Libri moralium sive expositio in librum B. Iob

911쪽

nequaquam dispari tormento crucientur: quatenus simul damnatio conterat, quos simul elatio sublevabat; quosque non dissimiliter dilatavit ambitio, non dissimilis angustet afflictio; et par cruciet flamma supplicii, quos in igne luxuriae par SQ cccendit flamma peccati. Sicut enim α in domo Patris in nsiones multae sunt n I) pro diversitate virtutis; sic damnatos diverso supplicio Gehennae ignibus subiicit disparilitas criminis. Quae scilicet Gehenna quamvis cunctis una sil, non tamen cunctos una eademque qualitate Succendit. Nam sicut uno sole omne S tangimur, nec tamen Sub eo uno ordine omnes aestuarnus, quia luetia qualitatem corporis sentitur etiam pondus caloris: sic 22 damnatis et una est Gehenna quae assicit, et tamen DCn una Omnes

qualitate comburit: quia quod hic agit dispar valetudo corporum, hoc illic exhibet dispar causa meritorum. Quomodo ergo nullus inesse ordo suppliciis dicitur, in quibus profecto quisque iuxta modum culpae cruciaturλIao Sed sanctus vir postquam umbram mortis intulit, quanta sit confusio in damnatorum mente subiungit: quia ipsa quoque supplicia, quae ordinata per iustitiam veniunt, ordinata procul dubio in corde morientium non Sum. . Ut enim paulo superius diximus, dum damnatus quisque foris flamma .succenditur, intus caecitatis igne devoratur, atque in dolore positus, exterius 3 interiusque confunditur, ut sua deterius confusione crucietur. Repulsis ergo ordo in supplicio non erit: quia in eorum morte at cius ipsa con

a- Gemet. Bellov. ct alii sic damnatos et una est pshennao quae incit. In Bessar. damnat0S. 3- 'In Bellovae Gemet. et nonnullis omittitur, intreiusque.

912쪽

susio mentis saevit. Quam tamen mira potentia iudicantis aequitas ordinat, ut poena animum quasi inordinata confundat. Vel certe abesse ordo suppliciis dicitur: 'uia quibuslibet rebus in poenam surgentibus, propria qualitas non servatur. Unde et protinus sub insertur:

CAPUT LXVI.

Poenarum inferni descriptio. Et sempiternus c19 horror inhabitat.

121 In huius vitae tormentis imor dolorem habet, dolor

timorem non habet: quia nequaquam mentem metus cruciat, cum pati iam coeperit quod metuebat. Infernum vero et umbra mortis ob Scurat, et sempiternus horror sa) inhabitat: quia eius ignibus traditi, et in suppliciis dolorem sentiunt, 3) et in doloris angustia pulsante Se Semper paVOre feriuntur: ut et quod timent tolerent, et rursum quod tOlerant , sine cessatione pertimescant. De his etenim scriptum est; si Vermis eorum non morietur et ignjs eorum non extinguetur. η Hic flamma quae succendit, ill minat; illic, ut superius verbi Psalmistae docuimus, ignis qui cruciat, obscurat. Hinc metus amittitur, cum tolerari

I- Gemet. et plerique No . horror inhabIlans.a- Ilassar. inhabitans. Mox pulsati. 3- Idem ιι in dolaris angustia pulsantis. Turon. et in doloris angustia pulsati. - uai. 66. a4. ' .

913쪽

iam coeperit quod timcbat in illic et dolor dilaniat, et pa-Vor angustat. Horrendo igitur modo erit tunc ro probis dolor cum formidine, flamma cum obscuritate. Sic sic videlicet a damnatis sentiri poridus summae aequi talis debet: ut qui a voluntate conditoris nequaquam Sunt veriti discrepa re dum viverent, in eorum quandoque interitu ipsa a suis qualitatibus etiam tormenta di Scordent: quatenus quo se impugnant, cruciatus augeant ; et cum varie prodeunt, multiplici Ier sentiantur. Quae tamen Supplicia in se demer-SOS et ultra vires cruciant, et in eis vitae subsidium extinguentes Servant: ut Sic Vitam terminus puniat, quatenus

semper sine termino I) cruciatus vivat; quia et ad sinem per tormenta properat, et sine fine deficiens durat. Fit ergo miseris mors sine morte, finis sine fine, d fectus sine defectu: quia et mors vivit, et finis semper incipit, et deficere desectus nescit. Quia igitur et mors perimit, et non extinguit; dolor cruciat, sed nullatenus pavorem fugat: flamma comburit, sed nequaquam tenebras discutit: quantum per notitiam praesentis vitae colligitur, Supplicia ordinem non habent, quae non suam per omnia qualitatem tenen'. Iaa Quamvis illic ignis et ad consolationem non linet, et tamen, ut magis torqueat, ad aliquid lucet. Nam sequ es a)quosque suos Secuto in tormento . reprobi flamma illustrata te, Visuri Sunt, quorum amore deliquerunt; quatenus, qui

eorum vitam carnaliter contra praecepta conditoris amaverant, ipsorum quoque eos interitus in augmentum suae damnationis affligat. Quod profecto, Evangelio attestante, cCl-I- Vindoc. cruciatus per tormenta proferat. German Ebroic. et plerique 'Norna. cruc atus asciat. Colb. vivat. 2- Ita Gemet. et alii X,na. ubi Coc. et seq. quoque pro quos Fle.

914쪽

ligimus, in quo veritate nuntiante, dives ille, quem contigit ad aeterni incendii tormenta descendere, quinque sea trum describitur meminisse, qui ab Abraham petiit, ut ad eorum eruditionem mitte et, ne illuc eos quandoque venientes par poena cruciaret. Qui igitur ad doloris sui cumulum propinquorum absentium meminit, constat proculdubio, quia eos, ad augmentum supplicii, paulo poSi potuit etiam praesentes videre. Quid autem mirum , si secum quoque reprobos aspiciat cremari, qui ad doloris sui cumulum, eum quem despexerat, in sinu Abraete Laetarum viditλ I) Is ergo, cui ut poena cresceret, et vir electus apparuit: cur non credendum sit, quod videre in supplicio eos etiam, quOS contra Deum dilexerat, possitὸ Qua ex re colligitur, quod eos, quos inordinate nunc reprobi diligunt, miro iudicii ordine

secum tunc in tormentis videbunt: ut poenam propriae punitionis exaggeret illa auctori praeposita carnalis cognatio, pari ante oculos ultione damnata. Ignis itaque , qui in obscuritate cruciat, credendum est quia lumen ad tormentum servat. Quod si approbare testimoniis in sua expressione non possumuS, Supere Si ergo ut e diverso doceamus.

I 23 Tres quippe Hebraeae gentis pueri, per Chaldaei

regis imperium succensis camini ignibus, ligatis manibus pedibusque proiecti sunt: quos tamen cum isdem rex in camini incendio sa) miseratus exploraret, illaesis vestibus deambulantes vidit. Ubi aperte colligitur, quia mira dispensatione conditoris, ignis qualitas in diversa virtute tempe-I- Sic legitur in omnibus pene mS. nostris. Unus tamen Vindoc. cui . concinunt cditi. habet: Si ergo ei ut poena cresceret ςtc. Bessar. Si ereo ei, cui ut posita cresceυι vir electus. a- Longip. et Corb. Germ. a secunda manu miratus exploraret.

915쪽

rata, et vestimenta non attigit, et vincula incendit, sanctisque viris et ad inferendum tormentum flamma friguit, et ad solutionis ministerium exarsit. Sicut ergo electis ignis ardere novit ad solantium, et tamen ardere ad supplicium nescit, ita e diverso Gehennae flamma reprobis, et nequaquam lucet ad consolationis gratiam, et tamen lucet ad poenam; ut damnatorum oculis ignis supplicii et nulla claritate candeat, et ad doloris cumulum, si) dilecti qualiter

crucientur ostendat. Quid autem mirum, si Gehennae ignem credimus habere supplicium simul obscuritatis et luminis, quando experimento novimus, quia et taedarum flamma lucet obscuraὸ Tunc edax flamma conburit, quos nunc carnalis delectatio polluit: tunc infinite patens inferni barathrum devorat, quos nunc inanis eletio exaltat: atque qui quolibet ex vitio hic voluntatem callidi persuasoris exple

Verunt, tunc cum duce suo reprobi ad tormenta perveniunt.

124 Et quamvis angelorum atque hominum longe sit natura dissimilis; una tamen poena implicat, quos unus in crimine reatus ligat. Quod bene ac breviter insinuat Propheta, qui ait: si Ibi Assur et omnis multitudo eius, et in circuitu eius sepulchra illius. η a) Quis namque Assur superbi regis nomine, nisi ille per elationem cadens antiquus hostis exprimitur; qui pro eo quod multos ad culpam pertrahit, cum cuncta sua multitudine ad inferni claustra descenditὸ Sepulchra autem mortum tegunt. Et quis alius mortem acrius pertulit, quam is qui conditorem suum despi-

916쪽

ciens , vitam reliquit λ Quem videlicet mortuum cum humana corda suscipiunt, eius procul dubio sepulchra fiunt. Sed in circuitu illius sepulchra eius sunt: quia in quorum se mentibus nunc per desideria sepelit, hos sibi postmodum per tormenta coniungit. Et quoniam nunc in semetipsis reprobi malignos spiritus illicita perpetrando suscipiunt,

tunc sepulchra cum mortuis ardebunt. Ias Ecce quae meneat damnatos poena cognovimuS: et instruente nos sacro eloquio, quatenus in damnatione ignis, quanta in igne obscuritas, quantusque in obscuritate pavor sit, nullatenus ambigimus. Sed quid prodest ista prae-nOSSe , Si non contingat evadereὸ Tota ergo intentione curandum est, ut cum vacationis tempus accipimus, bene vivendi studio, malorum ultricia tormenta fugiamus. Hinc quippe per Salomonem dicitur: u Quodcumque poteSt manus tua facere, instanter operare: quia nec OpuS, nec ratio, nec scientia, nec sapientia erit apud inferos , quo tu

properas. η I) Hinc Isaias ait: si Quaerite Dominum dum inveniri potest; invocate eum dum prope est. η sa) Hinc

Paulus ait: si Ecce nunc tempus acceptabile, ecce nunc dies salutis. s 3 Hinc rursum ait: si Dum tempus habemuS, operemur bonum ad omnes. η 126 Sed plerumque se ad viam rectitudinis animus accingit, torporem discutit: tantoque in coelestibus desiderio rapitur, ut pene nil ex eo in serius remansisse videatur. Et tamen cum ad carnis curam reducitur, sine qua praesentis

917쪽

vitae via nullo modo expletur, ita hunc in serius depressum tenet, ac si adhuc de summis si) nulla contigisset. Auditis verbis coelestis oraculi, in amorem patriae coelestis erigitur: sed resurgente praesentis vitae studio, sub terrenae curae aggere sepelitur: atque in terra cordis nequaquam supernae spei semen proficit; quia cogitationis infimae spina densescit. Quam videlicet spinam per semetipsam Veritas manu sanctae exhortationis eradicat, dicens: si Nolite solliciti esse in crastinum. v 2 Contra hanc quoque per Paulum dicitur: a Carnis curam ne seceritis in concupiscen-ritis. η 3 Sed in his nimirum ducis ac militis verbis agnoscimus, quia nunc ab ea mortifero Vulnere animus pungitur, cum in ea mensurae aequitas non tenetur.

I 27 Neque enim mortali adhuc in carne viventibus, funditus cura carnis abscinditur: sed ut discrete animo Serviat , temperatur. Nam quia sollicitos nos esse Veritas in crastinum prohibet, habere utcumque curam in praesentibus non negat, quam tendi ad tempus quod sequitur, vetat. Et nimirum Paulus cum carnis curam fieri inconcupiscentiis non sinit, procul adhuc dubio in necessitate concedit. Discretione ergo magni moderaminis carnis cura frenanda est, ut Serviat, et mini ne principe tur: ne quasi domina animum vincat, sed subacta mentis dominio,

r) Lyr. et Bigot. nulla tetigissit. a) Matth. 6. 34. 39 Rom. I . I 4. Ita Gemet. Utic et plurimi. Ubi observandum est in vet. MSS. rariS-sime verbum abscindo eiusque modos et tempora reperiri, sed eius loco usurpari abscido. In Bessar. deest adhuc.

918쪽

quasi ancilla famuletur: ut iussa i) adsit, atque ad nutum

cordis repulsa dissiliat: ut vix a tergo Sanctae cogitationiSarpareat, et nunquam contra iaciem recta cogitantis obsistat. Quod bene nobis historia sacrae lectionis innuitur, cum Abraham tribus Angelis occurris Se memoratur. I pSequippe venientibus extra ostium occurrit, Sara vero post ostium stetit: quia videlicet ut vir ac dominus domus spiritalis, noster scilicet intellectus, debet in cognitione Trinitatis claustra carnis excedere, et quasi habitationis infimae ianuam exire: cura autem carnis, ut semina, soras non, appareat , et videri iactanter erubescat: ut quasi post tergum viri a) sub diScretione spiritus, solis necessarii S intenta, nequaquam Sciat procaciter detegi , Sed verecunde moderari. Cui tamen saepe cum dicitur, ut de se minime praesumat, Sed totam se in divinae spei fiduciam transferat, despicit, et cessante studio, adesse sibi vitae subsidia posse

diffidit. Unde et haec eadem Sara promissiones Dei audienS

ridet, sed ridens corripitur, correpta autem protinuS fecundatur: et quae iuventute vigens fecundari non potuit, annis fracta senilibus, utero marcescente concepit: quia cum cura carnis sui confidentiam habere desierit, contra spem

ex divina promissione accipit, quod habituram se ex humana ratione dubitavit. Unde et bene Isaac, id est Risus, dicitur qui generatur: quia cum supernae spei fiduciam con

cipit, s) quid mens nostra aliud quam gaudium parit Θ Cu

r) Bessar. statim. Mox ex historia Abraham Patriarca t. a. auoslium tabernaculi substitit. 2 Bessar sit pro sub . . . . et nequaquam, postea deest despicit.

3 Bessar. quid tunc . . , . itarve summopero .... carnis nostrae . . . . aliquid praesumet . . . ut cum voluptuose aliquid . . . neces artum esse . . mens nostra.

919쪽

randum itaque est, ne aut necessitatis metas cura carnis transeat, aut in eo quod moderate exequitur, de se praesumat. Saepe vero animus fallitur, ut quod voluptuosa appetit, necessarium suspicitur: quatenus omne i) quod libet, vitae debitam utilitatem putet. 128 Et saepe, quia effectus providentiam sequitur, in sui fiducia mens levatur. Cumque sibi adest, quod decesse ceteris viderit, cogitatione tacita de magnitudine suae provisionis hilarer cit; a)tantoque iam a vera provisionem longe fit,

quanto ipsam quoque elationem, quam patitur, nescit. Unde solerti semper custodiae intentione pensandum est, Vel quid opere agimus, vel quid corde versamuS; ne aut mentem praepediens, foras se terrena cura multiplicet, aut Saltem de eius moderamine intus se cogitatio exaltet, Ut cum divina iudicia temporali circumspectione metuimuS, Sempiterni supticia horrori S evadam US.

I Gemet. Corb. Germ. Reg. quodlibeι vitae debitum ut titilitatem pu

tet.

a J Bessar. haec insuper habet. Et quicquid sibi prosperum successerit elationis imputiv, suae potius intentionis opus esse, proponit. Tantoque etc. Mox quam in corde patitur ,scit. Ipsa etenim elatio mentis oculum obscurat; ut dum in sui tantum commodi provisione animum frit, ad ea quas videnda sibi necessaria sunt, oculum clavdit. Hinc reprobis a Domino per prophetam dicitur; Excaeca cor popoli huius. Quia plerumque oculis corporis ad temporalia, ac transitoria vidarida aperiuntur;et peccatis exirentibus, ne coelestia atque indoma perspiciant oculi mentis divina providentia clauduntur. O tanto securius quod coepiι perficiat, quanto et mentis caecitatem patiens, hoc quod agit ignaret. Unde . . . custodia in lamptatione . . temporaliter cum inspecιione.

920쪽

Toto libri Iob capite undecimo, ae duodecimi quinque prioribus versibus enarrati8, Secundum huius operis partem claudit.

CAPUT I. Fortitudo Iob qui nec successiva adVerSRntium mutatione Seperatur.

UOTIES in arenae spectaculum sortis athleta descenderit, hi, qui impares I viribus existunt, vicissim se eius expugnationi subiiciunt, et uno victo, contra hunc protinus alter erigitur: atque hoc subacto, alius Surrogatur, ut luctantis vires quandoque meliores inveniat quas ipsa sua crebrescens Victoria fatigat: quatenus cum novus quisque congreditur, is, qui vinci virium qualitate non Valet, pesonarum saltem mutatione superetur.' Sic sic in hoc hominum angelorumque spectaculo beatus Iob for-

r Vindoc. Corb. Germ. Baioc. Coib. Reg. Plerique Norm. impares virtutibus. Gena. imparis virtvlibus existu it. Germ. impares virtutibus.