장음표시 사용
161쪽
patefiat. In utroque autem de adjectione, quae stylobatis fit montatio habetur. Sed quanam ratione responden Symmetria in epistyliis procurari potest, adjectioni eo modo intellectae quem exposuimus Quid autem significat , capituli persectis, deinde in summisse columnarum capis, non ad libellam, sed aequalem modulum colis locatis 3 imirum libellae usus in collocandis capitulis necessa-o rius non est, si ipsa Capitula ad aequalem modulum respectu co- , lumnarum sint cons Ormata. Et quoniam ex adjectione facta sty- lobatis bases columnarum ad libellam positae sunt, respondebitis symmetria epistyliorum, quae cilicet hori Zontalem positionem ser- Vabunt. Quae eamdem explicatio pro textu V. . sacere posse se videtur, ubi dicitur' capitulum autem, quemadmodum in quarto libro scriptum est, ita habeat rationem, stylobatisque adjectio, quae sit per scamillos impares, ex descriptione, quae Supra Cripta est in libro tertio sumatur Fatendum est simplex nimis esse ac facile id omne, neque ejusmodi ut praeceptis ter repetitis indigeret.
29. Ea ero omnia praecepta, quae VitruVius ex Optica ratione deprompsit, generali principio nituntur, quod indicavit in extremo Cap. I. lib. III se Venustatem enim persequitur Visus, cujus, si non blandimur voluptati proportione et modulorum adjectio-- nibus, ut id in quo fallitur, temperatione adaugeatur, astu et se invenustus conspicientibus remittetur aspectus . De quo principio ut aliquid dicamus, animadvertendum est, cum Culus Objectum aliquod ex pluribus partibus compositum intuetur, Unicam tantum et quidem minimam earum distincte videre et observare posse, ceteras ab eadem dissitas obscurius discernere, aut minus distincte, idque eo magis, quo remotiores sunt ab ea quam ObSe Vat. Id nimirum ex mechanico aut optico artificio oculi Consequi deberet. Sed ex alia ratione sit, ut partes omnes aut Saltem plures eodem intuitu simulque videat, quia rapido ac successivo oculi motu ea Omnes excurrit, a inVicem comparat, neque ejus sere SUCCeSSionis mens sibi est conscia, quae omnes simul videre judicat. Radius visorius principalis per quem visio distincta fit, cete rime movetur, et ad objecta plura convertitur, unde sit ut omnium
notionem mens uno eodemque tempore acquirat. Ex ea excursione Venustatis notio excitatur, atque Voluptas, cujus elementa Sunt
convenientia sormarum cum usu qui ex iisdem haberi debeto varietas partium ne uniformitate satigetur; unis Ormitas a regularitas Partium, quae ad eumdem finem sunt institutam simplicitas ac distinctio, ut acile percipi possint quantitas, ipsarumque nexus et relationes Iudicium, quod ex hisce consequitur Voluptatem Creat
162쪽
hanc ars ipsa procurare potest, artem ipsam aliquando Culus antevertit quodammodo, Ortuitos formarum Occursus implexuSque Ob-SerVando, quae Venustae sunt, ut de Corinthi columnarum capitulo sertur. Quoniam vero ex ipsa videndi ratione sit, ut nonnulla errone judicia ex distantia, magnitudine, lucis ad Oculum remissae quantitate consequantur, idcirco temperatione utendum esse monet Vitruvius, ut illa praecaveri queant. Vulgatum est ex Symmetria et harmonia partium, quam oculus percipit, Venustati Sensum ac judicium derivare, quam notionem ita urgere nonnulli con-SueVerunt, ut iisdem legibus venustatem in Architectura contineri censuerint, quibus Musica voluptatem ex sonoriam et VOCUmmodulationibus excitat. Sed enimvero in neutra earum facultatum proportionibus tantummodo ipsarum essectus tribuendus est. Nam in Musica ex triplici sonte suavitas excitatur, nimirum e Proportionibus sonorum ipsorumque intervallis consonis aut dissonis e e rUmdem successione, quae sensum aliquem animi aut assectum evol-Vit, aperit, excitat; et ex vocum aut sonorum qualitate, quippe Unisona, ex qualitate vocis, diversa admodum ratione animum a sICiunt, auresque demulcent, quamquam simili omnino modo sibi Succedant. In Architectura vero Venustas ex partium Proportionibus, X pSarum successione et nexu, et ex ipsarum Ormis ac lineis figuras determinantibus prodit ac obtinetur, quod sustus in Exerc. I. exequuti sumus Leo Baptista Alberti ix. . eleganter haec ex hilosophia exponit se Est enim in formis profecto et si, guris aedificiorum aliquid excellens persectumque a natura, quod, animum excitat, e vestigioque sentitur, si adsit si ero desit, D majorem in modum desideretur. Et sunt praesertim oculi natu- a percupidi pulchritudinis atque concinnitatis et in ea re SESE praeStant morosos, et admodum dissiciles. Neque scio unde sit,
se cur magis quod desit flagitent, quam probent quod adsit. Quae- runt enim continuo quid addi ad nitorem, splendoremque OS- se sit et Ossenduntur quidem ni quantum a Curiosissimo, atque se perspicacissimo, atque etiam diligentissimo pervideri fierique po- tuisse judicent, tantum videant artis laboris industriaeque expo- situm. Quin et interdum, quidnam sit quod offendat, nequeunt se explicare praeter unum id quod immoderatam spectandae pulis chritudinis cupiditatem non habeant, quo penitus adimpleant'. 3o. Iterum vero ex Vitruvio colliguntur universalia monita, quae ad opticas rationes reseruntur, pro privatis aedificiis Vi . . . si Nulla Architecto major cura esse debet, nisi uti proportionibus ra- tae partis habeant aedificia rationum exactiones . Eadem hic docet
163쪽
quae i. v. de symmetria scripsit se quae est ex ipsiu operis mem- bris Conveniens Consensus, ex partibusque Separati ad universae, figurae speciem ratae partis responsus, ut in homini Corpore is cubito, palmo, pede, digito in aedibu sacris e Columnarum crasse situdinibus, aut ex triglypho, ut embatere, balistae foramine, in se navibus interscalmio . In aedificiis privatis quaenam mensura Communis, aut embater aedificii esse debeat, non indicat, sed ut evidens est, ex iis partibus est desumenda, quae Saepius Sunt repetitae, quaeque visum magis seriunt. Proinde prospectus aedis
privatae vel si foribus et senestris divisam habet superficiem, vel
si columnis ornatam, ex horum alterutro modulum, Seu ratam partem desumere debet. Generatim distributi prospectus recte fit, quae ex Architecturae ordinibus consequitur, si eidem prospectui sint applicati. Fenestras enim in intercolumniis, et Ostia cum suis Ornamentis in iis spatiis collocari commode necesse est. Hinc distantiae inter senestras, tam in directione horiZontali, quam verti-Cali determinantur, ipsarumque numerus, situs, dimensiones se Alia enim, Ergit, ad manum species esse videtur, alia in excelso:
non eadem in concluso, dissimilis in aperto . Quod quidem monitum magni est momenti. Nimirum ab exemplari vel delineato, vel in solidum excitato, quod modolium vulgo appellamus, de aedificio ipso, vix ab Architecto peritissimo judicium fieri potest:
non enim eodem modo oculus de proportionibus judicat, si parvis aut magnis mensuris exponantur, ipsa distantia id impediente neque ejusdem constructionis idem est adspectus, si in loco aliis aedificiis circumdato propioribus situm sit, aut si in ampla ac libera planitie collocatum, aut in edito loco. In quo tamen judicio ab exemplaribus aciendo Architectus ceteris hominibus praestat ex Consuetudine et exercitatione. Nam, ut idem Vitruvius Vi. i. , Omnes homines, non solum Architecti, quod est bonum possunt probare sed inter idiotas et eos hoc est discrimen, quod idiota nisi actum viderit, non potest scire quid futurum sit Architectus
autem simul animo constituerit, antequam incoeperit, et Venustate, et USU, et decore quale sit futurum habeat desinitum se Ex eo sero haec dependent, quod non veros videtur habere visus esseisitus, sed sallitur saepe ab ejus judicio rectius indicio mens
quod Cenarum pictarum exemplo, et remi qui fractus in aqua Videtur comprobat, in quibus, ut patet, indicio ab Oculis sacto menssallitur, oculi vero ipsi non decipiuntur ad quos imagines figura, positione, et lucis quantitate simili modo consectae perveniunt, ut ab ipsis objectis. Hinc se cum quae sunt Vera salsa videantur et
164쪽
se nonnulla aliter quam sunt oculis probentur, non puto oporter e , esse dubium, quin ad locorum naturas aut necessitates detractiose ne aut adjectiones fieri debeant sed ita ut nihil in his operio bus desideretur . Ex quibus omnibus colligemus Opticam triplici ratione ab hominibus exerceri. Nimirum geometrica quatenus Certis legibus imagines in oculo sano depinguntur distincte : physica quatenus ipsius vires alacres magis aut debiliore sunt, a plura, vel pauciora, diutius vel brevius potest obserVare artium propria, quae ex ipsarum artium legibus et praeceptis Videndi rationem, aulogicam opticam proprie constituit.
165쪽
167쪽
De usu scientia Musicae in Architectura, atque de earum doctrinarum analogia. Penduntur quas habet Vitruvius. Discrimina Praec ua fundamentorum theoria Musica Veterum et Recentiorum. DE SONOrum C OCum PD agatione. De iis quae Pro agationi et conseroationi OCum magis minusν foent.
I. Vitruvii auctoritas, qui pluribus in locis suorum librorum
Musicae studium Architectis commendat, tum et hominum eruditione, scientia, et artis peritia praestantium sententiae, quibus utriusque ejus doctrinae analogiam agnovisse visi sunt, ita opinionem hanc sanxere, ut ipsam absque peculiari et accurato examine Prorsus ejicere imprudens aeque esset, ac admittere absque ejusmodi explicatione quae eam patefaceret, a monstraret. Hae autem
opinio aliam includit, vel ad eam adducit, nimirum, quod optimum est in utraque dictarum artium, constans SSe, atque intra certos statosque limites contineri, neque variantibus hominum ingeniis obsecundare. Quod quidem etiamsi de Architectura concedendum videretur, quae utcunque varias subierit institutiones, tamen ad Graecam et Romanam omnium ConSensu St EVOCata, tamquam ad exemplar persectum, de Musica pronunciare non OsSumus, in qua num veteris imitationem Servemus, in Certum Saltem est, ae simul, si antiquorum prodigia, quae de ipsorum Musica narrantur, Consideremus, longe nostrae anteferendam suisse concludendum sit si
vero ad id attendamus, quod nonnulli affirmant, ipsos symphonia harmoniCa caruisse, a tantummodo per OctaVam aut uniSOniam Progredientibus sonis usos esse, eamdem nostra multo minus artificiosam judicare debeamus. Praestat proinde penitius inspicere, in quonam posita sit earum artium analogia, praeSertim, Cum ea quae Vitruvio, aliisque traduntur, ut nexus ipsarum patefiat, perspicua satis et ad persuadendum apta minime videantur. I. Dubitavi saepe, num in hoc argumento evenerit, quod in aliis ad Philosophiam pertinentibus evenisse unusquisque acile animadvertere potuit, Ut Usus alicujus vocabuli, et in determinata ejusdem acceptio notionem aliquam induceret, et opinionem determinaret, quae Systematis esset undamentum Vocibus enim saepisSi-
168쪽
me res designari certum est, sed non aeque Verum, re eXiStere, quia voce aliqua indicantur. Notiones Omnes metaphysicae, abStra-Ctae, et generales Vocabulis propriis exprimuntur, quae tamen ab aliqua peculiari sensatione originem habent similemque sensationem iis leni vocabulis designamus. Si vagas ae mire detortas Vias ObserVamus, per quas significatio nonnullorum Vocabulorum progreditur, agam adhuc magis mentis ipsius hominum iam Comperimus in Combinatione dearum, ipsarumque serie Ontexenda et ordinanda. in inter deas magnopere disparatas atqU Omnino disjunctas nexus aliqui inveniuntur, qui et delectant, et utiles sunt in Cientiarum tractatione, ex ea quasi vi, quam exercent opiniones in Vocabula et vicissim vocabula in opiniones. Atque ut e
traneo ad rem nostram Utar exemplo, Systema exuale Plantarum, quod Certe omnium maxime ad naturae Systema Otis Ormatum bdetur esse, quid non observandi illustri innae occasionem obtulit, ad herbariam scientiam promovendam, non modo in Chara Cteribus Classium statuendis, sed in sponsalibus, amoribus, Somno lantarum, moribusque describendis, aliisque deis applicandis, quae
ab animalium natura desumptae sunt Nemo autem ignorat, UmPlantae enSibus careant, tum a Vocabula, tum nomina Sen SitiVae,aeSChinomene, a similia, quamvis impropria, tamen utiliter ad Usum rei herbariae translata suisse. 3. Sed ne a proposito argumento digrediar, si abstrahendo a parte materiali artium Musicae et Architecturae, ad notionem metaphysicam attendamus, ad quam ipsae suis peribus contendunt, in Veniemus, tum illas tum omne politiores artes ad id conspirare, ut Proportionis, syna metriae, ordinis ex Citent atque ConserVent notionem, e quibus jucundus sensationum progressus existit. Hi perceptionum modi ex una ad alteram transferuntur, et quae X
habitudine, ex institutione, ex potentia animum permovendi, et ingenium assiciendi sunt praestantiores, vocabula aliis impertiuntur. Hinc intelligitur proprietas expressionum et OCabulorum, quorum Usu non exiguus est in artihus politioribus, et quo pacto dicatur poesis tabulae pictae, pictura rammatis, harmonia aedificii, Colores Usicae Compositionis, Onus coloris, symmetria poematis, atque hujusmodi alia, quae gradum sensationis exponere aptissime possunt ac solent. Sed etiam simul intelligitur, quod si praeter utilitatem, quae ab iis translatis haberi potest, ut nimirum nonnullae notiones Vividius imprimantur oratio integra et series Cogita tionum ab eo translato dependens, contexatur, multa absurda, falsa, et quae mentem Inirum in modum implicant atque confundunt
169쪽
necessario esse Consecutura. in Geometricae locutionis usu vinonnumquam in truSUS, OScitur in quibusdam argumentis metaphv sicis aut ethicis, quae calculo subjici nequeunt pariterque intole rabilis est linguae, quae ad artes pertinet, abusus si in Sociali se mone redundet et quam salsa et absurda eloquentiae species ex translatorum abusu praeterito saeculo apud Italos invaluerit, nemo est qui ignoret. Hujusmodi progressu, o notione Unitatis, Ordinis, sua itatiS, quae ex concentia musico recte persecto hauritur, simile quiddam, iisdemque exacte legibus temperatum in aliis Omnibusque scientiis et artibus obtineri posse, Opinati saepe plures sunt, ac de harmonia corporum coelestium, et de animae humanae ac mundi formatione theorias ex harmonicis rationibus ac numeris deducere
conati sunt Pythagoras, inquit Plinius, lib. u. c. u. interdum e musica ratione appellat tonum, quantum absit a terra Luna. Ab ea ad Mercurium spatii ejus dimidium et ab eo ad Venerem sere tantumdem. A qua ad Solem sesquiplum, a Sole ad Martem tonum, idest quantum ad Lunam a terra. Ab eo usque Iovem dimidium, et inde sesquiplum ad Signiferum. Ita septem tonos estici, quam diapason harmoniam vocant, hoc est, uniVersitatem Concentus. In ea Saturnum Dorio moveri, Mercurium Phthongo, Jovem Phrygio, et in reliquis similia, uCunda magis quam neCeSSaria subtilitate. Quas porro ideas persequutus KeplerUS, C proportiones harmonicas investigando inter planetarum distantias, a periodica ipsorum tempora multa nova et eximia comperiit, magno
4. Politiores artes communes habent limites, atque inter senectuntur quodammodo, ac mutuo vinculo ad idem obiectum comtendUnt. 1nmo vero si ipsarum massam eonsideremus, quae in hOminis animo ac mente continetur hac enim imagine non improprie utemur dispicere possumus, quibuscunque ii Strumentis aedem Volvantur, atque ab invicem distinguantur, eam tamen attractionem mutuam non amittere, quam habent inter se, ex eo quod ex eadem massa prodeunt. Instrumenta quihias e massa pulChritudinis ideatis opera politiorum artium extunduntur sunt CuluS, auris, intellectus, inventione habitudine, exercitatione Bina ea sensoria ab aliis distinguuntur ex eo, quod impressiones ab iisdem reCeptae, quamquam materiales, cum ipsis sere deis quae in mente excitantur, confunduntur. Intellectus ex sui natura Semper δ'
Ctuosus vinculum inter ipsas ideas conservat, quod nec abrumpere nec immutare ex arbitrio dependet, idemque maximam et exquisi tam oblectationem ex comparationes ipsarum deducit, ex Com
170쪽
gruentia, dignitate, simplicitate, ordine, venustate. Atque licet ii
ter artes politiores nonnullae videantur imitatrices, ut pictura sculptura, horti cultura, aliae vero creatrices, ut Architectura, Musica, Poesis tamen in illis objectorum a natura hiatorum imitatio, in-Strumentum est tantummodo ad evolvendum in iis artibus nativum ingenium in iis vero quae creant, ingenium sensoriorum legibus accommodari necesse est. Hinc sit, quod cum in natura nihil habeatur simile iis operibus, quae a politioribus artibus producuntur, ea per apte aestimari ac penitus cognosci nequeant absque peculiari institutione, et studio ac praxi, quibus leges actionesque sensoriorum expedite evolvantur, tum et Vires intellectus, sutura alioquin otiosa instrumenta. Ex quo sit ut politiores artes a pueritia institutionem desiderent, ad excellentes artifices obtinendos: pariterque observando docemur, absque assidua artis exerCitatione, ipsarum opera non adeo accurate aestimari a judicari, quam si peritia et usus ipsarum habeatur. 5. Graphis, seu delineatio, quae Vox complectitur rationem ob quam rei sorma consistit, undamentum est artium politiorum,
quae in materiae ipsius consormatione occupantur. PS Vero non dependet ex arbitrio, aut vago phantasiae motu, sed ex serie idearum Consequitur, quae in mente artificis exCitantur, ex quarum ordine et nexu sit ut ipsa delineatio venusta magis aut minus ab
hominibus judicetur. Quod ut plenius declaretur, hoc pro princi-Ρi assumo Homo sanus et experrectus seriem habet dearum et Perceptionum continentem. Haec series Vel vi quadam insita menti sponte gigmtur, mobilique ipsius vigore producitur, et aliqua
Contentione voluntaria ingenii promovetur, ut ideam alia cum alia Confoetet, aut aliam ex alia deducat, et inter ipsas nexus quoSilam
inveniat pridem imperceptos. Ejus seriei indoles si ejusmodi sit, quam alii sequi facile et intelligere queant, opera quae inde prodeunt eo magis laudantur, et jucunditatem asserunt. Quam Verographidem in nonnullis artibus proprie dicimus, ea etiam in aliis locum habet, quae circa res non materiales occupantur. Idearum series in poemate, quae vel in integrum fuerit praeconcepta, Vel successione quadam et deductione uerit ordinata: pariterque progressus aliquis musicae melodiae gramidi respondet, qua picturae,
SCUlpturae, aut architecturae opera repraesententur. Hac serie in enta, PSam adornare, ae per omnia absolvere, ut eamdem alii acile et perspicue intelligant et animo complectantur, id vero est quod artis icis meritum ac laudem omnino complet. Hinc politiores artes apud excultas nationes eadem aetate ut plurimum floruere simul,