Libri moralium sive expositio in librum B. Iob

161쪽

Vias suas insinuat, vel electorum innocentiam fictis criminibus accusat, vel tentandam eamdem innocentiam postulat,

Vias quippe suas insinuat, qui ait: Circuivi terram, et perambulavi eam. Electorum innocentiam accusat, quia dicit: πιιmquid frustra Iob timet Deumὸ 'Lonne tu vallas si eum, ac domum eius , universamque substantiam I) per circuitumλ a) Tentandam eandem innocentiam postulat, cum, dicit: Extende manum tuam, et tange cuncta, quae possidet, nisi in faciem benedixerit tibi. Sed dicere Dei est: Unde venist sicut et supra insinuavimus, vi suae iustitiae itinera malitiae eius increpare. Dicere Dei est: umquid considerasti servum meum Iob, quod non sit ei 3) similis super

terramῖ Tales electos suos iustificando facere, qualibus nimirum apostata angelus possit invidere. Dicere Dei est: Ecce universa, quae habet, in manu tua sunt. Ad probationem fidelium,contra eos occulta vi incursum illum Suae malitiae relaxare. Dicere Dei est: Tantum in eum ne extendas manum tuam: ab immoderatae tentationis impetu eum etiam permittendo restringere. Diaboli autem dicere est: Circuivi terram et perambulavi eam: sagacitatem suae malitiae invisibilibus eius oculis occultare non posse. Dicere diaboli est: umquid frustra Iob timet DeumΘ contra bonos intra cogitationum suarum latibula conqueri: eorumque provectibus invidere, atque invidendo reprobationis rimas exquirere. Dicere

diaboli est: Extende paululum manum tuam, et tange cuncta quae possidet: ad assiictionem bonorum, malitiae aestibus anhelan in Gilol. Vatic. Gussanu. substantium eius. Redundat eius nec legitur in MSS. nostris, aut Vet. ed. a) Vers. 9. et I O. 3) auidam MSS. simili, in terra. 43 Vers. S. II.

162쪽

re. Quo enim eorum tentationem invidens appetit, eo illorum quasi probationem deprecans petit. Quia igitur internarum locutionum modos succinte diximus, ad intermissum paulu

lum expositionis ordinem revertamur.

CAPUT VIII. Quod diabolus non contra Iob, sed contra Dominum certamen iniit. Numquid consider re servum meum Iob, quod non sit similis ei super terram, vir simpleae et rectus, ac timens Deum, et recedens a maloria GRAECEDEΝTI iam sermone tractatum est, quia diabolus non contra Iob , sed contra Deum certamen propinsuit, materia vero certaminis beatus Iob in medio suit. Et si in sermonibus suis dicimus Iob inter flagella deliquisse, quod sentire nefas est, Deum dicimus in sua propositione i) perdidisse. Nam ecce et in hoc loco intuendum est, quia non prius diabolus beatum Iob a Domino petiit, sed eum Dominus in diaboli despectum laudavit. Et nisi in sua iustitia permansurum nosset, non utique

13 Editi hic addunt, victoriam, invitis mS. ac' Gregoriana phrasi. In Praefat. n. IO. legimus: proposuerat, perdidisse reprehendit. Vide l. 23.

num. I.

163쪽

- 115

pro illo proponeret. Nec periturum in tentatione concederet, de quo ante tentationem, ex Dei laudibus, in tentat ris mente, invidiae suerant faces excitatae. i 3 Sed antiquus adversarius cum quae accuset mala, non invenit, ipsa ad malum inflectere bona quaerit. i) Cumque de operibus vincitur, ad accuSandum verba nostra perscrutatur. Cum nec in verbis accusationem reperit, intentionem cordis suscare contendit, tamquam bona facta bono animo non fiant, et idcirco perpendi a iudice bona non debeant. Quia a) enim fructus arboris esse, et in aestu virides co Spicit: quasi vermem ponere ad radicem quaerit Nam diacit

Numquid frustra Iob timet Deum y Nonne tu

saltasti eum ac domum eius, univerSamque Sub stantiam per circuitum' operibus manuum eius benedixisti, et possessio illius oreτit is terra. i. C si aperte dicat: Qui tot bona in terra recepit

quid mirum est, si pro eis se innocenter geritλ Innocens vere esset, si bonus inter adversa persisteret. Cur autem magnus dicitur, quem merces sui uniuScuiusque operis, tanta rerum multiplicitate comitaturὸ Astutus quippe adversa-

164쪽

rius, cum Sanctum virum inter prospera bene egisse considerat, reprobare apud iudicem per adversa festinat. Unde recte in Apocalypsi voce angelica dicitur: Proiecius est accusator fratrum nostrorum, qui accusabat illos ante conspectum Dei nostri die ac nocte. i)IJ Scriptura autem sacra saepe diem pro prosperis, noctem autem pro adversis ponere consuevit. In die ergo et nocte accusare non desinit: quia modo nos in prosperis, modo in adversis accusabiles ostendere contendit. In die accusat, cum prosperis male nos uti insinuat. In nocte accusat, cum in adversis nos non habere patientiam demonstrat. Beatum ergo Iob quia necdum flagella attigerant , quasi adhuc unde in nocte accusare posset, omnino non habebat. Quia vero in prosperis magna a) sanctitate viguerat, pro eisdem prosperis bona illum egisse simulabat: Versuta assertione mentiens, quod non ad usum Domini substantiam possideret, Sed ad usum substantiae Dominum coleret. Sunt enim nonnulli, qui ut fruantur Deo, dispensatorie utuntur hoc Saeculo. Et sunt nonnulli, qui ut fruantur hoc saeculo, transitorie uti volunt Deo. Cum igitur bona divini muneris narrat, putat quod sortis operarii facta leviget: ut cuius vitam reprehendere de operibus non valet, eius mentem quasi ex cogitationibus 3) addicat , mentiens quod non amO-

33 Ita ΜSS. Anglicani et alii. At Edit. Gilol. Rom. Sixti V. et plurimae habent addiscat. Verbum addicit, ut significat condemnat, est Gregorio familiare. Eodem quoque sensu non raro reperitur in Scriptoribus sacris sive antiquioribus, sive posterioribus. Ambros. lib. I. de Virgin. de S. Agnetis carnifice. Grneres trepidare carniticem: quasi ipse additus fuisset. Bernard. lib. a. de conbid. cap. Id. inde innocentium Irequens addictio. Dj0jtjgod by

165쪽

re Domini, sed temporalis prosperitatis appetitioni servierit omne, quod innocue exterius vixit. Vires ergo beati Iob nescienS, Sed tamen unumquemque adversis probari verius sciens, tentandum hunc expetit: ut qui per diem prosperitatis inostenso gressu incesserat, saltem in nocte adversitatis impingeret, et ante laudatoris sui oculos essensione im- p. t entiae prostratus iaceret. Vnde subiungit:

CAPUT X.

Quod diabolus nihil possit nisi permissus. Sed eaetende paululum manum tuam, et tange cuncta. quae possidet, nisi in faciem benediaeerit ibi.

166UM sanctum virum Satan tentare appetit, et tamen Domino. ut manum suam extendere debeat, dicit; valde notandum est, quia feriendi vires nec ipse sibi tribuit, qui contra auctorem Omnium singulariter superbit. Scit namque diabolus, quia quodlibet agere ex semetipso non sufficit: quia nec per semetipsum in eo quod est spiritus existit. Hinc est quod in Evangelio expellenda de homine legio dicebat: Si elicis nos, miste nos in gregem porcorum. i) Qui enim per semetipsum ire in porcos non poterat, quid mirum si sine auctoris manu, sancti viri domum contingere non valebat Θ

166쪽

I7 Sciendum vero est, quia Satanae voluntas semper iniqua est, sed numquam potestas iniusta: quia a semetipso voluntatem habet, sed a Domino potestatem. Quod enim ipse si cere inique appetit, hoc Deus fieri non nisi iuste permittit. Unde bene in libris Regum dicitur: u Spiritus Domini malus irruebat in Saul. o i) Ecce unus idemque spiritus, et Domini appellatur et malus: Domini videlicet per licentiam potestatis iustae, malus autem per desiderium voluntatis iniustae. Formidari ergo non debet , qui nihil nisi permissus valet. Sola ergo vis illa trimenda est, quae cum hostem Saevire permiserit, ei ad usum iusti iudicii, et iniusta illius voluntas servit. Paululum vero manum poStulat eX- tendi: quia exteriora sunt, quae expetit conteri. Neque enim Satan facere se aliquid multum putat, nisi cum abiit anima sauciat, ut ab illa patria seriens revocet, a qua ipse longe, telo superbiae Suae proStratus iacet.

18 Sed quid est quod ait: u Nisi in faciem benedixerit

tibiλ s Nos nempe quod amamus, respicimus: quod vero aversari volumus, ab eo faciem declinamus. Quid itaque Dei iacies, nisi respectus eius gratiae 3 praebetur intelligiὸ Ait ergo: u Extende paululum manum tuam, et tange cuncta quae possidet, nisi in faciem benedixerit tibi. 4 Ac si aperte dicat: Ea quae dedisti, subtrahe: nam si accepta perdiderit, respectum tuae gratiae, ablatis rebus temporalibus, non requiret. Si enim ea, in quibus delectatur, non habuerit, favorem tuum etiam maledicendo contemnet. Cuius

167쪽

petitione callida nequaquam provocata Veritas vincitur: Sed ad deceptionem suam hosti conceditur, quod fideli famulo ad augumentum muneris suffragetur. Unde moK Su ditur:

CAPUT XI Quo modo Deus tentatori in quibusdam dat licentiam, in aliis Vero retinet,

et refrenat. l) Ecce universa, quae habet, in manu tua Sunt: tantum in eum ne eaetendas manum tuam.

I9 onsideranda est in verbis Domini dispensatio Sancta pietatis, quomodo hostem nostrum permittit, et retinet; relaxat, et refrenat. Alia ad tentandum dat: a sed ab aliis religat. a Universa quae habet, in manu tua Sunt: tantum in eum ne extendas manum tuam. o Substantiam prodit, sed tamen corpus eius protegit, quod quidem postmodum tentatori traditurus est ; sed tamen non simul ad omnia relaxat hostem, ne undique feriens frangat civem. Mala e-1 manu. hic praesagit: Dixit ergo Dominus ad Satan, quod abest a Coae tum excusis, tum manu exaratis. a In edit. per interpolationem legitur, alia ad asigendum, sed: Sane Praeter fidem MSS. et Greg. propositum, qui duo hic, non tria probanda suscipit, scilicet hostem nostrum et relaxari et retineri. Relaxatur eum permittitur tantarer retinetur, cum haec potestas certis conditionibus ligatur.

168쪽

nim cum multa electis eveniunt, mira conditoris gratia extempore dispensantur: ut quae coacervata perimerent, possint divisa tolerari. Hinc Paulus ait: u Fidelis Deus, qui- non patietur Vos tentari I)supra id, quod potestis; sed iaciet

cum tentatione etiam exitum, ut possitis sustinere. η a) Hinc David ait: a Proba me domine et tenta me. η 3) ao Ac si aperte dicat: a Prius vires inspice, et tunc ut ferre valeo tentari permitte. Hoc tamen quod dicitur: a Ecce universa , quae habet, in manu tua Sunt, tan tum in eum ne extendas maum tuam, n intelligi et aliter potest, quia sortem quidem pugnatorem suum Deminus noverat , sed tamen dividere ei certamina contra hostem Volebat: ut quamvis robusto bellatori victoria in cunctis Suppeteret, prius tamen de uno certamine hostis ad Dominum victus rediret: tuncque ei aliud iterum vincendo concederet, quatenus fidelis famulus eo mirabilius victor exi- Steret, quo victus hostis se contra illum iterum ad nova bella repararet. Sequitur:

169쪽

CAPUT XII. Quod Deus intra omnia, et extra Omnia, et supra omnia, et infra omnia. Egressusque est Satan a facie Domini.

2o est quod Satan a lacie Domini egressus dicitur Quo enim exitur ab eo, qui ubique estλ Hic namque ait: si Caelum et terram ego impleo. η I) Hinc est, quod sapientia illius dicitλ u Gyrum caeli circuivi sola. n a Hinc D) de eius spiritu scriptum est: si Spiritus Domini implevit orbem terrarum. n Hinc est, quod Dominus

dicit iterum: u Caelum mihi sedes est, terra autem Scabellum pedum meorum. η Hinc rursum de eo scriptum est: a Caelum metitur palmo, et omnem terram pugilo concludit. η 6 Sedi quippe, cui praesidet, interior, et exterior

manet. Caelum palmo metiens, et terram pugillo concludens, ostenditur, quod ipse sit circum quaque cunctis rebus quas creavit exterior. Id namqe quod interius concluditura concludente exterius continetur. Per Sedem ergo, cui

praesidet, 8 intelligitur esse interius supraque; per pugil-

170쪽

tum quo continet, esse exterius subterque' signatur. Quia enim ipse manet intra omnia, ipse extra omnia, ipse supra omnia, et superior est per poleotiam, et in serior per sustentationem: exterior per magnitudinem, interior per subtilitatem: sursum regens, deorsum continens: extra circumstans, interius penetrans: nec alia ex parte superior, alia inferior; aut alia ex parte exterior, atque alia manet interior: sed unus idemque totus ubique praesidendo sustinens, Sustinendo praesidens, circumdando penetrans, penetrando circumdans. Unde superius praesidens, inde inserius sustinens; et unde exterius ambiens, inde interius replens: sine inquietudine superius regens, sine labore inserius sustinens; interius sine extenuatione penetrans, exterius Sine eXtentione circumdans. Est itaque in serior et superior sine loco: i)est amplior sine latitudine: est subtilior, sine extenuatio

a I Quo igitur exitur ab eo, qui dum per molem corporis nusquam est, per incircumscriptam Substantiam nusquam deestὸ Sed quamdiu Satan pressus maiestatis potentia, appetitum suae malitiae exercere non valuit, quasi ante faciem Domini stetit. aa A facie autem Domini exiit: quia relaxatus divinitus ab internae retentionis angustia, ad sui desiderii effectum venit. A facie Domini exiit: quia diu vinculis disciplinae religata quandoque voluntas noxia ad opus processit. Cum enim, sicut dictum est, id quod voluit, implere non valuit, quasi ante faciem Domini stetit; quia illum ab effectu malitiae superna dispensatio coarctavit. Sed a facie eius exiit,

IJ Rem. Remig. Vindocin. Corb. Germ. cic. habent, ras amplus sine Ia-ιitudine, est subιilis etc.