장음표시 사용
501쪽
Titulus ad posteriores leges. Hae supponunt Acceptionem terminorum, cum praecedentes tantum intra Concordiam Discordiamque versarentur. Hae concernunt Amrmationes et Negationes artificiales, cum priores tantum ad naturales
Lex I. Termini concordes inter se particulariter a*rmantur. Sint termini concordes A et B. Quoniam igitur habeant subjectum commune, de quo ambo assirmantur par desin concord.), et respectu cujus ambo urit praedicata, supponamus illud subjectum esse C. Dico Aet B inter se particulariter Urmari. Imprimis A amrmatur de particulariter sumpto nam A dicitur de C ergo A dicitur de particulariter sumpto per . Axiom. a. Quadr. est enim B ex supposito etiam praedicatum de C. Eodem modo demonstrabis, quod B dicatur de A particulariter sumpto. Lex a Terminus particulariter fumptus designat certum aliquid. Cum enim dictum est Aliquis homo est etc., designatur ibi Petrus vel Paulus etc. Quod adeo verum est ut, siquidem termino praefigatur Aliquis sine designatione certi alicujus terminus non accipiatur particulariter sed confuse v. g. liqua nasis est necessaria ad navigandum. Quia non designatur certa et determinata aliqua navis, hinc etiam navis non accipitur ibi particulariter. Licebit ergo ex indiciis cognoscere, confusene an particulariter accipiatur terminus cui nota liquis praefigitur. Si non inepte petatur uis terminus accipietur particulariter petitur enim ista interrogatione ejus desii- gnatum); sin minus, accipietur confuse. V. g. liquis homo est doctus quadrat Quis Sed Aliquis homo requiritur ad loquendum non recte petitur Quis Non est hic certum aliquid designatum.
Lex 3. Designatum ess subjectum designantis Conjungitur enim cum designante a priori parte, intercedente particula cui est. V. g. Aliquis homo si hic designetur Aristoteles ut liquis homo docuit Alexandrum Philosophiam), praefigitur Aristoteles hoc modo : Ar oteles qui est homo elo. Ex quo clare liquet, Aristotelem esse subjectum istius termini particulariter sumpti nam hoc ipso quo designat Aristotelem, hoc ipso amrmatur de ipso. Lex . Quod dicitur de termino particulariter sumpto, dicitur etiam de subjecto ejus designato. Quod dicitur de termino pari. . , ΠΟΠ
502쪽
i cana a necessario dicitur de ejus iiocunque subjecto sic enim procedere pertinet ad a. Quadr. 3. malum Axioma Unde non sequitur Homqest animal, et aliquod animal est quadrupes, ergo homo est quadrupes. Sed saltem hoc est verum Quod dicitur de termino pari sumpto, dicitur de subjecto ejus designato unde valebit argumentum quod jam proxime adferebamus, si in minori pro subjecto designato accipiatur homo sed minor tunc erit falsa. Lex s. Terminus qui dicitur de alio particulariter fumpto, concordat cum illo. Non tantum igitur concors particulariter dicitur, sed vice Versa etiam, qui pari dicitur, concors est. Prius demonstratum fuit leg. I, posterius hic demonstrandum est. Sint terminiis et , et A dicatur de B pari sumpto dico quod A concordet cum B. Sit
enim designatum ipsius B, nempe C per leg a), erit C subjectum ipsius B per leg. 3); sed C etiam erit subjectum ipsius A nam dicitur de C per leg. .); erit igitur C subjectum commune
ipsius A et B igitur A et B concordant. Q. e. d. Lex . Cum unus terminus de alio dicitur particulariter, etiam alius de priori si dicitur. Sint terminiis et , et A dicatur de B particulariter dico quod B etiam dicatur de A particulariter. Nam Aconcordat cum B per leg. 5.); igitur etiam B concordat cum A nam concordia est mutua, ut ante demonstratum est); igitur dicitur de A particulariter sumpto per leg. I.). . . d. Lex . Terminus non dicitur particulariter de suo Repugnante. Si enim part diceretur, concordaret per leg. 5.); atqui non concordat per defin Repugia.); ergo non dicitur etc. Q. e. d. Lex . Terminus negatur de suo Repugnante, universaliter. Non dicitur enim de aliquo, nam hoc esset de pari sumpto dici igitur de nullo dicitur nam non aliquis seu non ullus idem est quod nullus.
Lex . Terminus concors non negatur de concordi distributo. Amrmatur
enim de ipso pari sumpto per leg. .), seu dicitur de aliquo;
ergo non dicitur de non aliquo seu de nullo. Lex O. Sunt quatuor subiecta rarmationis particularis, totidemque praedicata unum vero subjectum Negationis artifcialis emuniver- falis, unumque praedicatum Subjecta AT pari sunt Convertibilis, Sub alternatus, Sub alternans, et Dis paratus; et haec quidem etiam sunt praedicamenta talis AT Haec enim Omnia concordant, igitur
503쪽
inter se particulariter dicuntur et subjiciuntur per leg. . . Subjectum autum et praedicatum Neg. uni v sunt Repugnantes per leg. 8 et .). Praxis Legum priorum. Oportet applicare Axiomata Quadratorum hisce terminis. Primum primi sic applicabitur Quod dicitur de uno Convertibilium, dicitur etiam de altero; et quod dicitur de Subalternante, dicitur etiam de Sub alternato Ratio est quia sub alternans est praedicatum de subalternato, et unus ille convertibilium est praedicatum de altero, per Leg. 8. Secundum Axioma sic applicabitur: Quod non dicitur de uno Convertibilium, non dicitur etiam de altero citem quod non dicitur de Subalternato, non dicitur etiam de Sub alternante Ratio est, quia unus Convertibilium est Subjectum, etc. Similiter applicabis . et . AXioma. Mala Axiomata etiam applicare quidem poteris ad Subalternos, non vero ad Convertibiles. Praxis Legum posteriorum. Quandocunque habemus Assirmantem particularem, licet invertere ejus extrema eodem manente sensu illativo. Cum enim concordes omnes inter se particulariter dicantur, et soli igitur Assirmatio particularis constans terminis certo ordine positis, et alia constans iisdem terminis inversis, inferunt se mutuo, adeoque in inferendo et sequendo
Similiter et universalem Negantem invertere licebit. Cum enim omnes et soli Repugnantes possint talem propositionem ingredi, idem est, quantum ad illationem consequentiamque, hoc an illo ordine disponantur termini. Ex quo contingit jam multiplicari non re ipsa sed in speciem Axiomata secundi Quadrati et Appendicis. Quia enim primi Axiomatis secundi Quadrati conclusi particulariter assirmat, hinc licet invertere ejus extrema exsurget hoc in specie novum, re ipsa vetus Axioma: Si quid dicatur de subjecto praedicatum dei o dicetur particulariter sumpto. Et secundum quia habet praemissam negantem universalem, licebit invertere et exsurge Axioma De quod ributo negatur praedicatum, ipsum negatur de subjecto. Quod simul
504쪽
rei cana a ad apparentiam tantum novum Axioma re ipsa solitum illud nobis
et secundum. Et nota, hinc totam illam farraginem Barbara Celarent, etc. Ortum
suum ducere. Deficinia enim a nostris Axiomatibus talibus aliquibus terminorum in particulari Assirmante vel Negante universali transpositionibus adjuncta insuper aliquando transpositione praemissarum, ut in Solertia nostra s. Meth. In v. Argum. monstravimus. Hinc etiam commodum medium nancisci poterimus ad probandum negantem Artificialem et breviter medium sic praescribitur : Terminus qui dicatur de subjecto et negetur de praedicato distributo. V. g. posita hac probanda Nullas homo est brutum, medium idoneum erit Rationale; hoc enim dicitur de subjecto et negatur de praedicat distributo. Praedicatur itaque hoc modo : Homo est rationale nullum brutum est rationale nullus homo est brutum. Qui syllogismus est revera juxta . Axioma a. Quadr. etiamsi non appareat ob inversionem in
C. IV. Suppositionis et coeptionis exemplum Caesar mittit legatum ad Regem Galliae. Quis supponit 2 Caesar. Quem 2 Legatum Pro quo ΘPro se ipso, c. Caesare. Quis accipies Rex Galliae. Quem 2 Legatum. Pro quos Pro Caesare. N. . Suppositio et Acceptio aliquando sunt Conformes, aliquando Difformes aliquando una est sine altera, et contra Sic si loquens dicat Galli sunt libidinosi, supponens seu intelligens hoc de gallis gallinaceis, fieri facile potest ut audiens hoc accipiat de iisdem, adeoque lappositio et Acceptio hic conformes sunt; et fieri etiam potest ut audiens hoc accipiat de Francis, adeoque Supp. et Acc. hic difformes sunt. Fit etiam aliquando ut quis Latine alloquatur
ignarum Latinae linguae, quem tamen Latine scire putaverat. Hic est Suppositio, nam loquens supponit voces Latinas pro certis rebus, et nulla tamen Acceptio, quia audiens non accipit voces pro certis rebus cum eas non intelligit adeoque hic et Supp. sine Acc. Contra, cum puer Latine dicit e suggestu, auditore gnari Latinae linguae accipiunt voces pro certis rebus, puer, cum Latine nesciat, voces quas profert non supponit pro certis rebus.
505쪽
N. a. Acceptio ordinaria est Acceptio vocis pro re significata quatenus
tali. Quod addo vel subaudio, quia quando dico omne onus estiollabum, tunc sonus accipitur quidem pro re quam significat quia
fonus significat etiam omnes voces onus), tamen non accipitur ordinarie sed grammatice; nam etiamsi accipiatur pro re significata, non accipitur tamen pro ea quatenus ciali. Quod patet ex genere neutro in quo ibi constituitur, nam voces grammatice sumptae sunt
Distinguunt aliqui duas significationes in vocibus, unam quae est ex instituto generali, alteram quae est ex inst. speciali. Ex inst. en. vox quaelibet significat suam speciem , seipsam et quamlibet ejusdem secum speciei ex inst. p. voces significant res illas, ad quas significandum specialiter institutae sunt. Contingit autem aliquando ut vox idem aliquod significet ex instituto generali et speciali simul ut vox Ens cum enim quidlibet significet ex instituto singulari, etiam seipsam significat et alias omnes ejusdem specie voces has autem etiam significat ex instituto generali. ales etiam sunt vox sonus
Quando ergo vox accipitur pro aliquo, quatenus ignificato ex instituto generali, tunc grammatice capitur; quando autem sumitur pro aliquo quatenus significato ex inst. speciali, tunc plerumque quidem
Acceptio Logica non fit nude pro re quam vox significat quando enim dico Bos est subjectum bestiae, ibi os non capitur pro ista re nobis per sensum nota et in mundo extra nos existente; nam illa res non potest esse subjectum, quandoquidem subjectum debeat stare in Affirmatione Alfirmatio autem fit in mente nostra, in qua bos ipse secundum se esse non potest). Nec etiam Accepti Logica fit provoce quando enim dico os est subjectum bestiae, ibi nomen illud Bos non capitur pro seipso falsum ergo est, quod illud nomen sit subjectum Bestiae, seu quod Bestia de illa voce affirmari possit). Fit ergo Acceptio Logica pro re quatenus res illa certo modo significatur per vocem sic quando dico Bos est subjectum bestiae, ibi significatur, Bovem quatenus ista voce os importatur, esse subjectum Bestiae). Similitudine aliqua res ista declarari potest. In pictura hominis sunt oculi, sed non oculi ipsi ibi similitudo intelligitur cum
506쪽
D aacceptione ordinaria), nec enim maculae ibi sim in t cum ac c. grammatica), sed oculi quatenus per maculas repraesentati sunt in ista pictura ibi similitudo intelligitur cum accepi logica). Tria puncta requiruntur ad Acceptionem Communem o. vox debet accipi ordinarie defectu hujus condicionis Homo non accipitur communiter, quando dico Homo est subjectum animalis, item Homo stertiae declinationis a vox debet accipi pro pluribus defectu hujus condicionis non accipitur communiter subjectum hujus propositionis: Deus creavit coelum et terram, quia tantum accipitur de uno). . debent illa plura, pro quibus vox accipitur, etiam plura esse subjecta termini; sic sc ut idem terminus de singulis eorum amrmari possit defectu hujus condicionis non accipitur communitur subjectum hujus Academia L densis habet multos praeclaros viros accipitur enim pro pluribus,sc. Rectore, Professeribus Studiosis, sed illa non sunt plura subjecta istius termini Academia odensis).
Ad Acceptionem autem Singularem duae condiciones requiruntur I. ut vox accipiatur ordinarie defectu hujus cond. subjectum non accipitur singulariter hic Petrus est subjectum hominis , item Petrus est fecundae declinationis, etc.). a. vox ut accipiatur sive pro uno sive pro pluribus, sic tamen ut sive id unum sive illa plura tantum sit unum subjectum termini.
N. I. Terminus aut est unus aut multi. Unus est qui unius modo affrmationis, ad quam comparatur, subiectum vel praedicatum est; multi sunt diversa diversarum assirmationum subjecta et praedicata
Prioris generis terminus est Petrus, cum dico Petrus est homo est enim unicum istius affrinationis, quae ibi jacet, subjectum. Posterioris generis sunt Petrus et Paulus, cum dico Petrus est doctus et Paulus est doctus, aut, quod idem est, Uterque homo est Metus imo etiamsi dixerim Omnis homo est doctus in illis enim propositionibus Petrus et Paulus per diversas affrinationes tanquam subjecta earum dispar
Unus terminus sub dividitur in simplicem et compositum Simplex est unus terminus qui non componitur ex pluribus, ut Deus, cum dico Deus est omnipotens Compositus est qui ex pluribus aliis terminis
507쪽
componitur, qui tamen omnes unicum constituunt subjectum istius,
ut Apostoli, cum dico Apostoli unt duodecim; ibi enim subjectum
Apostoli componitur ex Petro, Paulo sicJ Joanne, etc., sed omnes hi simul sumpti constituunt unicum subjectum praedictae amrmationis. Multi termini dividuntur in separatos et comparatos. Separati sunt ita multi termini, ut non enumerentur seu non simul fumantur, ut Bos in Assirmatione quam Belga pronunciat, et Unus in Amrmatione quam Arabs pronunciat . Termini ver comparati, qui inter se enumerantur, ut Petrus et Paulus cum dico omnis homo est doctus.
Omnis autem numeratio vel est Copulativa vel Disiunctiva. Quando enim intellectus noster plura enumerat, facit id per sit, i. e. Opulative, aut per Vel, i. e. disjunctive. Hoc ipso enim quo plura aliqua enumerat, nec tamen interponit Vel hoc ipso, inquam, interponit Et v. e. Veni, idi, vici, etiam Petrus, Paulus, Joannes). Hinc sit ut termini comparati aut copulati sint aut disjuncti ut Petrus et Paulus copulati sunt cum dico omnis homo est doctus, contra disjuncti cum dico liquis homo est doctus. Inter terminos unos, qui compositus est, suntliter aut copulatiis est aut disjunctus secundum suas partes, seu illos quos includit terminos. Copulatus quidem non tam proprie dicitur quam partes ejus copulatae dicuntur, ipse vero melius vocabitur Quasi- universalis terminus. Disjunctus similiter e partibus disjunctis constans melius vocaretur Quasi- particularis seu Confusus. Igitur hic est terminus quas1-universalis, qui obtinet locum subjecti Ignis, Aer, qua, Terra, funt quatuor elementi terminus quasi-particularis, qui est loco subjecti Dexter vel sinisse oculus aut alteruter oculus est necessarius ad videndum. Termini multi, qui copulati sunt, constituunt terminum Universalem; termini vero multi qui disjuncti sunt, terminum articularem. Quando termini copulati s terminus Universalis una voce perstringuntur, tunc illa vox accipi dicitur universaliter, item distribui. Sic plures termini qui copulantur hic ex parte subjecti Petrus est
1 Bos enim, quod plenius Uc scribere solemus, Belgice silvam significat
508쪽
doctus et Paulus es ductus, hic perstringuntur una voce : Omnis homos doctus, ideoque vox illa homo dicitur et c. Quando vero termini multi disjuncti una voce perstringuntur, tunc dicitur vox illa accipi particulariter ut homo hi, Aliquis homo i. e. Petrus et Paulus, etc. est doctus. Quando autem O perstringit unum terminum tantum, tunc dicitur accipi singulariter ut Petrus cum dico Petrus est homo. Cum vero vox quae singulariter capitur, perstringit interim terminum compositum e pluribus terminis, siquidem plures illi termini in termino composito copulentur, dicetur vox illa accipi qui dein singulariter in genere, sed in specie etiam quasi- universaliter. Sic
Apostoli cum dico Apostoli unt duodecim nam est unum tantum subjectum unius ejusdem firmationis a duodecim illis hominibus constitutum, sed est similitudo quaedam hujus acceptionis singularis cum universali, eo quod in utraque plures termini copulative numerantur). Quando autem vox perstringit unum terminum e pluribus disjunctis compositum, tunc similiter in genere quidem dicitur accipi singulariter, in specie vero quas1- particulariter, ut oculus hic Iteruter oculus necessarius est ad videndum. De reliquis Acceptionibus infra, cum de Sophismate acturi sumus. Enumeratio dividitur etiam in Tectam et Apertam Aperta est ubi
clare et ad sensum enumeramus, ut hi, Petrus et Paulus uni duo. Tecta est ubi numeramus quidem, sed sic ut sensus non appareat, ut hic : Omnia elementa sunt quatuor, tecte enumeravi omnia elementa Ignem, Aerem, erram, quam. Enumeratio Opulativa et numeratio Laxa sunt termini Dis parati. Concordant in hac numerationes Petrus est doctus et Paulus est doctus.
Prior discordat a posteriori in hacci Petrus et Paulus funt duo posterior vero discordat a priori in hac me Petrus est doctus et Paulus e. d. Similiter termini Dis parati sunt Acceptio Communior et Acceptio Copulativa. Concordant in subjecto hujus: Homo est animal. Prior discordat in subjecto hujusci liquis homo est doctus. Posterior vero discordat a priori in subjecto hujus : Omnia elementa funt quatuor. Enumeratio Disjunctiva et Laxa sunt etiam termini Dis parati. Oncordant in aes Vel Petrus est doctus vel Paulus e. u. Disjunctiva discordat a Laxa hic me dexter vel sinisser oculus est necessarius ad
509쪽
υidendum Laxa discordat a Disjunctiva hi, Et Petrus est doctus et
Similiter termini Dis p. sunt Accepti Disiunctiva et Acc. Communior Concordant hic Aliquis homo est doctus. Discorda Communior
in subjecto hujus : Omnis homo est doctus Disjunctiva in subjecto
Enumeratio Copulativa et Pressa concordant in hacci Duo et tria sunt quinque Cop. discordat hic Petrus est doctus et Paulus e. d. Pressa les Dexter vel sinisse oculus etc. Eodem modo Acceptio Copulativa et Acc. Simpliciter communis concordant in Acceptione subjecti hujus prop. Omnia elementa sunt quatuor uno Verbo concordant in Accepi quasi-universali Aec Simpl. communis discordat a Copul hic Aliqua navis est necessaria ad navigandum, uno verbo in Acc confusa. Enumeratio Disiunctiva et Pressa concordant in hac ' dexter vel sinisse oculus to Disjunctiva discordat a Pressa Vel Petrus est Motus De Paulus e. d. Contra Pressa in hac Duo et tria funt quinque. Igitur Acceptio Disjunctiva et Acc. Simpl. communis etiam sunt termini Dis parati. Concordant in Acc confusa, qualis est in subjecto hujus Alteruter oculus etc. Prior discordat in Aec particulari: ΛΓ- quis homo est doctus Posterior in Acc quasi-universali Omnia elementa sunt quatuor.
N. I. Accepti communis habet conjunctam Enumerationem. Quando habet conjunctam numerationem Copulativam, ipsa Opulativa vocatur. Sic Homo accipitur copulative, quando dico omnis homo est doctus, item Omnes homines sunt plus quam mille. Quando habet conjunctam num Disjunctivam, ipsa vocatur Disjunctiva v. g. Aliquis homo est doctus, item liquis homo requiritur ad loquendum. Quando habet conj. Enum Laxam, Ocatur Accepti Communior, eo quod inter communes frequentior sit v. g. Omnis homo est doctus, item Aliquis homo . . Accepti Communis, quando ei conjungitur Enum. Pressa vocatur Simpliciter communis, eo quod inter communes sit rarior e g. Omnes homines sunt plus quam mille, item Aliquis homo requiritur ad loquendum. Quando Acceptioni Communi conjungitur numeratio quae inul
510쪽
Acceptio communis, quando ei conjungitur Ε numeratio quae simul est Copulativa et Pressa, vocatur Acceptio Quasi- universalis v. e. Omnes homines sunt plus quam mille, etc. jus etiam sunt quatuor conditiones: I. O debet accipi ordinarie a communiter, 3. Opulative, . simpliciter communiter s. cum num Pressa. Quando A. C. habet conj. num. Disjunctivam et Laxam, vocatur Particularis, item Determinata unde quatuor conditione. I. vox debet accipi ordinarie a communiter, 3 disjuncti Ue, . communius. Quando Acceptioni Communi conjungitur Enum. Disjunct. et Pressa, tunc illa Acc vocatur Quasi- particularis, etc.
Universale dicit Et seu numerationem Copul Particulare dicit m seu num. Disj. Quasi dicit numerationem Pressam. Omissio istius particulae num LaXam. Universalis Acceptio dicit singulos, Quasi- universalis dicit universos. Particularis admittit interrogationem Quis P Quasi-particularis non admittit illam. Inter Acceptiones frequentissima est communis sc in scientiis, quae de singularibus non tractant). Inter communes frequentior est communior Haec autem duplex est, universalis et particularis quae ambae aeque frequentes sunt, sed in diversis locis altera earum altera naturaliorest. In subjecto Assirmationis naturalis est Acceptio universalis itaque illa semper ibidem est nisi amoveatur per notam Aliquis); in praedicato Assirmationis naturalis est Acceptio particularis. In Negatione haec convertuntur, et in subjecto Negationis naturaliter viget Acceptio particularis itaque haec semper adest nisi excludatur per notam Nullus ;in praedicat autem Negationis naturaliter viget Acceptio universalis. Quando quaeritur, quomodo vox aliqua accipiatur, respondendum est per membrum aliquod Acceptionum quod ulterius non sub dividitur in alia membra talia autem sunt septem Grammatice, Logice, ingulariter, Universaliter, Particulariter, Quasi- universaliter, Quasl-