiis militum sufficeret, ut dicit Strabo litavit Dio. Casi in Augusto. qui &thesauros pretiosi ofes in lateres conflabant, ne surtis pa- tepent, ut ait Plin. lib. 3 3 c. J Peris aurum ex Asia, u Aphricae parte colle ctum , & argenrum lique saetum in phialas fictiles landebant, quas, ubi usus continge bat, frangebam, & ex eis concidebant quantum opus esset ut dicit Herod. in , . Graeci comune aerariunt in

Delo habebant, Macedones in oppido Quinda iuxta Tharsum,Siracusani in Labdalo castro munito, Astitii Susis, Cambyses in oppido Gaza Palestinae; Deiotarus in Pelo Phriste, Lysimachus, Pergami, Babyloni j in Z. ugma urbe. Hebrsi in Thrace, & Tauro Hiericulatis. erant & thesauri in templo necessarii ad usus cultus diuini, & thesauri Regum Israel ad bella ne

N 26. cum se ac Persia thesauros in aedibus in monte factis recondebant, ut dicit Si fabo. lib. a s. Hi veto thesauri ex tributis, vel vectigalibus exigi

consueuere.Tributum colligebatur ex censu, vel capitibus,vel extra ordinem imperabatur; est enim tributum, ut Varro ait, pecunia populo imperata, qui tr butim a singulis pro ratione census exigcbatur, ve tigal ex mercibus, portubus,vel contractibus, & perire 'n iebatur ad tributum grario bellis exinanito, ubi diuites pro census ratione solueb nt, patri ercs opera contribuebant,& sepe aliud tributum extraordinari sitim ponebatur non iussicientibus ordinariis Reipubliace prouentibus, quod & alibi sit ob necessitates sup ei

uenientes,viave erigalia noua,& tributa,& cculas imponuntur in quo pictas exigitur, ut non exigantur Ex

his quae ad vi tum facilem pertinent, sed ex alii, quae nainus rauperibus nocere pcllunt, & nulliust s it

244쪽

ri 6 DE PRINCIPE.

pore pacis, Princeps paulatim, & moderatὶ peeunias colligat, & in trariu reponat, quam tempus belli expectet; dc quandoq; prouentus Principis sumpti sunt

ex prouentu lapicidinarum communium. l.venditor. s. si venditor. ρῖ eom. prid. vel pro sola publieo, si ee to fre concessum e sset . ut priuatus ibi edificaret. l. r.

s. si qui s.fr ne quid in loco pubi .Quandoque a posses.soribus agrorum publicorum decim e fructuum exigebantur, Romani enim agros, quos hostibus adimebar,

si eulti erant,eiuibus diuidebant,si inculti Italicis hominibus, vel olebi Romanae locabant, ea conditione, ut qui aras ent decimam frumenti, quintam aliarum frugum partem Reipublice soluerent, ut dicit Appia. Alexan lib. i. de bellis elu. R qui pecora maiora, vel minora alerent,certum stipendium soluerent; se su diti Pharaonis ob datos sibi agros quinta partem soluebant. Gen. 7 vel agri dabantur colendi certa penissione, vel eum pacto iteriles ad eukuram reducendi, interim eerto tempore gratis eos possidendo i poste eum certa pensione. l. I. 3 6.&T. C. de omni agro. Tributa etiam indicebantur deuictis nationibus. e.omnis.decensib 3. Reg ι . . Paral. c. 2.& ι7. Unde Poloni olim imperio soluebant,boues centum viginti, auri pondo quinquaginta, ut dieit Bonfindib. ι.d . cad. r.& idem doemi, ut inquit A neas silvius, in Boemia, ct aliis tributum etiam quandoque indictum per

iugera agrorum possessorum. Census, est institutus a Servio Tullio, quo non viriatim,sed pro modo facultatum,soluebatur.ut dicit Dicinis Halle. in o.& Liu. in quod & Athenienses seru runt, ut dicit Demosth. in orat. de muneribus, & statutum erat, ut agri in censum deferremur,cum eoru n mine, uicinorum,numero iuSeru,&cl. . finde censib. poena publicationis bonoru inflicta .ispe his qui nol- , Ienthona sua ae rimari, uel mala fide minoris, quam

ualerent xstimari pateremur, ut dicit Liuius, aliquae

245쪽

a tamen persone,& reserant exceptet pro quibus tribu tum non soluebatur.l. I.& 3. f. Ll. 6. 7.& 3. Ede cesib. et Capitationes etiam vel tributa ratione capita, qua-at, doque soluta sunt, & exigebantur a singulis person is πη per capita, lonec exempti sunt ciues Romani,& ciues .I. Orie talium prouinciarum .i. unica. C.de capit. ciuib. e , exim .lib ii quandoq; in binis, vel ternis viris,&qua- ternis mulieribus una capitatio continebatur , & ab hic etiam eximebatur plebs rusticana. l. I. nerullica- , ni ad ullum obsequium deuo.lib. it. in Siria a duode-Mi cimo anno sceminae, masculi a quatuordecim ad soata sim aquinque capitationes soluebant, ante & post im- a munes erant. l .aetatem. F. de censib. & id orphanis, St,ut viduis quandoq; est remiisum. Plui. in Valerio Publi eola. Quandoque in Graecia tributum eli exactum ala, mendici , meretricibus, seruis,libertis, etiam pro iu- n mentis, fimo; homine nummum argenteum soluente,& idem pro equo, mulo,& boue, pro asino,&cane, o- ob bolos sex , quod tributum Anastasius decorus Imperator ob magnos eiulatus sustulit. Cedrenus, &Eua-

Census tamen ratio,vt pro modo patrimonii tribuis ta soluantur, tu ilior est, & seruata a tempore Seruit Tullii, ut quisque deferret nomen suum, uxoris, liberorum, seruorum, cum aetate omnisi, S regione quam αὶ: habitabat, & aeli imatione sortunarum suarum. Dionis lib. . Sc hic celas etiam apud Hebraeos erat in usu, itia S deferebantur in eum omnes. Num. I. 3.& 26. Exodit 2 13. 3P. I. Parat. 9. 2. Parat. Σ . . Reg. I 2. & Dauid pu-na natus fuit no ob descriptionem factam, sed sorte quia is non secundum lesem Dei facta fuerat. lib. I. c. 2 I. Pa-i rat . ut dicit Tolos. de Republaib. 3. c. s. Tributa inde erant peeuuia populo imperata,qua quisque soluebati a pro ratione census, vectigal vero soluebatur ex vendi. M tione, vel portu, vel circumvectione relum .li Aoj a modis praetervectigalium, &een suun ,

246쪽

viam,pecunias exegere,unde Gnaeus Manlius Consurvicesimam exigebat ab iis qui manumitterentur, ut dicit Liu. lib. 8. Seuhrus instituit vectigal artificum. Herodia .lib. 3. Caligula in edulijs,litibus, iudiciis,lenociniis, meretricibus, & etiam matrimoniis quadragesimam partem iniquae aestimationis exigebar. Suet. Meo. c. o.qui modi illiciti sunt. Quandoque pro nobiliatate obtinenda pecuniae exactae, quod tolerabile est, veapud Venetos quandoq; in necessitatibus Reipublicae eit actum .sabel l. lib. s.& 7.dec. 1. Pisistratus Tirannus Atheniesium omnium rerum decimas exigebat, ut ait Plut. in eius vita. Stalij aliis modis indebitis,ue plurimum,aeraria ampliarunt,de qui state agit, eos

reserendo Tolos lib. 3.de Repub. c. , . quos omitto, ne male agentium exempla adducam, ut & a clericis non' ilicet sine licentia summi Pontificis aliquid exigere. c.

clem .fi. de censib.a quo etiam Druidae In Gallia erane exempti,& Sacerdotes Aegyptiosum, ut ait Iulius Caesar. lib. g. commen. de bel. Gal. Diod. Sic.lib. I. Bibliot. cap. 6. quod & apud Assirios seruatur, ut sacri viri tributa non soluerent r. Esdrae eap. . & pluribus probat

Tolos d.lib 3. c. . de qua re late dixi trach. de Clericis. Quae ut lassiciant Principi alendo,& dominio tuendo, ac iustitiae administrandae, abstinere debet Prin- . ceps iustus, & prudens a superfluis impensis, quae nil prosint publico bono, nee pni j tutamini, aut Principi non afferunt debitam existimatione,ut& a donis immodicis, vel in non meritos erogatis est abstinendii, Sequod sumptib' necessarijs actis superest in thesauros

recondendum,vel potius mutuo dandu egenis,& mercatoribus, cautione recepta, sic enim pecuniae in mercimoniis a pplicatae luerum afferunt,& bono publico, ac Principi profici ut, ut Constantinus Imperator seruabat; ut Oc a bonis ecclesiarum omnino est abstinen-

247쪽

dum,Sc exactiones,& tributa non imponenda, nisi ad Principatum seruandii,& publicis necessitatibus sustinendis,no ultra, ut iuste id fiat, arbitrio prudctis boni. Secundum instrumentum,quod Principi proficus est ad dominium tutandum, & etiam augendum, ςsi mis hiluissentis multitudo, & fortitudo, cum pauci se . et Victi, p i,Zibi

omnia uno ictu amittant chi Principatu,ut olim Spam

ranis,& Thebanis euenit; & contra Romani gentium es, isti multitudine, & virtute orbis magnam partem sibi su γὸ iis.

begere, nec uno exercitu amisso animo despondebat, φsed vires magis augebant, unde & in Punicis bellis potiti sunt victoria, tametsi plures ex iis in praeliis quam hostium interierant;& idem hodie Turcae agunt, prae terquam ubi gentis est copia, tributa quoque augen- audi, & ita Princeps ditatur, tum quia terra optime

colitur, tum mercaturae, & artes magis exercentur,

ut in Italia, & Gallia ob habitatorum frequentiam

contingit; Augetur vero gens si incolae nolentescol tinere, ineant coniugia, unde Licurgus legem tulit , vi qui uxore careret, a publicis spectaculis arceretur, & Philippus secundus Rex Macedonum, cum contra Romanos bellum indiceret, iussit omnes uxores ducere , ut filios procrearent. Secunda via est, si filii recte educentur, & nutriantur, cum alioqui parum conducat filios procreari, nisi apte nutriantur, cum facile alioqui intereant, unde in regionibus Christianorum maior est gentis multitudo, licet multi Deo voveant castitatem, quam apud Turcas, ubi

quisque plures suscipit uxores, cum ob id dissicile sit

tot filios educare, & ob eorum multitudinem, fame, peste, vel immunditia intereant, ut contra apud Chrisianos ob unitatem uxorum diligentius educantur, nec desunt xenodochia,ubi pauperum filii, vel ignoto parente nati alantur. Tertia via gentes augendi, est si, coloniae constituantur quo incolae quibus regionis vi-

248쪽

ampla,&gentibus destituta quam incolant, illis appΗcata, in qua coniugio iuncti multiplicent, quae tamen . non nimis longe a dominio sunt costituendar,ut opem illi ferre valeant, & quosque immunitatibus, Si agris tributis, ac honoribus inuitando, ad regiones, maxime ubi noua ciuitas constituitur habitandas. Tertio, gens augetur, si populi iuste victi proprio dominio agglegentur, vel cum iis amicitiae, & vincula ineantur. Quarto, si milites externi, maxime virtute praestantes

ad propriam militiam stipendiis amplis illis tributis,

redigantur.

Sed quia gentis sola multitudo satis no est ad tuendum Imperium . nisi armorum exercitio utiles tatum

seligantur, inutilibus aliis exercitiis applicatis , ideo prudens Princeps iudicio praestare debet in militibus eligendis, S exercendis, modo quo dica tract. de Militibus, urendo opera subditorum naturalium potius si externorum, nisi aliud ratio suadeat, cum boni Prim. eipis sit uti opera ciuium, & ab eis desendi, ut patera filiis,tum qu dd ipsis non solum pro Princinis, sed Pro rerum suaru incolumitate res sit, maxime si nobiles, vel diu ites sint cum cxteri facilὰ venales sint, ex ouibus subditi 9 ii eligantur, qui corpore, & animo validi sint, apti frigus, & calorem, famem, sitim, & vigiliam

sustinere, cursu, S saltu veloces, audaces ad muroq Mscendendos, flumina trananda, singularia certamina hostium subire, si bono publico expediat, tormentorum ictus,& ignis furorem non formidare, nec ea pe- Iicula, ubi de morte certatur, unde Deut.2o. dicitur,

quis est homo formidolosus,& corde pauido Vadat, di reuertatur in domum suam, ne pauere faciat corda fratrum suorum sicut ipse timore perterritus est; qui aetate etiam robusta sint a vigesimo ad sexagesimum annum & alijs praediti sint, de quibus loco cit. dicaret, qui etia multis victoriis potiti sint, unde terrori surri,

Reiectis nouis militibus, di negligentibus, ut dicit Ui-

249쪽

latus Dec. I .lib.s. nu. o. R Dec. 3.lib 8.nu. I. ut & peis hiculosum est milites exteros, ut supra, mercenarios

adhibere, ut ait Polib. lib. i. nu. 3. quibus & stipendia promissa, mora omissa persolvi debe ut, ne tumultus

concitent. Liu. Dec. 3dib. g. tium. 3.

Hi vero scelecti in arte militari sollie; tὸ sunt inas ruendi, & se in acies dii lingui ut diis nari non valeant, ut apud Romanos Legio frat,qu2 Principibus, hastatis,& triariis eonstabat, ubi si hastati depellebantur, ad principes accedebant, & hi ad ii tarios , ita ut qui hos superare vellet , tria prklia obtinete illi opus esset; ita ut acies illa potior existimetur, quae agilior

sit,& potiori ordine con llet, s praeualet virtuti militum. Vt ile quoque est milites a latibus propriis rei nouere, se enim cum se videant inter hostes eonstitutos, ct coactos, ut dimieent, animoς arripiunt. & eonit an ter praeliantur, ut tontra perniciosum Est diu ita es 1 propriis ciuibus defendi, tum timor,quem ex filior si, vel uxorum amore eoncipiunt, animo eos despondere saepenumero saeiat. Curandu nraeterea,vi milites iuxta militarem disciplinam se habeat, modo quo dican tract. cit. & praesertim, ut nemo seruum equumve habeat, qui mobiles hes conducat, tum huiusmodi ita menta exercitui noxia snt , ut & nimiae delitiae, ita ut in exercitu nil praetet victu alia vendatur, ut & prohibendi sunt a prχda,& direptione in amicorum regi ne, & ne otio, & ludis vacent, sed saltu certent, cursu, armorum ve exercitio; praemia quoque valde proficua sunt ad animos militum auge dos di honor, ita ut so titer defunctis statuae erigantur,& orationes funebres in eorum commendatione recitemur, ut Alexander, Romani, & Graeci faciebant, vi & viventibus statuas erigi utile est, ut eoru memoria poseritati literis tommendetur, quibus accedere debet dona pecuniarum, torquium aurearum , victu alium, sit pendiorum aug

250쪽

nus quoque poena ad milites ab illicitis deterrendoruest adhibenda ad disciplinae militaris conseruatione, iuxta ea qu de haere loco cit. dica ,sic tamen ,ut ad ea nisi necessitate cogete detreniatur, modo ibi exposto. Remulatio quoq; proficua est ad animum militibus augendum, cum aemulatio virtutis somentum sit, ob quod eam Licurgus in Rempublicam introduxit, &Romani in exercitibus eandem introduxere, variar si gentium opera vietes, unde altera alteram virtute excedere cupiens, mira opera gerebat. Prosicuum prae-

aerea est s milites laboribu assuefiant,& ex improuiso grauia eis mandentur, v t. ita ad obedientiam,& celerem rerum executionem sint prompti, ut & quandoque prodest milites in angustias dimicandi redigere, xt Annibal secit, penos in mediam Italiam ducendo, sc enim viriliter decertat, nullum. sibi, nisi in virtute, perfugium adesse cernentes, ut & prodest milites iuramento ad strenue ossicium gerendum adigere, & quandoque stratagematibus in bello iusto uti: Sic ergo milites selecti, & in disciplina militari instructi.

pedestri, & equestri, ac etiam maritimae militiae sunt applicandi, inter quas tamen terrestris pugna praestat maritimae, & absolute loquendo utiliores pedites. , Q equites sunt, qui tamen adhibendi sunt ob utilitates quas asserunt, & classes maritimae ad dominium tu- tandum, & ampliandum, Dux vero strentius in primis requiritur, qui gentibus ducatum praestet, qui prudentia, audacia, exemplo, experientia, alacritate, solertia, Hrtitudine prae stet,& alia observet, de quibus late d.tract.cit. peregi. 3 Tertium insti uinetum, quod Principi nece starium Prmu' .est ad dominium tutandum, & etiam augendam , est arma se Ni armorum copia, & praestantia , tam ad ostensionem, nccesparia, quam defensionem, sine quibus caetera nil prosunt, mi, Ut pa- si imis vero necessiria su ut arma militem tuentia, ner ita. ijs carens in conflictibus se. tyeri non 3 alens in fuga