장음표시 사용
171쪽
potistimum quae Febrem morbum salutiferum con-Vincunt, majoris momenti esse, quam ut singulari ila non omnibus omnium gentium Medicis apto idiomate exponantur,mentem subit multis haud admodum in. gratam rem fore. si ea de Febribus pretiosa dogmata universaliori, & omnibus omnium gentium Medicis aptiori idiomate quodammodo incusa, publicam lucem aspicerent: ad hunc scopulit diroxi tela; quae igitur de salubri Febris mechanismo, ex calamo meo
hic in lucem produnt, non meo marte Concinnata,
sed ex crimini assi aliorumque celebrium Auctorum scriptis exprompta, & eo quo invenies ordine in unum tractatum congosta accipito: ego interim, qui in scribendo nec usu satis, & facundia parum possum, plurimum opto, ut qualisciimque hic labor fuerit, is tandem in.Reipublicae Medicae vergat utilitatem, si his nostris scriptis quid utile Medicinae contulerim, forsitan tentandi majora occasio dabitur; sin minus id molienti veniam concedet Lector benevolus.
172쪽
non consistere ad mentem veterum in aucto caloronativo, neque etiam ut voluere recentiores, hi una praetensa fermentatione praeternaturali, sed a parte rei esse morbum organicum ex aucta & accelerata actiona cordis & arteriarum productum, ex modernis nemo amplius est, qui cum Boerhia Pio non assirmaverit. Utrum autem haec formalis causa ad Febrem cum omni suo symptomate producendam, una sussi ciat; praeterea, utrum Febris ipsa morbus sit ex se salutaris, qui nimirum causam suam morbificam nun quam non subigit, coquit, expellit, aut econtra, morbus non salutaris & non raro plenus periculo, quaestio est inter Medicos nec dum decisa. Veteres Febris ossentiam collocantes in aucto calore nativo, primi sunt, qui sibi de hoc morbo optimam formarunt ideam. Ipsi sustinuerunt, calorem nativum in statu sano humorum concoctivum, etiam subigere, concoquere, di eaeterminare humores mor-
173쪽
hificos, a quibus dictus calor aliquando praeter naturam intonderetur. In hac idea Febris ipsis vidobaturis morbus esse, qui sine Medici, aut medicamentorum ope, Per se aegrotantes a morbo vindicaret. Sed morbus aegris tam favorabilis raro observabatur solus, aderat fere una cum Oo unus alius morbus, ex se parniciosus, consistens in calore non nativo, Nato ex putredine, aut fermentatione: hi duo morbi, & bona & mala symptomata producenteS, con stituebant morbum compositum, symptomata bona
ad calorem nativum, .mala autem & perniciosa ad calorem contra naturam referebantuς ; erantque duo
illi calores hostes ideo insenui, at quoties in eodem morbo alter alteri occurreret, pugna fieret acerrima& a sortuna huius pugnae, credebatur aut aegri salus aut ruina dependere. Hanc doctrinam, quae diu admodum cum felicissima praxi floruit, &in veneratione habita fuit, post inventum circulum Medici sibi visi magis perspicui, ut nimis antiquam, α obscuram
deserere di repudiare coeperunt: ad varia exotica Commenta, magno artis detrimento, sese consere tes. Sed egregius Boerhaaetius , maximo Medicinas bono, omnia iterum restitust, veterum doctrinam da calore, de coctione, de crisi, a Medicis memor
tis neglectam, ac vilipensam, pristino honori restituit, Ita medicinam latroduxit, ac illustravit. Ipsus est, qui ostendit calorem nativum antiquis vissum principium vitae & causam actionis cordis & arteri Tum, a parta rei esse ejusdem actionis effectu, ade
que eamdem actionem revera producoro illum ipsum calorem , in quo reposuerunt veteres essentiam F bris. Sed quamvis Boerhaavius antiquorum doctrinam tam animose defenderit, tamen nunquam sibi potuit persuadere, ut cum iis Febrem ejusque calorem
per se semper solutiferum crederet; econtra sustinuit,
174쪽
quod Febris, tantum abest, ut morbus adeo salutaris
sit, saepe numero producat unam agitationem & calorem Oxcessivum, unde hic & nunc scaturiunt omnia vel pessima symptomata, quast ab olim a Calore contra naturam derivarunt veteres; sed, quod hic bene notandum, tot infensa phaenomena hic auctor non derivavit a Febre, quatenus excitata ab una cordis Scarteriarum aucta & accelerata actione, sed in ea fuit sententia, quod dum heterogeneum febrile cor &vasa ad celeriores motus caestimularet, etiam acred, ne sua prehenderet , & spasmo assiceret vasa minima
capillaria, aut quod viscidum quoddam sive spissum
sua immeabilitato ea vasa immane quantum obstrueret, ac in farciret; quodque ibidem exinde poneretur insignis rosistentia , & quod Febris a duplici hac
causa eXcitata, non posset non producere unum impetum, & attritum vehementem molecularum sanguinis, tum inter se, tum ad vasa, unum phaen men non modo ex se periculo plenissimum, sed ex quo necessario etiam produci deberet unus calor admodum vehemens, ardens, destructivus, unde ipsi staturire videbantur omnia mala syn plomata, qua a calore putredinis aut fermentationis derivavit antiquitas: vide Aphor. 592. 593. 689. cum autem
Omnia haec symptomata in omni Febro haud observarentur, reprosentavit sibi unam Febrem in gonere, &Opus esse judicavit ea eligere symptomata, quae Fe-hri semper adsesse credidit, quorum nimirum cognita praesentia omnes Medicos doceret Febrem adesse, quorum autem absentia Medici judicarent hominem a Febre immunem esse: haec symptomata erant nimi- rtim: pulsus velox, horripilatio, & calor. Febrisi sic concepta in genore erat praedicabilis de multis sp eiebus, sim gula species, praeter symptomata constitutiva sui goneris, habebat sua propria, quae singulae
175쪽
speciei disserentia: se sopor cum Febro constituesbat
Febrom soporosam. calor ardens, siccitas. sitis inox- plebilis erant symptomata Fobris ardentis, calor mor- dicans Febris synochi putridae, & sic dΘ caeteris; Febris autem in genero, cum suis praecise symptomatibus, non nisi sub conceptu existebat En in summ , Benevole Lector, quae maXime notatu digna de Fobribus antiqui & moderni temporis in austria in lucem dedit: cum autem , ut jam Vidimus , partium sententia pitarimum etiamnum discrepet, ad dirimen m litem adeo ponderosam, motiva hinc inde rationum momenta accurrato eli pendenda sunt. Veteres, cum in igne naturali Febres essentiam collocaverint, ad imminuondum hujus ignis ardorem remedia refrigerantia omnium maxime opportuna judicarunt: sed, quod mirum ipsis videbatur, eXperimentia docebat, Febris curationem eo dissiciliorem fieri quo magis is ignis extingueretur; eKperti etiam sunt,
Febres sibi relictas, sine ullo artis praesidio quotidie sibi ipsis pqrfecte mederi; & hujusmodi febricantes, ut plurimum multa citius, ac tutius sanitati restitui,
quam ubi multa remediorum farragine Medici Pebrem dis psellere molirentur: imo constanter observatum est, Febris curationem, ut plurimum eo promptius succedere, quo Febris ejusque calor magis intenderenturi ex quibus omnibus Veteres , non sine fund mento, statuerunt, calorem nativum, qui concoquit in statu sano humores naturales, concoquere & subigere etiam humores morbificos in statu mor hoso. Sed calor hae donatus praerogativa, non poterat in eorum
idea in statu praeternaturali esse salutaris, simul iscnon salutaris, concoquere humores morbificos; & simul eorum coctionem impedire; hinc tot mala sym-Ptomata , acutas & periculosas Febres concomitantia,
176쪽
non videbantur esse posse effectus unius ea loris adsto, salutaris; sustinuerunt ergo, in hujusmodi Febribus
una cum calore nativo praesto stilo unum calorem -
Υegrinum , ex se perniciosum , & calori nativo adsto contrarium , ut inter duos hos calores semper acriter pugnaretur, & quod semper do aegro aetiim esset, dum calor nativus a calore alieno infenso suo inimico
Eoephaacius Medicus oculatissimus, sciens, quod amo, cordis & arteriarum nativum calorem Prod coret , docuit etiam ab eadem actionse, & inde orto calore in statu sano humores concoqui, nec ignor vit, in dies dari Fsbros, quae sibi relictae, non inte voniente Medico optime curarontur: bene etiamst Vit , earum curationem saepe eo citius perfectiusque feri, quo impensiori velle montia Febris mota fuerit; sed tamen his non obstantibus, nuinquam eo usque Venire potuit, aut voluit, ut cum antiquis Febrem,
febrilemque calocem per se salutiferum crederet; dcquaxe8Boexhaazius diotim observavit in Febribus unum eatorem valde impensum, novit autem hujusmodi calorem ab antiquis abusive deductum esse ex una fermentatione, aut putredine; hinc non dubitavit, quin hic excessivus calor esset ostectus Febris: huic opinioni multum suffragabatur praeconcepta Viri opinio unius resistentiast ad capillaria, ex qua Febris ipsi videbatur Producere unam agitationsem insignem, ardenti αexcessivo calori excitando valdo aptam: & in hac hypothesi clare etiam ipsi apparebat, qui fieret, ut Fe-hris sponte sua sino Medici praosidio in salutom nonnumquam abiret, & cur id aliquando eo citius promptiusque fieret, quo Febris vehementior esset ac fortior: nam Febris, quae in ejus idoa ex resistentia ad capillaria agitationem calorem adeo vehementem in
177쪽
ducebat,non poterat humores ita impense exagitars ilicalefacere, absque eo quod coagulum, ac acre fu-hrificum inde etiam solveretur, coqueretur ac impense immutaretur ; hocque eo citius, quinagitatio Scalor impensiores estoni, Sod cum Febris vehementia Boci haavio etiam valdo periculosa & suspeet videretur, ideo praecopit, Febrem absolute tonori debere in justo moderamine, ut nimirum pro coctione .lassiceret, nec tamen evaderet i m vehemens, uenocere posset. Ex argumentis ergo hinc inde allatis clare apparet, quod ad dirimondam hanc controversiam absolute inquirendum sit, quid sit de resist0ntia ad capillaria, quae juxta mentem Boerho avia Febrem producit; haec enim, sit a parte rei subsistat, non est dubium, quin cet hoc fonto scaturire debe ni ingens illa agitatio, dc calor, dc consequenter etiam omnia illa mala symptomata, qua oLoerhaavius a febre, ab hac causa producti, derivavit.
Si vero supposita haec resistentia non subsistae,
necesse est, ut corruat tota Boerhaaviana hyρα-
the sis, quae super hoc unum fundamentum super . structa est. Viies ous ex modernis primus, qui una cum antiquis pugnavit pro Febris salubritat , resistentiam ad capillaria a Boerhaa io sta bi litam, refutare contendit argumento sequenti: Videmus, inquit, sanguinem in Febre violenta ex secta vena multo celserius exilire, quam in statu sano ; atqui hoc fieri nequit, absque eo, quod sanguis eadem
celeritate transeat ex arteriis in venas sibi cor rein respondentes, orgo haec impensior sanguinis cursus celeritas evidenter probat, in Febre non esse
178쪽
retardati Hoc argumentum quidem beno concludit, sed revera pon video, quid inde velit Vue riuisitis contra Boerhaar um, qui verosimiliter nunquam praetendit, sanguinis cursum in Febre vi onta, ex resistentia ad Iapillaria retardari, verum quidem est, quod hic. auctor, Aphor. 577. habeat, humores sanguineos inter initia Febrium, cor de tunc minus contracto, & evacuato, ad capillaria stagnaro; sod exinde non bene concluditur, quod id praetenderit tempore caloris, dum nimirum sanguis a magno motu partium e cordo cum ii exuρd capillaria pellitur: econtra patet ex Aphor. 5 8T quod Boerhaarius ipsam celeriorem liquidorum propulsionem inter emctus Febris enumeret i adeo qua
quod sustinuerit, non, quod sanguis in Febribus ob resistentiam ad capillaria , ad capillaria stagnet, sed quod ob dictam rosistentiam sanguis per capillaria non nisi cum dissicultato & retritu majori transire possit: absque eo tamen quod inde impediatur sanguinis per capillaria transeuntis celeritaa, quae Oa tui cordis correspondeat.
Sed quamvis uestra Uiris, argumento jam pro posito, contra resistentiam Boe hami nihil probet, non credimus tamen, quod haec resistentia subsistat, aut subsistero possiti nec concipimus, quomodo BO
erhaazius omnem Febrem ex hac causa derivare potuerit. In primis certum est, quod inde derivari non potuit Febris eum debilitate, quod sic probos ut possit esse, aut supponi resistentia ad capillaria, absolute requiritur, ut possit esse, aut supponi cordis ix arteriarum vis sufficiens, ad superandam dissicultatem transitus sanguinis per capillaria, ex resistentia ibidem posita oriundam: alias sanguis in arteriis, & circa cor absolute eongereretur, haec congestio singula pulsu c dis aucta, mox fieret tam ingens,
179쪽
gens, ut febricitantes brevi interficorentur; atqui illud majus robur nec est; nec supponi potest in Fo-bre cum debilitato, ubi iures vitas multo minores sunt, quam in statu sano i ergo resistentia, dato quod umquam subsistat, est et sequidem omnino inconceptibilis in Febro cum debilitate. Sod dicet hie aliquis: cor stante debilitate nimis contractum, minus sanguinis volumen evibrat in arterilas; atqui minus sanguinis volumen por capillaria facilius transit,
ct dissicultas sanguinis trajiciendi per capillaria, resistentia ibidem posita non videtur tam impensa, quae minoris voluminis sanguinis transitum impodiat, ergo resistentia ad capillaria in Febre cum do bilitate , non vi dotur obstare posse, quominus sanguis, per capillaria libere trajiciatur. Respondeo in primis absoluto negandum esse,
minus sanguinis volumen ex debili cordo in Febro cum debilitate in arterias evibratum, facilius transire per capillaria, quam volamen majus in Febre, ubi nulla dobilitas est; nam si ex minori sanguinis volumino in Fobro cum debilitate nascatur sanguini per arterias capillares trajiciendo, aliqua facilitas, nascitur in sadem Febre ex alia parte, nimirum ex cordis & arteriarum actionis debilitate eidem sanguini per eadem vasa transituro, certa dissicultas, quascum sit ad minus tam magna, quam facilitas petita ex minori sanguinis trajiciendi volumino; liquet resistentiam, modo in Febre cum debilitate subsisteret, fore unam novam dissicultatem, a debili cordis &artoriarum actione absolute insuperabilem. Sed alii alia objiciunt: cor debile, inquiunt, quod ob resistentiam ad capillaria unico ictu sese evacuare, & debitam sanguinis copiam per vasa minima urgere nequit, ictus suos ingeminat: sic ut cor, quem sangui
180쪽
nem primo ictu por capillaria trajicere nequit, trajiciat ictu secundo.
Revera hoc argumentum non male concluderet,
si concepti bile foret, quod ii c videtur sv ppo ni, nempe ; si cor, spatio quo bis sese constringat, semel tantum dilataretur; nam supponitur cor primo ictu obrosi stetitiam semi evacuatum, sese integre evacuare ictu ado, quasi post primum ictum non dilateretur, neque sanguinem in sua cava reciperet: sed eum notorium sit, cor numquam sese constringere posse, nisi post singulam sui constrictionem, a sanguine im-
potum faciente, identidem dilatetur, ac in cava sua tot sanguinis recipiat, quot per constrictionem praecedentem in arterias e vibravit, manifesta liquet, cor, quotiescumque ictus suos ingeminaret, nunquam inde ossici, ut adimoretur satalis congestio, quam ex resistentia absolute nasci dobore ante dei stravimus. Quod vero concernit Febrem cum aucto virium robore , fatemur praetensam resistentiam hic non esio omnino ineonceptibilem, posset enim concipi, quod aucto cordis & arteriarum robore superaretur
resistentia, in hac Fobre ad capillaria supposita: sed an in hac Febre ad capillaria supposita: sed an in
hac idea omnis hujusmodi Febris non absolute foret morbus periculo insignis, plerumque associatus illo ingenti numero malorum symptomatum, quae a magno motu partium ex corde, & magna resistentia Tasorum contra cor necessario producerentur' Sed an tale quid in omni Febre cum aucto virium robore experientia demonstitat8 Numquid indies occurrunt Febres vehementissimae cum calore miti, blando moderato quae tales sunt, & tales ad morbi usque ad finem manent, absque eo quod vel minimum pravum symptoma sese manifestet 8 Numquid experientia etiam probatum , di unanimi cum Veterum, tum