Marci Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium: libri tres

121쪽

LIBER PRIMUS. Io 3 munitate uncti sumus atque, ut apum examina non fingendorum favorum caus. si congregantur; sed, cum congregabilia natura sint, fingunt favos sic homines, ac multo etiam magis, natura congregati,

adhibent agendi cogitandique sollertiam.

itaque, nisi ea virtus, quae constat ex hominibus tuendis, id est, ex societate generis humani, attingat cognitionem rerum, solivaga cognitio et jejuna videatur. itemque magnitudo animi, remota communitate conjunctioneque humana, feritas sit quaedam et immanitas. ita fit, ut vincat cognitionis studium consociatio

hominum atque communitas nec Verum

est, quod dicitur a quibusdam, propter

necessitatem vitae, quod ea, quae natura desideraret, consequi sine aliis atque essicere non possemus, idcirco initam esse cum hominibus communitatem et societatem quod si omnia nobis, quae a vietum cultumque pertinent, quasi virgula divina, ut aiunt, suppeditarentur, tum

optimo quisque ingenio, negotiis m-

122쪽

IO DE OFFICII snibus omissis, totum se in cognitione et scientia collocaret non est ita : nam et solitudinem fugeret, et socium studii quaereret tum docere, tum discere vellet, tum audire, tum dicere ergo omne ossicium, quod ad conjunctionem hominum et ad societatem tuendam valet, anteponendum est illi ossicio, quod cognitione et scientia continetur. Illud forsi- stan quaerendum sit, num haec communitas, quae maxime est apta naturae sit tiam moderationi modestiaeque semper anteponenda non placet sunt enim quaedam partim ita foeda, partim ita flagitiosa, ut ea ne conservandae quidem patriae caussa sapiens facturus sit ea Posidonius collegit permulta; sed ita tetra quaedam, ita obscoena, ut dictu quoque videantur turpia haec igitur non suscipiet reipublicae caussa ne respublica quidem pro se suscipi volet sed hoc commodius se res habet, quod non potest accidere tempus, ut intersit reipublicae quidquam illorum facere sapientem quare hoc quidem D

123쪽

fectum sit, in ossiciis deligendis id genus

ossiciorum excellere, quod teneatur hominum societate : etenim cognitionem prudentiamque sequitur considerata actio ita fit, ut agere considerate pluris sit, quam cogitare prudenter atque haec quidem hactenus patefactus est enim locus ipse, ut non sit dissicile in exquirendo iaficio, quod cuique sit praeponendum, Videre in ipsa autem communitate sunt gradus ossiciorum, ex quibus, quid cuique praestet, intelligi possit ut prima diis ini ortalibus, secunda patriae, tertia parentibus, deinceps gradatim reliqua reliquis debeantur quibus ex rebus breviter disputatis intelligi potest, non solum id homines solere dubitare, honcstumne an turpe sit; sed etiam, duobus propositis honestis, utrum honestius hic locus a Panaetio est, ut supra dixi, praetermisia sus sed jam ad reliqua pergamus.

125쪽

LIBEM SECUNDUS. OUEMADMODUM ossicia ducerentur, ab honestate Μarce fili, atque ab Omni genere virtutis, satis explicatum arbitror libro superiore sequitur, ut haec ossiciorum genera persequar, quae Pertinent ad vitae culium, et ad earum rerum, quibus utuntur homines, faculta-tates, ad opes, ad copias in quo tum quaeri di i quid utile, quid inutile; tum ex utilibus quid utilius aut quid maxime utile, de quibus dicere aggrediar, si pauca prius de instituto ac de judicio meo dixero quamquam enim libri nostri com

126쪽

io D E sPlures non modo ad legendi, sed etiam adscribendi studium excitaverunt tamen interdum vereor, ne quibusdam bonis viris philosophiae nomen sit invisum, mirenturque in ea tantum me operae et temporis Onere ego autem, quamdiu respublica per eos gerebatur, quibus seipsa conamiserat, Omnes mea curas cogitationesque in eam conferebam cum autem dominatu unius omnia euerent Ur,

neque esset usquam consilio aut auctoritati locus, socios denique tuendae reipublicae summos viros amisissem nec me

angoribus dedidi, quibus tam consectus, nisi iis restitis em), nec rursum indignis homine docto volupi tibus atque . tinam espublica sterissici quo coeperat

statu, nec in homines non tam comu mutandarum, quam Vertendarum rerum umpidos incidishi: primum enim, utri sterepublica facere solebanima, in sondo plus quam in scribendo, operae ponς mus deinde ipsis criptis non 3, quununc, sed actiones nostras a Aroinusi

127쪽

LIBER SECUNDUS. Io 9ut saepe fecimus cum autem respublica in qua omnis mea cura, cogitatio, peraponi solebat nulla esset omnino, illae sci- like literae conticuerunt forenses et senatori se nihil furem agere eum animus non posset, in his studiis ab initio versatus aetatis, existimavi honestissime mole..

stias posse deponi, si me ad philosophiam

retulitam cui cum multum adolescens, discendi caussa temporis tribuissem, poste quam honoribus inservire coepi, meisque totum reipublieae tradidi, tantum erat philosophiae loci, quantum super sum amicorum et reipublicae temporibusu id autem omne consumebatur in le-.4ςndo scribendi otium non erat. Μaximis igitur in mali ho tamen boni an ii videmur, ut ea literis mandaremus, qua nec satis erant nota nostris, et erant

cognitione dignissima quid est enim, per deo. optabilius sapientia i quid praestantius t quid homini meliusci quid homine dignius hane igitur qui Xpetunt, 141ilosophi nominantur; nec quidquam

128쪽

aliud est philosophia, si interpretari velis, quam studium sapientiae sapientia autem est ut a veteribus philosophis definiimmesi rerum divinarum et humanarum, cauia sarumque, quibus hae res continentur, scientia cujus studium qui vituperat, haud sane intelligo quidnam sit, quod lauda dum putet. nam sive oblectatio quaeritur animi requiesque curarum; quae conserri cum eorum studiis potest, qui semper aliquid anquirunt, quod spectet et valeat ad bene beateque vivendum 8 sive ratio constantiae virtutisque ducitur aut haec

ars est, aut nulla omnino per quam eas assequamurra nullam dicere maximarum Terum artem esse, cum minimarum sine arte nulla sit, hominum est parum considerate loquentium, atque in maximis rebus errantium; si autem est aliqua disciplina virtutis, ubi ea quaeretur, cum ab

hoc discendi genere discesseris ρ sed haec, cum ad philosophiam cohortamur, accuratius disputari solent; quod alio quodam libro fecimus hac autem tempore.

129쪽

LIBER SECUNDUS. Ittantum nobis declarandum fuit, Ur, m. bati rei publicae muneribus, ad hoc nos studium potissimum contulissemus. Occur ritur autem nobis, et quidem a doctis et eruditus quaerentibus, satisne constanter

facere videamur, qui, cum percipi nihil posse dicamus, tamen et aliis de rebus dis. serere soleamus, et hoc ipso tempore praecepta ossicii persequamur quibus vellem satis cognita esset nostra sententia r non enim sumus ii, quorum agetur animus errore, nec habeat umquam quid sequatur quae enim esset ista mens, vel quae vita potius, non modo disputandi, sed etiam vivendi ratione sublatas nos autem, ut caeteri alia certa, alia incerta esse dicunt sic ab his dissentientes alia probabilia, contra alia esse dicimus. quid est igitur, quod me impediat, ea, quae mihi

probabilia videantur, sequi quae contra, improbare atque affrmandi arrogantiam vitantem, fugere temeritatem, quae a sapientia dissidet plurimum ι contra autem

omnia disputatur a nostris, quod hoc ip-

130쪽

Iia D E o FI si iam Probabile elucere non posset, nisi ex utraque parte caussarum esset facta eo

tentio sed hae explanata sunt in Ac demicis nostris satis, ut arbitror, diligenter tibi autem, mi Cisero, quamquam in antiquusima nobilisamaque philosophia, Cratippo audiore versaris, iis simillia γ, qui ilia praeclara pepererunt; tamen haec nostra finitima vestris, ignota esse nolui. sed jam ad instituta pergamus. Quinque igitur rationibus propositis ossicii persequendi, quarum duae ad decus honesi

temque pertinent duae ad commoda vitae, copias opes, facultates quinta ad eligendi judicium, si quando ea, quae dixi,

pugnare inter se viderentur honestatis pars confecta est: quam quidem tibi cupio esse notissimam hoc autem, de quo nunc agimus, id ipsum est, quod utile appellatur; in quo verbo lapsa consuetudo deflexit de via, sensimque eo deducta est, ut, honestatem ab utilitate secernens, constitueret honestum es aliquid, quod mille non efiet, et utile, quod non honest,