R.P. Petri Perpiniani Societatis Iesu De vita et moribus B. Elisabetae Lusitaniae reginae historia

101쪽

LusITANIAt RFGINAE. 8stu. puit ea res tristis ac tinctuosa Dionysio,&Elisabs te, qui tamen non multis annis post aliud vulnus longe grauius & acerbius acceperunt. Nam Constam tia regina non diu superstes viro breui tempore in ipso aetatis flore discessit ξ vita. Hic non nul la feruntur accidisse diuinit is, aliena quidem a discordijs placandis, & tollendis inimiciti js, sed quoniam in

hoc tempus inciderunt, huius loci propria. Mortuo genero Mirobrigam reges adierunt Constantiae videndae, leuandique doloris causa. Secuta est Urraca Vaschia, cuius supra iam fecimus mentionem, qua st adio cs testium rerum & amore,virginitatem suam Deo consecrarat, & propter virtutis opinionem erat in intimis Elisabetae. Hanc crebro subitus quidamir uadebat dolor, tantus, ut fusa diu sine mente, sensi que iaceret, cum nec cibum sumere, nec loqui posset. Multi saepe medici tam grauem morbum frustra fuerant depellere conati. Mirobrigae versantem repente solitus dolor miseram mulierem oppressi. Vbi respirauit, & aliquantulum recreata ad se redi jt, inuisit ancillam suam, vel potius consiliorum sociam, & participem regina. Illa non ignara quam sancte viveret & religiose, vides, inquit, Vides regina quam frequenter, acerbeque discrucier & torquear Precare Deum obsecro, ut si commodum ipsi videatur, aut mihi firmam reddat valetudinem, aut ex hac colluuione famulam suam migrare iubeat in coetum beatorum. Satius enim est emori, quam hunc dolorem cum tanto pudore perferre. Commouit humanissimum reginae animum semiliaris foeminae miserabilis aspectu , & oratio. Orat Deum,ut ipse medeatur pro sua elementia tam intolerabili dolore, misereatur tam

102쪽

HISTORIAE P. ELIs AngTAg. probar mulieris, & tam religiosae: manu deinde ca Put, re corpus reliquum permulcens signat cruci ro falutari. Dictu mirabile: quae antea tam Pr

inter saepenumeris vexabatur, & asei alui

a morte non longe abesse videretur, ab eo cliensl-Jum unquam similem dolorem sensit, idque ipsa postea palam est testificata. Post obitum vero Contiantiae Dionysius, & Elisabeta Scalabi Olisponem abant aliquando. Ecce Reginam A ambugiae iam ap- Pi Opinquantem anachorita quidam pedes a ter operi equitiir cum clamore: orat, obtestaturque per Deunti ut se paucis audiat. Repellebatur a circun-

Elis hora iubet accedere; tum ille Cou

inquit, filia tua regina in Sacello solo i arbitris remotosebi dego, saepe mihi dormiet rivisa est dicere, se in igne purgante grauis lima

torqueri; orare te parentem stam, ut sibi laborat ii subuenires: Posse ita facile tam diro cruciatu liberata, si omnibus diebus unius anni spatio iu-heas per sacerdotem integrum & castum pro se feri sacrificium. Reginae comites ridere fabulam , hominem illudere, interdum etiam sto- Coili antia niortu apparere posset, di ab illis poenis ad nos commeare, tibi scidi et potius terrae filio, quam aut charis Smis parentibus, aut suauismino fratri apparuisset. Anachoma distessit. Reginae sciscitanti, quis esset, ubi habitaret, omnes se nescire responderunt. Narrat ordine rem omnem Regi: consilium exquirit. Videtur, inquit ille, feri oportere diligenter quod admonuit Anachorita. Accersit Ferdurandum Mendium Sacerdotem, cuius ea C-

rat innocentia, ea existimatio vitae, Ut tam alienus

103쪽

Lvs ITA Ni AE R FGINA s. et alienus ii flagitio crederetur, quam si tum primum

natus esset. Imperat toto tempore annuo singulis

diebus faceret pro Constantia lilia sua rem diuinam:

Videret, ne ullus dies intermitteretur. Equidem intelligo non defuturos, quibus commentit turn hoc, atque fictum videatur,& poetarum fabulis non dissimile, uti arritum visum fuit omnibus', qui erant in Reginae comitatu . Sed non video cur incredi bile putetur: siue ipse animus Constantiae ab illis infernis regionibus, ubi igne purgante cruciata pendebat suorum peccatorum poenas, tantisper diuina voluntate remeauit ad superos, dum opem sibi aliquam, & auxilium exposceret, quod & fieri

posse,& aliquando usu venire omnium pene Theologorum, ac Sanctorum hominum monimenta i

santur: siue Constantia ipsa nesciente, & in suo illo carcere manente, in quem fuerat iudicio trusa, Angeli Dei iussu quandam eius imaginem &speciem inanem Anachoritae dormientis animo obtulerunt: quae subsidium Constantiae necessarium post ulare videretur, quod ξc Sanctus Augustinus &caeteri scriptores diuinarum reruth cum doctrina, tum pietate praestantes saepius euenire solere tradiderunt. Nam quod alienissimo potius homini vel sese ostenderit,uel ostensa fuerit, quam suis, ad consiliorum diuinorum reconditas, abstrusasque cati-sas referri potest. Nec a ratione abhorreus existimandum est, quod petijsse dicitur, ut castus Z integer sacerdos diligeretur. Quanquam enim eadem semper est vis, eadem efficacitas ipsius sacrificii a Christi Optimi Maximi laboribus,cruciatibus,morteque prosecta, siue per bonum fiat sue per malum sacerdotem: &precationes solennes sacrorum,quia

totius

104쪽

83 HisTORIA B. ELIs AESTAE totius Ecclesiae persona & nomine peraguntur, non fiunt infructuosae vitio ministri,tamen doctissimorum& sanctissimorum virorum disputationibus testatum,& comprobatum est, non minimo adiumentum afferre gratiam apud Deum & pietatem operantis. Certe is fuit exitus rei , ut iam necessarib credendum esse videatur . Quippe annuo spa-

tio confecto Reginae Conimbricae versanti filiacum veste candida via est secundum quietem, quae matrem nominatim appellans, tandem , in. quit, ex illis supplici js erepta sum diuina clemeneia , quae ante grauissimo cum dolore proferebam. Nunc ascendo in altissimum illud domicilium , ubi dolore & cruciatu libera perfruar iu- ccunditate sempiterna . Exposuit illa Regi nisum , sed non in mentem veniebat, quae sacra fieri iussisset . Diluxit, in sacellum venit , ut interesset rei diuinae . Adit iam sedentem perdinandus Mendius , pro quo fieri velit sacrificium in posterum . Annum enim iam esse completum ; quo toto pro Constantia mortua fac

re iussus esset . Quibus verbis admonita , redistin memoriam quid aliquando Anachorita nuntiasset, &nouissima conferens primis ; En inquit,

hoc illud est quod in quiete mihi nocte proxima i-

pia narrare visa est;en caula cur apparuit dormienti . Egit quas potuit Deo gratias pro tanto bene fi cio, praecepit nonnulla sacra celebrari cum solennicantu, & pauperibus undique collectis maiores solito pecunias viritim distribuit. Quod si quis erit tam sui iuris , suaeque sententiae , ut adduci non possit ad credendum , is sic habeat me nemini in eo astringere & obligara meam fidam,

105쪽

LusITANIAE REGINAn 'sed ea tantum exponere , quae sint vetustissimis literis tradita , nihil arbitrantem incredibile,

quod per viros fide dignos proditum posteris omptime congruat cum Patrum sententiis , placitis, tecretis . Nos iam ad dissensiones per Elisabetam extinctas redeamus . Omnia superiora aut Dionysio cum fratre externisque regibus bella fuerunt, aut vicinis regibus inter ipsos : nunc exponemus quod filius haeres regni intulit regnanti patri, in quo maxime pe spectus est Elisabetae animus , cognita Virtus, exercita patientia . Et quoniam ita demum facile ac iucunde quod gestum est percipitur , si

fontes unde omni manarunt demonstrentur,& aperiantur; rem totam usque a capite arcessemus, verum sine fastidio & paucis . Rex Alson- sum filium suum valde semper dilexerat, & amarat, suique amoris erga illum multa maxima.&certissima signa dederat : .vel quod tanto labore periculoque s o perfecerat, ut ei Beatrix soror ac filia regis uxor daretur ; vel quod vix sex annos nat0 curn primum ei Beatricem Conimbricae despondit , amplissimam S ornatissimam familiam , regalemque apparatum seorsum de derat, & grandia vectigalia a lignarat , ut non modo qui ad cultum atque victum, alendamque familiam tantam essent neces aria eopiose suppeditarent, sed etiam in officiosos ac diligentes fami los multa munera & beneficia conferri possent. vel quod nuptias post reditum ex Aragonia in ximis impensis omni ludorum & conuiuiorum ap-,aratu summa frequentia Olispone celebrarque

vel quod duorum nepotum suorum qui pueri dissi

106쪽

po HIsTORIA B. ELIs A BETAE cessierant immaturam mortem adeo grauiter ac nam Ieste tulerat, ut Roma usque Pontifex Maximus contabescentis animi moerorem per literas conatus fuisset leuare consolando. Tanta parentis in se voluntate perspecta perofficiose filius ac peramanter eum obseruare debuisset, quem etiamsi durus esset ac ferreus,& coli & amari oporteret. Verum longe aliter euenit nonnullis de causis. Primum enim illa nimia indulgentia, qua nihil est in educatione Iiberum perniciosius , corruptus puerilis animus,cum prope ante regem ac dominum quam hominem se esse nouisset, tantos sibi Spiritus, tantam arrogantiam sumpserat,vtoninia, etiam patrem in sua potes te esse debere arbitraretur. Hinc illa deinde nata sunt: patrias diuitias, copias, thesauros cupidius appetere, quam decorum erat filio: regni totius administrationem, quaestiones rerum capitalium, iurisdictioneni uniuersam, patre vitio & satis adhuc ad imperium gerendum firma re integra aetate, usurpare velle. Ad haec accedebat inuidentia quaedam in pectore penitus inclusa, quae mentem adolescentis exagitatam deprauabat. Quippe Dionysus duos praecipue filios eosque non legitime procreatos, carissimos habebat, Alfonsum Sanctium,esse Ioannem Alson sum, quos in omnibus rebus sbi semper morigeros & obnoxios expertos,ad suam voluntatem se confirmare videbat. Id AIssensus a quo animo pati non poterat: qui tametsi liberaliter,& honorifice uti filium, &haeredem haberi conueniebat, a rege tractabatur,tamen in amore,qui socium aemulum ferre non potest, solus esse cupiebat. Impulit ergo Mariam socrum suam Castellae reginam, ut scriberet ad patron, magno sed

107쪽

Lv sI TANIAE REGINAE. 9r se desiderio teneri filiae, ac generi videndi, petere& orare,ut utrumque ad se venire pateretur. Quod quum Dionysius negauisset reginae postulanti, tau subitum desiderium a filio ortum esse suspicatus ille socrurninuistinscio&inuito patre. Vix dum re

dierat: ecce repente nuntius ad regum a Maria, obsecrare,obtestari,Vt gubernationem omnium rerum Alfonso permitteret. Rex modice reprehensa postulatione, tam aliena talis reginae prudentia, cur it inon oporteret fieri demonstrat. Alfonsus,qui coram

forte aderat, moleste ferens responsum illi redditum, Valere iubet patrem,discedit iratus: ex eo tempore semper eius de consuetudinem & conspectum vitat ut fratrem innocentem cui in itidebat, aliquo honesto nomine opprimeret, tabulas publicas fingit allatas Magaceta, quod oppidii est in ultimis' C stellae finibus, diligenter obsignatas, in quibus ita scrip iam erat: in illis partibus occisum esse quendam a certis viris Lusitanis nomina ibi omnium posita fuerant) qui iam morte proposita confessius effet, iussu Alsonsi Sanct ij se venenum parauisse Alson si fratris designati Lusitaniae regis necandi causa. Earum exemplum misit Dionysio, postulans ne

inultum relinqueret tantum scelus: at ille homo pia cutiis,&solers, qui non solum ea, quae ante pedes

posita essent, videre, sed etiam occulta conij cere posset,ideo quod filius ipsarum tabularum, quae dicebantur allatae, potestatem sibi facere recusabat, id quod res erat iuspicatus, excogitat rem singui rem . Tabulas alias veras totius Senatus signis obtagnatas ab eodem oppido clam afferendas curauit, quibus quae prioribus tabulis continerentur, falsa

di ficta esse o stendebantur. Nunquam in illis locis . eiusm

108쪽

H1ιTORIA B. ELIs AEgTAE eiusmodi facinus esse factum: nunquam sibi viro. M. los fuisse,qui nominarentur, ne nomina quidem ipsa unquam audita. At sensus doleris arte patris elusa in artem suam, sparsit hos per Lusitania rumores. Dionysiuria de sententia quorundam populorum hoc in postulatis edidisse Pontificis Max. quoniam filius regni h res non satis sana mente videretur, nec tanto

muneri sustinendo aptus,& filium alium legitimu nullum haberet, vellet iuberetque Alfonsum Sim. citum ad haereditatem regni capiendam pro legitumo haberi: Haec rex facile publicis omnium ciuitatum testimonijs,& ipsius Pontificis Maximi Ioannis vicesimi secundi literis confutavit,qui & falsb tantum crimen in tantum regem collocatum esse testatus est,&iuuenem exultantem audacia hortatus est,

ne ab eo patre filius dissentiret, quo audiente, ac disceptante regum alienigenarum dissension*s extin- fuissent. Verum ille in num momorderat: admonitiones, 'raecepta, quorumcunque hominum autoritatem contemnebat. flagitiosorum, & facinorosorum circum se tanquam stipatorum cateruas habebat,exules rerum capitalium condemnati, quicunq;

aut iudici js conuicti fuerant,aut pro suis factis iudicia timebat, hi iuueni feroci ac turbulento perat miri familiares erant. Habebatur eius domus perfugiure tanquam a sylum quoddam improborum, omnibus qui eo confugissent, omnium rerum impunitate proposita. Ea res magnam licentiam dabat comitib

&asseclis &domesticis ipsius spoliandi, pulsandi,

necandi,alienam expugnandi pudicitiam, perfringendi omnia repagula iuris,pudoris, officit, quia nec ipse maleficia vindicaret, nec Dionysius de scelera

ti, su mere supplicium posset. Data illi fuerat iam

109쪽

ante Con imbrica oppidum non exiguum. ibi relicta coiuge cu Petro filio, stipatus bene firma & magna maleficiorum manu ad vincentij Martyris basilica, quae est in eo Lusitaniae promontorio, quod olim saacrum appellatum, nunc ab eius Martyris nomine n me accepit, religionis causa profectus esti Scio iar psisse non ullos fieta &simulatam fuisse religionem illa, ut sub obtentu pietatis Olysipone Vrbe regiam intraret sine cet tamine, nullo periculo & labore o

cuparet; occupatam teneret contra Voluntatem patris fortasse sic tunc loquebantur, qui videbant: sed ex alia eius audacia , & tali comitatu magis, quam quod cuiquam id exploratum foret, haec fama manabat. versabatur eo tempore Scalabi cum Ealisabeta Dionysius non potuit ferre pater impudentiam si iij, senectute mi it i suam ludibrio efferatus, quod septus agmine latronum tam prope acced re non esset veritus , cum ad compilandas magis quam ad venerandas caelitum aras ire videretur. Confestim cum uxore proficiscitur. Lumeari, qui vicus amplissimus &copiosi simus ad quatuor millia passuum ab Vlyssis pone distat, factus est ce

tior Sintram se AJ fonsum contulisse . Incensus est multo magis,quod tanto propius ad duodecim mi ulla passuum accessisset. Patriam autoritatem , in testatemque regiam contemni videbat: iuuenem ferocitate exultantem statuit opprimere de improuiso. Ponit ad omnia itinera custodes, ne quis excurreret, qui tantum domestici mali filio nuntiaret ;milites armari iubet, expediri equites , qui secum Sintram aduolarent: Vigilat de multa n ete,proficiscitur bene comitatus, sperans eam n

illi tam turpi discordiae iuuenis impii sup-

110쪽

plicio finem allaturam. Quod ni Regina sol ita diligentia occurrisset tanto malo, illa nocte post constitutum Lusitaniae regnum pessimum facinus patratum foret. Non enim deerant, qui paternum animum sua iam sponte satis ardentem inflammare verbis conarentur, tantamque audaciam grauiter, ac seuere coercendam, ac reprimendam existimarent. Sed Elisabeta etsi res ita occulta gesta erat, Vt proficiscentem virum cum eo cubans non sensis.set,ubi primum prosectum esse cognouit cum armatorum manu, filio timens multos diuersis itineribus nuntios dimisit, qui sui periculi nescientem illum,ac nihil tale metuentem admonerent. Ipsa interea plurimis sacrificijs fieri iussis ad exposcendain Dei pacem,cum suis ancillis, quas optime moratas habebat, multum lachrymans Deum precabatur, ne tam insanabilem Lusitaniae plagam imponi sineret, ut Regem suum designatum, quem cum publica&priuata omnium laetitia nascentem vidisset, aspiceret cum summo dolore hostilem in modum car- sum: mitigaret iram Dionysij, filium iuueniliter insolentem, & audacem Patris senis armis liber ret, & tantum odium suo Numine in beneuolentia

ana conuerteret, & amorem omnibus ciuitatibus cum gratum &iucundum, tum utilem etiam, salutaremque futurum. Quantum haec pietas illa sedulitate coniuncta profecerit, exitus ipse declarauit. Nam ille caelum atque terras tuens & regens Deus, ut est clemens ac misericors, non aspernatus fi

tum,&assiduas matris preces nunquam enim illa dum Rex in periculo fuit caelestes orare destitit eam verique mentem iniecit, alteri ne venientem expectaret,alteri ne insequeretur recedentem a to-