장음표시 사용
141쪽
DU ARTE GYMNAsTICA Lib. I. II ν usque ad haec tempora perdurat; nihilominus gymnasticam bellicam, athleticam, atque medicam illa quoque prorsiis non caruisse constat, sicut nec ceteras exercitationes ab ulla fere harum trium omissa fuisse demonstrabo, ubi in singulis exercitationum speciebus declarandis, quo modo unaquaeque gymnasticae illis separatim usa sit, indicare conabor. Bellicam enim absque saltatoria non fuisse locupletissimum testena Platonem habemus, qui in septimo de legibus saltationem in tres divisit, militarem, paci aptam, atque me tam militaremque VocaVit eorum , qui modo exilitionibus in altum, modo depressionibus, modo inclinationibus hostilium incur- suum , invasiones evitationesque imitabantur quique figuris variis aculatores percustbres simulabant: atque hanc tanti fecit, ut voluerit in republica magistros haberi, qui mercede publica conducti viros simul ac mulieres hanc edocerent, arbitratus hac una non parum adjumenti accesssurum ad adipiscendam militarem peritiam. nobilis author Quintilianus
lib. I. inst. cap. II. testatur Lacedaemonios saltationem quandam tanquam ad bella utilem inter exercitationes recepisse. Qtuod vero athletica gymnastica inter ceteras exercitationes habuerit aliquando fallationes, comprobari potest e Plinio, a lib o. c. r.
qui Stephanionem togatae saltationis primum inventorem utrisque
secularibus ludis, D. August, ct Claudii Caesaris saltasse memoriae prodidit,quemadmodum Ilato loco nuper citato saltationem a nobis mediam, ab ipso ire phrcητου nuncupatam, in sacrificiis atque expiationibus feris litam, quam a Mantinensibus & Arcadibus coram Cyro factam refert =Xe b Thro 6 ε nophon, tradens, aperte insinuare videtur, athleticam, cu 't ηpς jusin ludos sacrificiorum celebritates esse jam decrevimus, saltatoriam habuisse Galenus porro nec medicinae gymnasticam saltationes a se respuisse tamquam sanitati, bono habitu inutiles plane confitetur, quandoquidem in ' secundo ilhim. et L ,εινων multos imbecilles valetudini restitutos a se luctis, pancratiis, saltationibus, atque aliis hujuscemodi Xercitationibus refert id quod Antyllus pariter testatum secit, ubi
inter ceteras exercitationes hominibus ad sanitatem conferen 3o.
te hanc ponit, mediamque inter choream Mumbratilem
142쪽
12 HIERONYMI MERCURIALIS pugnam naturam retinere, di ob id pueris, mulieribus, atque senibus, quorum corpus mirum in modum imbecillumin gracile est, conducere scribit. An vero latec ea sit saltatio, quam Plato εἰρηνικta, sive paci aptam nuncupavit, quamque animi in prosperitatibus,4 in moderatis voluptatibus temperati existere scripsit, thaud tuto affirmare audeo, sat sit nobis hactenus
Ostendisse nullum gymnasticae genus hac saltatione caruisse, in quam in palaestricam exercitationum artem a Platone divisam esse jam diximus.
sive communi nomine vocatam saltationem divisimus, quarum unaquaeque jam nobis fusius declaranda foret. Sed quoniam de cubistica ab auctoribus pauca admodum tradita reperiuntur, Omissa illa, reliquas duas prosequemur Atque prina sphaeristic sese offert, quae tametsi Homeri temporibus simplicior esset, attamen posterioribus seculis miram Varietatem acquisivit, ita ut ipsa in gymnasiis tam locum repoGζηιάργον, quam praefectum cepωρηοών vocatum habere meruerit. Quis Vero primus sphaeristicam hanc, sive pila ludum invenerit, scria libo. e. 16 ptore di Versa sentiunt a Plinius inter Latinos Pytho cuidam hunc acceptum refert Agalis Corcyrea grammatica Nausicaam ludi pilae inventricem, sed ignoro qua ratione, apud Athenaeum facit Hippasus Lacedaemoniis, Dicaearchus Sicyoniis inventum istud attribuerunt. Ex quo fit, ut certi quidquam sentire nequeamus,& eo magis quod Timocratis Laconis,aliorumque de hoc ludo commentaria non habemus, quibuζωrtassisin tantae varietatis rationem intelligere, incognita prope ludendi pila genera certius cognoscere possemus in quibus explicandis cum huc usque scriptores non parum confusi fuerint,
atque interdum a veritate longe recesserint, noS, quantum fieri poterit, tractationem hanc clariorem, minusque antiquin
rum scriptis repugnantem efficere studebimus Pila itaque ludendi genera quatuor duntaxat apud Graecos extitisse reperio,
143쪽
vampium , magnam, atque pilam inanem , corycum, repono corycum inter pilae genera, quod licet Galenus, Oribasius, Iaullus ab illis secreverint, instrumentum illud , ut demonstrabimus, vel pila erat, vel pilae assimile Parvae lusus secundum Antyllum tres oecies diversas habuit prima erat,pila Hisparvi, in qua qui exercebantur , Orpore maxime elato ludebant, colludentes manus manibus proxime admovebant secunda erat pila majuscuia, qua cubitos cubitis ludendo immiscebant, nec corporibus mutuo haerebant, nec annuebant, sed variis modis movebantur,' propter varios pilae jactus huc atque illuc digrediebantur tertia eratptia adhuc major secunda, in qua homines inter se distantes ludebant, cinqua cum stataria, ac motoria pars esset, qui manebant, pilam emittebant cum vehementia & concinnitate inter has spe . i ,hbrcies adnumerari debere genus illud judico, quod penes Athe lib. i. cap. Q. naeum rime, α 2εν-δια vocatur, tum quia a Galeno in libello de parvae pila ludo imul cum aliis id quoque explicatum habetur, tum quia si Clemens Alexandrinus, scriptor gra b pidat. visimus, uti demonstraret ludum parvae pilae, praesertim 'Φενιδα, exercitationem esse viris Valde accommodatam, eam parvae pilae speciem fuisse hac oratione clarum facit : οἶδα
Alii autem parva quoque plia ludunt eo ludo quem dicunt Phe-ninden, maxime in sole quod in a Polluce confirmatum invenitur, ubi etiam harpastum vocatum innuit hujus etenim inventorem extitisse Phanaestrium pardotribam, scripsit Iubas Maurusius, cujus item descriptionem Antiphanes in hunc mo
sic ludentes sibi ipsis pilam mutuo mandarent : nisi ἐφετίνδοι legatur, ut nonnullis placuit ex Eustathio corrigendum, vel sic vocata est a Phennido primo inventCre, aut το τοῦ φενακιζειν, id est, a decipiendo, quoniam alio simulantes in aliam partem mittunt, decipientes credulum, sicuti memoriae prodidit Pollux,
apud quem legitur, pisorum lusum fieri solitum, ubi paribus
144쪽
rra HIERONYMI MERCURIALI sad pares in duas turmas dispositis, media linea educebatur, quam scyrum vocalant, cuique pilam impositam quisque contendebat ut intra alias duas lineaspost utrorumque ordinem descriptas adversariorum, metas scilicet, immitteret, nimirum quibus contactis a pila Dictoria haberetur nam lusores dum pilam capiebant, atque alteri mittebant,alterum fugiebant, alterum expellebant, alterum magnis vocibus elevabant, sive evertebant, verissimile fit spectatores, atque etiam seipsos magna delectatione affecisse, eo magis, quod interdum motuum concinnitati operam da- Athenaeus ant unde memΟxeni concinnitatem laetitiamque ex tali sophistidium cludo partam apud eundem explicaturus haec prodidit:
Iuvenis quidam Ludebat pila annorum forte septemdecim, Cous e videtur ferre deos haec insulae ut quoties assidentes non conspicaretur, 'lam e sumens, mel dans, continuo
Acclamabamus omnes: tanta erat concinnitas,
Tantus ingenij lepos, tam venustus esus. Sive quid loqueretur, sive quid etiamfaceret. Tam absolutampulchritudinem ego ante
Non videram tantum gratiae ion audiveram.
Mali quidpiam certe amplius evenisset, diutius Zies sub titissem , mentisne nunc quidemsa composto arbitrorsum. Et
145쪽
DU ARTE GYMNAsTICA Lib. II. Σ3Ex quibus Demoxeni verbis pilae lusores compte de concinniter ludere blitos perspicuum efficitur. Hae itaque sunt pilae parvae species, de quibus a Graecis mentionem habitam scio,&in quibus Epigenes philosophus, nec non Ctesibius Chalcidensis philosophus, quo cum multi cx Antigoni regis familiaribus ludendi gratia exuebantur, multum excelluisse dicuntur. Atqui Pollux alia pila parvae ludorum genera proponit,
pomarim, Vraniam, in quo scilicet sese reclinantes pilam in caelum projiciebant, Mantequam terram attingeret, excipiebant. Ceterum pilam magnam duos quoque ludendi modos non soliun ex ipsius pilae magnitudine, verum etiam ex manuum figura a superioribus diversos effecisse , Oribasius Lib. ollia ex Antyllo testatur, quorum unus erat ludentium magna, φης'i' P 3φ' alius maiore, hoc tamen ambo commune possidebant, ut sicuti in ceteris praedictis his ores summas manus semper humeris humiliores, ita in hac semper capite altiore tenerent, quandoque etiam summis pedibus ambulabant, ut manus
altius extollerent, quandoque satiabant, cum scilicet pila super eos ferebatur, in qua projicienda vehementer brachia agitabant. Inanis porro, sive vacua, quod tertium pila genus fecimiis, qualis fuerit, haud satis explicatum habetur siquid tamen conjectura ex Antylii verbis assequi licet, credo hanc pilam, quemadmodum & ceteras, ex corio consutam fuisse, in hoc ab aliis differentem, quod illae vel phima, vel
alia materia haec solo vento, sive aere plena Oret, atque tanta magnitudinis, ut ipsa dissiculier luderetur Corycus vero quis esset, quo modove ludus ille perageretur, cum Antyllus apud Oribasium clarissime expresserit, ejus rationem huc traducere statui, quae ita in Vaticano codice se habet.
146쪽
κ μεταφρενον. Id est, Cor cus in corporibus imbecillioribus granos culneo, aut farina, in robustioribus arena impletur: ejus vero magnitudo ad mire corporis, ct ad aetatem accommodatur,suspenditur autem in Imnasiis superne e culmine, tantumque a terra distat, ut fundum ad ejus qui exercetur umbilicum pertineat, mac utrisque manibus tenentes qui exercentur, primum quidem quiete, postea vero mehementius gestant, ita ut ipsum recedentem consequantur, ct it rum redeunti cedant violentia compulsi, postremo vero eum e man,
bus rejicientes emittunt, ut cum revertitur, vehementius corpori
adventu suo occurrat, ad extremum vero in sedem suam saepissime
restituendo dimittunt, ut ex congressus non valde advertant, retrocedat, ex quos t ut quandoque manibus occurrant, dumpropinquat, qua=sdoque vero pectore manibus passi s quandoque ero iis ad terga revolutis. Hactenus Antyllus,qui tametsi figuram Coryci, utpote omnibus tunc temporis notam, non eXprimat, conj
dlura tamen assequi possumus,4 ipsum sphaericum, aut saltem rotundum ex materia coriacea extitisse,alioqui si angulare fuisset in occursu in manus tectus non suae laesione percusisset. Haec autem si vidisset Fuchsus, sane intellexisset, Valeriolam non sine ratione adversus ipsum contendisse, follem&corycurra paullo minus,quam caelum terram distasse. Neque etiam fatis mirari soleo antiquissimum scriptorem Caelium Aurelianum, qui libro v. tard pasi . cap. ult dicit variam volutationem in palaestra esse vocatam a Graecis celadian, atque oricomachi , nisi sit in codice depravatissimo error, ut puto. De hoc intelligendum est adagium illud, credi. κορμον γυμνάζει i. quo genere certaminis Apuleio in Thestalia certatum est. De hac quoque exercitatione verba fecit Hippocrates, sive Polybus, ubi Ἀρυ μα χ- , falso a Cornario ollim interpretatam, ad attenuandum corpus probavit quemadmodum tandem imtellexit Aretaeus , ubi pro clephaiaticorum exercitationibus ἈρυκsCολιας probaVit, quas bonus ille interpres, nescio quo spiritu pera, aut sacculi acri , inepte satis transtulit. Eandem quoque intellexisse Caelium Aurelianum existimo, cum ad polysarciam
147쪽
D ARTE GYMNAsTICA Lib. II. asciam diminuendam corycomachiam sic enim legendum est)commendavit, iisdem prope remediis ustis, quae ab Hippocrate loco citato proposita sunt unde argumentatus ima auctorem sicut cetera, ita corycomachiam ab Hippocrate mutuatum esse quamvis textus judicio meo depravatus sit. Locum ubi ludebatur, cor)ceum apud Vitruvium appellari, censi ierunt aliqui quorum sententiam postquam in superioribus refutavimus, nil aliud dicendum est Atque haec de quatuor plia ludi Graecorum generibus, videlicetis parva, piamet , ita inani, dccoryco e quae omnia diversa inter se extitisse, non modo ex descriptionibus nuper allatis manifesto constat, verum etiam ex Galeni verbis in secundo de tuenda valetudine scriptis: ubi inter ceteras gymnasiorum exercitationes corycum, pilam parvam, illam magnam, separatim recenset, sicut Iaulus figineta ipsum imitat tis quod profecto non fecissent, nisi quaedam inter se diversa extitissciat pilarum genera, diversae etiana una iis factae exercitationes. Quae numquid omnes in Graecorum gymnasiis exercerentur, parum scire refert, sat sit intelligere, medicam gymnasticam atque bellicam, praesertim pueris edocendis incumbentem pilarum exercitationes usurpasse, neque ad valetudinem ac agilitatem comparandam augendamve eas ceteris inferiores existimasse atque ad hoc id maxime facit quod Fustathius scripsit ad x Odys Herophilo medico positam fuisse statuam, ac
prope eam inter alia gymnasticae instrumenta etiam pilam. Admirari autem nemo debet, si nos in superioribus ludos inter athleticas exercitatione reposivimus, de subinde multas quoque bellicas medicasque cxercitationes ludo Vocamus, ut nuperrime de pila dictum est a nobisci quoniam teterum
recentiorum tam Graecorum, quam Latinorum loquendi mos obtinuit, ut multas exercitationes παμφὶας, ludOSVOcarent, aut quod a pueris qui arαιδες Graece dicuntur, utplurimum fierent, aut quod illi, qui exercentur, non scrio, sed joco agere videantur, sive gratia sanitatis, sive alterius rei idemciant. ludi vero, quos athleticae esse nos dicimus, ita proprie vocabantur, quoniam solatii, voluptati solius gratia in otiis festivis agebantur.
148쪽
Postquam pila ludendi Graecis ustata genera satis explanavimus iuperestin ea quae a Latinis' in usu habita, scriptis tradita reperiuntur, explicare : unde, in quibus anabo convenerint, sin quibus diversi fuerint, perspicuum futurum spero igitur fuisse pila genera etiam apud Latinos, quibus ludebant, invenio, follem, trigonesem, pagmaicam,' harpasum, quae omnia sub nomine Italicae sphaerae a Caelio Aureliano medico complexa nonnulli credunt. Fosiis erat pila magna ex aluta confecta, soloque vento repleta, quae si major erat, brachiis impellebatur, impliciter pila interdum nuncupabatur , ut apud Nonium ex Varrone purgarium scito, quoniam videbis Romae in foro ante j abluerospitae usim ludere; apud Propertium lib. III. Elegia XVI. Cum pila eloces fallit per brachia jactus, interdum quoque pila velox, ut apud Horatium Serm. lib. II.
Molliter austerum sudio fallante laborem,
Seu te discin agit. Hujusmodi etenim pila exercitationem licet videre in Gordiani tertii Imperatoris Romani nummis, quos hic depictos adposuimus,' ex quibus conjicere licet, unumquemque lusorum propriam pilam habuisse, atque cum ludum in sacrificiis Pythiis apud Apolloniatas adhibitum esse, ut tum ex voce ITTOIA, tum ex palina atque sacrificatoriis vasis colligere non est dissicile. Si vero minor erat, pugnis ejiciebatur, atque pugiliaris follis, Actu ut apud Plautum in Rud extemplo hercle ego te follem pugi latorium faciam. vocabatur. Interdum quoque hanc eandem
pilam folliculum appellatam credo, sicuti a Suetonio in vita Augusti,
150쪽
118 HIERONYΜ MERCURIALIs Augusti, quem hoc pilae ludo valde delectatum narrat. Quo-
. De Endro modo Vero Martiali, lib. I v. dixerit.
Plumea seu laxi partiri pondera fossis,
cum ex corio vento repleto pila haec consueretur,' non pluma, ut omne fere Latini auctores uno ore fatentur, quidquid alii respondeant, opinor ego ob levitatem fossis pondera plumea dixisse cujus levitatis gratia neque pueri, neque senes, alioqui imbecilles , inter ludendum vel nimium quid defatiga-
k bantur, propterea idem Martialis alibi scriptum reliquit.
Ite procul juvenes, mitis mihi convenit aetas. Fosi decet pueros ludere, folli senes, Nam ut hoc genere ludi corpora imbecilliora exerceri Valerent, non modo levis pila emciebatur, verum etiam dicatus lusui locus nullis lapidibus aut lateribus sternebatur , ne laberentur pedibus ludentes, , si forte lapsi essent, ex casu damnum
non paterentur; propterea, cum solum minime pavimentatum foret, ex continuo terrae attritu pulvis excitabaturi quanquam etiam fieri potest, ut pavimento luderent, sed pulvere humili&exiguo illud adspergeretur, ita ut pilam resilire non impediretur, atque ludentium pedes magis firmarentur. Nam in pub erulento solo fieri hanc exercitationem consuevisse , in Epigx a nullo Martialis lib. x I. ubi Menogenem quendam ex ther mi ob delectationem exire nescientem in hunc modum carpit. Iugere e thermis, ct circa balnea non es Menogenen, omni tu licet arte melis, Captabit tepidum dextra vaque trigonem,
putet exceptas ut tibi sepe pilas, Colliget, se referet iapsum depulvere follam, Et si jam lotus , a m soleatus erit,
Numquid autem hidus iste fuerit unus extis, quos superius secundum Graecos auctores enarravimus, varia sententiae fuerunt. Alii enim crediderunt pilam magnam Graecorum , sollem Latinorum idem suisis, inter quos fuit Thomas Lina