장음표시 사용
131쪽
. prout est Onibilis, diuisibilis, &c. Perpaν-iem, intellige hanc, illam , simplicem,
mixtam, Vnam, plures : totum etiam, quatenus habet rationem partis. Haec enim omnia, quatenus umbilia, &c. significat Ens inpotentia.
ARTICVLvs II. Deprincipiis, o causis morin. ' . PRINc3Ps A motus sunt intrinseca vel exim sca. Principia intrinseca sunt illa, per quae intelligitur motus, sine quibus intelligi non potest. Illa autem sunt tria: Terminus, a quo erit motus: Terminus, ad quem est motus: o Fubiectum, quod mouetur. Inter ista principia duae sunt causae intrinsecae subiecto , quod motum est; altera materiris, nimirum partes: Altera formalis, quae est termi nus motus, Ac forma subiecti: non mortis. quia moltis ipso cum sit actus physicus non habet aliam formam physicam, sed solum metaphysicam,sive definitionem: cuius materia, siuei obiectum, sunt e litates pertinentQR ad motum quae quo dicuntur Principiacintrinseca motus. Prae ter has duas causi physicas , ω intrinse
132쪽
eas subiecto, quod motum est, sunt aliae duae, nempe efficiens, a qua est motus: tanquam a mouente: & finalis, cuius gratia est morus. hae duae causae aliquando sunt intrinsecae: aliquando extruassecae, siue extrinseca principia motus r de quibus suo loco.
ARTICVLVs III. Vtrum cause motus inuicemsint causae. IN D i v I D v Α, quae causam habent materialem, habent quoque formalem: &vice versa, quae habent formalem habent quoque materialem. Et quia individuum nihil habet substantiale, praeter materiam re formam necesse est ut siausa materialis , & formalis inuicem sint causae r in diuerso tamen, Vt per se manifestum est, genere cauta sommo enim dat speciem maIeria, & materia indiuiduat formam. Effectus item materialis, qui causam habet efficientem, habet quoque finalem : & vice versa, qui habet finalem, habet quoque efficientem sunt inuicem Causae finalis & e'ciensi si agentia
sunt secunda, siue secundaria; S fines
133쪽
me dij: V. g. Equus producit semen: semen autem varias partes , ex quibus Componi pur totum. Ex toto resultat forma. Totum est id, cuius gratia fiunt partes , & partes sunt proxime id , Cuius gratia producitur semen. Ergo partes sunt causa finalis seminis, S semen est causa efficiens partium : Ergo semen & partes sunt inuicem causis finalis & efficiens. At sinis ultimus, S agens primum, siue primarium, non sunt inuicem causa: ; quia sinis ultimus non est causa finalis Agentis primi , siue primarij: Agens cnim primarium facit quidem finis gratia : At non fit, cum sit Agens primum, seu primarium. Finis item vitimus non semper fit; sique sumatur finis vere vltimus , nunquam habebit causam efficientem. Ergo Agens primum & finis vltimus, non sunt inuicem causae; quia non causantur. Hoc manifestum est in Deo. Creatura quidem habet causam efficientem , & finalem et V sciens est Deus: sin tu est idem Deus. At Deus ipse non habet causam isserentem, nequesn i n. Est sibi finis, at non est causa finalis : si cnim esset sibi causa finalis , fie-
et illius iid est sutiplius)gratia. At Deus
134쪽
non sit: agit propter finem, hoc es producit creaturas, & mundum propter serat ipse non producitur alicuius gratia, quia non producitur. Causae efficientes non possunt inui-Cem causare : nam Vtraque esset causa Meffectus, respectu eiusdem quod repugnat: nam causa efficiens est actu inde pendenter ab effectu i Essectus autem dependenter a causa efficiente. Quemadmodum causa eis ciens mo-itis diuiditur in intrinsicam se extrinse- eam subiecto, quod mouetur: ita causa materialis motus diuiditur in proximam
Causa materialis proxima sunt partes, quae proxime Vniuntur per motum, qualia sunt mixta in generatione viventis; qualia sunt e menta in generatione mixti seu mixtione . Causa materialis remota sunt partes quae Uniuntur, quatenus includuntur in partibus, quae proxime uniuntur; qualia sunt elementa in generatione Viventis r Materia , seu causa materialis, ense biectum, ex quo inexistente aliquid c nempe indiuiduom siensibiti in sit.
Hoc subiectum respectu motus est En; in potentia, prout in potentia cnimi-
135쪽
rum partes, Vnibiles, quae Uniuntur at que adeo includens negationem actini nempe intelligibilitatis in cuius est capax , Sc ad quem determinatur permotum : Qui motus est actus ille inchoatus,& dispositio ad illum actum, siue intelligibilitatem. At respectu entis facti per
illum motum est Ens in actu; nempe totum sensibile , siue individuum materiale, quod cUstat materia, quatenus habet partes ex quibus componitur forma, quatenus habet unitatem, seu totalitatem , siue intelligibilitatem, quae resultat ex tali unione talium par
Ex dictis patet .materiam; quae est subiectum motus, esse materiam torius, siu partes, quae Uniuntur permotum.
Forma siue unitas, siue totalitas, siue intelligibilitas, siue actus indiuidui, seu totius physici , est causa formalis ipsius compositi,& causa finalis motus. Formalis causa, sicut materialis, diuidi
posset in remotam,& proXimam: remo ista responderet maioriae remorae ; proXima proximaea: haec tamen sola conside Tatur , quia remota entitatiue pertinet
ad materiam, & formaliter desinit.
136쪽
Causa finalis motus remota est illa, quae sequitur ex causa finali proxima, qualis est commodicas habitandi, quae sequitur ex forma domus. Causa finalis
proxima comparata cum remota rationem habet medit. ARTICVLvs IV. Di nctio actionis es passonis a motu.IN materialibus actio, passio, & m
tus, sunt Vna Cntitas, quae tres habet formalitates, seu rationes. Actionis ratio, seu formalitas,haec est, actus agentis in pariente, sic figura, quae a vase continente aquam, tribuitur aquae Contentae, est actio vasis. Est enim actus
vasis agentis, seu figurantis, in aqua patiente , seu figurata. a Ratio passionis est actus parientis ab agente, sic eadem figura, quae fit in aqua
Content , est actus aquae patientis,scu figuratae ,ab agente, seu figurante vas C. Ratio motus est ea, quam tradidimus; actus enisue in potentia, prout in florentia. In exemplo allato. figuratio, quae entitati-ue est figura, e, actus aquae figurabilis
137쪽
xxx Libri strandis id est figura, quae fili prout figurabilis
e st. H inc patet ista tria distingui ratione, seu definitione. Uio spasito non includunt successionem partium : moim includit , ac proinde motus non. Constituit praedicamentum, quod est aliquid determinatum, siue aliquid, quo ens determinatur ; actio vero & passo constituunt; haec pati, illa orere. Entitas, quae est motu, si abstrahat a successione , Mincludat respectum ad agens , dicetur actio:passo, si ad patiens. AkTic VLVS V.
De agente o patiente materiali AGENs est formaliter agens pCractionem; patiens, ut sic, per papsionem: mobile, ut mobile per motum; actus enim, seu formalitas agentis, Ut agentis, est ad Lo: patient. , ut patientis, i est ρ o: mobilis ut mobilis, motus.. Agens materiale non agit, quis moueat patiens, velsi stat issim motum: agens materiale mouens mouetur , vel a te, velab alio: Agens materiaissidens , Pitur vela se, vel ab alio: quod mouetur, vel I iur ab alio, δε ponit aliud , quod moucatur Aer j8, ψι
138쪽
si tarper se: quia omne per aliud, siue
per accidens reuocatur per se. Haec omnia supponunt centrum extrema. Centrum , ct extremum in agenter centrum, sextremum in patiente i Motus totus est medius inter extrema, seu terminos, a
quo , o ad quem: Centrum agentis ut agetis, est pars illius utrimque parem habens virtutem agendi, & actionem:ce trum patientis, ut patientis, est pars illius utrimque parem habens potentiam passivam, & passionem l Prius appellatur centrum viriniis et posterius autem centrum actionis , o centrum passionis rutrumque simul sumptum appellatur
centrum v natis in actu. EXtremum agen
tis ut agentis est duplex eadem est ratio patientis alterum in loco, alterum in tem- flore : extremum in loco est, ubi desinit actio: eXtremum in tempore, est instans illud, quo cessat actio. ARTICVLVS VI. ' De virtute agendi.
AGENτis per se principium actionis
est virtus intrinseca. Haec virrul
minuitur i non formaliper, per se: sod
139쪽
materialiter x per accidens: r. Per diauisonem corporis agentis, siue separationem partis a parte; sic enim virtus dispergitur ι dispersa aute minor est, quam
Vnita. Σ. Perco iunctionem cum alia vi tute contraria, in eodem agente. Et haediminutiones dicuntur intrinsecae corpori agenti. - 3. Minuitur virtus, seu potius actus secundus t quia resistentia est in patiente r Ac in medio, quatenus tenet se ex parte patientis: illa autem sunt extrinseca agenti vi agenti. Per agens intelligo quoque partem Gorporis agentem in alteram eiusdem corporis. Pars enim patiens, Ut patiens, est extrinseca parti arenti , ut agens est : licet unam habeant superficiem: quia partes in toto Continuo possunt variis actibus distingui: & ista distinctio per varios actus C5- ueni t parri agensi, spani patienti,sub eadem superficie totius, cuius sunt parte . ARTICVLvs VII. De medio ser quod fit actio.QV0 ρ lieni est magis remorum
centro agentis agentis hoc est '
140쪽
actionis, seu virtutis in actu eo, eae learis paribus, minus patitur: quia, quae minor est acri eo minor est ρ io: minor autem est actio, quo maior est ressentia; maior autem, caeteris paribus, est resistentia, quo maior est, inter centrum
actionis, dc patiens, distantia: medium enim resistit: nisi enim resisteret, posset agens agere ad quamc Emque distantiam : quod esse falsum, & experientia quotidiana, S ratio, docet: quia Virtus agendi ad quamcumque distantiam; infinitam habet actionem. Ergo est infinita virtus; nam actus secundus infinitus,
siue actio infinita arguit actum primum infinitum, seu virtutem infinitam. Igitur quo magis a centro actionis remo intum est patiens, eo minus patitur. Dico , centro actionis, non a corpore agente; quia materiale agens agit, communi cado vel se, vel aliquid sui: praesens
autem Communicat se, vel aliquid sui: praesensque esse potest per extremum,& multum distare per actionis Centrum, A quo pendet actio. Ergo distantia inter veris , Ut agens , & patiens, Ut patiens, sumenda est a centro actionis, seu virtutis in actu: non ab extremo corporis agen-