장음표시 사용
31쪽
cendo quae iam oblivioni erant sere datae, unde in Ovidio de Arte maioria continetur ignotum hoc aliis ille novavit
Quantuli autem momenti sunt haec scholia Eruditos viros non fallit res saepe a scholiastis asseri quae tenuissimis argumentis sulciantur, et etiam minime compertae sint, id quod in hoc loco, de quo disputamus, manifestum est. Nam neque Esodius, aut sidorus poeta, aut Astrea poetria apud veteres grammati-cOS Squam commemorantur, neque omnino fieri potest ut nullus sive Ovidianae, sive posterioris aetatis, doctior vir eorum mentionem secisset, siquidem exemplaria nota celeberrimis huius Epistulis isti praebuissent. Cum igitur nemo Veterum ulla unquam huius generis carmina apud Graecos exstitisse tradiderit, ne exstitisse quidem iure existimari potest, praecipue cum de poeta agatur, quantum hic suit, apud Romanos pervulgato. Nam si talia a Graecis carmina scripta suissent, profecto et alii Romani in manibus ea habuissent, neque OVidius tam aperte gloriatus esset se ignotum aliis opus novasse. Non enim sui huic deerant detrectatores qui aut statim cum Heroides in lucem prodierunt, aut posterius, saltem ut Augusto adularentur cum in exsilio hic marceret, stolidae iactationis eum coarguerent;
neque intellego cur de hac re Hyginus sive Ibis ille tacuisset, quem sibi insensissimum expertus diris omnibus devovet Ovidius, et propter antiquitatis doctrinam Polyhistorem Historiamque etiam a multis vocatum esse tradit Suetonius . Huic enim, si cuipiam, eruditissimo viro nota esse debuerunt carmina illa Graeca, quae secutum esse Vidium quidam contendunt, et
detrectanti Ovidianum ingenium locupletem ad irridendum et
carpendum poetam materiam praestitissent.
Igitur versum illum, ignotum hoc aliis, iniquissime torquere videtur,erser, cum ita interpretari conatura et quae Verba mihi
quidem videntur nihil aliud indicare nisi, Ille Ovidius auctor est huius novi operis, quod adhuc aliis Romanis poetis ignotum eratis, Graecis videlicet usitatissimum, utpote qui exempla-
I. f. Loers, in edit prooemio, e II. a. De illast eram. XX.
32쪽
ria Romanis imitanda praebuerint. At contortissima ista interpretatio propria sit eruditi huius viri, ut quae in longius ducta sit et ex sententiae nexu facillimaque verborum comprehensione
Nunc ut institutam hanc quaestionem persolvamus, oportet de scholio pauca dicamus, quod codex Ratisbonensis reser his verbis is Sappho, vates Graeca Lesbis ex Mitylena civitate, ad Ρhaonem amatorem suum per Ovidium, ut arbitrantur nonnulli, traducta incipit unde graece scriptam hanc sane epistulam exstitisse quidam putaverunt, quam prope latinus hic poeta transtulerit. Ego vero quod de superioribus scholiis disputatum est, huc quoque facere existimo; nam etsi Sapphus et Phaonis amorum apud antiquos scriptores memoria Viguit, a poetis comicis potissimum prodita, de clarissimae poetriae amatoria nescio qua epistula nihil certe traditum est. Quoniam igitur in hac re veterum testimonia desiderantur, haud videtur gravis momenti esse temeraria ignobilis scholiastae asseveratio, qui ne ipse qui dem sententia sua admodum videtur fidisse, et ambiguum illud addidit: α ut arbitrantur nonnulli. Nam si ad XV epistulae materiam et colorem oculos et mentem advertimus, quid inter hanc ceterasque intersit minime perspicimus, et eam prosecto Ovidianam esse opinio confirmatur. V. infra C. V.). Nulla tamen huius generis carmina apud Graecos exstitisse, temere facias si contendas, quia vestigia eorum quaedam in Alexandrinorum scriptis notarunt eruditi viri et Nam ut ipse Ovidius pluribus post annis quam epistulas suas ediderat Met. libro nono Byblidis epistulam, Versu heroo scriptam, inseruit, ita iam Alexandrini poetae his similibusque emboliis narrationi sabulari motum addere et iucunditatem studuerant. Hinc
Phaedrae tabellae amatoriae, quas arcarum romanarum anaglypha et pictura Pompeiana a conscia nutrice ad Hippolytum perferri iaciunt. . hinc tot Pompeianae picturae, quas lepidissimo argumento Cupidinem delphino advectum Polyphemo, qui
Galateam deperit, epistulam amatoriam tradentem repraesentant; quod ludicrum argumentum certe poeta quidam aetatis alexandrinae, ipsa, opinor, Galateae epistula interposita, praeiverat et
33쪽
celebraverat . v Sed quod huiusmodi figmenta quaedam in antiquis Graecorum scriptis deprehendi possunt, non inde sequitur ex tali sonte hoc carminum genus manasse, quale Ovidius constituit. Concedo quoque Diltheyio auctorem fuisse Callimachum poematis alicuius elegiaci de Cydippa scripti, sicut Ovidius ipse innuere videtur Rem 38 sqq. ubi diversa poeseos genera digeruntur:
Callimachi numeris non est dicendus Achilles; dippe non est oris, Homere, tui .
Neque repugno quidem Comparettio 3 qui Sapphus historiam ab Alexandrinis poetis tractatam esse et Ovidianum argumentum ex iis desumptum putat. Sed nihil amplius inde colligi potest, nisi Ovidium sese ad Callimachi elegiam aut alium quendam poetam applicasse. Quid tum Non ideo liquet insertas hoc aut illo carmine esse litteras, et nullo argumento Vincitur Aristaeneti epistulam ex Callimachi Cydippa, mutatis in pedestrem orationem Versibus, expressam et contractam esse .
Denique quod epistolium tenerum Rufinus quidam numero elegiaco Elpidi suae Epheso scribit, Anth. at V, 9 et deinceps
inter rhetorum epistulas amatoria Soluto sermone scripta una sertur heroidis seminae, Medeae ad Iasonem, a Theophylacto Simocatta Boisson, Edit. p. 63 saeCulo sexto exeunte Vel septimo post Chr. n. composita si minime illis poetae vel rhetoris cuiusdam raris figmentis poeticum litterarum genus efficiebatur, et imitatum eos auctores esse vidium aut non imitatum pariter contendere priVata persuasione potes, ita ut carmen OVum istulis suis unum Ovidium constituisse mihi existimare liceat. Nunc ad alteram sententiam Venio, Virorum scilicet eorum, qui, Burmannum secundum, ad rop. IV, 3 secuti, Propertii imitatorem Ovidium duisse contendunt, argumentum Veror C. Diltheyi, Obsem in epist her. Ovid. pari. I, in Indice scholarum 188s, Goettingae, p. 3. a. C. Diltheyi De Callimachi Cydippa, Lipsiae 1863, p. 1.3. Comparetii, Sulla epistola vid di asso a Faone, in Publieazioni des R. I. Firenae, I 876 p. sa. . Aristaen Epist. Amat. Ι, IO. s. C. Dilthey, De Call. Odippo, p. 7. 6. C. Dilthey, Observ. o. it. p. 4's.
34쪽
nullum aliud afferunt, nisi quod inter Propertii carmina exstet una saltem epistula, Arethusae ad Lycotam cf. IV, II . In hac quidem elegia loci nonnulli reperiuntur, quos cum similibus ovidianarum eroidum locis conferre possis, siVe Verba, sive sententias respicias. Etenim illa quoque femina, dum ad virum litteras scribit, lacrimas undit quibus liturae fiunt;
tum derelictam se solam queritur et infausto omine nuptam esse nunc quoniam in castris Vir militet, de eius vita magisque etiam de marita fide sollicitam esse interea ipsam noctes amaras ducere et tabulis pictos mundos ediscere dolere quod romanis puellis non pateant castra, ut coniugem ipsa sequi possit ita
taedio et solitudine marcere nec Vestes gemmasVe curare, Sed diis colendis attendere et fausta omina ex gemente noctua aut
crepitante lucerna colligere. Denique virum rogat ut sibi ipse
consulat neque gloriam tanti faciat et cum reVersus esset, arma ipsum cum subscriptione VotiVa Capenae portae Suspensurum.
Huiusmodi sententias vocesque etiam Ovidianis epistulis sparsas animadVertere potes, siVe enelopen, sive Laodamiam, vel Hero aliasve audis. Quod tamen apud Ovidium voculae nonnullae aut sententiae deprehenduntur, quas etiam in Propertio reperias, non ideo sequitur imitatorem illius ieiunum esse Nasonem, quia huiusmodi loci neque numerosi admodum, neque
Quid quod ne liquet quidem hanc ropertii elegiam Ovidii
epistulis tempore antecedere Nam si ropertianum epistolium ante Ovidianas heroides consectum esse C. irchner contendit, diversa est sententia Iurentae qui Propertium Ovidii heroides imitatum esse censet' ita ut sub iudice lis adhuc esse videatur. Quidquid id est, cum certum saltem sit in Propertiana elegia personas vivas significari, inde et apparet eos paulum a Vero aberrare, qui eam primum exemplum esse Volunt epistularum, quas Ovidius ab heroinis scriptas composuit AE . Ad excogitandum enim novum hoc carminum genus non magis prosuisse illa
I. Cf. I, V. 3o 7s XIII, 33, 88, 1o7 XIX, 131 sqq. a. De Prop. libro quinto capita sex. Wismariae 188a. p. 8. 3. Progr. Vindob. a. 88 : Mitrage ur riti der Ovio Heroiden, p. 7.4. De Sex. Properιii amoribus et poesi R. Bonasous, Parisiis, 1894, p. 6Ο.
35쪽
elegia videtur, quam vulgares epistulae ad absentes familiares
Equidem ab eorum parte stare malo, qui Propertianam elegiam ante vidianas heroides compositam esse censent itaque Oncedam sane prima huius generis carminum initia apud Propertium reperiri; attamen eroidum inventionem Ovidio tribuendam esse contendam Magnum enim inter Propertianam elegiam et Ovidianas epistulas discrimen est, quoniam illis Arethusae et Lycotae nominibus latebant Verae viventesque personae, scilicet Aelia Galla maritusque ostumus 3 Ovidius vero litteras a seminis ex heroico aevo vel remotissima antiquitate sumptis conscriptas finxit. Ideo Propertii carmen germana elegia est Ovidii
autem epistulae novum argumento et materia Opus afferunt,
neque immerito ille ignotum hoc se aliis novasse gloriatus est. Itaque sua Propertio laus sit, quod illam Arethusae elegiam composuit, cuius rationem habeat si quis primam eroidum originem exquirat iniuste autem faciet qui ideo iactantiae et imitationis Ovidium insimulabit, quia inter elegiam unam et noVum carminum genus plurimum interest, et inveniendi in hoc poeta summa inerat is, quam posterius in Metam libris, in Fastis et etiam in carminibus amatoriis exhibuit. Ad excogitandas igitur has heroidum epistulas Naso ingenii indole et ubertate, studiorum genere, scholasticisque usibus, denique tragicis sabulis est adductus; et si Ovidianarum Epistularum historiam et quasi prima elementa investiganti cum Propertianae illius elegiae IV, 3, mentio habenda est, tum etiam Callimachea etia et quaedam Graeculorum aliquorum epistolia in disceptationem
Vocanda, tamen neque ex Graecis sontibus neque ex Propertio haustum esse hoc carminum genus statuemus, prorsusque Ovidio inventionis gloriam deberi, qua non parum augentur horum
carminum laudes. Si vero de hac quaestione aliter iudicare alii eruditi viri maluerint, de Ovidiana certe in componendis Heroidibus arte, quam in hac disputatione definire praecipue in
animo nobis sali, spero consensuros esse prudentes subtilesque latinarum elegantiarum existimatoreS.
36쪽
DE OVIDII INGENIO, QUALE IN HER. EPISTULIS AELUCEr.
Quale quantumque in his Her epistulis Ovidii ingenium appareat nunc iuvat disputare, quia in his poeta indolem suam
prodit. Et ut rem protinus aggrediar, nescio an tota Via erraVerit Naso, cum ad illas scribendas se accinxerit; quanquam enim hoc opus ille se novasse gloriatus est, definitum et felix esse hoc compositionis genus haud facile putaverim. Nonnunquam enim ab auctore quaeram quo pacto scriptae litterae ad amasiumpementurae sint aut etiam scribi potuerint; nam ex his seminis quaedam Ventis verba committere videntur et litteras concinnare, quibus nec destinatus locus, quo erantur, nec tabellarius
quidam praesto est qualis Penelope epistulam Ulixi per maria erranti scribit et vix noto hospiti, ut opinor, gerendam credit; Leander in litore stat iam multis a diebus anxius et exspectans dum placata Hellesponti rabie, traicere fretum natando possit;
quanquam Vero amore ardens iuvenis saevae procellae sese committere non audet, unum quendam invenit qui tabellas puellae reddat Vix ulli tamen ineptius condicionem scribendi assinxit Naso quam Ariadnae et quae axi ex somno expergefacta, cum fugientem trans mare Theseum conspexisset, statim in ipsis Naxi desertis consedit et adeo haerens scopula quem vaga pulsat aqua, X I36, exarat codicillos trans mare Athenas perferendos Est in hac elegia ubi tragicae scenae solitoquium est ubi suasoriam dilectam texere poeta videatur, ubi epistulam, nusquam fere Parum igitur verisimiles hae litterae videntur, sicut plurima in rhetorum scholis trita themata sterilis quoque et tandem
decantata materia erat; nam cum argumentum totum ex re amatoria sumendum esset, arduum prorsus et periculosae aleae
inceptum sui seminarum agmen induci ad absentes amatores
37쪽
scribentium et dolentis animi teneras querelas fundentium in quo opere caVere ne uno tenore flueret illa cantilena et fastidiosum quid brevi resonaret, non humani fortasse ingenii erat. In omnibus enim his epistulis non varia est puellarum condicio, quae a viris, sive ad bellum profectis sive alia laudabili causa procul agentibus, sunt derelictae Amor tamen simplex affectus
est, cuius commotiones magnam diversitatem non affectant;
nempe sive Penelope ad maritum, sive Phaedra ad amatum privignum, vel puella Ariadne ad Theseum, vel aris ad Helenam scribit, omnes flagrantis pectoris sensu eosdem effundunt, et de absentibus aut obnitentibus amatoribus queruntur, et in spem desperationemque vicibus alternis abripiuntur, vel in iram indignationemque erumpunt, Vel ad preces devolvuntur. Illi porro animi motus semel et iterum eliciter posse in epistula describi haud infitias eo; at si vicies eandem materiam tractare suscipias, vix effugere fastidiosas repetitiones propter operis brevitatem possis Maiore et longiore carmine opus est, ut contingat arietas, quae ex temporis, sexus, condicionis ingeniique diversitate exoritur; ideo in epico quidem aut tragico poemate multiplicibus coloribus depingi personae et distingui facta possunt; epistulae autem, suapte natura breviores, ad lectoris delectationem varias satis narrationes descriptionesque non apte excipient, praecipue si idem omnibus argumentum fuerit. Forsitan igitur praestitisset Ovidium, uberrimo et tam flexibili ingenio praeditum, ad aliud quodvis carminum genus Se contulisse in quo mollis dexteritas mentis pluribus et gratioribus e sibus enitere potuisset. Sed quoniam ad hoc Epistularum opus se accinxit, observandum Venit huiusmodi poemata illi tantum bene succedere potuisse, cui fecundissimi, candidissimi, atque ad percipiendas exprimendasque res sensibus obiectas aptissimi, vis summa ingenii contigisset. Etenim in essingendis heroici aevi personis Oportet poeta, quasi praesentium temporum morumque oblitus, ad aetates mente confugiat quibus adum brati viri seminaeque vixerint, sensus autem affectusque exuat qui recentiorum et aequalium proprii sint, prorsusque antiquum sibi comparet animum quae sola condicio ad describendos vetustos mores aptissime scriptorem instituit.
38쪽
Ovidius autem, nunquam sui immemor, ingenium animumque in omnibus carminibus suis prodit cum enim ingenuitate illa careret, quam Flaccus in candido Vergilio laudavit, sed potius mentis acuminibus et luminibus eniteret, ideo deerat illi eximia illa facultas qua vates personas varias vicissim induere sine ullo sui respectu possit, ac, quotiens Viros seminameloquentes inducat, veris diversisque ipse affectibus commoveatur. At in huius poetae ingenio eminet imprimis mollis quaedam lacilitas, qua personas plures attingere potest, et nitidis iucundisque coloribus pingere; earum vero lineamenta equidem dubito an expressa ad naturam et vivida sint, quia Nasoni non in promptu est tanta vis animi, ut essigies quasi spirantes acie mentis complectatur, quas intuens manum derigat, essicias species ad Veritatem perducat, et quasi vivos vultus stilo repraesentet; at potius sublustribus coloribus depictae personae apparent, quas iuVat quidem aspicere, earum autem imago haud insita penitus mentibus nostris permanebit. Praeterea Ovidio abunde sane est urbanum quoddam ingenii acumen, quo Venusta puellas adumbret deest vero tenerum illud pectus quod variis affectibus vicissim molliatur et poetam, non minus quam oratorem, disertum faciat. Animo attento siquis intuetur, nunquam hic gravis virisontem prae se ferre, sed facetam ironiam affectare et in seminarum doloribus per lepidum ludibrium irridendis oblectari videtur. Ideo personas SaepiuS, ne dicam semper, non ex cuiusque scribentis ingenio fingit, nec diversis affectibus indolique convenientissimis distinguit; sed non raro accidit ut in Heroidum moribus exprimendis a vitae gravitate et heroici aevi ingenuitate discedat, qualem Homerus aliique Graeci poetae insormaverant, et contra aequalium Suorum delicatiores affectus exquisitioresque sensus describat Saepe
enim occurrunt sententiae et exempla, quae ex Romanorum usibus manaverunt, dum modo studia palaestrae vel otiosae per porticus ambulationes commemorantur, quae plurimum apud
Aut fora vos retinent, aut unctae dona palaestrae. . .
39쪽
- 27 Et modo portlcibus spatior, modo munera regum Miror et in cunctis stantia signa locis;
XXI, 9 sqq- modo ducis quadrigis albis invecti admonemur, X, 26
Cum steteris turbae celsus in ore tuae Et bene narrabis letum taurique virique, Μ quoque narrato .
Plures Sane, si Vacaret, referre locos possemus, quibus Ovidius temporum personarumque oblitus, suae potius aetatis civitatisque quam pristinorum Graecorum mores effingit .
Ista Ovidiani ingenii inclinatione effectum est ut Epistularum
mulierculae non modo vetustissimae aetatis seminis nimium dissimiles sint, sed ne Romanarum quidem matronarum dignitatem retinentes, putidaeque et calamistris inustae, amicarum potius memoriam revocent quas Ovidius aut Tibullus dilexis-Sent, ut saepe dicas poetam in Corinnae aut Deliae ingenio et effgie defixum ad illarum meretricum similitudinem Penelopen, Phyllida ceterasque puellas oratione adumbrasse Pleraeque enim nimiam Venereae voluptatis cupiditatem affectant et viduos lectos frigidasque noctes dolent immo vero obsceniora quaedam et quae pudorem offendant nonnunquam eloquuntur. Esto, proter-Vae feminae et procacitate famosae, quales Phaedra aut Helena, immodestis sententiis et verbis oblectatae sunt; patiamur impudicam novercam, et Veneris odio perditam turpique amore flagrantem, omnibus voluptatis lenociniis gaudere et Hippolyto pomaria, quae plenis ramis carpere possit, primamque rosam tenui ungue delegendam IV, 9, praetentare; quanquam melius est huiuscemodi picturas a carminibus et Musarum delubris amoveri sed graves et Veterum vatum artificio sanctas uxores
puellasve induci, quae mollibus deliciis deditae esse et amissae dulcedinis desiderio videantur marcere, minime sane decuit et absurdum flagitium fuit. Num ex Epist. gravissimam illam Penelopen agnoscis, quae maritum absentem Viginti per annos
I. Numeros sequor editionis quam apparatu critico instruxit H. St. Sedimayer, Vindobonae, I886.
a. s. VI, 8ssqq.; VIII, 88; XII, 7o et 137 XIII so et 8s, et passim.
40쪽
flevit et procorum precibus minisque spretis, pudica in gynaeceo, omissis conviviis et omni nuptiarum cogitatione abiecta, totoque animo coniugis dilectissimi recordatione intenta permansit ΘΟvidiana ista mollior est femina, quam caelibis vitae iam diu taedet, atque dolet quod iaceat deserto frigida lecto, V. 7, ita ut,
tam longae exspectationis impatiens et animo acrior, in locum Ulixis virum alterum, Antinoum aut Eurymachum, suffectura suisse videatur. Qualem Vero se praestat Sappho ista, quae nullo pudore iam refrenata, Phaonem mollire enervata rei venereae pictura conatur, dum lasciViam suam, crebram mobilitatem, apta verba ioco, plurimum in lasso corpore languorem commemorat, XV, 4 l acetiori suo ingenio Naso nimium indulgens irridendae nobilissimae puellae occasionem cupide videtur arripuisse, et efficta ab eo Sappho ressiae illius potius meretricis, arbitrio et licentia comicorum dilaceratae, quam Mytilenaeae
poetriae nos admonet. Haec sane mirum in modum mutata est
ab illa quae exquisitissimis modestissimisque Verbis de popularibus puellis aut sortasse de Phaone querebatur . In informandis igitur personis nonnunquam Ovidius carpendus, quanquam aliis causis in antiquitate tractanda laudandus est. Mirum est enim quanta huic sit fabularum cognitio et vetustarum rerum doctrina, ut inter doctissimos poetas insignem locum obtineat et cum Vergilio ipso hac de laude certare possit quae adeo singularis fuit, ut ex illa heroidum varietate appareat omnium fere Graecorum Latinorumque poemata huic nota plane esse. Nam quod aliquotiens a pristinis auctoribus dissentire hic videtur, sicut in Penelopes epist. 13, 37 63 8O,IOO ego censeo
in tractandis vatum commentis eum concessa licentia usum esse,
et consulto a fabula, qualis ab Homero tradita est, discessisse, ut eam instituto suo accommodaret. Eodem quoque iure liberius quaedam facta interpretatus est, de quibus docti viri gravissime in utramque partem disceptarunt, ut vix neglegentius egisse Ovidius videatur, cum quintus ab Iove aris dicatur, XVII, 6o, quia sextum aut etiam septimum, si poetis fidem praebes, eum