R.P. Petri Perpiniani Societatis Iesu De vita et moribus B. Elisabetae Lusitaniae reginae historia

121쪽

c . LV ITANIAa RgGINA a. robonos , & religiosos, & a suspicione remotos conis stituerentur. Pionysius inspirata pace, S tranquillitate, non secus ac serena luce cx turbulenta tempestate orta laetus, & prope gestiens, obsidione soluta, Leriam clam omnibus copijs contendit. Elisa-

b lacum filio ad Pon balium venit, qui vicus octo fere &viginti millia passivim distat a Conim braca; ibi res est ad hunc modum composita. Rex his6nso Con imbricam , montem maiorem , .rcem POrtus urbis, in qua est templum maximum, conces inii gelites porro pecunia . attribuit , impunitatem Omnium, quae aduersum. facta essent, tum ipsi,

tum ijs, qui partes ipsus fuerant secuti, dedit . Petro Comiti & ignouit, quae fuerant ablata restituit. Alfonsus hisce rebus incredibiliter gaudens, maxime venia trili sita Petro fratri, in aede sacra Ponabali j coram regina matre, multisque principibus viris publico , solennique ritu iusia iurandum patri dedit; primum, omnes alicuius sceleris conuictos & quos haberet in comitatu si esse dimissitrum, & quos nancisci posset more maiorum ad supplicium traditurum . Deinde regi tanquam parenti . dominoque suo domi militiaeque praesto futurum . quaecunque accepisset, ad eius voluntatem , atqlae nutum gubernatu rum, hostes & amicos communes putaturum. Ad idem iusiurandum primos quosque de suis adegit,exorauitqiue matrem, quo pax esiet firmior, ut ipsa quoque iuraret conceptis verbis . Dici non potest quantam' titiam attulerit uniuersae Lusita- niae illa tam optata, & tam' inexpectata concordia. Quanto enim maius fuerar periculum, buanto grauior , & atrocior illius calanti tosi: temPO

122쪽

LusITANIAE REGINAE. Iormnia atque decisa. Fit certior pater filium in urbem redire velle: monet ne veniret, aduentum ipsus in . praesentia neque necessarium, neque utilem videri. Sciebat enim aut certe su spicabatur, at i quid tum oseulte machinari. Alsonsus nescire respondit, cur talius parentem inuisere, & ossicijs debetis prosequi

prohiberetur: se tam iniustis imperijs non obtemperaturum, neque intermissurum institutum iter. Obstupuit rex tam superb6 nuncior partim dolore, partim ira furens quam maximas potui t copias comparat.Vbi ad octo millia passuum ab urbe prope Al-uogas Lauras accepit peruenisse iuuenemi procedit

obviam venienti instructa acie, nuntiari iubet, nisi Evestigio retro, unde venerat, leu i teretur metu malitque victim & coactum rediturum.Non paruit

iuuenis, audacia praeceps. Adnabuit exercitum propius,omni ration contra voluntatem patris, ad v bem nitebatur accedere. Ibi, quod nunquam ante usu venerat,iam multis & tam grauibus contentio-

nibus, permissu Dei accidit, ut filius cum Patre in

acie pugnaret, praeter caeteras causas quae sunt soli illi notae,qui permisit, quo magis Elisabetae magni ludo animi perspiceretur. Stabant hinc inde duo nobene armati solum, sed etiam directis ordinibus instructi iam ad pugnandum exercitus. Grandis natu parens excludere filium moenibus urbis conabaturi ex altera parte filius iuuenili pertinacia & temeritate in urbem irrumpere contendebat. Ciues ciui-bu ,arma cognata cognatis armis, signa paria par bus signis, quina scuta scuti quinta minabantur.

Summa erat expectatio, quo res tandena esset euasuisci ra. Ecce iubet uterque signa canere. Tollunt militea clamorem, concurrunt, nec iam agitatio anceps

123쪽

tot u ΗIsro Ri A B. ELI ABE Ag telorum,sed vulnera & sanguis& non ulla strata cadauera conspiciebantur. Affertur tanti mali nuntius Vlyssiponem. Regina, quae, ut in similibus periculis facere solebat, totum a profectione Diony ij tempus in placando Deo collocabat, timuit, ne prius qua ebdeueniret, ingens calamitas alterutria opprimeret. Muta insterni imperat, ascedit quanta maxima celeritate poteli,co tendit ad pugnae locum. Nemo regio ore ducebat fraeno,no solita nobilita matronarum

di virginii frequetia stipata erat, vix domesticorum quisquae uolante sequebatur: nulla putabat interponenda moram dirimendi tam atrox periculosumque certa me. Ventu erat ad ipsas acies, fortiter utrinque certabatur. Alij spicula in hostem immittebant alij fundis lapides antiquo pugna li genere torquebant: nec reginae ad uetit,aut hi aperire, aut illi intercludere via ferro desistebant. Cum caeteri qui Elisabet am

erant prosecuti periculi magnitudine perterriti stuperet,no timuit illa militum clamorem, nec spledo-xerra arinorum, nec volitantiu telorum ictus, nec santuinem fluentem, neque fusa humi corpora: sola per

medias acies confertissimos ii cuneos circum aures stridentib' telis penetrauit; cocursat huc& illuc, fialium alloquitur, grauiter obiurgat: reprehendit co- tu naciam, detestatur perfidiam: ausum esse contemnere voluntatem patris & eius patris,cui tantum de beret, quantum nullis unquam officijscosequi posse; no esse veritu eo aspirare conari, hominibus coactis& acinatis, unde patrijs imperijs prohiberetur noli Dei immortalis metu, no iurisiurandi religione esse comotum no metuisse hominum famam atq; sermone5λ rogat Vt retrocedat cum suis. Si suam ipse fidesti

negligeret, id tribueret religioni matris , quae ipsius impulsu & oratu eodem se iureiurado obstrinxisset.

124쪽

LusITANIAE REGINAg. ro Alsonso partim precibus,partim materna autoritate placato,ad rege adiit,aetatis excusatione laci hymans deprecatur odium: obsecrat,obtestatur, ut in audacia & temeritate iuuenili,ostenderet ipse quantus sit hoderationis senilis& grauitatis splendor. facile

flexit mitissimum patris animum ad misericordiaria. venit Alfonsus ad Dionysiit hortante matre, ie X tamen comitatus equitibus, dominum regemq; sui naappellat,venia petit. Rex graui ia & seuerius agen- duratus cu filio toties rebellante: Gratia, inquit, habeo fortissimis & fidelissimis hisce militibus, qui te

repugnante & praefidente tibi virtute sua mihi par re coegeriit. Scalabim reuerti iubet. Votcunq; esset, si unquam iterum ab officij religione declinaret, eo se ipsu aduolatur i, & obtorto collo reducturia ad mbedientiae cancel los Non multo post, anno proximo ines Febr. tuu rex eo de forte venisiet, magnias ab utriusque domesticis tumultus exortus et sed bonoria diligentia sedatus. Deinde per viros uti in is deicis Eros grauissimis poenis sancitu faedus finem tandem attulit tam perniciosae disclardiae. Talis Also usus extitit priusquam imperium obtineret. H c eius fuit in parento praestantissimum regem impietas quam ideo credo Deus opi. max.tam longe progredi permisit, ut Elisabetae patientiae ac pietati facultatem &materiam daret. Haec reginae in utroque placando &seruando industria & labore Sed post deces, mpatris adeptus summam potestatem & maleficia acriter vindicauit,& latrocinia compescuit, & utilitati suorum dignitatique consuluit, & omnibus aequum se & moderatum placabilem praebui praeterquam Alsonso Samstio fratri, in que euomuit omne virus acerbitati; suae. At Deus grauissimus sc

Iera

125쪽

iro ΠIsTORIA B. ELIs ABET AElorum vindex & dignitatis patriae assertor, inuenilem ferociam impunitam, & liberam esse non est pessus: ac in eodem genere, in quo fuerat ipse molestus Dionysio,paenas atrociores tanto dignas scelere rependit seni. Nam Petrus eius filius, haeresque regni cui crudeli cognomen facta indiderunt, Agnetem quandam generis cognomine Calliensem, cui

iam antea oculum adiecerat, post uxoris Constantiae nu)rtem,palam habuit amicae nomine, & ex ea liberos suscepit,quam quum Alfonsus imperasset interfici, veritus ne Ferdinando nepoti suo venenum occul te daretur, ut ad eius filios regnum deuenires, ille furens dolore atque amens, inita cum duobus fratribus ipsius societatem,qui in Castella longe lateque

dominabantur, plurimos undique facinorosos homi nes collactos aggregauit, bellum exitiale intulit

patri,eani partem prouinciae Tarraconess, quae modo Lusitaniet contributa duobus fluminibus Duricita Minio continetur, hostiliter vexati incompositione tandem assecutus est,ut ubicunque versaretur, imperium atque iudicium suirinium haberet; non modo priuatartim, sed etiam capitalium rerum cognitiones exerceret; occidere, in exilium agere, bonis multare posset condemnatos: literas, edicti, decreta dare,consilium iudicum haberet, qui omnibus retis iudicibus,& praefectis urbium superiores eissent. Non iniuria prosectb accidit, ut ei fi lius in serret a ma qui toties mansi armatam habuisset in patrem,civivus in ordinem redigeretur, qui genitorem suum aggressus quodammodo fuisset spoliare regno. U

rum,ut ad institutum nostrum redeamus, praeterea

quae suis quaeqtie locis mirabiliter accidisse diximus, duas rea δliaa non minua admirabiles ope diuia

caper.

126쪽

LusITANIAE REGINAE. mna perfecit Elisabeta, quas iccirco reiecimus in hunc locu quod in distributione generum, nullum proprium habere videbatur, neque quo tempore gestir fuisse sent constabat,tantum poterat intelligi ante Dion sj mortem contigisse. Est in amoenissima valle tria fere millia passuum ab Vlystipone, nec copia nec nobilitate postrema virginum sacrarum aedes S. Augustini disciplina: quae antiquissimis institutis antea Vrbem, interdum,& quorum vellent domos adeuntes egrediebantur certa lege atque praescripto, nunc 'regis Ioannis terti j cura & diligetia, qui hisce moribus,quae nunc sunt,ea consuetudinem non conuenia' relapienter existimauit,coercitae seuerioribus praeceptis & astri me, oculos hominii,& colloquia deuitantes, in abdito religiosissime, vita agunt. Chelis loco nome est,causa nominis incerta. Ex eo collegio Margarita quaeda nobilis,&religiosa mulier reginai n urbe comorante inuisit aliquando. Pallebat os,t tu corpus horrebat macie, apparebat omnino perdita esse valetudine. Rogat regina causa tantae tenuitatis, atq; palloris. Super stomachu in lait, tubernatum est,quod me magno dolore,& cruciatu afiicit. Signauit illa cruce parte qgram, manu imposuit in Partheiano ne reduxit,ubi Margarita & tumore omnem res dis se,&dolorem uniuersu exhaustum esse cognouit

quod deinde locupletillimis testimonijs planu factu est, & in tabulas publicas velatu;Mulier pala loquebatur, locebat via liquemque opereginae mirabiliter morbo grauissimo se esse liberatam . Certior sit Elisabeta, agi prope nihil nihil in illo Parthenone, nisi hoc, quaeri ex Margarita quemadmodum salus eliae

restituta: illam aperte respodere cum uniuersis, tum

unicuique sigillatim admirabili reginae virtute, M

127쪽

tix ΗIsTORIA B. ELIs AEETAt diuinitusdata potestate. Mulierem ad se arcesit grs uiter accusat, quod eiusmodi de se sermones habui nset: imperat ut id facere desistat. sese foeminam esse mortalem similem ipsius, nihilo caeteris meliorem, multis magnisque peccatis coopertam. Siquid accepisset benefici j,id non sibi, sed Deo omni u bonorum

autori acceptum referri oportere. Humiliter enim

ac demisse de se praestanti pietate & religione homines loquuntur Sc sentiunt,& quo diligentius diuinis praeceptis ac legibus obtemperant, eo se inutili res seruos,&pigriores esse arbitrantur sed & hoc,&quae supra numine diuino pur Elisabeta gesta esse nam

morauimus, non magna censenda sunt, sicu eo quod sub ijciemus,conferantur. Aliquando Regina pros cla est Con imbrica, Portum urbem Arri fana venit,

qui vicus ad quindecim millia passuum abestabo

pido. Processit obuia mulier quaeda tenuis I rustic na, filiolam caecam ducebat secum, quam ita natam fuisse confirmabat: haud nescia quanta esset Elisabetqsanctimonia simul cogitans, quam multae, magnae res hominu excellenti virtute precibus efficerentur. Orabat supplex, ut oculos puellae tantii manibus a tingeret: Sperabat ea re facile posse depelli caecitatem. Illa quanquam applausum,& laudem populare, quae maxime est inimica virtuti, fugiebat, tame ut C- .rat comis,& humana,victa obsecratione, &miserico: dia puellae,tanqua aliud agens more gessit voluntati matris. At veris Deus ostendit non modo quanti

faciat ipse suos, sed etiam quantum valeat ad impetrandum spei fiduciaeque plena postulatio. Pauci na-que dies intercesserant,redijteode sanctissima regina: Occurrit exultans, & gestiens laetitiam cum filiola

sua mδοῦςr; puellamia teῖri oculis probeque affectis

128쪽

adsuill munus fungeridum producit : gratias agiti 1 gentes pro tanto beneficio, rudi quidem agrestique sermone,sed magno motu simplicique animo,N nonni ediocri gratae mentis sigia ificatione: Elisabeta Deo non sibi tantu bonii deberi docet, i lii gratias agendas immortales, illius magnitudine & benignitate pra dicanda, in cuius manu posita sint omnia: semigisse oculos, Deu reddidisse lucem: lubet rem dissimulare

silentio, nemini quicquam de se loqui: id quo facilius

consequeretur,vestem Vtrique praebet, neq; quoad vi xit passa est quid illic accidisset, comemorari coram Verutamen multi eius domestici & puella caeca esse orta,®inae tactu ipso despexisse, compertum habuerunt,&posteaqua excellit e vita iurati pro testi monio dixerui. Ia annus sere lapsus erat a constituta pace, quum Dionysius Scalabim petens, ut erat aetate

graui,&imbecillava lacu dirae,cecidit in morbu , quiquii itineris iactationem ferre non posset,a lecticarijs in oppidii illud, quo intendeba deportatus, fatis vehemeter diuq; aegrotauit more senum. Erant qui d cubenti non diligenter modo, verum etia officiose diamater inseruiret: nulla in re uxoris industria,& cu ra desiderabatur,quii sine ullo eius labore fieret etias eniti morositati satis. Caeterutra regina,quae erat eius animi submissio,& charitas erga vir ut, non tulit praeripi sibi suum munus, neque consentaneum esse Π-xit, fotis vltro quaerere ministrandi occasiones, pro termittere diuinitus oblatas domi: alienissimorum hominum morbos absque fastidio curare, contemnere periculurn,&afflictationeni viri. Ei sis duumo & humano iure,& tam longa consuetudine viritae obstrictam & obligata esse videbat: coniugis bounae partes era existimabat, neque secunda, neque ad-

129쪽

HIs TORIA B. ELISABET AEuersa vale ludin e deesse marito, viventi obsequi,insi

peranti parere, seruire morienti. Ergo quod emia naar tenues non ea dignitate & autoritate praeditae, quum non habeant a quibus adiuuentur, vulgo faciunt in periculis virorum , ide illa in tanta potestate & ancillaru multitudine libenter faciebat,quoad ferrent corporis vires, & rex ipse pateretur. Patiebatur aute ille regina longius in officio progredi,quam multis forte par esse videretur,ipsius verbis induci exoratus precibus,victas voluntate , cui vitam ipsa insuauem,S molestam futuram esse cognosceret, si ab illo tam iucundo munere prohiberetur. Post ubi sensit Elisabeta mortifero morbo urgere virum, Mab ipsis medicis esse desperatam eius vita, apud eos qui aderant aderant autem multi mortales huiuscemodi orationem habuit. Semper ego precata sum a

Deo Opt. lax. viri fi delissimi, ne hunc tantum, si ipsi

videretur, laret animo meo dolorem, ut regem meu

atque vestrum, quem unice dilexissem in vita, videre morientem, sed eum potius ad quietem salutemque publicam mi hi diu superstitem esse pateretur. odii aliter atque ego optarem usu venire, Ut in hac tanta inconstatia,& varietate rerum humanarii accidere posse videbam, petebamor reliquam vitam vili Mobsoleto habitu, qualem S. Clara suis virginibus r liquisset, mihi conficere liceret. Hoc animo ia multos annos vestem ex eo genere factam domi seruo, testem quandam huius meae perpetuae voluntatis. Nunc cerno adesse tempus illud ,ipsi faelix expectanti vitam cumulatam omnibus bonis, mihi non rarti magnopere cu mea,tii vero vestra causa reformida-

tu: sed nullo humano costio prohibendii, nullis nostris opibua vitandum: quo tepore ille mundi rector Dionym

130쪽

Dionysium solutum his vinculis corporis & ereptunobis transserat, ut speramus, in regionem beatorum. Quod igitur iam tanto ante constitutu habeba,

id modo vobis approbantibus faciam libenter, defunctaquc matrimonij curis ad ea studia me reseram quibus sui vehementer ab ineunte a late delecta: sed ita reseram, ne videar abiecisse vestri curam.

Non enim est in animo ulla vota nuncupare, aut solenni ritu disciplinae S. Clarat profiteri. Non hon siissimorum virorum & virginum atque matronarum ornatissimam familiam dimittam; nihil de numero diminuam : retinebo possessiones atque pecunias mihi attributas a Rege, quarum curatione, dis pensationeque suscepta, multo plures quam adhuc habui virgines adiunctas mihi ducam in filiarum numero, & loco, ac pro cuiusque animo copijsque in is vel in matrimonium collocabo,vel in collegium aliquod sacrarum virginum curabo cooptandas D nique nullis astricta legibus,&institutis, spote mea, humili contemptoque vestitu ita degam, quod reliquum est vitae,ut omne industriam ope diuina conseram ad homines subleuandos, & facultates meas libere diuidam,quibus velim,praescripto, atq; Zorma diuinae voluntatis. Quae cum ita sint, viri fidelissimi, nihil erit quod commoveamini, ubi me mutato genere ipso vestis intuebimini; erit potius quod gaudeatis,sin tanto luctu omnium ullus potest esse gaudio locus, vel mea causa vel vestra : mea quod mihi posthac liberii erit atq; integria obsequi stud ijs meis: vestra quod in alia vitae ratione quaecunque in res alias impendenda forent,omnia deinceps in vobis o nandis, liberisque vestris& educandis S collocandis,& in iuuandis,ac excitandis egetibus consumen-