장음표시 사용
141쪽
tis, siue simpliciter a corpore agente. Hinc oritur, ut actio potentissima sit per lineam perpendicularem agentis Mpatientis; quia breuissima est, adeoque
recta, Λ consequenter minima distantia. Per lineam perpendicularem intelligo rectam, transeuntem per ceIrum a n-ris oe patientis, mutuo respectu. Aliae lineae dicuntur laterales eo minoris actionis, quo magis recedunt a perpendicu lari. Agentis in orbem omnes lineae ab
ipsius cetro ductae sunt diuerso re fectu, seu pro diuersa positione passivorum, perpendiculares, & laterales: perpendiculares respectu unius patientis , Malius respectu laterales.. Centrum actionis Conuenit omni agenti; hoc est, non soli primo, siue primario , sed etiam secundo, siue secundario, id est, medio, quatenus tenet se ex part agentis. Quod enim agit, & hinc, & inde, parem habet actionem , est centrum actionis : medium autem qUatenus tene t se ex parte agentis, agit, parsque in illo reperitur, quae parem hinc & inde, habet actionem. Ergo in medio est quo
.. Medium autem inter agens, patiens,
142쪽
tenet se ex parte agentis, quatenus illius influxum defert ad patiens: Corpus' enim quatenus influit,ligit: influere autem est, vel corpuscula, vel motum ita patiens transmittere sic,ut sequatur mo-cus, siue passio, in patiente. ARTICvLvs VIII. De causea principali, o infrumentali. CORpvscvLA transmittinur duobus modis: altero sic, ut tota distantia inter agens, & patiens, plena sit illis corpusculis ab agente , ad patieus transeuntibus: & hoc est medium deferre virtutem agentis. J Altero transimittendo corpus,in quo sint spiritus illi, quibus continetur agentis virtus, qualia sunt viventium femina r illi spiritus vocantur instrumentum, siue causa insem mentatis; & corpus, Unde transpirarunt, causa principalis. Quando corpuscula
totum replent medium, sunt in amensum coniunctum e quando clauduntur
corpore ex causa principali deciso, dicuntur instramentu paratum: quod agit in virtute causae principalis, siue Corporis, Vnde oriuntur ι hoc est, sunt illius
143쪽
Motum trans itere quod praecipue. conuenit latroni in est ita mouere Medium ut per illudmotum a transmitten- te hoc est, mouente primo) perueniat motus ad patiens. Ex dictis facile intelligitur reactio, qualis est, v g. inter ferrum candens Mfrigidam,in quam mergitur: Aqua enim calcfit per spiritus igneos ἰ qui a ferro transpirant; ferrum autem refrigeratur per spirios aqueos, ac terreos, qui in ipsum ingrediuntur. Cficta corporum haturalium in mundo sunt unum intrinsecum: proindeque non requiritur ad illorum actionem alius Dei concursus, quam Conseruatio virtutis; hic, & nunc. Agens C-nim naturale est entitatiue sua virtus, atque adeo semper agit, quamdiu est,&, quia necessarium est non liberum, neque spontaneum, quantum potest, neque potest esse his, & nunc, & non agere id quod agit: sed potest non conser-:uaxis; & nunc ; atque adeo non agere. lDeus potest impedire actionem,uel tollendo necessarium, vel ponendo Impe- .
Achio non est entitas, sed formalitas i
144쪽
Ex entit tibus ita dispositis. Itaque si omnia sint disposita erit actio.
Corpora in mundo conseruantur intrinsece per principium intrinsecum particulare ; & extrinsece per principium , siue agens extrinsecum uniuersale. Ergo resistunt contrario destruenti. Quae terminant actionem diuinam sunt entitates : quae terminant actio nem physicam, siue agens naturalis, sunt rota ex entitatibus illis composita. Itaque agentia naturalia separant, dc V-niunt, sed non faciunt entitates : sic pictor facit imaginem, diuidendo , V-niendo, & miscendo, non faciendo colores, siue extrema, quae dicuntur co-ioreSaΑRTICVLvs IX.
De Re enita. NULLus est motus sine resistentia,
quae definitur Tardatio mori;s, per
virtutem mouenti contrariam. Haec tardatio
est diminutio velocitatis in motu . Ita que resissentia non tollit simpliciter motum , sed illius velocitatem minuit, hoc est, facit ut minus celeriter dividantur.
145쪽
siue separentur ; & uniantur, tu e conis iungantur partes , quae sunt subiectum
motus, quam Vnirentur, si non adesset res Rentias nempe actus secundus virtutis Contrariae mouenti, qui aliud nihil estentitatiue, seu materialiter, quam ipsa virtus contraria in eo statu, quo mouerct motu contrario, si non superaretur
Dum ergo mouetur aliquod subiectum, considerandae sunt duae virtutes; altera, quae moueat 3 altera , quae ipsi ut mouenti contraria sit. Et quia motus est non solum separatio, sed etiam Vniditio partium; datur virtus unitiva, quae sit contraria diuidenti : & virtus diuisiva, quae sit contraria unienti. V. g. quando rarum, ac densum,ut simul uniantur, diuiduntur densum a denso, & rarum a raro ; in utroque est duplex virtus resistens, altera unitiva rari cum raro , ω densi cum denso; altera separativa rari , denso, Ss densi a raro; SI utraque superatur ab uniente rarum cum denso , per separationem rari a raro, & densi a denso: utraque illa virtus resistit, quatenus facit, ut unitio sit lentior eo lentior, quo resistentia est maior.
146쪽
xx his manifestum est discrimen in tersistere & r uere. Sistit enim , quod tollit motum: resistit autem, quod sci. tum minuit eius velocitatem. De resistentia dicendum quoque erit quaest. de Latione. . ARTICVLVS X. χuomodo concipiendus I motus
EX dictis patet, duplicem formam,& quidem oppositam subiecto'
quod mouetur conuenire, non totaliter&perfecte, sed partialiter &imperfecte, non permanenter, sed successivor ad unain accedere subiectum ; ab altera autem recedere: seu potius unam accedere ad subiectum; alteram ab eo rein cedere. Hoc volumus intelligere, dum intelligimus motum, facimusque intelligendo terminos motus, & sub utraque forrnali tale seu totali tate, siue ab utroquci actu concipimus fluere subiectum, seu potius Vtramque formalitatem suere per subiectum , v. g. dum intelligimus generationem auri ex argento, concipimus formae auri partes succedere par
147쪽
tibus formae argenti in eodem subiecto. His consequens est a nobis intelligentibus motum plura Concipi conuenientia subiecto, quam ab intelligentibus illud sine motu .
Quod est, subiόcto,toto illo tempore,
quo mouetur, conuenire duas formas imperfectas; alteram per accessum: alteram per recessum, quas non possumus concipere nisi perfectas, Zc tanquam teris
minos motus; perfectae autem, & termini motus, non sunt motus. Itaque per conceptum motus extendimus subiectum ad utramque formalitatem, & subiectum sub utraque forma- Iitate tota motus duratione Concipimus; nempe, quia simul concipimus totum id, quod luccessive, & in tempore, accedit & recedit; unde intellectus noster simul, & eodem instanti concipit in eodem subiecto motum, ac terminos motus t quae tamen simul, ΔΓ eodem instanti, non possunt eidem subiecto a Parte rei conuenire neque ideD fallitur: quia non affirmat, sed potius negat. Sic
prauatιomm, potentiam per modum concipit.
Privationem autem, potentiam pas-
148쪽
suam , per modum actus Concipimus: quia non potest noster intellectus intel Iigere negationes alio modo, quam per assirmationes : atque adeo intelligendorem in potentia facit ipsam actualem, non realiter,sed intentionaliter. Et quia cognoscimus res prout eas intelligimus,& loquimur conformiter nostro C Onceptui ; saepe, quod a parte rei solum est potentia, illud concipimus, & supponimus esse actu, &de illo, tanquam actuali ratiocinamur: hoc manifestum est: in diuisionibus continui, siue permanentis, siue successivi, dum dicimus. Supponamus his fieri diuisionem , quae tamen a parte rei non sit: nihilominus de illo, ratiocinamur, & loquimur, tanquam de actuali: aliunde scientes non es se actuale fingimus in nostro intellectu contra dictiones, ex quibus falsa concludimus,
v. g. dum dicimus, sat his diuisio, & postea non Considerantes neque ipsam , neque illa, quae ex ipsa cosequUntur, nempe ibi esse terminum continui , adhuc loquimur de ipso tanquam continuato,& non finito: quia revera a parte rei Continuatur, & non finitur, cuius tam ei
Contrarium supposuimus: quodeta
149쪽
a parte rei solum potentia: illud facimus per nostrum conceptum actu.
ecundum prim sposterim. Vt intelligatur haec definitio. Notandum est quaestioni quando, re sponderi per tempus : quemadmodum quaestioni respondetur per locum. Vt ergo satisfaciamus quaestioni quando,
nosse debemus motum , quo metimur durationem siue existentiam, corporis, siue motum illius : huius enim motus numerus est tempus; sicut certae distantiae a punctis, quae sumimus in mundo pro notis, & fixis. terminus est locus. Temp-s tutem dicitur numerus motas,
non ruistis: o tax tempus proprie loquen-
150쪽
do non est numerus quietis : mensura enim, & mensuratum, sunt eiusdem rationis. Ergo tempus Cum sit motUS, prO- priὸ loquendo est numerus motuS, non quietis misi consequenter,quatenus corin pus quiescens habet durationem succcs- suam , quae est in tempore. Dicitur item numerus motus, non simpliciter, & sine addito : sed hecundum priss es post rius. hoc est secundum partes sibi succedentes: atque adeo tempus est mensura motus secundum ipsius durationem successivam. Itaque Iempus non est numerus plurium motuum, qui simul sint: quales sunt motus diuerso rum corporum.: immo & eiusdem corporis , qui simul , Vnoque . & eodem tempore, sint. Hic vero motus, qui est rempus, cum sit mensura, debet esse aequabilis, constans,& continuus: qualis est motus firmamenti ab Oriente in Occidentem: sumendus ergo est totus ille motus ab initio mundi usque ad finem illius ,&diuidendus in varias par
tes certas, ac determinatas, quae assumantur pro mensuris motuum, quibus