R.P. Petri Perpiniani Societatis Iesu De vita et moribus B. Elisabetae Lusitaniae reginae historia

51쪽

4 3 HIs TORIAE B. ELISABHTAE cum nullo dolore afficeretur, ut antea produxit peisdem, inspexit, integrum ulcere persa rato reperit, cipublice testata est, ab eo tempore nullum se cruciatum, nullam molestiam aliquando sensisse; eumque aer ει- h in reginetessit, mistionem de pietatem erga homineste miraretur, deinde vim ad sanandum nouani mirari coepit,& diu initus datam potestatem. Quod si nutila alia eius in homines pie facta commemorari, &proferri possent, nisi haec, quae sunt cum animi reli-

gione coniuncta; non exiguam tamen eius in unia

uersum hominum genus charitatem, & misericordia n, & liberalitatem duceremus. Sed multa sunt Praeterea, quae has in ea virtutes eximias extitisiud

monstrent. Invisebat saepe minas aegrotantes,pr

pius accedebat sitne fastidio, manus imponebat, blandistinae appellabat, comiter alloquebatur, unamquamque pro natura, & magnitudine morbi curari praecipiebat. Dabat non exiguum numerum

frumenti angulis Ss. Dominici, Francisci, Augustini, & Mariae virginis Carmelitana: Arnilijs, quae in quibuscunque Lusitaniae partibus illis temporibus

erant, Ut cuique pro loco, pro tempore,pro multitudine opus esse videbat. Omnibus etiam caelibus virginum sacrarum egentibus large tribuebat, & vniuersis coenobijs monachorum quacunque iret, quorum plerisque certam pecuniae summam quotannis assignabat in vestem. neque vero Lusitaniae finibus eius munificentia circunscripta tenebatur, nec quibus potestatem, atque regnum, ijsdem pietatem resina terminis definiebat. Multi religiosorum ordi- . num caetus extra Lusitaniam eius benignitatem non mediocrem sentiebant. Quacunque iret nemo inops

occurrebat, in quem non stipem illa benigne con-

serret.

52쪽

LusITANIAS REGINAE. pnrret. Itaque tanta iam erat apud omnes opinio de hac beneficentia; ut in teniplum aliquod vel in alium quemcunque lὸct in euntem in ipso aditu atque vestibulo innumeri pauperes expectarent petituri, & inter caeteros nonnulli aliqnando parum huius opis indigentes. Ac tegina quidem tam larga erat & benes ea natura, ut quan uis infinitam multitudinem circuit lare cerne et, neminem vacuum inanein abire pateretur. Q oscunque in via inopia perditos ostendebar, iubebat i re domum, vesteque oecalceis ornabat. Q os veris intellexistet praepi id ore stipem co re non audere, cum egerem, ipsa suis fortunis clanculum non subleuabat solum, verum-

etiam sustentabat. Sic ubi puellas es e cognouis et, quas egestas poli et impellere; ut quaestui haberene

pudicitiam suam, multam vestem enaendam,comparandamque curabat: tradebaρ alicui probae mulieri

eiusdem vki,castelli,ciuitatis,cui negotium sine periculo rectὰ committi posse credebat, ve diuideret omnibus occulte; perinde, ut videret indigentiam cuiusque, & periculum desiderare. multas porro ne quod dedecus, ne qua turpitudinis niacula susciperetur,dore locupletatas,& ornatas honestissime collocabat. ubicunque mulierem aliquam, praesertim nobilem ex magna copia ad inopiam deuenisse sciret, clam largiebatur pecuniam in soniptum. quae cum omni tempore anni studiosis litane, tum quadragenarij ieium j diebus multo studiosius faciebar. Nec solum mendicis, S egentibus, sed etiam permultis alijs, qtiae suppeditarent ad victum atque cultum,

subminist rabat; sepe quae illud quod mihi summam benignitatem significare videtur, dicere solebae multis, qui nullius indigentes esse putarentur, hoc

D subsu

53쪽

His roRIAE B. ELIs ABqTAE subsidiuin rei familiaris magis es e necessa tum quam mendicis. Alebat domi suae, habebatque secum honestissimorum equitum liberos & nobiliumvirorum, quibus matura iam aetate partim viros

vel uxores dabat summo cum honore, partim in alio vitae genere quodcunque in Agis ipsi probaui Dsent, collocabat, omnibusque de suo quantum re hominum dignitas , & susceptae vitae rationes flagitarent, tribuebat. Quare vulgo iam propter hanc tantam liberalitatem in omnes homines cuiusuis sexus , aetatis , ordinis , praesertim in eos, quos omni spe & humana ope videret esse destitutos, unico eloquio mater viduarum& pupillorum dicebatur. Quam cuinque Lusitaniae partem tetigisset, si quod xenodochium, aut

valetudinarium, si quod templum, si quem pontem, si quem aquaeductum, si quod aliud publicum opus omnibus utile inchoatum cerneret, statim e suis thesauris erogari pecuniam imperabat,

& attribui praesectis fabrum, quo facilius ad exitum res perduceretur: ut nullum aedificium pietati dedicatum, nullum commune bonum videretureisse velle, cuius non partem aliquam sibi dece pere ac iure vindicare posset. Adijciunt miracula beneficentiae singulari praestantissimae reginae. Cum aliquando clam in sinu ferret, quod pauperibus quibusdam praeberet, Regem quid occulte g reretur suspicantem, ac forte non coniugem la giri miseris nolentem, sed regiam in eo maiesta tem retinere volentem, quaesiise quid portaret: Glisabetam timentem, ne id facere prohiberetur in posterum, respondisse, rosas: ac de improuiso Dionysj iussu erplicato sinu, quaecunque serret, in rosas pub

54쪽

yusITANIAE REGINAE. pulcherrimas esse conuersa: regem stirpefactuni nunquam iterum impedire esse conatum. Tantam

spem illam habuisse in Deo, ut quod diceret, id sine ulla dubitatione crederet futurum: Deum verbse illi gessisse morem, ut non aliud in sinu inueniri pateretur, quam quod illa dixisset. Regina ce te, quod mihi quidem aetatis nostrae mores intuenti magnum quiddam ac pene incredibile videtur, tantopere nullius operis utilis, & pij expers esse cupiebat, ut etiam quae aliorum & sumptu, & nomine fuissent incoepta, si illi non potui stant per ficere qui coepissent, ipsa conficienda, & ad cui men perducenda curaret. Habemus in hoc genere res aliquot memoria dignas, quas ordine quam diligentisti me fieri poterit absolvemus. Beren garia quaedam mulier nobilis, & copiosa ex antiqua stirpe Ariorum, coniux Arij sarciae viri primat ij, cupida bene promerendi sex millia passuum a Scalabi Olisi ponem versus, aedificare

.coepit virginibus Cistertiensibus Parthenonem, quod Almosterium vulgo nominatur. Nondum erat persectum aedificium , cum pia mulier in morbum incidit grauissimum. Sensit se esse morituram : opus exaedificari non posse videbat: Glisabetae, cuius animum bene cognitum habebat, commendatum, commisitamque reliquit. Illa post interitum Berengariae negotium suscepit, administrauit, confecit. Peristylium cum conclauibus summa & laxitate & dignitate excitauit: valetudinarium , aliasque nonnullas aedificij partes absoluit, ac mulieribus religione cons

'atis suggerebat de suo quantum necesse esse videbat. Eritat etiam nunc praeclarum illud D a

opula

55쪽

so HIsTORIA B. ELIs AEETAS opus, in quo praeter alias mulieres non paucas stacrae Virgines ad octoginta nigro velo amictae, pleraeque nobilissimo genere ortae, hominum congres.sum, atque sermonem fugientes religiose, casteque vivunt, & quod non mediocre ornamentum est ' una quae ex limni multitudine delecta caeteris p est, publico ritu consecrata pontificali baculo insignis incedit. situm est in valle non inamoena, tan a copia perennium aquarum, ut eam ipsam ob causam, locus non satis salubris habeatur. Est lux ta vicus perexiguus ad quadraginta capita; hic religiosae sueminae praeterquam vitae, atque necis, summum habent ius & potestatem: quae ex toto illo agro, cuius nulla pars immunis est. & libera, non mediocria vectigalia percipiunt. Alios praeter ea fructus non paruos attributos habent diuersis locis. Mediam domum riuus non exiguus de perennis interfluit, ex quo non paucae, neque modicae commoditates ad domesticos usus capiuntur. Multa agri iugera septa parietibus altissimis aedificio adiunguntur, & continentur.

Ibi plurimae arbores fructuosae, & Iatisssima pomaria non aspectum modo viriditate gratum, umbramque opacitate frigidam, verumetiam mirabilis utilitatis fructum praebent. TempIum breue quidem & angustiini est: sed in loco prope

deserto maius non requiras. Reliquae partes aedia

scationis amplae satis, & antiqua illa magnificentia ornatae. Illud prorsus sanctictimae reginae an iamum egregium, & excelsum, & omnia hum na despicientem maxime declarat; quod cum bonam aedificij partem ipsa perfecisset, nomen i

men constituti operis atque laudem verenga-

56쪽

riae reliquit. Itaque iacet illa in templo condita, in lapideo sepulchro tanquam caetus illius parens, Mibidem eius filia Sanctia alio monimento decor tur: & ipsae etiam sacrae virgines, quae locum illum incolunt, quod ab Elisabeta factum esse vetusti iasmae literae testantur, id ascribunt regi Dionysio.

Magna sane res, magna laus, vel in opus alterius nomine inchoatum tantum laborem & sumptum

impendisse, vel sic latere voluisse, ut homines nasuspicentur quidem eam insumpsisse quicquam. Sed multb certe maius, quod sequitus, videtur. Fuit illis temporibus Martinus Pontifex Gua diensis, qui fuit olim Igeditanus, vir ut res ipsa indicat, publicae uti littiis bene studiosus. Erat is forte Scalabi cum rege Dionysio ab eo iustis cinecessarijs de causis euocatus: videbat pueros recens natos a parentibus vel ob inopiam, vel ob infamiam plurimos exponi: nullum eis esse publice praesidium, nullum perfugium constitutum: nisi bonorum & locupletum hominum miseria cordia subueniret, perieulum esse, ne multi periarent, & parentum suorum, vel flagitij, vel sc teris, vel egestatis poenas iniustas ferrent itan

centes. Quo minus exponerentur, nulla ratione

impediri posse intelligebat: saepeque etiam si posset, tamen vir prudens sciebat non oportere. AP

gressus est aedificare Prephotrophium nomine Mariae, Christiparae, & sanctissimorum puerorum imnocentium : ubi partus a parentibus expositi diligenter educarentur: ne aut insontes pueri, prius quam per aetatem dispicere possent, vitae peric tum subiret aut ignominiam, iramque suorum. vel intolerabile paupertatis onus sufferre cog

D a Lentur.

57쪽

Hrs TORTA B. ELIs ABET AErentur, qui exposuissent. Antequam res ad exitum veniret, afflictus morbo, cum cerneret instare sibi supremum vitae diem, petiit vehementer Z contendit a regina, ut negotium susciperet, sua fide, de autoritate, & copijs sustentaret; ne tam necessarium opus inchoatum relinqueretur. Fecit illa animo libentistimo post Martini obitum multo etiam amplius, quam quantum fuerat ab ea postulatum. Nam cum Pontifex certum numerum

praescripsisset puerorum, quos nutriri vellet, non quod neminem illo beneficio exclusum esse nollet, sed quod omnibus abunde suppeditare se non posse videret; Elisabeta regio quodam animo, amplo,& munifico iussit omnes ali, qui unquam ibi expositi sui sient, pauperibus vero non omnibus, sed ad numerum certum victum vestitumque praeberi. Amplificauit possessiones, auxit reditus annuos, ipsa tecta nouis aedificationibus dilatauit: ut & res, locus omnibus, quantumuis multis satis esset. Hic se oblectabat, hae praestan iis reginae deliciar, haec summa iucunditas. Quo . ties in oppidum illud veniebat, omnes puerorum nutrices cum alumnis suis accersobat in regiam, constituebat ante oculus suos , ipsaque accumbens omnibu de mensa mittebat, hos illa scurras, hos fabulatores, haec acroamata festiua adhibebat ad prandium. Vbi educati erant, & ad eam aetatem peruenerant; ut laborem serre possent, opificibus erudiendos tradi imperabat, ut eam quisque artem addisceret, ad quam esset suapte natura propensior. statim, ut industria artificioque suo victum sibi quaeritare poterant, nihil ex pristina sua domo capiebant. Si tamen oppressi

58쪽

morbo tectum, quo succederent, pecuniam unde alerentur, non haberent, eodem se recipere, ibiadem ali, & curari voluit regina, donec aut e viata migrarent, aut conualescerent. Quoniam enim eorum parentes erant ignoti; domum illam, in qua essent educati miseris & egentibus pro parentibus esse oportere dicebat; illuc eos cum necessitas Vrgeret, tanquam ad matris opem confugere debere: nunc haec domus sublata est, vel potius cum caeteris eiusdem modi, quae usquam erant in eodem oppido, in unum publicum valetudinarium maximum & ampli stimum translata. Nam rex Emmanuel, quoniam id longe commodius putabat, ab Innocentio octauo summo Pontifice impetrauit, vein omnibus Lusitaniae oppidis atque castellis una publica domus accipiendis & curandis pauperibus constitueretur, in quam omnium aliarum Di eius, & beneficia traducerentur, ea lege ut omnium onera sola sustineret. Quare valetudinarium maximum ubi pauperes quouis affecti morbo sedulo, pieque curantur, & veteris i litus Brephotrophij facultatibus auctum est, quod aedificatum fuerat ab Elisabeta; sic easdem partes, munusque suscepit, quod per religiosissimos viros strenue ac fideliter

administratur. Vestigia tamen etiamnum beneficentiae regalis extant non obscura: in ea oppidi

regione quam ad Pyrum vocant oppidani, sest autem curiae sancti Stephani attributa in templum

. non modicum cernitur Beatae MARIAE Virgini ac sanctis Innocentibus consecratum, quod olim ante armorum tumultum excitatum, rege Ferdinan-

59쪽

HIsTORIAE B. ELIsAPIT Alldo constitutum , ad Portam Leriensen, extra mo nia Brephotrophium Innocentium appellabatur. Ibi quotidie fiunt duo sacrificia per Curiales sancti Stephani sacerdotes, quibus valetudinari j maximi curatores stipendia tua pensitant; & ni ijs ipsisSs. Innocentium quae Decembri extremo celubrantur, res diuina peragitur, maiore quod3m apparatu, concio

habetur ex omnibus non oppidi modo partibus, sed etiam finitimis vicis atque pagis magna multitudo hominum loci religione ςommota, partim venerandi, partim aliquid poscendi, partim gratulandi gratia chocurrit. Quaeruntur famuli sancti Ioannis Euangelistae, egregia pietate, ac reliῖione viri, quibus est valet udi nari j publici Scalabitani procuratio commisia, tantos antiqui Brephotrophi j nomine sumptus fieri, praesemm cum accςpta pecunia vix sifficiat stipendijs sacerdotum. Ego Reginam, sum tam multa onera imponeret, ingentes pecunias assignasse arbitror, vi illis temporibus, sed in hac tanta caritate nihil satis esse posse. Verum haec a primis autoribus rogata suscepit, etiam-s a nemine rogata sua sponte vehementer amplis carit. Illud dicamus quod ab alio tentatum in

erue tu mortis impeditum, atque diremptum, nullius rogatu reginae diligentia, pietate, benignitate longe maius & ornatius restitutum non mediocre lumen attulit ciuitati Con imbricensi. Vallis est bene longa, de pinoena inter occidentem solem & septentriones patent, quae hinc &illinc septa collibus fructuosis, partim vinetis aestate, partim olivetis viret omni tempore anni, &varios Darandros hahet atque flexiones. Nam mo

do in occasum solis, modo ia septentriones tota

fronte

60쪽

LusITANIAE REGINA . ἴς nolite dirigitur. Sed sub ipsum exitum a septentrione paululum ad occidentem inflectitur, latus alterum spectat inter ortum & septentrionem, alterum inter meridiem & occasum solis. Per medium Monda labitur fluuius mediocris,cuius ripae vestitae frequetibus arudinetis,d salictis,uillis&hortis o natae, crebris sonticulis icaturietes, ac no pullis notenui, nec angusta vena , non ingratum specuculum vel ex edito loco aspicientibus, vel etiam propius adeuntibus praebent. Desinit in apertam quand m,& satis latam planiciem camporum frumentariorii, qui natura pingues & feraces,arenae tamen fuminis, qua obruuntur in dies magis ac magis macosilantes.

incredibilem quandam frugum copiam funderent

quotannis, si ea essent accolat industria,eo antimo, ea facultate, ut munitione ac mole lapidum amnem

extra ripas diis uentem coercere,& b agris, satisque exclusum usque in mare directo alueo perducere&scirent,&auderent,& possent. Paulo ante hanc vallem extremam in colle quodam e celso, re qua radices eius a meridie fumen subluit, decliui ac pene praecipiti, in ea ripa Mon η , quae conuersa est ad orientem,& Aquilonem, sita est Con imbrica urbs perantiqua, sedes ac domicilium veterum Lusitaniae regum, quae a summo colle qua clivus est mollior,&vergit ad oce s*m solis in ripam usque amnis proiecta colitur,o habit tur non parum se quenter, maxime Ox quo ex Ioannes hoc nomino tertius antiquum ti restituit litςrarum decus. Parum constat Eminium ne quondam, an Collaria nominaretur: scd Con imbrica deserta, cuius ad Condexa cognomento vetorpia extant vestigia, facile nobilitatem urbis declaranti . nomen eo cum ciuibus sor- D s remio