De comparanda senectutis felicitate libri tres A. B. B. C.R. S.P

111쪽

8 coupari mairacundiam provocasset, magnum, eerbumque bellum contra oratorem excitavit . Hic palin diam canere detrectans, quamvis plurimi ex suis

eum adhortarentur, certamen lubens nivit. Ex utraque parte multa seria is ludicra prodiere poemata , scriptiones multae urbem inundarunt in Accademiis hic unus sermori neque ullus suillitteratus homo plures profecto erant maxime

culti, arguti qui ad patriae decus defendendum animos non adderet, ct pro impressione librorum aes suum non erogaret menippeas nomino robusto stylo conscriptas , sermones ad Thraseomachum , plures pastorales cantilenas c. quae sale in minus, quam lepore erudiebant, Se delectabant. Hac in pugna diu certatum est,

non absque magna animorum commotiones, Semeliorum studiorum iactura sed pro patria pugnare unusquisque sui muneris esse arbitrabatur. Tandem Rhetor ille Florentia profectus est, datis eruditionis suae argumentis multis a multo

carior, c celebrior extitisset, si a critice,

ab aemulatione se temperasset . Haec commemoratus sum, ut docerem, semper vitanda esse

huiusmodi litteraria ortamina, illa praecipue, quae non veritatis amor, sed mordendi livor incendit quaeque nullam pariunt utilitatem v rum torquent ingenia, ad odia animos commovent , R detrimentum melioribus studiis adse

runt.

112쪽

De librorum deiectu, O via. DUO litteratorum genera mihi hic consideranda occurrunt; unum eorum, qui cum

senescunt, libris omnino valedicunt alterum, quorum comparandorum librorum insatiabilis est cupiditas . Utrique a vitio , quo laborant , sunt revocandi. Primi equidem cum assueti iuerint tempus utiliter impendere, novisque cognitionibus se exornare, si immutata tam laudabili , iicundaque vivendi consuetudine, otio se praebeant, in tristem socordiam , cinertiam decidunt. Sed S aliud gravissimum incommodum ipsis accedit . Neminem latet, quod cum senectus ipsa reminiscentiam languidam , tardamque

reddat, nisi quotidiana lectione quodammodo irrigetur, arida omnino sterilisque fit, sibi, testa, ineptaque eruditorum societati. Quam vim patiuntur immemores, dum aliquid egisse, pereepisse sciunt, ε extemplo eos sallit, morial quare in anachronismos offendunt, mina propria corrumpunt, vix titulos librorrum

praesentes habent. Dimissa lectiones, quae pa-hulum mentis dicitur , multarum rerum sit oblivio, S si quid scit opportunum exquiritur, non nisi post multam investigationem obtinetur Magna autem laetitia, ct voluptate gaudent boni senes, si eisdem de rebus disserere valeant, quae ante plures annos tractarunt , si iustum iudicium

113쪽

dicium proserant, cingenio non minus quam mentoria comparati videantur . Hoc singulare beneficium, hoc senectutis ornamentum, hoc vitae ad sinem labentis solamen non nisi ab opti-niaci ac frequenti lectione obtinere possunt; quare classicos praecipue auctores sub oculos habeant, in eis maiores , utilioresque cognitiones hauriant, vel reviviscere faciant. Facultates enim quo magis coluntur, eo maiorem praestant menti oble clationem

Nonnulli satis memoriae sacere putant, si summa rerum capita, vel indices, vel reperi ria interdiu percurrant . Concedo equidem intiones illas valde utiles, ideoque optime me mlos haberi auctores, qui lucubrationes suas illis exornant; sed consultius agunt , qui novis

meditationibus tractatus perpendunt, plenamque de illis cognitionem comparare laborant. FeSSae, aiunt aliqui, debilesque vires mentis, Serium , assiduumque studium ferre non valent ideoque senibus amoeniores, iucundioresque litterae potius sunt excolendae, quae eruditionem alunt,

non contentione fatigant. Unusquisque sui ipsius iudex est utrum scilicet a litterario cultu abstinere debeat an vero operam aliquam in litteris adhuc impendere sussiciat mortatione non indigent ad vigilias in libris prosequendas, qui

toto vitae suae tempore illos praedilexerunt eo enim habitu, eademque amplioris scientiae cupiditate impulsi moras nesciunt, ingenii conatus pro deliciis habent, neque felices dies se ducere putant, nisi in litterario cursu longius prin

114쪽

savacrimis FELICITATA Lia. II. 87grediantur. Prodest enim ipsis auctorum cognitio , ut sibi duces faciant, qui clariorem methodum tenent, qui firmioribus persuadent argumentis , qui inutilibus omissis quaestionibus res graves, . utile pertractant. In his spatiantur, in his dulciorem capiunt voluptatem , ut eam cunctis aliis oblectamentis praeserant , ne deficiat , novis semper acquisitionibus Biblio.

thecam suam augent. Et ecce ad alterum litteratorum genus descendimus, quorum comparandorum librorum luxuries intra quosdam fines est coercenda , certisque legibus moderanda. De publicis Bibliothecis primum loquar dein de privatis . Quae ad publicam utilitatem

institutae sunt Bibliothecae omnium lacultatun autore praecipuos , tam Veteres, quam recen tes habere debent, ut ad eas confluentes copiosam eruditionis messem reserant. Mentem sane

fundatorum curatores raudarent, si alio redditus distraherent , si utiliores libros non compararent, nec quanta opus est diligentia custodirent. In veteri adhuc barbarie versari mihi videntur urbes illae, quae Bibliothecis ad publicum

usum destinatis carent, ex quarum desectu ignorantia regnat, vitia , c corruptelae incolas omnes invadunt. Quid si apud Regulares suis sum. ptibus instructae extabant Bibliothecae , utilesque civibus suis erant, dimissis immerito ipsis, dis.

persae sunt, vilique pretio venditi librici Haietanta mihi videtur praesentium, S futurorum populorim calamitas , ut peius cum hostibus

actum non fuisset

115쪽

. sed ad Bibliothecas privatas nos convertamus meritisque laudibus munificos efferamus

institutores et quorum satis commendari nequie litterarum amor, discendi cupiditas cum si-hi , posterisque suis omnium veluti scientiarum hospitium paraverint. In hoc a mundano strepitu remoti delicias suas inveniunt, amicis sa- miliariter utuntur, die festos , nefastosque

agunt, vel sua iam edita opera illustrant, vel alia nova moliuntur vertim haec, quamvis in .

nocens vitae iucunditas , quam capiunt aliqui in magna librorum copia, nisi certis finibus contineatur, gravis nimis proprio censui sieri potest, nimioque studio suae nocere saluti . Quae utilitas in tantis eiusdem auctoris editionibus , quas aliqui nullis parcentes sumptibus sibi curant f Scio quemdam plurimas Homeri editiones, pluresque Platonis , Aristotelis, aliorumque Graecorum , Latinorum Scriptorum volumina magno aere comparasse . Quid etiam ad eruditionem tam

sumptuosa librorum concinnitas i dii impre sionis venustas, nisi ut litterariae pompae se viant, negotiationi materiam praestent Fim tin amicum habui Jurisconsultum, doctrina non minus, quam probitate conspicuum, qui quamvis aedes suas libris cuiuscumque generis

repletas haberet , additis praecipue duorum isa. trum praemortuorum Bibliothecis ad extremam usque senectam , fere numquam sine aliquo li-hro domum redibat Sciscitantibus amicis, cur dispendio illi non parceret, aetatis suae commodis melius non consuleret, subridens respondebat i

116쪽

SENECTUTII FELICITAT . 18. II. 89debat, nihil sibi deesse , nisi tempus, quo a gis librorum lectione frueretur . Sed laudandum potius quam imitandum praeclarum virum hunc

dicerem, quia bona quidem, S delectabilis est selectorum librorum copia, cum adsint reliqua ad honestam, commodamque vitam necessaria si vero quis in angustiis versetur, ac aere aliori gravetur, stultus, non sapiens reputabitur si alius aliqua praecipue facultate delectetur optime sibi consulit, cum Scriptores in ea e cellentes adquirit, illosque perlegit, ac meditatur. Utrumque. est necessarium: nam lectio sine meditatione fugax est, Si meditatio sine lectione parum progreditur . Valde etiam ad perfectam scientiam conducit auctorum collatio,

qua non tam styli diversitas agnoscitur, quam rerum inventi producendae rationis vis latque elicitas. Hi tamquam duces, magistri haberi debent , qui ceteris excellueriant; praese tim si eorum nomen tam ab antiquis , quam a recentibus auctoribus commendatum inveniatur. Restat coronidis loco ut aliqua de Codiei busMSS. dicamus maximae habendae sunt grates Monachis tam orientalibus, quam occidentali-hus, qui ad sui usum S. Patrum opera exscribendo ab interitu vindicarunt , adeoque Sacras

Scripturas diversis in linguis translatas, itemque prophanos scriptores de elegantia latini sermonis optime meritos ad posteritatem servarunt,

Si quis ergo Codices aliquos ante decimum seculum , vel etiam tribus , aut quatuor seculis posteriores exaratos , acquisiverit , praecipue si ali-

117쪽

s COMPARANDA aliquid ineditum ex s.Patribus complectantur, illos, ut pretiosa antiquitatis monumenta, custodiat, nec umquam sibi eripi permittat.

VIII. De Genio su laterris obsecundando. I OUid sibi velit hoc nomen genius , opus non est, ut multis exsolvamus usurpatur enim pro quadam vivida animi , sive mentis inclinatione ad aliquid agendum , pro quo veluti

natura electus, Ac Armatus videtur. Sieut Deus animantibus quibuscumque peculiarem instinctum dedit, ut sua unum quodlibet quaerat, ct agat; ex qua disserentia varietas specierum , proprie latum resultat ita comparati sunt homines ingenii acie, voluntatisque assectione, ut ad aliquid praestandum promptiores sint, ac feliciores . Ne de notissima re longius disseramus, qui studiis vacarunt, maioremque vitae partem in illis insumpserunt, experti sunt, utrum inspirantem genium secundarint an eum invitum labore, contentione superarint et . Potest quidem industria in arte valere plurimum, sed

nisi adsit naturae genius , ut X pressa, ct coacta videntur opera, quae producuntura carent enim elegantia, nobilitate, ac facilitate, qua clarescerent,

118쪽

sinaceturis IcITATE . Lo.II. Itent, genio in eis dominante M.Tullium seimus composuisse carmina sed cum ad poesim non ferretur , sed ad eloquentiam , Oratorum quidem princeps evasit at vates nullius gloria fuit Ovidius vero ad musas natus, quidquid conabatur diceres, versus erat. In poes Italica Dan tes Alligerius, Franciscus Petrarca, Sc Torquatus Tassus palmam supra eteros vates retul

runt, qui a parentibus ad Jurisprudentiam adsdicti, natura repugnante cum parum aut nihil in ea proficerent, vix sui iuris suere, musis se consecrarunt, admirabiles , ac pene divinos

se reddiderunt i . Quid dicam de Galile Galilei,

cui Astronomia immortale nomen comparavit, quod a Vincentio eius genitor , Philosopho, Et Mathematico, iuvenis adhuc illis facultatibus deditus sui , cingenio su h limi ad eas excolendas praeditus , natura arcana penetravit, altaque coeli supergressus, nova Sidera detegit, nova

que planetarum orbitas designavit Petrum ubetorium superius commendatum praeterea commemorabo, qui plura studiorum tentamina e pertus, ut pridem uilelmo Budeo acciderat, ad Graecas, Latinasque litteras totum se conse eravit, in quibus adeo versatus suit, ut eruditissimvis, Se doctissimus tota in Europa celebra retur, nullusque Scriptor aliquid sui in lucem emittere audebat, nisi pridem eius approbationem obtinuisset ix. Ubi longa in exercitatione

1 Idem de celeb. Ludovico Amtost testatur In eius

vita Io. pl. Plena edit Flor arne Juncias iεa6. clariis Angeius .eandinius in viis Petri victorii, M

119쪽

9 Da -ra NDA maior elicitas reperitur, ubi natura liberali se prodit, ibi omnis cura, omneque studium tribuendum est periculosum enim est iter, quod mota in via tentatur . Fateor equidem non quamlibet aetatem ad easdem excolendas facultates idoneam esse quoniam aliquae , ut poesis , Seeloquentia quemdam vividiorem sensum, servi. damque motionem requirunt , quibus senes plerumque carent. Profecto id apparet in pictis tabulis longe enim venustiores , elegantioresque emicant, quas manus firma , geniusque vigens pictoris elaboravit quae autem ab auctore senescente formam acceperint, Rito inseriores

sunt languor siquidem , cadensque ars in illis conspicitur i . sed sorsan quis postulabit, cur

non semper cum volumus, mente integra is valetudine , carmina scribere, aliaque ingenii opera perficere valemus tradem genius vigilat a

nobis, eodem animo recogitata producere cupimus nihilominus magna dearum sterilitate Ia horamus, quaeque obveniunt, ad rem non faciunt. Alias vero quodam impetu rapimur, celeriter, feliciterque explemus quae nequicquam antea fueramus aggressi. Quid hac in quaestione sentiam , exponam . Quorum opinio est, ansemam nostram semper cogitantem Me eiusquen elogium in splendida illustrium Etruscorum virorum ceste euoue risu Ioseph Allemni. ii id meis ciebus Florentiae Ioseph Mneolo Metidit, qui iuvenis elegantissime pinκit, senior autem quas sar in instat ratulo, opse dissimiles prioribus erant.

120쪽

saNgcTisTI FELICITATE. Ill. 93 naturam, seu essentiam in actuali cogitatione collocant i , putant ideas , species , seu ima, gines rerum, quae opportunae sunt, non statim

in nobis oriri, sed ex collectione conceptuum , comparationeque produci quae actio tota est intellectus, sensu, dc phantasia nihil agente. Id Poetae, Philosophi, Se oratores nonnulli fassi sunt in somnis scilicet secisse versus, argume t , rationesque sibi obvenisse , quas etiam post diuturnam meditationem assequi nequiverant Oportet igitur, ut anima intus agat, ideas eliciat, promptas intellectui exhibeat et .

In aliorum autem hypothesi, qui dicunt animam secundum corporis dispositionem operari, ex maximo vinculo, o elatione , quam Deus inter utrumque posuit, mentis actiones a corporis instrumento excitari aiunt, ut scilicet ubi liberior sit mens a materia, qua circumdatur, tunc in cogitando agilior, subtiliorque fiat, quasi e corporis indumentis exportetur. Idem confirmant exemplo eorum , qui in refouibus,

si vide cariesu seeundam meditationem, vi e ni illud principium t euito, ergo 1- . , sum , inquit,

, praecise tantum rem cogitans, dest iens, sive animus . , sive Intellectus, sive ratio, voces mihi prius significatio s. ni isnotae sum autem res vera vere existens, od

os dixi cogitans is Hoe eertitudinis principium canesius a Dinutust desumrsuram. πι ea γε de civit se; quemadmodum observavit motorius in v.is tracti deri xibus intellectus.ca Vid eumdem Marator Tracti de viribus ouanta in