장음표시 사용
121쪽
tueret, reique insuper praestaret pestimationem (H . Eamdem porro poenam in invasionibus servari pla-euit . Hinc si quis in finali quaestione ante senten. tiam fines alienae possessionis interverterit, in lite stateratus rem restituet, & tantumdem fundi praesta-it, quantum invaserat (b , Sed ab hoe juris rigore passim hodie receditur fortasse ex aequitate iuris
Actio porro vi bonorum raptorum datur iis omni bus, quorum interest , rapinam admissam non esse. Hinc commodatarius , conductor , creditor pibnoram titius, fructuarios , b. f. possessor ea experiri posisunt . In hae autem actione non utique spectamus, utrum res in bonis sit actoris , nec ne et sive enim iti bonis, seu ex bonis, h. e. , ex substan
tia sit, haec actio locum habebit (d si .
Nec tantum civili actione vi bonorum raptorum adversus raptorem agere licet ; sed etiam eriminali iudieio ex lege Iulia de vi publica, s eum armis, & de vi privata, si sine annis rapina fuerit commissa (o. Raptors J t. Si quis T. C. Unde vi.(b) l. Si eonstiterit m C. Fin. regund
(e t. In eadem eausa g. s. a. m ad L. Iul. de vipuot. t. me interes 3. S. a. m ad L. Iu . do vi pri
(r In bonis esse dicuntur non solum, quae dominii nostri sunt; sed & quae bona fide a nobis possidentur ,
vel superficiaria sunt: itidem ea, quae sunt in actionibus. petitionibus, periecutionibus I. p. m. de V S. Haec illis opponuntur, quae ex bonis esse dicuntur, in qui usius aliquod habemus, quorumque periculum, & custodia ad nos pertinet ; ut nostra intersit, ea rapta non
122쪽
De Vi bovortim raptorum. IIvptor enim laedit disciplinam, & publicam securitatem: ideoque ex eadem lege Iulia aliquando deportatione, & publicatione bonorum s aliquando gladio punitur (a .
De Lege Aquilia. INter privata delicta numeratur damnum iniuria 'datum. Damnum autem est omnis patrimonii nostri deminutio (b . Iniuria vero licet generatim sit , quod non iure fit; heic tamen designat culpam etiam leuissimam (e . Damnum porro iniuria datum eodreetur lege Aquilia, quam plebiscitum fuisse constat (M. De hujus legis aetate nil certi assirmari potest . Illam tamen antiquissimam fuisse vel inde liquet, quod illius meminit Cicero in Bruto (e , eiusque interpretes fuerunt Brutus, & Q. Mucius Scaevola (D(r . Tria
(i Falso sibi persuasere nonnulli, Aquiliae legis auis orem fuisse Aquilium Gallum, qui Aquilianam stl-pulationem, formulam doli mali, & exheredationis quasi- posthumorum invenit: is enim non ex plebeia, sed ex equestri Aquiliorum familia oriundus tribunus plebis , non fuit. Bertranae de Vit. JCtor. Fortasse huius legis auctor suit Publ. Aquilius Gallus, cuius meminit Val. Maximus lib. VIII. c. I. n. d. vel alius ille , quem Pighius in Ausal. ad In. s 2. refert.
123쪽
Tria huius legis capita agnoscunt plerique Interpretes e sed intercedit Ger. Nood (a , qui plura eapita legi adscribit. Quidquid autem huiusce contro versae sit , nos primum , & tertium legis Aquiliae
caput cum Triboniano exponemus .
Primo itaque capite, Aquilio rogante, plebs Romana scivit, ut, qui ferυum, servam Ue , alienum , alienamve, quadrupedem, vel pecudem injuria occiderit , quanti id in eo anno plurimi fuit, tantum aes domino dare damnas foret utque adυersus inficiantem in duplum aflio eget (b) . Non modo itaque quadrupedes, quae collo, & dorso domantur ; sed etiam, quae pecudum numero sunt , hac lege continentur. Proinde & bovis, muli, asini & ovis , ea prae, suis (i caedes hoc primo capite coercetur . Canes vero , & feras bestias lex Aquilia non respicit. Contra cameli, & elephanti, licet ferae sint naturiae, ad primum Aquiliae legis caput pertinent , quia iumentorum operam praestant (c .Lex autem Aquilia caedem vindicat, quae injuria, h. e. nullo ivre fit ; ut & damnum culpa datum etiam ab eo, qui nocere noluit, hac lege contineatur OG. Quamobrem qui casu servum occidit sine dolo, Aquilia lege non tenetur (e . Item si quis ici
iii Magna contentione disputarunt veteres, utrum, stres pecudum numero essent, necne: eae enim & seram quodammodo naturam habere videntur, & collo, dorsoque non domantur.Sed Labeoni placuit, eos inter pecudes censeri
I. a. c. h.t. quod Marcianus Homeri testimonio firmavit Los. q. ff. de Legat. g.
124쪽
Do Lege Aquilia. Illueolluctatione, vel in pancratio , vel in pugilatu alium forte occiderit , cessat actio legis Aquiliae , uia gloriae & virtutis causa videtur damnum dedis-e (i (a . Item si putator, ex arbore deiecto ramo, servum alienum transeuntem occiderit, si prope viam publicam, vel vicinalem id factum est, neque proclamatum , ut casus evitari posset , ob culpam i netur actione legis Aquiliae (b . Et si medicus male servum secuerit, aut noxium medicamentum dederit, in legem Aquiliam incidit : imperitia enim culpae adnumeratur in eo , qui praestat artis peritiam (c . Porro actio legis Aquiliae non tantum datur, quanti hodie res est sed quanti plurimi fuit eo anno retrorsum computando a die caedis . Quare haec actio in heredem non competit, cum sit poenalis ; & in ea non solum peremti corporis fit aestimatio , sed etiam eius, quod interest . Hinc, occiso equo, qui
μ I. sua actione T. s. g. m. h. e. b t. Si putator g I. U. eod. c) l. Imperitia Iga. m. de R. I.(il Itidem cessat actio legis Aquiliae , ubi damnum
casu , non culpa alterius contigerit . Casus enim nec Praevideri, nec praecaveri potest: nisi tamen calpa princesserit, & aliquis in re illicita, vel in re licita, sed mon suo loco, nec suo tempore suerit versatus I. Item Mela I i. pr. m. h. t. Praeterea nec homicidium necessarium venit in judicium legis Aquiliae , si fuerit pe Petratum cum moderatione inculpatae tutelae . Scit. si quis injustum aggressorem , ex quo imminebat corporis, vitae, vel pudicitiae periculum illico , & in continenti , ubi aliter periculum vitari non poterat, interkcerit, Aquilia non tenetur. Desensor enim propriae salutis in nullo peccare censetur, ait Gordianus I. Si quis 3. C. ad L. Corn. de Sicar.
125쪽
quadrigam constituebat , non tantum occisus equus aestimabitur, sed & id quoque in iudicium veniet , quo relicui depretiati sunt (a & occiso servo , qui ab alio fuerat heres institutus . hereditatis et is iam ratio habebitur (b . Affectiones vero aestimanis das non esse putavit J Ctus. Quare si servum tuum filium tibi naturalem quis occiderit, quem tu magno emtum velles, tanti ipse Mimabitur , quanti omnibus valeret (c . Tertium caput legis Aquiliae in haec verba rea fertur ab Ulpiano (H et Ceterarum rerum praeter hominem, di pecudem occisos , s quis alteri damnum faxit , quod usserit , fregerit , ruperit , quanti ea res erit in diebus triginta proximis, tantum aes domino dare damnas dio . In tertio ita ue hoe eapite agitur de pecude, & servo vulneratis; itidem des animalibus, quae pecudum numero non sunt, occisis, aut vulneratis; ac postremo de rebus inanimis, uti supellectili , frumento, vino, libiis, domo , fractis, combustis, ruptis. Proinde si facem servo ob jeceris , eumque adusseris ; si eum loris, pugnis ita cecideris, ut corpus ipsi scideris, hae lege tenebriris. Itidem si in vinum meum aliquid immiscueris, ex quo vinum fuerit corruptum, incides in legem
Primum autem, & tertium legis Aquiliae caput in eo conveniunt, quod in utroque dolus, & culpa etiam levissima praestatur Os . In eo autem a pri.
126쪽
rem tertium eaput discrepat, quod aestimatio damni in primo capite fit ex toto anno retrorsum computando ; in tertio capite fit ex triginta diebus proximis (a . Ceterum illud adverti debet, quod licet vox plurimi non fuerit adiecta in tertio capite sitamen repetita intelligitur. Si secus statuas , incerta est ex hoc capite damni aestimatio (b . Actio legis Aquiliae triplex est, directa scit . , u- illis, & in factum . Di reeta ex ipsis verbis legis competit, quando corpore , & in corpus damnum datum est . Ita si servus alterius manu , ligno , vel lapide vulneratus, occisus, vel in flumen dejectus , & suffocatus est, domino ex ipsa lege, i. e. ex verbis plebisciti , actio competit (ι ). Utilis Aquiliae legis actio datur ex mente legis ,& interpretatione Prudentum. Ea autem ob qualitatem actoris; ob qualitatem rei, in qua damnum datum ; & ob modum damni dati competit . Ita fructuarius , usuarius , & b. f. posserer , quamvist non sint domini , ex lege Aquilia utili actione agunt (du . Et si liber homo sit vulnctatus , ei datur actio utilis legis Aquiliae , qua impendia ,& operarum cessantium aestimationem recipit (e . Postremo si quis non corpore suo , sed in corpus damnum dedit , etiam adversus eum utilis actio competit . Id autem de eo dicitur, qui hominem , vel pecus incluserit, ut fame necaretur , quive iumentum tam uehementer egerit , ut rumperetur , vel ita exagitaverit, ut praecipitaretur (s .
127쪽
Actio autem in factum ex Praetoris edicto descendit ultra verba, & sententiam legis . Ea porro competit, quando damnum quidem datum , sed nec corpore, neque in corpus. Ita si apes fumo necatae, vel fugatae (a); vel servus fugitivus compeditus intempestiva milericordia solutus est, illhaec actio da .
Ceterum areo legis Aquiliae eoncurrere potest eum aliis actionibug, & civilibus, uti commodati, locati; & criminalibus , veluti cum accusatione ex lege Cornelia de sicariis, modo servus dolo sit oe-
ei ius (6TITULUS IU. De Iniurisi. O RI. phiota delicta ad rem familiarem, IniurIaad meram vindictam , & existimationem pertinet . Iniuria ubi generatim accipitur , denotat quidquid non jure fit si ve a magistratu (i , sive a privato ,
. (b) s. ult. t. I. Unde . s. r. q. Commod. I. In lege T. st . aes Leg. Cornel. d' Sicar.(r Ita si magistratus quid per iniuriam secerit vel quasi privatus , vel fiducia magistratus, injuriarum tenetur i. me Magistratibviae gr. q. l. r. Et si magistratus municipalis damnum iniuria dederit , veluti si pecus pignori captum fame necaverit, Aquilia tenetur. Quod si vero aliquid violentius adversus resistentem egerit , cessat Aquilia : quia id jure suo secit I. emadmodum ap. s. T. V ad I. Aquil. Quae enim iure potestatis ainagistratu fiunt, ad iniuriarum actionem non pertinem . Iniuriarum I g. s. o. ff. h. t.
128쪽
De In ursis. . iasvam , sive in rebus, sive in existimatione, ac dignitate. Ubi vero proprie ac specialiter adhibetur , idem est, ac contumelia . Est autem contumelia, ubi Pulsatione corpus, aut convicio aures , aut turpitudine vita cuiusque laeditur dolo malo.
Itaque iniuria triplici modo fieri potest , Re . Verbis, Scriptura. Re injuria fit ab eo, qui alium
verberaverit , vel pulsaverit ; quive matrem f., vel Praetextatum, praetextatamve appelladerit, vel asse- flatus fuerit, ei ve comitem abduxerit; alterius dodimum per vim introiverit (a (1 . Verbis iniuria fit, cum alicui convicium infertur infamandi causa , in
coetu , vel extra coetum, vociferatione aliis audientibus emissa (s) , Scriptura denique iniuria infertur, ubi quis libellum, aut carmen famosum in alium scripterit , composuerit, ediderit , dolove malo fecerit, quo quid eorum fieret (e .
Injuriarum porro tenentur ii tantum , qui dolo malo alterius corpus pulsatione, aut convicio aures, aut turpitudine vitam violarunt (G. Proinde infantes , furiosi, praeceptores , parentes, propinqui, qui corrigendi animo aliquid fecerunt, hac actione fru-ctra pulsantur (e ,
saJ I. I. S. I. I. Dem I s. s. II. q. h. t.(b) d. l. Item s. II. F. eod.scJ I. Lex Cornelia s. s. p. m. eod.(d) l. Illud rotatum p. s. I. U. eod.(e) l. Item I s. s. 13. q. eod.(i) Re quoque iniuria committitur, si cuius bona quasi debitoris possessa sint ab eo , qui sciebat , nil sibi deberi f. r. h. t. Itidem iniuria insertur ab eo, qui noudebitorem quasi debitorem compellavit apud iudicem I. Item apud Labeonem I s. s. Si quis 3 p. V. h. t. Idem de eo dicendum, qui domum absentis debitoris sine iudicis auctoritate signaverit, iniuriarum causa l. Si imjuriae to. V pod.
129쪽
Iniuriam autem pati possumus vel per nosmetipsos, vel per eos , quos affectu , vel potestate coniunctos habemus (a . Hinc maritus ob arctissimum societatis vinculum, & sponsus recte injuriarum agit, quas uxori quis, aut sponsae intulerit (Θ e uxores enim a viris defendi , aequum est (o (i . Itidem patri datur actio iniuriarum propter iniurias illatas liberis , quos habet in potestate (d) ; licet iniuriae liberis uolentibus tam tint , aut liberi pacti fuerint, ne iniuriarum agerent (e). Lege ra. tab. poena iniuriarum ob membrum ruptum talio erat: propter os fractum poena nummaria goo. vel iso. teris inflicta , prout vel libero homini , vel servo iniuria fuit irrogata e leviores vero iniuriae 23. assium poena multabantur (f (a . Sed crescente auri , & argenti copia , cum modici aeris poena non sustieeret ad coercendos homines ab iniuriis inferendis, iure Praetorici poena iniuriarum constituta est arbitrio Praetoris s ut tamen actor injuriam aestimaret , vel quanti injuriam pastu aestiis
actio injuriarum , tum quia uxores a viris, non viros ab uxoribus defendi aequum est l. suod se a. m. h. t. um quia turpe est, mulierem in foro versari litis causa I. Maritus C. de Procurat. I. Optimam C. de Contrah. committ. sipulat.(a Si membrum rut, sit, ni eum eo pacit, ratio esto. sui os ex genitali fudit , libero CCC. fervo CL. aeria poenae sunto . 'Ita legem exhibet Gothostedus rab. I.
130쪽
I De Iniuriis . IIIaestimasset , vel minoris , prout ei videretur (H .
Quod vero ad convicia atrociora , & famosa carmiona , eorum auctores fustigatione coerceri voluere X-Viri (i . Sed hodie damnatus ob carmen famosum, praeterquam quod famosus est, & intestabilis(b), constitutione Ualentiniani capitali sententia damnatur, si crimen capitale in libello fuerit descriptum se . In actione iniuriarum condemnatio fit pro atrocitate , & modo injuriae , Atrox iniuria aestimatur ex re, persona , loco tempore . Ita atrox censetur iniuria, si os fractum, si vulnus inflictum ; si pater, magistratus , patronus , vel sacerdos in sacris occupatus , re, ves verbis contemtus (H; si cui in theatro, in foro, in aula Principis, in conspectu Praetoris
De injuriis autem vel civiliter , vel criminaliter agi potest . Si civiliter agatur , reus , aellimatione facta, arbitrio iudicis multabitur (s) . Si autem criminali judicio ex lege Cornelia agatur , ossicio judicis extraordinaria poena reo irrogabitur (e (H. Ci-(Q s. g. t (m l. Ob earmen V. de Tectib.
vociferatione I. I s. s. a. II. c. h. t. occentiat, carmen De condissit , quod infamiam faxit , flagitiumve alteri, fuse feriis , Huc alludit Horatius Epist. 2. I.
- Quin etiam lex, Poenaque lata malo, quae nollet carmine q emquam
Describi s vertere modum formidine fustis , Ad bene dicendum , desectandumque redacti.