장음표시 사용
191쪽
PRO A CLUENTIO ORATIO 189 194. 143 citationes servorum et minis et promissis, hinc illa infinita crudelissimae quo de morte Oppianici quaestiones;
quibus sinon aliquando non mulieris moduS, Sed mieOrum auctoritas fecit ab eodem scelere illa triennio post liubila Larini quaestiones eiusdem amenti ne sulsae eon Scriptiones quaestionum o eodem furore etiam illa con-
Scelerata exsectio linguae totius deniquo huius ab illa
est et inventa et adornata comparatio Criminis atque his 192 rebus cum instructum aestus atorem filio suo Romam misisset, ipsa paulisper conquirendorum et conducendorum testium causa Larini est commorata; OStea autem Uam
appropinquare huius iudicium ei nuntiatum est, confestim huc advolavit, ne aut accusatoribus diligentia aut pecunia testibus deesset aut ne forte mater hoc sibi optatissimum spectaculum huius ordium atque luctus et tanti squaloris amitteret iam vero quod iter Romam eius mulieris fuisso 68oxistimatis quod ego propter vicinitatem Aquinatium et Fabraternorum ex multis audivi et comperi; quo concursus in his oppidis quantos et virorum et muliorum gemitus esse factos mulierem quandam Larino atque illam usque a mari supero Romam proficisci eum magno comitatu et pecunia, quo facilius circumvenire iudicio capitis atque opprimere filium possit nemo erat illorum, paene dicam, quin expiandum illum locum esse arbitraretur, quacumque illa iter fecisset nemo quin terram ipsam 193 violari, quae mater Si omnium, vestigiis con Sceleratae matri putaret itaque nullo in oppido consistendi potestas ei fuit nemo ex tot hospitibus inventus est qui non contagionem Spectu fugeret nocti se potius no solitudiniquam ulli aut urbi aut hospiti committebat nune Ver 104
quid agat, quid moliatur, quid denique cotidie cogitet
quem ignorare nostrorum putat quo appellarit, quibus pecuniam promiserit, quorum fidem pretio labefactare
conata Sit tenemus; quin etiam nocturna aerificia, quae putat Oeeultiora esse, ScelerataSque eiu preeo et nefaria
Vota cognovimu8; quibus illa etiam deos immortalis do
Suo Scelere teStatur neque intellegit pietate et religionuet iustis precibus deorum menti S, On Contaminata Superstitione neque ad sceliis perficiendum caesi ho Stus posse placari: cuius ego furorem atque crudelitatem deos in
192쪽
mortalis a sitis aris atque templi aspernatos esse confido. ij, o iudiee8, quo huic A. Cluentio quasi aliquos deos ad omne vitae tempus fortuna esse Voluit, liuius imiportunitatem matris a filii capito depellito multi saepe in iudicando peccata liberum parentum mi Serieordiae eonee SSerunt: Vos ne huius honestissime actam vitam matris crudelitati condonetis rogamus, praesertim eum ex niternparte totum municipium Videre possitis omnes Scitote, iudices, incredibilo dictu est, sed a me verissime diuetur omnis Larinatis, qui aluerunt, Venisse Romam, ut hunc studio frequentiaque sua quantum possent in tanto
eius periculo ublevarent pueris illud hoc tempore et mulieribus lipidum scitote esse traditum, idque in praesentia, communi Italiae paee, non domesticis copiis esse tutinia quo tamen pSOS aeque et OS, UOS praesentis videtis, huius exspectatio iudicii dies noctisque sollicitat: is non illi vos de unius municipis fortunis arbitrantur, sed de totius municipii statu, dignitate commodisque omnibus Sententias esse hituros summa est enim, iudiues, hominis in communem munieipii rem diligentia, in singulos municipes benignitas, in omnis homines iustitia et fides praeterea nobilitatem illam inter suos locumque a maioribus traditum sic tuetur, ut maiorum gravitatem, ConStantiam, gratiam, liberalitatem adsequatur itaque eis eum verbis publice laudant, ut non solum testimonium suum iudiciumque Significent, Vorum etiam curam animi ac dolorem quae dum laudati reeitatur, o quaeso, qui eam 197 detulistis, adsurgite ex lacrimis horum, iudices, existimare potestis, Omnis ne decuriones deerexisse acrimantis age ero, Vicinorum quantum studium, quam
incredibilis benevolentia, quanta cura est non illi in Ebollis laudationem decretam miserunt, sed homine ho-
ne Stis Simos, quo nossemus Omnes, huc frequentis adesse et hunc praesentis laudare voluerunt adsunt Ferentani,
homines nobilissimi Marrucini item pari dignitate Teano Apulo atque Luceria equites Romanos, homines honestissimos, laudatores videtis Boviano totoque ex Samnio cum laudationes honestissimae missae sunt tum homines 198 amplissimi nobilissimique venerunt iam qui in agro Larinati praedia, qui negotia, qui res pecuarias habent, ho-
193쪽
PRO A CLUENTIO ORATIO 195 200. 145nesti homines et summo splendor praediti, diffidit dictu est quam sint solliciti, quam laborent: non multi mihi ab uno sic diligi videntur, ut hic ab his universis quam 70dolo abesse ab huius iudicio L. Volusienum, summo splendore hominem a virtute praeditum vellem praesentem possem P. Helvidium Rufum, equitem Romanum omnium ornatissimum, Ominare qui cum huius causa dies noctisque vigilaret et cum me hane causam doceret, in morbum gravem periculosumque incidit in quo tamen non minus de capite huius quam de sua vita laborat. Cn. Tudieii senatoris, viri optimi et honestissimi, par studium ex testimonio et laudatione cognoseetis eadem Spe, Sed maiore verecundia de te, P. Volumni, quoniam iudex es in A. Cluentium, dicimus; et, ne longum Sit, Omnium
vicinorum summam esse in hunc benevolentiam confirmamus horum omnium Studium, curam, diligentium meumque una laborem, qui totam hanc causam vetere instituto Solus peroravi vestramque Simul iudiceS, nequitatem et mansuetudinem una mater Oppugnat. at Une
mater quam caecam crudelitate et scelere ferri videtis, cuius cupiditatem nulla umquam turpitudo retardaVit, quae vitiis animi in deterrimas partis iura hominum convertit
Omnia, cuius a Stultitia est, ut eam nemo hominem, en Vis, ut nemo seminam, ea erudelitas, Ut nem matrem appellare possit atque etiam nomina necesSitudinum,
non Solum naturae nomen et iura mutavit: UXor generi,
noverca filii, filiae pelex eo iam denique adducta est,
uti sibi pratitor formam nihil ad similitudinem hominis
Qua re, iudices, si scelus odistis, prohibete aditum 200 matris a filii sanguine, date parenti uno incredibilem
dolorem ex salute, ex victoria liberum patimini matrem, ne orbata filio laetetur, victam potius Vestra aequitate discedere. Sin autem, id quod vestra natura OStulat, pudorem, Veritatem Virtutemque diligitis, levate hunc ali quando Supplicem vestrum, iudices, tot annos in salsa invidia periculisque versatum, qui nune primum OStillam flammam aliorum faeto et cupiditate Xeitatam Spe Vestrae aequitatis erigere animum et paulum respirare metu coepit, cui posita sunt in Obi Omnia, quem Ser-
194쪽
vatum Sse ituri nil cupiunt. SerVare Soli vos potestis. 2o orat Vos IIabitus, iudices, et flens obsecrat, ne se invidiae, quae in iudiciis valere non debet, ne matri, cuius vota et preces a Vo Stris mentibus repudiare debetis, no Oppianico, homini nefario, condemnato iam et mortuo,
i condonetis quod si qua calamitas hunc in ioc iudicio adflixerit innoeentem, ne iste miser, si id quod difficito
factu est, in Vita remanet,it, Saepe et multum queretur delirohensum esse illud quondam Fabricianum venenum: quod si tum indicatum non esset, non huic aerumnOSiS-simo venenum illud fuisset, sed multorum medicamentum maerorum postrem etiam fortassis mater exsequius illius funeris prosecuta mortem se filii tuo ere Simulasset nunc
vero quid erit profectum, nisi ut huius ex mediis mortis insidiis vita ad luctum conservata, mor Sepulcro Patri S 202 privata esse videatur satis diu fuit in miseriis, iudicos; satis multos annos X invidia laboravit nemo huic tum iniquus praeter parentem fuit, cuius non animum inmeXpletum es Se putemus. VOS, qui aequi Sti omnibus, qui, ut quisque crudelissime oppugnatur, eum lenissime Sublevatis, conservate A. Cluentium restituite incolumem municipio amicis, Vicinis, hospitibus, quorum Studia videtis, reddite vobis in perpetuum liberisque vestris Ob- Stringite. Vestrum est hoc, iudices, vestrae dignitatis, Vestrae clementiae; reete hoe repetitur a vobis, ut virum optimum atque innocentissimum plurimisque mortntibus carissimum atque iucundissimum his aliquando calamitatibus liberetis, ut omnes intellegant in contionibus Sse
invidia locum, in iudiciis veritati.
195쪽
DE LEGE AGRARI ORATIO 1 3. 147
M. TULLI CICIERONIS DE LEGE AGRARIA I ATI PRIMA
CONTRA P. SERVILIUM ULLUM TR PLEB. IX SENATU.
1. Praedam, manubias, Sectionem, castra denique Cn. Pompei sedente imperatore viri Vendent. 2. imberba iuventute.
3. venibit igitur sub praecone tota Propontis at tuo Hellespontus addicetur omnis ora Lyciorum atque ili cum Mysia et Phrygia eidem condicioni legique parebunt. quae re aperte petebatur, ea nunc ossuulto cuni 'culi oppugnatur dicent enim viri, id quod et diei tur a multis et saepe dictum est, post eosdem consules regis Alexandri testamento regnum illud populi Romani esse factum dabitis igitur Alexandriam clam potentibus his, quibus apertissimo pugnantibus restitistis haec, per
deos immortalis utrum esse vobis consilia iecorum unVinolentorum omnia, et utrum cogitata Sapientium noptata furiosorum videntur 3 Videte nune proximo capite ut impurus heluo turbet rem publicam, Ut a maioribus OStri POSSeSSione relictas disperdat a dissipet, ut sit non minus in populi Romani patrimonio nepos quam in suo perscribit in unlege Vectigalia, quae viri vendant, hoc est, perscribit auctionem publieorum bonorum agros emi volt qui dividuntur; quaerit pecuniam videlicet excogitabit aliquid atque adferet. nam superioribus capitibus dignitas populi Romani violabatur, nomen imperii in commune odium
orbi terrue Vocabatur, Urbe Paeatae, agri Oelorum, regum status Viris donabantur; lane praeSens, certa peCunia numerata quaeritur exspecto quid tribunus
plebis vigilans et acutus excogitet. veneat inquit silva Scantia. utrum tandem hunc silvam in rosetis posse8
196쪽
148 M. TULLI CICERONIS Sionibus an in censorum pascuis invenisti si quid ostquod indagaris, inveneris, ex tenebri erueris, quamquam iniquum est, tamen consume Sane, quando Commodum est, quando quidem tu attulisti Silvam vero tu Scantiam vendas nobis consulibus atque hoc senatu tu ullum
vectigal attingas tu populo Romano subsidia belli, tu
Ornamenta pacis eripias tum vero hoc me inertiorem consulem iudicabo quam illos sortissimos viros, qui apud inuiores nostros fuerunt, quod, quae vectigalia illis consulibus l)opulo Romano parta Sunt, ea me ConSille ne re tineri quidem potuisse iudicabuntur vendit Italin possessiones ex ordine omnis. Sane est in eo dili gens: nullam enim praetermittit persequitur in tabulis ei sortis totam Siciliam nullum aedificium, nullos agros relinquit nudistis auctionem populi Romani proscriptam a tribuno plebis, constitutam in mensem Ianuarium et, credo, non dubitabitis quin idcirco haec aerarii causa non vendiderint ei, qui armis et Virtute pepererunt, ut esset quod nos largitionis Causa VenderemUS. Videte nunc quod adfectent iter apertius quam antea. nam Superiore parte legis quem ad modum Pompeium oppugnarent a me indieati sunt; nunc iam se ipsi indicabunt iubent venire agros Attalensium atque OlympenOrum, quo populo Romano P. Servilii, fortissimi viri, victoria adiunxit deinde agros in Macedonia regios, qui partim T. Fluminini, partim L. Pauli qui Persen vicit, virtute parti sunt; deinde agrum optimum et fructuosissimum Corinthium, qui L. Mummii imperio ac felicitate ad vectigalia populi Romani adiunctus est; post autem
agros in Hispania apud arthaginem novam, duorum Scipionum eximia virtute possessos tum ipsam Veterem Karthaginem vendunt, quam P. Africanus nudatam tectis atque moenibus, sive ad notandam Karthaginiensium calamitatem sive ad testificandum nostram victoriam SiVea oblatam aliquam religionem, id aeternam hominum memoriam consecravit his insignibus atque insulis imperii Venditis, quibus ornatam nobis maiores nostri rempublicam tradiderunt, iubent eos agros Venire, quo reX Mithridatos in Paphlagonia, Ponto Cappadocia II POSSederit num obscure videntur prope hasta praeconi insectari
197쪽
DE LEGE AGRARI ORATIO I. 4 10. 149
Cn. Pompeii exercitum qui venire iubeant eo ipsos agros, in quibus ille etiam nunc bellum gerat atque versetur 3 Hoc vero cuius modi est, quod tu auctioni S, quam constituunt, locum sibi nullum definiunt nam viris, quibus in locis ipsis videatur, Vendendi pote8ta lege permittitur censoribus vectigalia locare nisi in conspectu populi Romani non licet his vendere vel in ultimis terris lieobit ut hoc etiam nequissimi homines consumptis patrimoniis faciunt, ut in atriis auctionarii potius quam in triviis aut in compitis auctionentur hic permittit sua lege viris, ut in quibus commodum sit tenebris, ut in qua velint solitudine bona populi Romani possint di- vendere iam illa omnibus in provinciis, regnis, liberis
populi quam acerba, quam formidoloSa, quam quaestuoSn Concursati XViralis futura sit non videtis hereditatum obeundarum Causa quibus vos legationes dedistis, qui et privati et privatum ad negotium exierunt, non maXimis opibus neque Summa auctoritate praediti, tamen auditis Profecto quam graVes eorum adventus Oeii nostris es8e Oleant quam ob rem quid putatis impendere hau lege omnibus gentibus terroris et mali, cum mittantur in orbem terrarum viri summo cum imperio, Summa cum avaritia infinitaque omnium rerum cupiditate quorum eum adventu gravis, cum fasces formidolosi, tum
Vero iudieium ac potestas erit non ferenda licebit enim quod videbitur publicum iudicare, quod iudiearint vendere etiam illi id, quod homines Sancti non facient, ut pecuniam accipiant, ne vendunt, tamen id eis ipsum per legem lieobit hinc vos quas spoliatione S, qua Paeti ineS, quam denique in omnibus locis nundinationem iuris ac fortunarum fore putatis etenim quod superiore parte 'legis praefinitum fuit, SULLA E POMPEIO CONSULIDUS, id rursus liberum infinitumque fecerunt: iubet eosdem XViro omnibus agris publicis pergrande Vectigal imponere, ut eidem OSSint et liberare agro quo commodum sit et quos ipsis libent publicare quo in iudicio perspici non poteSt, utrum severitas neerbior an benignitas quaestuosior sit futura. Sunt tamen in tota lege exeeptiones
duae, non tam iniquae quam suspitiosae excipit enim in vectigal imponendo grum Reeentoricum Siciliensem,
198쪽
in vendendis agris eos sigros, de quibus cautum sit foedero, hi sunt in Africa, qui ab Hiemp8ale possidentur. 11 hic quaero: si II iempsal satis est cautum foedere et Re- Centoricus ager priVatus est, quid attinet excipi sin t foedus illud habet si ii tam dubitationem et ager Reeentoricus dicitur non numquam S Se publicus, quem putat existimaturum duas causa in orbe terrarum repertuS, quibus gratis parceret 8 Num quisnam tandem abstrusu nummus Squam Videtur, quem non architecti huius eo legis olfecerint l)rovincias, civitates liberas, SocioS, amicos, rege denique eXhauriunt nil movent manus vectigalibus populi Romani: 12 non est Satis nudite vos, qui amplissimo populi senatus- quo iudicio exercitus habuistis et bella gessistis: QUOD AD
QUEMQUE PERVENT AUT PERVENERIT EX PRAEDA, EX MANUBIIS, EX AURO CORONARIO, QUOD NEQUE CONSUMPTUM IN MONUMENTO NEQUE IN AERARIUM RELATUM SIT, ID AD XVIROS REFERRI
iubet hoc capite multa sperant in omnis imperatores heredesque eorum quaestionem Suo iudicio Comparant, sed maximam pecuniam 8 a Fausto ablaturo arbitrantur: quam enu Sam Suscipere iurati iudices noluerunt,
hunc isti viri suscipere . idcirco a iudicibus ortas sopraetermissam esse arbitrantur, quod sit ip8is reservata. 1 deinde otium in reliquum te nil)us diligentissime sancit, ut, quod quisque imperator habent pecuniae, protinus ad xviros deferat hic tamen excipit Pompeium, simillimo, ut mihi videtur, atque ut illa lege, qua peregrini Roma ciuiuntur, Glaucippus XCipitur; non enim hae exceptione unus adficitur beneficio, sed unus privatur iniuria. Sed cui manubias remittit, in huius vectigalia in vadit iubet enim pecuniam, si qua post no Consule eX novis vectigalibus recipiatur, hac uti viros; quasi vero non intellegamus haec eos vectigalia, quae Cn. Pompeius adiunxerit, vendere cogitare. ii Videtis iam, patres conscripti, omnibus rebus et
modi constructam et coacervatam pecuniam Viralem. minuetur huius pecuniae invidia consumetur enim in agrorum emptionibus. Optime quis ergo emet agro8 istos eidem viri tu, Rulle, missos enim faeio Cetero Heme quod Voles vende quod Ole SP Utrum-
199쪽
DE LEGE AGRARI ORATIO I. 11 18. 151que horum facies quanti voles cavet enim vir optimusne emat ab invito quasi vero non intellegamus ab invito
emere iniuriosum osse, ab non invito quae Silio Sum. Unn-
tum tibi agri vendet, ut alios omittam, Socer tuus et, si ego eius aequitatem animi probe novi, Vendet non invitus faciunt idem ceteri libenter, ut possessionis invi diam pecunia commutent, accipiant quod cupiunt, dent
quod retinere ViX POSSUnt. Nunc prospicite omnium rerum infinitam atque in 15 tolerandam licentiam pecunia coaeta est ad agro emendos ei porro ab invitis non ementur. Si consenserint POSSeSSOre non Vendere, quid futurum est referetur
pecunia non licet exigetur vetat verum esto nihil est quod non emi possit, si tantum des, quantum Velit
Venditor spoliemus orbem terrarum, Vendamu Vectigalia, effundamia aerarium, ut locupletatis aut invidi nonii pestilentiae possessoribus, agri tamen emantur quid 16
tum quae erit in istos agros deductio quae totius rei ratio atque descriptio 3 deducuntur' inquit coloniae.' quo quorum hominum in quae loea quis enim non videt in coloniis esse haec omnia consideranda tibi nos,
Rulle, ut istis tuis harum omnium rerum machinatoribus totam Italium inermem tradituros Xi StimnSti, quam Praesidiis confirmaretis, coloniis occuparetis, Omnibu VineES devinctam et constrictam teneretis ubi enim cavetur ne in Ianiuulo coloniam constituatis, ne urbem hane urbe alia premere atque urgere possitis 3 non faciemus in quit primum ne seio deinde timeo; OStrem non om- mittam, ut Vestro beneficio potius quam nostro consilio Salvi SSe possimus quod vero totam Italiam vestris , coloniis complere voluistis, id nominem nostrum cuiusmodi esset intellecturum existimastis 3 scriptum est enim:
QUAE IN MUNICIPIA QUASQUE IN COLONIAS VIRI VELINT, DEDUCANT MOLONOS QUOS VELIX ET EI, AGROS ADSIGNENT MUI
BUS IN LOCIS VELINT; ut, cum totam Italiam militibus suis occuparint, nobis non modo dignitatis retinendae, Sed ne libertatis quidem recuperandae Spes relinquatur. tque 1 haec a me suspitionibus et conieetura coarguuntur iam omni Omnium tolletur error iam aperte ostendent sibi
nomen huius rei publicae, sedem urbis atque imperii,
200쪽
152 M. TULLI CICERONIS doniquo hoc templum Iovis Optimi Maximi atque hanc
arcem omnium gentium displicere Capuam deduci colonos voliuit illiini urbem huic urbi rursus opponere, illiue Opes suas deferre et imperii nomen transferre cogitant. qui locus propter ubertatem agrorum abundantiamque rerum omnium, superbiam et crudelitatem genuisse dieitur, ibi nostri coloni delecti ad omne facinus a viris Cotiloeabuntur, et, Credo, qua in urbe homines in vetero dignitate fortunaque nati copiam rerum moderate ferro non potuerunt. in on isti vestri satellitos modost inso-i lentinui sunm eontinebunt maiore nostri Capua magi-StrntUS, Senatum, On Silium Commune, omnia denique insignia rei publicae sustulerunt, neque aliud quicquam nisi inane nomen Capuae reliquerunt, non crudelitate riuidonim illis fuit clementius, qui otium externis hostibus victis sua saepissime reddiderunt 3 - sed consilio, quod videbant, si quod rei publicae vestigium illis moenibus contineretur, urbem ipsam imperio domicilium praebero
POSSe. O haee, niSi Vertere rem publicam Cuperetis ac vobis novam dominationem comparare, Credo, quam
perniciosa essent non videretis quid enim cavendum est in colonis deducendis si luxurios, Innnibalem ipsum Capua corrupit Si superbia, nata esse ibi e Campanorum fastidio videtur; si praesidium, non praeponitur liuio urbi ista colonia, sed opponitur at quem ad modum nrnantur, di immortales nam bello Punico, quicquid potuit
Capua, potuit PS per SeSe nune omne UrbCS, quae circum Capuam sunt, a colonis per eosdem Viro Oecupabuntur, hanc enim ob causam permittit ipsa lex,
IN OMNIA QUAE VELIX OPPm COLONOS UT XVIRI DEDUCANT QUOS VELINT.
Atque his colonis agrum Campanum ne Stellatem 2 campum dividi iubet non queror diminutionem Vectigalium non flagitum huius iacturae atque damni, praetermitto illa, quae nemo est quin gravissime et verissime Conqueri possit, nos caput patrimonii publici, pulcherrimam populi Romani possessionem, Subsidium annonae, horreum belli, sub signo claustrisque rei publicae positum Vectigal servare non potuisse eum denique OS grum P. Ruli concessisse, qui ager ipse per sese et Sullanae