Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

321쪽

gignitur, quod neque hoc, neque illud sit quanto magis

ita fieri oportuit in tam magna et summa diversitate boni ot mali A ut si nulla ex eorum commixtione nova natura existeret, mala non esset , etiam Silona 8Se non posset. Restat igitur ut tam incredibilia deliramenta vitare nequeamus, nisi illam consensionem, quam constat malam esse atque culpabilem, fateamur non esse substantiam, sed in aliqua substantia esse dicamus. XV Deinde in qua substantia sit, diligentissimeacquiramus. Quanquam cui non manifestum sit, ut sicut suasio non sit nisi in suadente , ita consensionem non esse nisi in consentiente natura Ponima ergo cum consentit malo, ipsa substantia est, consenSio Ver ejus non est substantia. Iam cernis, ut arbitror, in qua substantia sit, id est, in anima esse istam consensionem prosecto VideS, quam consensionem peccatum esse, ac per hoc malum esse non dubitas. Ex quo jam intelligis fieri posse, ut in bona substantia, sicuti est anima sit aliquod malum quod non est substantia, sicuti est ista consensio, ex quo malo appelletur etiam anima mala Peccatrix enim utique mala est peccat autem , cum consentit malo. Una igitur eademque res, id est, anima, in quantum Substantia est, bona eSt; in quantum autem habet aliquid mali quod non est substantia, id est, Consensionem istam, in tantum mala est. Non enim ex profectu, sed ex defectu halbet hanc consensionem Desicit quippe cum consentit malo minusque jam 8Se, ac propterea minus Valere incipit, quam valebat dum nulli consentiens in virtute consisteret tanto utique deterior, quanto ab eo quod summe est ad id quod minus est ver-gst, ut ipsa etiam minus sit. Quanto autem minus est, tanto utique sit propinquior nihilo. Quod enim minus quoque sit, eo tendit ut non it omnino : quo quamvis non perVeniat ut penitus pereundo nihil sit, manifestum est

322쪽

tamen quemlibet defectum exordium esse pereundi. Aperi ergo jam cordis oculos, et intuere, si potes, bonum aliquod

esse quamlibet substantiam: et ideo malum esse desectum substantiae, quia bonum est esse substantiam. Ne tamen omnem defectum esse culpabilem, sed solum Voluntarium, quo anima rationalis ad ea quae infra illam sunt condita, conditore suo deserto, declinat affectum hoc est enim quod peccatum Vocatur. Caeteri autem defectus qui non sunt Voluntarii, Vel poenales sunt, ut peccata puniantur moderatrice summa atque ordinatrice justitia' vel mensuris rerum infirmarum interveniunt, ut praecedentia Succedentibus Cedant, atque ita omnis temporalis pulchritudo Vicibus suis atque Suo genere peragatur. Sicut enim Sermo peragitur quasi morientibus atque Orientibus syllabis, quae per morarum Certa interValla tenduntur, et spatiis suis impletis ordinata consequentium successione decedunt, donec ad sinem suum tota perducatur oratio jec in ipsis decurrentibus sonis, sed in loquentis moderatione positum est, quantum producatur corripiaturve syllaba, vel qua

specie litterarum singulae suorum locorum momenta CuStodiant : cum ars ipsa quae sermonem facit, ne Sonis perStrepat, nec pervolvatur arieturque temporibus : sic

lium, certis ac desinitis tractibus, donec recurrat ad terminum praestitutum, temporalis pulchitudo contexitur. Quae non ideo mala est, quia in spiritalibus creaturis possumus intelligere mirarique meliora sed habet proprium

in suo genere decus, atque insinuat bene Viventibus summam Dei sapientiam, in alto Secretam, Supra omne temporum metas, fabricatricem ac moderatricem Suam.

XVI. Age nunc attende illud quod dicebas malum, cui

anima Consentiendo Voluntarie peccat, utrum substantia sit aliqua, an vero nec ibi possis accusare SuhStantiam.

323쪽

Quaero enim, quid alliciat animae consensionem, an irruat illa cassatim, et propterea consentire dicatur, quia ejus aliqua delectatione movetur ad fruendum. Quod si ita est, non est ConSequens ut propterea malum dicatur, quia non recte diligitur. Si enim ostendero amari aliquid male, ubi non amati, Sed amantis culpa teneatum profecto fateberis cujusque rei speciem non esse continuo itiOSam, quia Vitiose in eam consensio cupientis illabitur. Quod quantum me adjuVet, post apparebit. Sed ut ostendam quod pollicitus sum, quid potius eligam, cum me rerum copia circumfluati Quid, inquam, potius eligam, quam id quod

nos ut creaturam laudamus coelestem, Vos autem ut portionem ipsius Creatoris adoratis Quid enim inter cuncta visibilia isto sole praeclarius At si quisquam ejus lucem immoderatius concupiscat, infert suis oculis bella urgiorum, si aliquam potestatem nanctus qua possit implere quod appetit, domos eorum oppositas suis fenestris apertis intuetur, quominus sol penetralia ejus coelo apertiore perfundat. Numquid ergo solis est vitium, quia ille Iucem istam sic dilexit, ut eam luci justitiae praeponere auderet,

et volens lumen oculorum carnalium abundantius excipere in habitaculum corporis januam cordis et aciem mentis contra lumen claudere sequitatis Vides ergo amari posse rem bonam, amore non bono. Quapropter, cum tu malum dicas cui consentiendo anima peccat ego bonum dico in genere suo, sed tale bonum cui animam quo est melior consentire non deceat. Cum enim sit ipsa corpore Superior, eumque habeat se superiorem, quamVis in ordine suo natura corporis bona Sit, peccat tamen anima, et peccando sit mala, si consensionem dilectionis quam superiori Deo debet, inferiori corpori adjungat.

XVII. Quod si dicis, non eam vocare te consenSionem

Forte infert VicinuS.

324쪽

culpabilem, cum res illa diligitur, quae non agit ut sibi

consentiatum sed tunc Consentire animam, cum illum cui

consentit aliquid suadet aut aliquid cogit et propterea

malum esse, quia ut aliquid mali committatur, suadet aut urget: secunda quaeSti est, et ordine suo jamjamque etiam ipsa tractanda. Sed meminerimus hic primum peccati, de quo satis, ut arbitror, disputatum est claruitque fieri posse ut res aliqua in suo genere bona male diligatur, et dilectore culpato ipsa non reprehendatur. Quid enim, si tali jam dilectione peccatrix anima atque vitiosa idem peccatum alteri persuadeat, nonne et illa quae persuadenti consentit, tali vitio depravata, quali vitio depravata illa quam sequituri Primum ergo peccatum est, quamVis bonam creaturam Creatori in dilectione praeponere se cundum autem, alterum quoque ut id faciat vel suadendo vel cogendo tentare. Nemo enim ad pravitatem vult alium perducere, qui non prior ipse depravatus est. Voluntate autem peccant, qui alios ad peccatum perducere cupiunt, vel stulta benevolentia, vel malitiosa invidentia. Quis enim

filios suos nisi perverse amando monet, ut nullum lucrum turpe existiment, sed undecumque acquirant amplam pecuniam Utique non odit eos, et tamen pernicioSe persuadet. alium quippe dilectione jam isse corruptu est, cum aurum et argentum malum non sit quemadmodum

et ille sol, de quo superius egimus sed tamen rei bonae dilector inordinatus in culpa sit. Invidentia Vero, Cum alium vult quisque peccare, honorem diligit immoderata superbia et in eo cupit excellere, atque caeteris anteire quem quidem videt' amplius et verius deferri virtutibus, ne in eo superetur, cupit alios ad iniquitatis voraginem exsequitatis arce deponi. Hoc modo diabolus suadere aut Cogere ad peccata conatur. Sed numquid ipse honor in

Forte quem quia videt.

325쪽

culpa est, quia eum diabolus perverse atque impio diligendo impius factus est Aut ipsa ejusdem diaboli angelica substantia, quam Deus creavit, ideo mala est, quia substantia est Sed cum ejus deserens dilectionem, et ad suam nimis Conversus, ei videri cupit aequalis , superbiae tumore dejectus est. Non ergo in quantum substantia est, sed quoniam substantia facta est, in quantum se ipsum amplius dilexit quam eum a quo factu est, malu est et ideo malus, quia minus est quam esset, si id quod summe est dilexisset defectus ergo malus est. Omnis ergo defectus ab eo quod est, tendit ut non sit sicut omnis prosectus ab eo quod minus est, tendit ut magis sit. Honor quippe summus, qualem pietas religiosorum exhibet, utique Deo debetur. Qui ergo amat honorem, Deum imitatur. Sed humiles animae in illo se honorari volunt, superbi prae illo. Ad Deum autem humiles, excelsiores fiunt injustis contra Deum vero excelsi, humiliores fiunt ustis ea scilicet dispensatione praemiorum atque poenarum, quia illi Deum amaverunt supra se illi pro De amaVerunt Se. XVIII Jam, ut arbitror, facile est tibi intelligere ex ipsius verbis Epistolae tuae, quibus dixisti: animam cum

consentit malo, Voluntate peCCare, iussum malum esSenaturam malana, vel dilectionem naturae malax sed cum omnes naturae in suo genere bonae Sint malum esse peccatum quod sit voluntate animae, cum diligit pro ipso

terius persuasu, cum Consentit malo. Et nihilominus sic quoque sit mala, consequentibus Suppliciis, ut pro meritis omnia disponantur a Creatore summe bono in creatura bona ; sed non summe bona, quia non eam genuit de seipso, sed secit ex nihilo. autem constituisti duas naturas, quarum unam i bonam esse, alteram malam oel potius unam boni, alteram mali nam mala natura ex bona

326쪽

etiam peccando fit Fateris tamen eam naturam, quam honam esse dicis, malo consentiendo male facere, hoc est, voluntate peccare. At ego ambas bonas esse SSero, Sed unam earum male facere suadendo, aliam male facere consentiendo. Sicut autem alterius consensi non est natura, sic nec hujus suasi : Sicut et ista si non consentiat, bona permanebit, integritatem naturae suae cuStodiens , Sic

illa si non suadeat, emendatior erit. Si ero etiam peccatum quod non suadet, nec ipsa committat pariter erunt integrae, atque in suo genere laudabiles. Etsi enim bis illa peccat quae et committit et suadet, illa autem semel si tantummodo ad male faciendum consentiat tamen peccatis 1unt malae, non natura sunt malae. ut Si propter suasionem natura ista mala est, Sic et illa propter consensionem. Sed si pejus tibi videtur esse suadere quam consentire, sit ista mala, ista prior non lamen tanta sit accepti personarum, et non tam iniqua in judicando gratificatio, ut cum ambae peccent, quamVi Una graViUS, altera levius, una dicatur natura mali, altera boni ac non potius aut ambae honae, sed illa melior quae peccat mi- nux aut ambae malae, sed illa pejor quae peccat amplius. XIX. At enim unde est malum factum quod peccatum Vocatur, si nulla est mali naturi Dic mihi unde sit illa Consensi mala in ea natura, quam bonam esse concedis et praedicas. Quidquid enim patitur, ut consentia malo non utique pateretur, nisi pati posset. Quaero itaque unde habeat ipsum pati posse. Melior enim esset, si non haberet. On ergo natura summi boni, qua posset esse aliquid melius. Deinde si habet in potestate vel consentire vel nwCOnSentire, non ergo victa consentit. Quaero igitur unde habeat istam consensionem malam nulla contraria cogente natura Si autem cogitur consentire, ita ut non sit in ejus potestate aliter facere non ergo, ut dicebas, O-

327쪽

luntate peccat, quando non Voluntate consentit. Sed ego

adhuc quaero, unde in illa sit posse decipi si decipitur.

Antequam enim deciperetur, nisi esset in ea ut hoc pati posset, nunquam utique pateretur. Quanquam nullo modo nisi voluntate consentit si autem cogitur, cedere potiuSquam consentire dicenda est. Sed quo quolibet nomine istud appelles, quaero abs te acuto et solerti viro, et a tuo Romano ut gloriaris ingenio, unde habeat ista boni natura pati posse quod patitur, ut consentia malo. Sicut enim in ligno antequam frangatur inest tragilitas, quae nisi inesset, frangi omnino non posset nec ideo non est fragile lignum, si nullus fractor accedat: sic quaeresin ista natura, unde sit quoddam vel ragilitas vel nexibilitas, antequam ad malam consensionem vel vi frangatur, Vel suasione flectatur. Aut si mali vicinitate jam fragilitas erat, sicut solent corpora vicinae paludis exhalatione corrumpi jam ergo corruptibilis erat, si potuit eam vicinitatis illius contagio pestilentiosa corrumpere. Quaero igitur unde illa corruptibilitas. Quaeso attende quid loquar, et cede perspicuae veritati:

non enim quaero unde corruptios respondebis enim a corruptore, eumdemque corruptorem nescio quem principem gentis tenebrarum esse contendis, ut etiam fabulosis tegminibus involutum evolvere ac tenere Vix possit sed quaero unde corruptibilitas etiam antequam corruptor C- cederet quae nisi esset, aut nullus existeret, aut nihil noceret cujuslibet corruptoris accessio. Cum ergo tu inveneris unde in bona natura ista corruptibilitas, antequam a natura contraria corrumpatur aut si non vis eam dicere corrumpi, unde certe ista mutabilitas, antequam ex hostili adversitate mutaretur. Non enim non mutatur natura in deterius, quae sit ex sapiente Stulta, et quae Ohiiviscitur

sui. u enim ista verba apposuisti, dicens: si Si cum se

328쪽

ipsam cognoverit, consentiat malo. Mutatur ergo in deterius cum obliviscitur, sic ut se ipsam rursus commemoratam cognoscat. Nullo autem pacto mutari potuisset, nisi antequam mutaretur, esset mutabilis : Cum ergo tu inveneris unde ista mutabilitas in substantia summi boni, antequam esset ulla boni et mali facta commixtio , profecto desines a me quaerere unde sit malum. Quanquam in natura summi boni, si eam recte cogites, nullam prorsus mutabilitatem temporis inveniri, nec a Se pSa, nec alterius cujuslibet accessu possit, sicut in ea natura quam Manichaeus singit, et summe Onam esse arbitratur, Vel etiam sibi credentibus persuadet. Quaere atque reSponde, si potes, unde ista mutabilitas, quae non inventa'. sed prodita est, cum mora accederet Mutari enim nec ab hoste posset, si mutari omnino non pOSSet. Cum autem potuit, non se fuisse incommutabilem demonstravit. Haec ergo mutabilitas cum esse in substantia summi boni, hoc est, in substantia Dei creditur, si contentioSus non es, vides quanta insipientia blasphematur. Cum vero de creatura talla aliquid dicitur, quam Deus nec genuit nec protulit de substantia sua, sed fecit ex nihilo non de summo bono agitur, sed tamen de tali bono, quod nisi a summo, qui Deus est, non posset institui Deus quippe Summe bonus atque ineommutabiliter, Omnia non summe nec incommutabiliter hona, sed tamen hona fecit, ab Angelis coelorum usque ad extremas bestias herbasque terrarum, pro sua cujusque dignitate naturae omnia locis congruis ordinata. Verum in his rationalis Creatura, Cum Creatori, hoc est, factori et institutori suo Deo dilectionis obedientia cohaeret, naturam suam in illius aeternitate, Veritate, charitate custodit cum vero eum contumaci inobedientia

Forte, quae non invecta, sed prodita est, cum hostis id est co ruptor

accederet.

329쪽

deserit per suum liberum arbitrium peccatis se involvit, per illius antem justum judicium supplicio miser afficitur: et hoc est totum malum, partim quod injuste facit, partim

quod juste patitur. Hoc tu a me non quaera unde sit, Cum

tibi jam ipse responderis, qui dixisti u Quod cum se ipsam, cognoverit anima, Si malo consenserit, Voluntate Sualec , , Cat. η Ecce unde est malum, a propria scilicet voluntate. Non autem ista natura, sed culpa est ac per hoc etiam contraria naturae, Cui utique nocet privando eam bono, quo beata esse posset, Si peccare noluisset. Hanc tu peccati

voluntatem moveri non putas in anima, nisi ex alio malo quod credis esse naturam, quam non fecerit Deus, eamque animam naturam Dei esse contendis ac per hoc ista malineSCi quae natura, si hanc in anima peccati suadendo facit, in peccatum victus dejicitur Deus. XX. Ecce quanta impietate, quam nefariis horrendisque blasphemiis te non vis exuere, ponendo in natura quam

non fecit Deus, Vitam, senSum, Sermonem, modum, Spe

ciem, ordinem, et alia innumerabilia bonan et ponendo in ipsa Dei natura ante ullam commixtionem mali, ipsam mutabilitatem qua capi poterat, et cui timere cogebatur, videns magnam labem ' ac vastitatem adversus Sua Sancta impendere saecula, nisi aliquid Ximium ac praeclarum et Virtute potens numen Opponeret. Et ut quid hoc totum nisi ut illa Dei natura atque substantia sic implicatum teneat hostem subjectum, ut peccans perferat et ligatum, nec totum evadat purgata jam Victum, et ut damnata se vel inclusum Praeclaram vero excusationem bellicae necessitatis in Deo vestro invenistis, contra illud quod vobis proponitur, ut respondeatis quid factura erat De gens tenebrarum, si cum ea pugnare noluisset quam si dixe-

Forte peccati voluntatem. - Ε Μanichaei epistola, quam vocabant Fundamentum.

330쪽

ritis aliquid fuisse nocituram, fatebimini corruptibilem et violabilem Deum; si autem dixeritis quod ei nocere non

posset, quaeretur a Vobis: Cur ergo pugnavit Cur substantiam suam corrumpendam atque violandam et ad peccata omnia cogendam hostibus tradidit Contra istam ergo Complexionem nunquam exire potuistis. Magnum aliquid vobis et tutum invenisse videmini, ut respondeatis dicentes : Magna est iniquitas appetere aliena, cui Deus iniquitati praebuisset assensum, si eam gentem quae hoc ausa fuerat, expugnare noluisset. Haberet ista responsio qualemcumque justitiae colorem, si saltem in ipso bello natura Dei vestri se integram impollutamque Ser-Vasset, et permixta hostilibus membris nihil iniquitatis vel coacta vel seducta fecisset cum vero tantis facinoribus et flagitiis eam captivam consentire dicatis; cum denique ab illa impietate tam immani, qua etiam lumini sancto, cujuSportio est, extitit inimica, nec totam perhibeatis posse purgari, unde illi merito retribuere creditis horrendi illius globi aeterna supplicia : quanto satius erat inimicum hostem in sua iniquitate relinquere inania mollientem, quam tradere ei partem Dei, cujus vires hauriret, cujus decorem corruptum suae iniquitati sociaret, quis non videat Quis

tanta obstinatione caecetur, ut non Sentiat, non attendat,

quanto minore iniquitate gens tenebrarum frustra naturam invadere conaretur alienam, quam Deus invadendum et ad iniquitatem cogendam, et ad poenam ex aliqua etiam parte damnandam traderet suam 3 occine tandem est

iniquitati consentire noluisse, et tam ingentem iniquitatem sine ulla necessitate fecisse An erat necessitas, quod ipsum Manichaeum dicere non puduit, et vos pudet Ille quippe

ait u Vidisse Deum magnam labem a VaStitatem adversus sua sancta impendere saecula, nisi aliquod eximium et Virtute potens Numen Opponeret. VOS autem acutius