장음표시 사용
391쪽
DE ARTE GYMNAsTICA Lib. I. 333ris praesidii est. Si igitur a spiritus retentione tot commoda oriri constat, prudenter sane Caelius Aurelianus ipsam asthmati a lib. elim i. cis stomaclaicis, atque colicis curandis egregiam Opem prae i s . t. . stare scriptum cliquit. Neque tamen huic tantum tribuere debemus, quin etiam ipsam aliqua ex parte obesse credamus, quandoquidem Asclepiades caput opplere testatus est, cujus sentcntia a Galeno certe explosa fuit. Ego vero illam prorsus non esse repellendam puto, quoniam manifesto conspicimus
dum spiritus retinetur, venas atque arteriaS colli intumescere, oculos amplificari, genas ad universum vultum contrahere majorem ruborem, tandemque caput totum compati : quae omnia illius repletionis clara indicia esse, nemo dubitat. x quo fit, ut Dioclem tota via aberrasse pro certo teneam, dum
θiritum retentum in epilapsia curanda praesedium afferre dixit:
licui si Caelium laudo , qui in ejusdem allectus curatione spiri s lib. ,eap tucretentionem vitari debere voluit, cum certum periculum immineat, ne tunc sanguine ad caput recurrent morbuSmagis exacerbetur. In sanguinis quoque rejectatione talem exercitationem a methodicis damnatam invenio, quibus asten l
tiri cogor propterea quod tum a calore in pectoris cavea genito, tum ex vasorum inflatione distensioneque facillime debiliain relaxata vasa franguntur, fractaque iterum reserantur. Amplius qui vel hernias, vel crepatura patiuntur, aut peritonaeum atque intestina cxilia de fragilia ab ortu obtinuerunt, nullo pacto in retinendo spiritu exerceri debent, quoniam hae partes in actione ista vehementer contenduntur, ter consequens, nisi robustae sint, citra multum laborem divelluntur, quemadmodum apertissimam fidem pueri facere possunt, quis interdum nimis quam par sit flendo,aut aliquo modo spiritum contineant, protinus iis peritonaeum scrotumve disrumpitur, , deinceps intestina delabentia , aut flatus interclusi, vix sanabiles hernias pariunt quod similiter tubicinibus,&cantoribuS, dum nimis spiritum retinere conantur, saepenumero solet eVenire, iraesertim quando illi δα , quod Galenus ait lib.
demo t. music secundo in fine ac VI. Epid. com IV. t X. XXIV. i&de quo nos isset ar DEI IIbus egimus, ac plure adhuc dicemus, cum iterum librum eum recognitum atque auctum prope-
392쪽
3s HIERONYMI MERCURIALI sdiem dabimus sive edicttim facere volunt. Vna servata ratio ab hujuscemodi periculis tuebitur, si moderate, aut potius infra mediocritatem similis retentio peragatur, ubi agenda erit: alioqui perfici nequaquam poterit, qui praedicta incommoda sequantur.
Vocis multas, sed unam praecipuam exercitationem effecerunt antiqui medici, quam Graeci et αναφωνwν, Latini
vociferationem appellarunt , nos vero, pleniorem totius hujus rei notitiam tradere cupientes, vocis exercitationes m sex species partiemur, quemadmodum magna ex parte in superioribus egimus, vociferationem scilicet, cantum, lectionem, sermonem, risium, atque fletum quorum omnium natura per specta nihil remanebit, quod hujusce exercitationis cognitio-6 js n. si addi aleat. Ergo prima Vociferationibus, quaecumqueris. 6 sint illae, adscripta ab antyllo, Plutarcho, Paullo, istio, cis ' ' Avicenna condicio est, quod thoracem, atque vocaliatis i instrumenta perbelle exercent dicebat Averro es pulmonem. lib. i. st D proprie a vocis exerciti rejici subinde naturalem calorem1 6 collcct auget, purgat, firmat, atque attenuat, solidas corpori partes,ro
'i' bustas, puras, offensae minime obnoxias reddit addebat Avicenna hanc exercitationem colorem decorare quod enim calor augmentum suscipiat, inde oritur; quia spiritus assiduo
motu, tam attractus, quam ex sumatus colliditur, atteriturque, sicque ex ca collisioneri attritione calor excitatur surgat vero hujuscemodi exercitati, tum quia carnes rariores magisque tractabiles emcit tum quia ex motu vocalium instrumentorum humiditates interna consumuntur, quod evidentisa me declarat densus vapor ex ore vociferantium prodiens, luperfluitates vetustiorum humorum unicuique meatui adhaerentium, quae excernuntur non solum in praedictis vociferationibus, sed etiam aliis pluribus modis. Jam vero firmatur calor,&attenuatur; quoniam vasa absterguntur, multi humores, ut sputa,
393쪽
sputa, muci, lituitae consumuntur, Quae sicut antea calorem obscurabant, debilitabant, in crassabant, ita educta eundem puriorem, validioremque relinquunt, hinc postea solidis partibus majus robur, majorque impassibilitas succrescit. Si itaque haec ita se habent, rationi consentaneum est, iis, qui humiditate Occupatas interiores partes, quique universum corporis habitum frigefactum habent,vociferationem generosii praesidium existere quemadmodum istis praedictis rationibus eam ab An-tyllo, Caelio Aureliano, AElio commendatam scimus stomachicis, omentibus, acidum ructantibUS aegre concoquentibus, cibos fastidientibus, atrophia laborantibus, languidis, cachecticis , hydropicis, asthmaticis, orthopnoicis phthisicis, diuturno pectoris aut septi dolore veχatis, postemata in thorace rupta habentibus, mulieribus praegnantjbus, pica obsessis,
aut secundum a Alexandrum etiam parturientibu ad partum a Alexan. r. facilius educendum, denique quartanariis pituitosis conva ' lescentibus fere omnibus rite Galenus Vi 11. de med. locat. capit. Is stomacho laborantibus, unctioneS, exercitia, iociferationes per expertum artificem adhibita commendat est
Aretaei medici antiqui praestantissimi sententia, quod in ele
etiam in coeliacis. Voci'lioque ob superfluam humiditatem raucae factae, necnon strumentis voci deservientibus resolutis , atque etiam malo corporis habitui, qui a Graecis καχεξία dicitur, eandem conducere credidit Flius quin , si vox vel ex morbo, vel suapte natura male affecta sit, tali exercitatione secundum Aiarylli sententiam emendatur. Quoniam vero vox laborat, partim propter nimiam, longam loquelam partim propter clamoris magnitudinem, partim propter silentium , quasi suarum actionum oblita, ideo fit ut in hisce omnibus , quae dicta sunt, vociferationis usus sit utilis, cum longam loquelam di sibivat, noxae quae ex clamoris magnitudine contracta est , placida, quieta imminutione medeatur, acumini vero occurrat, graviores sonos inspergendo ceterum qui ex silentio oritur, quamvis non propriae vocis sit labor, tamen cum vocis labore proportionem quandam gerit. quocirca ad eum quoque vociferatio est utilis , quae vocem
394쪽
315 HIERONYΜI MERCURIALIS exerceat, quemadmodum si vocalia instrumenta defessa sint, totumque corpus suum tenorem non servet, aut la1situdine o sideatur voci namque exercitationem a cena factam dice- . a. de diaeta bato Hippocrates, post carnis a laboribus colliquationem commodam esse, quoniam humiditatis eVacuationem faciens rare- facit carnem. Sed cuncta hactenus a me enarrata, de vocife- cap. - ratione mediocri ac arte, quam libro tertio explicavimus,
facta intelligantur, Me capitis affectionibus non est idonea, i utpote nescio quid facultatis possidens ad replendum caput,
necnon instrumenta sensuum in capite contentorum. Hinc Lib. i.ebro est, quod Caelius Aurelianus eam pro epilepticis indeclina-Ρ' tione probans prudenter addidit, i ferre valeat aeger Nanae vociferatio , quae vehementius peragitur interdum .s bis νοώδη τις, ab Aretaeo Φωναιμι η Vocatur, uno prope verbo Ah, lib. de dicta est ab Hippocrate fissigere, sive λυπεειν, haec praeterquam es h a P quod caput plenum, magis grave reddit, ut testantur Are- irim ab isti, trius, Galenus, mirum etiam in modum ex ejus sententias . de com vocem Oblaedit,necnon VenaS rumpi facit ut hac ratione Cae-
Ioc cap. i. Eu exclamationem tamquam partes patientes vehementer
. A ' ' concutientem pro corporibus pilepticis improbarit , Pli
E, 'hi, P ' niu Sque nepos ure conquestus sit, quod Zosimus ejus libertus,dum voci reparandae studeret, rursum vena reclusa sanguinem reddiderit eandem tamen Aretaeus stomachicis curandis, tius singultu comprimendo usurparunt. Illud itaque hoc in loco non est ignorandum, quod omnes fere auctores animadverterunt,Vociferationibu neque temere,neque incon sulto utendum fore, ac praesertim iis , qui huic exercitationi non ass ueti incipiunt nequc enim iis uti quisquam debet pra-Vorum, corruptorumque humorum copia praeiente, quinctiam vox non cst exercenda, si magnis ividentibus cruditatibus stomachus vexetur, ne ex actione inspirationisin exsipirationis, quae firmior, citatior factast, dum vox in magnitudinem & multitudinem accrevit, apores corrupti largius per
i. inicebro corpUS distribuantur. Propterea monebat inretaeus, vocem
Myp leniter exerceri, gravibus vocibus utentem sonum edere, quod acutae voces capitis distentiones, temporum palpitatiOnes, cerebri pulsationes, oculoruria instationes, auriumque innitus
395쪽
Dx ARTE GYMNASTICA Lib. I. 33 nitus emciunt, mediocriter autem vox edita capiti prodest: cavendum est quoque ab ejus usu post cibum , quoniam vox
valde corrumpitur unde dicebat Aristoteles, laistriones, cho a Paule. pro' ros, ita lusce generi ieiuno ore OciSeXercitationem adire
alioqui spiritus tum cibo ingesto, tum clamore fervidus esse- .ctus, inter exeundum asperam arteriam exulcerat, sicque vox corrumpitur. Denique fugiendum est, ex Plutarchi consi h b demend. lio, ne quis conscius sibi vel repletionis, vel immoderata libidinis, vel defatigationis acrius intendendo, exasperet Vocem ;neve nimis commotas vociferationes urgiosos clamores exerceat; si quidem inaequales iliae spiritus intentiones,in impetus rupturasin convulsiones inducere solent. Post vociferationem succedit canim , ab illa in hoc differens, quod harmonia quadam consistit, neque adeo contenta voce peragitur: ob quod etiam praeter cetera Voluptatem asterre potest, qua vociferatio destituitur. Nam scriptum est ab alexandro, ri e Lib. itfob. ra portantes s cantant, minu modestiam entire, quoniam animus modulis ac numerorum suaVitate demulctus ab onereaVertitur, atque ita minus angitur quae similiter ratio em-cit, ut lugentibus, atque alio modo laborantibus quod ii Ari- - -
stoteles quoque confessis est tibias, .sonum adhiberent
antiquiores, quod ad eos, qui vel morte suorum anguntur, moerent, vel morbo sollicitantur, homines congregari, varioque uti sermone solitum sit: quandoquidem animus, Cum se ad verba transferat, minus rem sentit adversam. Quod intelligentes veteres, varia scenarum Oblectamina sibi excogitarunt, ut animum solatiis modo his, modo illis exceptum ab angore sejungerent. De cantu sive vociferatione cum harmonia adhibita scripserunt An tyllus , AElius, atque Paullus, valetudini eam nullum juvamentum praestare. At in morbis ipsam aliquando usurpatam inveni : nam e Caelius Au e Lib. I. chro. relianus vocis exercitium , musico monitore, compositum in Pysanientibus ita declinatione conducere scripsit refert insuper aulus Gellius, se apud Theophrastum , ac Democritum in f Lil' venisse viperarum hominumque morsbm tibiarum modulos, cant mederi r , ad haec fuisse creditum a plerisque, .emoriae mandatum, schiadicos, cum maxime doleant, tum si
396쪽
318 HIERONYMI MERCURIALI smodulis lenibus vel ipsit, vel tibicen quod factitare solitum
Ismeniam Thebanum legimus incinat, minui dolores, sicut Philistionis frater in libro xx i. de adjutoriis confessus est: quod remedii genus a Pythagora excogitatum si nonnulli tradiderunt quamvis Soranus, cujus sunt libri illi tres de Acutis a Caelio Aureliano Latini facti, Asclepiadem mordens, qui phreniticos curare cantu profitebatur, apposite satis dixerit, eos mentis vanitatejactari, qui modulis, o cantilena passionis robur excludi posse crediderunt. Si igitur cantus valet
dini conservandae parum confert, graViorum autem tonorum sonus utilis est, vociferationi potius, quam cantu sanitatis studiosi operam dare debent : quoniam sic plurimus aer attractus thoracem distendit, ventremque is ea tu per universum corpus disseminatos aperit, dilatatue, cum in cantu mera quaedam ac futilis oblectatio solummodo reperiatur, quae corpora robusta potius effeminare, non autem conservare, aut augere apta est unde mirari soleo, quare Socrates utre
In libri de fert PlutarchuS sese cantu exercere consueverit, non in
ς' vociferationibus , cum in ipsis, concitatis lectionibus re undantium humorum excretiones contingant, lis quidem, qui concitatiuilegunt, magis, ter sudores; qui vero mitius
vocem intendunt, per occultam transpirationem. Verumta- loe eitato men illud b Avicennae dictum semper memoria tenere oportet,
quod magnam longo tempore sicere vocem es timorosum, quodque
ex praedictis ocis exercitationibm saepenumero hernias, aliasve crepaturas oriri contingit; sicuti nostrates sacerdotes, aut cantores certam fidem facere pos uni antiquitus enim qui vocis exercitiis operam dabant, balneis, ut libro primo scripsimus, frequenter utebantur quorum beneficio peritonaeum, scro-d ebi=.m d tum, ac testium utriculi humectabantur, sicque emollita ma-ibὸ'a gis tuto extendebantur, neque faciliter discindebantur: nostris autem temporibus minime hujusce generis remediis uti facile conceditur: ut hac ratione modum in vociferando, sive cantando majorem servare necesse sit.
397쪽
cies invcnio, alteram intentam, concitatiorem alteram remissiorem Lectio intenta, quam a Cornelius Cel a Libr. e. i.
sus auctor elegantissimus curam nuncupare maluit, cum stagitatio spiritus non leviter, nec in superficie, ut Plutarchus scribit sed velut in ipso fonte, in ipsis visceribus valens, calorem auget, sanguinem subtilem reddit, omnes purgat Venas; omnes aperit arterias, humorem superfluum non init crassescere, neque concrescere, neque faecis in morem subsidere, in his conceptaculis, quibus recipitur,4 conficitur cibus ex quo
non temere a Celso interea, quae commode exercentur, pri e loco citato.
mum locum recepit. Quod etiam capiti nequaquam noceat, sed potius conferat, locupletissimi possunt testes esses Caelius loco ci x0- Aurelianus, Seneca quorum ille in curando capitis dolore 'pist 7s atque etiam insania similem lectionem adhiberi consuluit: hic Vero ad refrenandas, quas patiebatur, capitis destillationes ipsam in frequenti usu habuisse scribit observandum est in hoc casu, ne in insania, aut capitis dolore dissicilia intellectu legantur; quoniam talia, Caelio auctore, non minus am- Lilo tiro. ciunt, quam corporis immodicae gestationes Iuvat insuper clara lectio cum pectoris intimas partes, tum stomachum , cujus etiam vitia, ut scribit Celsus, corrigit, quandoquidem per ipsam pituitos excrementa suaviter attenuantur, absumun turque, calor nativus citra ullam violentiam excitatur, augetur quod cognoscens Plinius major, dum voce atque stomacho laboraret, in eorum remedium claram lectionem exercuis e auctor est illius gNepos qua pariter ratione Elius eis, qui colicis doloribus a frigido humore genitis sollicitantur,' consuluit leniter exclament, aut concinne cum Vociferatione procedendo legant. Sic ad phthisicos, atque tabescenteSea methodicos nonnullos usos fuisse legitur de hac sermonem faciens Avicenna dixit, quod ad legendum sua iter est incipien- 'l' dum , deinde vox ordi oe exalt a posea cum vox fortior facta fuerit
398쪽
36 HIERONYMI MERCURIALI sfuerit, creverit, s longa fuerit, tempus ipsius erit ponendum temperatum, quoniam tunc magnum affertjuvamentum. Atque hae a lib. . cap. 4 de intensa ac vehementius facta lectione, quam Celsus etiam
in tussi sicca laborantibus non parum utilitatis praestare censet. Ceterum quae lenius' remissius agitur, ad eadem fere omnia valet, nisi quod debilius cuncta operatur, & propterea interdum ipsa post ciborum sumptionem citra noxam uti possumus, quod Phitarchus quoque non improbavit de hac au-b g. inie. tem loquens 4 Aristoteles scriptum reliquit, ignaros homines, py'' melancholicos, dum legere incipiunt, somno corripi, quoniam intellectum figere nequeunt, ob id vapores crassivi frigidi excitantur, qui cerebrum frigefacientes somnum inducunt, ex adverso Virios intelligentia praestantes minime, dum lectitant, dormire, eo quia intellectum firmantibus ipsis calor internus amplificatur , atque inde vigiles potius quam
mmniculosi evadunt. Post vociferationem, cantum, atque lectionem succedit sermo, sive locuti, quaein ipsa vocis eXercitatio est, attamen praedictis omnibus tum vehementia, tum robore cedit, ideo inter debiles exercitationes recenseri meretur. Nam iis in primis accommodatur, qui praeter modum ad somnum propensi sunt, quique aut prae humore melancholico, aut prae phlegmate sensus torpentes, quasque oppretas
habent tales namque a sermone perpurgantur, eorumVe animi ita expergefiunt, ut faciliter mox sensus a corpore liberentur. Pituitam porro a sermone consumi, indicant sputa ex loquentis ore affatim emanantia, quae partim a capite, partima stomacho, partim a thorace exeuntia, cuncta ista membra sermonis beneficio gaudere demonstrant. Iam vero sermo vim o ili,su, quandam obtinet, si ς An tyllo credamus, ut caput impleat, &xl si ς-Z'7 oravitastem afferat, cujus rei gratia sciunt medici in doloribus capitis, pluribusve aliis ejus affectibus sermonem interdicendum fore, sermo praeterea lippientibus,in quibus sanguis e naribus funditur, aut a pectore rejectatur, non partim nocet. 4bb4 cap. . Quapropter DCornelius Celsus, atque Galenus in sanguinis reiectionibus silentium necessario requiri voluerunt silmiliter si Epid.se,st linguam exiccat, sitim inducit atque hinc sapientcro Hippocrates Icriptis manaaVIt, flere, ct os conti restim extinguere. quam
399쪽
quam sententiam explicans eruditissimus a Plutarchus, non a Libet de Io
solumst Asilentio non generari, verum nec tristitiam, nec dolo ta rem dixit, qui etiam multos, dum sese a loquendo continerent, tussim, ac singultum curasse memoriae prodidit. Triennio ait
b Plinius Maecenatem Messium accepi πι silentiumsibi impera' Lib. s. c. et isse is confusione reddito anguine. Ad haec vires dissolvi a sermone,idque praecipue in febribus,di magis quoque in accessionibus, testatum fecit Uribasius ut nullum amplius dubium Loto eicito supersit, quin, juvandi, nocendi valetudini facultatem obtineat sermo ne dicam quot damna,quotve commoditates, prout is adhibetur, saepenumero animis ingerat quae si persequi vellem, nimis a proposito nostro recederem, quando praesertim, alutarchi de loquacitate libellus, Galeni de curandis ac cognoscendis animi morbis, haec cognoscere cupientibus sussicere possunt. Hactenus de articulatae voci exercitiis.
Praeter haec autem duae sunt exercitationes, quae tametsi vocis minime propriae videantur,is ab auctoribus ut plurimum praetermissae sint, attamen ipsi quoque in exercendis aliquibus corporis partibus facultate non carent : atque eae sunt risu , fletin. Nam risus, dum Oris dilatatione, praecordiorumve titillatione interiora, praesertim faciem exagitat, quin illas partes insigniter calefaciat, haudquaquam inficiari possumus : eo magis quod rubor in ridentium vultibus emorescens caliditatis acutae apertissimum argumentum exsestit Miccirco crediderunt nonnulli, Homerum vocasse risum γελωπι δεύε ν, sicut grammatici γελως ab λη , quae Vox
caliditatem significat, deduci tradiderunt. Proderit igitur in primis ridere illis, quibus frigidae sunt capitis, thoracis partes, melancholicis, dirigida cerebri intemperie desipientibus, attonitisque, qui ob moerorem ac tristitiam in febres, aut alios affectus delapsi sunt derisu verba fecisse Caelium Aurelianum existimo , quando in trophiae curatione animi laxationem, Vocatam, post cibum commendaVit, quando similiter in capitis dolore adhibendam praecepit eandem, ne a mentis intentione caput impleatur. In his etenim universis, cum frigida intemperies dominetur, merito auxilium praestat risus, nimirum qui multum aerem in pectore mo-
400쪽
36 HIERONYΜI MERCURIALI s Ui veat,in spiritum calidiorem emittat, ut scriptum est ab arb ,' istotele, tui hac de caussa ridentes graviorem vocem edere quam flentes judicavit hoc alitem tanto magis sperandum erit, si risu sese exercere volentes alas sibi ipsis titillari facient; propterea quod magnus in illis partibus venularum atque arteriarum concursu extat, quae titillatae concalefiunt, spiritum subinde ex calefactione genitum per universum corpus diffundunt. Neque vero latere quemquam debet, validis risum, di de repu, sicuti dixit si Plato, magnam mutationem parere, nempe de quo celebratur apud Graecos hic senarius.
Risus intempestisus inter mortales grave malum. Siquidem talis, praeter immoderatam spirituum effusonem,
praeter nimiam agitationem , calefactionemve, non raro se
cundum Aristotelis 'Alexandri sententiam, vehementem resolutionem inducit quoniam vitalis vis, insitus calor immodice foras prodit, ac inde sit, ut sic ridentes sudent, ac rubeant sanguini adventu calorem etenim nativum ignemque ipsum, sicuti per loci appetitionem sursum efferri, sic per alimenti desiderium ima patere neces est igitur utralibet movendi ratione perempta, calor insitus interit,& vis omnis vitalis evanescit ut non absque rationes Homerus finxerit Procos risu emori,
tum Proci Lulares Manus extodentes risu emoriebantur Nec non Aglaitidas apud Xenophontem dixerit, risum hujuscemodi moventes, neque corporibus, neque animis prodes . Porro caput, ac thoracem peculiariter ab hujusce generis risu offendi nemo negaverit, quemadmodum interdum laxata,