Marci Tullii Ciceronis De officiis ad Marcum filium: libri tres

131쪽

LIBER SECUNDUS II 3um qua nulla pernicies major hominum vitae potuit afferri summa quidem auctOritate philosophi severe sane atque honeste haec tria genera confusa cogitatione distinguunt quidquid enim justum sit, id etiam utile esse censent itemque quod honestum, idem justum ex quo essicitur,

ut, quidquid honestum sit, idem sit utile. quod qui parum perspiciunt, hi saepe,

versutos homines et callidos admirantes, malitiam sapientiam judicant: quorum error eripiendus est, opinioque omnis ad eam spem traducenda, ut honestis confiliis ustisque factis, non fraude et malitia, se intelligant ea, quae velint, consequi

posse quae ergo ad vitam hominum tuendam pertinent, partim sunt inanima, ut aurum, argentum, ut ea quae gignuntur e terra, ut alia ejusdem generis partim animalia, quae habent suos impetus, et rerum appetitus eorum autem alia rationis expertia sunt, alia ratione utentia: eapeΓ-tes rationis sunt equi, boves, reliquae pecudes, apes, quarum opere essicitur ali-

132쪽

II DC GFFICII squid ad hominum usum atque vitamquaAtione autem utentium duo genera ponunt, unum deorum, alterum hominum deos Placatos pietas emciet et sanctitas proxime autem et secundum deos, homines hominibus maxime utiles esse possunt earumque item rerum, quae noceant et o

sint, eadem divis1 est sed quia deos nocere non putant, his exceptis, homines hominibus obesse et prodesse plurimum arbitrantur: ea enim ipsa, quae inanima diximus, pleraque sunt hominum operis effecta, quae nec haberemus, nisi manus et ars accessissent; nec his sine hominum

adminisi ratione uteremur: neque enim Valetudinis curatio, neque naVigatio, neque

agricultura, neque frugum fractuumque reliquorum perceptio et conservatio sne hominum opera ulla esse potuisset jam

vero et earum rerum, quibus abundaremus, eXPOrtatio, et earum, quibus egeremus, invectio, certe nulla emi, nisi his muneribus homines fungerentur eadem que ratione nec lapides e terra excideron

133쪽

LIBER SECUNDUS II stur ad usum nostrum necessarii, nec ferrum, aeS, aurum, argentum effoderetur

penitus abditum sane hominum labore et, manu. Tecta vero, quibus et frigorum Vis pelleretur, et calorum molestiae sedarentur, unde aut initio generi humano dari potuissent, aut postea subveniri, si aut vi tempestatis, aut terrae motu, aut Vetustate cecidissent, nisi communis vita ab hominibus harum rerum auxilia petere didicisset y adde ductus aquarum, deriVationes numinum, agrorum irrigationes, moles oppositas fluctibus, portus manu factos quae unde sine hominum opera habere possemus ex quibus multisque aliis perspicuum est, qui fructus, quaeque tilitates ex rebus iis, quae sunt inanimae, percipiantur, eas nos nullo modo sine hominum manu atque opera capere potuisse. qui denique ex bestiis fructus, aut quae commoditas, nisi homines adjuVarent, percipi posset tisam et qui principes inveniendi fuerunt, quem ex quaque bellua sum habere possemus, homines certe fu-

134쪽

Ii DE OFFICIIS eriant nec hoc tempore sine hominum opera aut pascere eas, aut domare, aut tueri, aut tempestivos fruinis ex iis capere, possemus : ab eisdemque et eae, quae no cent, interficiuntur; et, quae usui possunt esse, capiuntur quid enumerem artium multitudinem, sine quibus vita omnino nulla esse potuisset quid enim aegris su veniret quae esset oblectatio valentium, qui victus aut cultus, nisi tam multae nombis artes ministrarent i quibus rebus X culta hominum vita tantum distat a victu et cultu bestiarum urbes vero sine horninum coetu non potuissent nec aedificari, nec frequentari ex quo leges moresique constituti, tum juris aequa descriptio. certaque vivendi disciplina; quas res et mansuetudo animorum consecuta et V rccundia ex effectumque, ut esset vita munitior atque ut dando et accipiendo, mutandisque facultatibus et commodis. nulla re egeremus. Longiores hoc loco ssumus, quam necesse est quis est enim,

cui non perspicua sint illa, quae pinuma

135쪽

LIBER SECUNDUS II verbis a Panaetio commemorantiu ue neminem, neque ducem belli, nec principem domi, magnas res et salutares sine

hominum studiis gerere potuisses commemoratur ab eo Themistocles, Pericles, Cyrus, Agesilaus, Alexander, quos negat

sine adjumentis hominum tantas res emcere potuisse utitur in re non dubia testibus non necessariis atque ut magnas utilitates adipiscimur conspiratione hominum atque consensu; sic nussa tam detestabilis pestis est, quae non homini ab homine nascatur est Dicaearchi liber de interitu hominum, eripatetici magni et

copiosi; qui colle stis caeteris causis, eluinvionis, pestilentiae, vastitatis, belluarum etiam repentinae multitudinis, quarum impetu docet quaedam hominum genera esse consumta deinde comparat, quant

plures deleti sint homines hominum impetu, id est, bellis aut seditionibus, quan omni reliqua calamitate cum igitur hic locus nil habeat dubitationis, quin homines plurimum hominibus et prosint et o

136쪽

xis DE GFFlCII sfint primum hoc statuo esse virtutis,

137쪽

BEM SECUNDUS. Dque poena assiciamus, quantam aequitas humanitasque patitur. Quibus autem rationibus hanc facultatem assequi possimus, ut hominum studio complectamur, eaque teneamus, dicemus, neque ita multo posthsed pauca ante dicenda sunt magnam Vim esse in fortuna in utramque partem, Vel secundas ad res vel adversas, quis ignoratinam et, cum prospero flatu ejus utimur, ad exitus pervehimur optatos; et, cum

reflavit, affigimur haec igitur ipsa fortuna caeteros casus rariores habet primum ab inanimis procellas, tempestates, naufragia, ruinas, incendiara deinde abestiis ictus, morsus, impetus haec ergo, ut dixi, rariora. at vero interitus exercituum, ut proxime trium, saepe

multorum clades imperatorum, ut nuper summi ac singularis viri invidiae

praeterea multitudinis, atque ob eas, bene meritorum saepe civium expulsiones, calamitates, fugae rursusque secundae res honores, imperia, victoriae, quamquam fortuita sunt, tamen sine hominum

138쪽

rao Eospiciis' opibus et studiis neutram in partem essici possunt hoc igitur cognito, dicendum est, quonam modo hominum studia ad

utilitates nostras allicere atque excitare possimus quae si longior fuerit oratio, eum magnitudine utilitatis comparetur; ita fortassis etiam brevior videbitur qua cumque igitur homines homini tribuunt ad eum augendum atque honestandum; aut benevolentiae gratia faciunt, Cum aliqua de caussa quempiam diligunt auth noris, si cujus virtutem suspiciunt, quemque dignum fortuna quam amplissima putant aut cui fidem habent, et bene r hus suis consulere arbitrantur aut cujus opes metuunt aut contra a quibus aliquid exspectant, ut cum reges popularesve homines largitiones aliquas Proponunt; aut postremo pretio ac mercede ducuntur;

quae sordidissima est illa quidem ratio et inquinatissima, et iis, qui ea tenentur, et illis, qui ad eam confugere conantur: male enim se res habet, cum, quod Virtute essici debet, id tentatur pecunia sed,

139쪽

LiBEM AEECUNDUS. Ia I quoniam nonnunquam hoc subsidium necessarium est, quemadmodum sit utendum eo dicemus, si prius iis de rebus, quae virtuti propiores sunt, diXerimus atque etiam subjiciunt se homines imperio alterius et potestati, pluribus de causis ducuntur enim aut benevolentia, aut benefici orum magnitudine, aut dignitatis praestantia, aut spe sibi id utile futurum, aut

metu ne vi parer cogantur, aut spe largitionis promissionibusque capti, aut postremo ut saepe in nostra republica videmus mercede conducti omnium autem rerum nec aptius est quidquam ad opes tuendas ac tenendas, quam diligi, nec alienius, quam timeri praeclare enim Enni-uq quem metuunt, oderunt quem

quisque odit, perisse expetit. multorum autem odiis nullas opes possie obsistere, si1 antea fuit ignotum, nuper est cognitum. nec vero hujus tyranni solum quem a mis oppressa pertulit civitas, paretque cum maxime mortuo interitus declarat, quantum odium hominum valeat ad pe-

140쪽

sed iis, qui vi oppressios imperio coercent, sit sane adhibenda saevitia ut heris in f mulos, si aliter teneri non possiunt qui vero in libera civitate ita se instruunt, ut metuantur, his nihil esse potest dementius quamvis enim demersae sint leges alicujus opibus, quamvis timefacta libertas;

emergunt tamen haec aliquando aut judiciis tacitis, aut occultis de honore suffragiis acriores autem morsus sunt intermine libertatis, quam retentae quod igitur latissime patet, neque ad incolumiatatem solum, sed etiam ad opes et potentiam valet plurimum, id amplectamur, ut metus absit, caritas retineatur ita facillime, quae Volemus, et privatis in rebus et in republica consequemur etenim, qui se metui volent, a quibus metuentur, eosdem metuant ipsi necesse est quid enim.