P. Virgilii Maronis opera

181쪽

Factaque Vulcani manibus paria induat arma Ille licet. Vobis animam hanc soceroque Latin Turnus ego, haud ulli veterum virtute secundus,

Devovi. Solum Aeneas vocat. Et vocet oro. Nec Drances potitis, sive est haec ira deorum, Morte luat; sive est virtus et gloria, tonat.

Illi haec inter se dubiis de rebus agebant

Certantes castra Aeneas aciemque movebat.

Nuntius ingenti per regia tecta tumultu Ecce ruit, magnisque urbem terroribus implet: Instructos acie Tiberino a flumine Teucros Tyrrhenamque manum totis descendere campis. Extemplo turbati animi, concussaque vulgi Pectora, et adrectae stimulis haud monibus irae. Arma manu trepidi poscunt fremit arma iuventus; Flent maesti mussantque patrea Hinc undique clamor

Dissensu vario magnus se tollit in auras: Haud secus, atque alto in luco quum sorte catervae consedere avium, piscosove amne Padusae Dant sonitum rauci per stagna loquacia Teni. Immo ait, O cives, adrepto tempore, Turnus, cogite concilium, et pacem laudate sedentes: Illi armis in regna ruant. Nec plura loquutus Corripuit sese, et tectis citus extulit altis. Tu, Voluse, armari Volscorum die maniplis; Dinc, ait, et Rutulos. Equitem messapus, in armis,

Et cum fratre Corax, latis diffundite eampis. Pars aditus urbis firment, turresque caPessant t

182쪽

Cetera, qua iusso, mecum manus inserat arma. Ilicet in muros tota discurritur urbe. Concilium ipse pater et magna incepta Latinua Deserit, ac tristi turbatus tempore differt Μultaque se incusat, qui non acceperit ultro Dardanium Aenean generumque adsciverit urbi Praefodiunt alii portas, aut saxa sudesque Subvectant . Bello dat signum rauca cruentum Buccina Tum muros varia cinxere corona Matronae puerique vocat labor ultimus omnea. Nec non ad templum summasque ad Palladis arces Subvehitur magna matrum regina caterva, Dona serena iuxtaque comes Lavinia virgo, Caussa malis tantis, oculos deiecta decoros. Succedunt matres, et templum ture vaporant;

Et maestas alto iandunt de limine voces: Armipotens, praeses belli, Tritonia virgo, Frange manu telum Phrygii praedonis, et ipsum

Pronum sterne solo, portisque effunde sub altis. Cingitur ipse furena certatim in proelia Turnus. Iamque adeo Rutulum thoraca indutus ahenis Horrebat squamis, surasque incluserat auro, Tempora nudus adhuc laterique accinxerat ensem, Fulgebatque alia decurrens aureus arce; Exsultatque animis, et spe iam praecipit hostem.

Qualis, ubi abruptis sugit praesepia vinclis, Tandem liber equus, campoque potitus aperto, Aut ille in pastus armentaque tendit equarum,

183쪽

Aut adsuetus aquae perfundi flumine noto Ernicat, adrectisque fremit cervicibus alte Luxurians luduntque iubae per colla, per armos. Obvia cui Volscorum acie comitante, Camilla

occurrit, portisque ab equo regina sub ipsis Desiluit quam tota cohors imitata relictis Ad terram defluxit equis tum talia fatur: Turne, sui merito si qua est fiducia sorti,

Audeo, et Aeneadum promitto occurrere turmae,

Solaque Tyrrhenos equites ire obvia contra. Me sine prima mauu tentare pericula belli: Tu pedes ad muros subsiste, et moenia aer a. Turnus ad haec, oculos horrenda in virgine fixus: decus Italiae, virgo, quas dicere grates, Quasve referre parem sed nunc eat omnia quando Iste animus supra, mecum partire laborem. Aeneas, ut fama fidem missique reportant Exploratores, equitum levia improbus arma Praemisit, quaterent eampos ipse ardua montis Per deserta iugo superans adventat ad urbem. Furta paro belli convexo in tramite silvae,

Ut bivias armato obsidam milite sauces. Tu Tyrrhenum equitem conatis excipe signis;

Tecum acer Messapns erit, turmaeque Latinae, Tiburnique manus ducis et tu concipe curam.

Sic ait, et paribus essapum in proelia dictis Bortatur, sociosque duces et pergit in hostem. Est eurvo anfractu vallis, accommoda fraudi,

184쪽

Αrmorumque dolis; Iuam densis frondibus atrum Vrget utrimque latus tenuis qua semita ducit, Angustaeque serunt fauces aditusque maligni Hanc super in speculis summoque in vertice montis Planities ignota iacet, utique receptus Seu dextra laevaque velis occurrere pugnae, Sive instare iugis, et grandia Volvere saXa. Huc iuvenis nota sertur regione viarum; Adripuitque locum, et silvis insedit iniquis. Velocem interea superis in sedibus Opim, nam ex virginibus sociis sacraque caterva, Compellabat, et has tristes Latonia voces ore dabat Graditur bellum ad crudele Camilla, O virgo, et nostris nequidquam cingitur armis, Cara mihi ante alias Neque enim novus iste Dianae Venit amor, subitaque animum dulcedine movit. Pulsus ob invidiam regno viresque superbas Priverno antiqua vitabus quum excederet urbe , Insantem, fugiens media inter proelia belli, Sustulit exsilio comitem, matrisque vocavit Nomine Casmillae, mutata parte Camillam Ipse, sine prae se portans iuga longa petebat Solorum nemorum tela undique saeva premebaur, Et circumfuso volitabant milite Vol sci. Ecce, fugae medio summi Amasenus abundans Spumabat ripis tantus se nubibus imber Ruperat. Ille innare parana infantia amore Tardatur, caroque oneri timet. Omnia secum

185쪽

ereant subito vix haec sententia sedit. Telum immane, manu valida quod sorte gerebat Bellator, solidum nodis et robore cocto; Huic natam, libro et silvestri subere clausam,

Implicat, atque habilem mediae circumligat hastae; quam dextra ingenti librans ita ad aethera fatur:

Alma, tibi hanc, nemorum cultrix Latonia virgo, Ipse pater samulam voveor tua prima per auras Tela tenena supplex hostem fugit. Accipe, testor, Diva tuam, quae nunc dubiis committitur auris. Dixit, et adducto contortum hastile lacerto Immittit sonuere undae rapidum super amnem

Infelix fugit in iaculo stridente Camilla.

At etabus, magna propius iam urgente eaterva, Dat sese fluvio, atque hastam cum Gine victor Gramineo donum Triviae de cespite vellit. Non illum tectis uuae, non moenibus urbes Aeeepere, neque ipse manus seritate dedisset:

Pastorum et solis exegit montibus aevum.

Hic natam, in dumis interque horrentia lustra, Armentalis equae mammis et lacte serino Nutribat, teneris immulgens ubera labris. Utque pedum primis infans vestigia plantis Institerat, iaculo palmas oneravit acuto Spiculaque ex humero parvae suspendit et arcum. Pro crinali auro, pro longae tegmine pallae, Tigridis exuviae per dorsum a vertice pendent. Tela manu iam tum tenera puerilia torsit,

186쪽

Et iandam tereti circum caput egit habena; Strymoniamque gruem, aut album deiecit olorem. Multae illam frustra Tyrrhena per oppida matres

Optavere nurum. Sola contenta Diana Aeternum telorum et virginitatis amorem

Intemerata colit Vellem haud correpta fuisset Militia tali, conata lacessere Teucros: Cara mihi comitum sue seret nunc una mearum Verum age, quandoquidem satis urgetur acerbis, Labere, nympha polo, nesque invise Latinos, Tristia ubi infausto committitur omine pugna.

Baec cape, et ultricem pharetra deprome sagittam Hac quicumque sacrum violarit vulnere corpus, Tros Italusve, mihi pariter det sanguine Poenas. Post ego obe cava miserandae cmpus et arma Inspoliata seram tumulo, patriaeque reponam. Dixit at illa levis caeli demissa per auras Insonuit, nigro circumdata turbine corpus. At manus interea muris Troiana propinquat, Etruscique duces, equitumque exercitus omnis; Compositi numero in turmas. Fremit aequore toto Insultans sonipes, et pressis pugnat habenis Huc obversus et huc tum late serreus hastis Horret ager, campique armis sublimibus ardent. Nec non Messapus contra, celeresque Latini,

Et cum fratre Corax, et virginis ala Camillae, Adversi campo apparent hastasque reductis Protendunt longe dextris, et spicula vibrant:

187쪽

Adventusque virum fremitusque ardescit equorum. Iamque intra iactum teli progressus uterque Substiterat subito erumpunt clamore, frementesque Exhortantur equos; iandunt simul undique tela Crebra nivis ritu, caelumque obtexitur umbra. Continuo adversis Tyrrhenus et acer Aconteus Connixi incurrunt hastis, primique ruinam Dant sonitu ingenti, perfractaque quadrupedantum

Pectora pectoribus rumpunt. Excussus Aconteus, Fulminis in morem, aut tormento ponderis acti,

Praecipitat longe, et vitam dispergit in auras. Extemplo turbatae acies, versique Latini Reiiciunt parmas, et equo ad moenia Vertunt. Troes agunt princeps turmas inducit Asylas. Iamque propinquabant portis, rursusque Latini Clamorem tollunt, et mollia colla reflectunt: Η sugiunt, penitusque datis reseruntur habenis. Qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus

Nunc ruit ad terras, scopulosque superiacit undam Spumeus, extremamque sinu perfundit arenam: Nunc rapidus retro, atque aestu revoluta resorbens

Saxa fugit, litusque vado labente relinquit.

Bis Tusci Rutulos egere ad moenia versos: Bis reiecti armis respectant terga tegentes. Tertia sed postquam congressi in proelia totas Implicuere inter se acies, legitque virum vir Tum ero et gemitus morientum, et sanguine in alto Armaque, orporaque et permixti caede virorum Disjtigo by OO JIC

188쪽

I 8 P. VIRGILII 635

Semianimes volvuntur equi pugna aspera surgit. Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire, Hastam intorsit equo, serrumque sub aure reliquit. Quo sonipes ictu surit arduus altaque iactat Vulneris impatiens adrecto pectore crura. olvitur ille excussus humi Catillus Ionan, Ingentemque animis, ingentem corpore et armis Delicit Herminium nudo cui vertice fulva Caesaries, nudique humeri nec vulnera terrent: Tantus in arma patet Latos huic hasta per armos Aeta tremit, duplicatque virum transfixa dolore. Funditur ater ubique cruor dant senera ferro certantes, pulchramque petunt per vulnera mortem. At medias inter caedes exsultat Amagon, num exserta latus pugnae, pharetrata Camilla; Et nunc eata manu spargens haatilia denset; Nunc validam dextra rapit indefessa bipennem.

Aureus ex humero sonat arcus, et arma Dianae.

Illa etiam, si quando in tergum pulsa recessit, Spicula converso sugientia dirigit arcu. At circum lectae comites, Larinaque Virgo, Tullaque, et aeratam quatiens Tarpeia securim,

Italides quas ipsa decus sibi dia Camilla Delegit, pacisque bonas bellique ministras. Quales Threiciae quum flumina Thermodontia

Pulsant, et pictis bellantur Amazones armis: Seu circum Hippolyten, seu quum se Martia curru Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu Disjtigo by OO JIC

189쪽

Feminea exsultant lunatis agmina peltis. quem telo primum, quem postremum, aspera virgo,

Delieis aut quot humi morientia corpora fundis'

Euneum Clytio primum patre cuius apertum Adversi longa transverberat abiete pectus. Sanguinis ille vomens rivo cadit, atque ruentam Mandit humum, moriensque suo se in vulnere versat.

Tum Lirim Pag3sumque super: quorum alter habenas Suffosso revolutus equo dum colligit, alter Dum subit, ac dextram labenti tendit inermem, Praeci pates pariterque ruunt. His addit Amastrum Hippotaden sequiturque incumbeus eminus hasta Tereaque,starpalycumque, et Demophoonta, Chromimque: quotque emissa manu contorsit spicula virgo, Tot Phrygii cecidere viri Procul Ornytus armis Ignotis, et equo venator Iapyge sertur: Cui pellis latos humeros erepta iuvene Pugnatori operit caput ingen oris hiatus Et malae texere lupi cum dentibus albis,

Agrestisque manus armat sparus. Ipse catervis ertitur in mediis, et toto vertice supra est. Hunc illa exceptum, neque enim labor agmine Verso,

Traiicit, et super haec inimico pectore fatur: Silvis te, Tyrrhene, seras agitare putasti ΤAdvenit qui vestra dies muliebribus armis Verba redarguerit. Nomen tamen haud leve patrum Μanibus hoc referes, telo cecidisse Camillae. Protinus Orsilochum et Buten, duo maxima Teucrum

190쪽

I 84 P. VIRGILII 69i

Corpora sed Buten aversum cuspide fixit Loricam galeamque inter, qua colla sedentis 'Lucent, et laevo dependet parma lacerto: orsilochum fugiens, magnumque agitata per orbem Eludit gyro interior, sequiturque sequentem:

Tum validam perque arma viro perque Ossa securim, Altior exsurgens, oranti et multa precanti congeminat vulnus calido rigat ora cerebro.

Incidit huic subitoque adspectu territus haesit Appenninicolae bellator filius Auni, Haud Ligurum extremus, dum sallere sata sinebant.

Isque ubi se nullo iam cursu evadere pugnae Posse, neque instantem reginam avertere, cernit; Consilio versare dolos ingressus et astu,

Incipit haec Quid tam egregium, si semina sorti

Fidis equo dimitte fugam, et te comminus aequo Μecum crede solo, pugnaeque accinge pedestri: Istin nosces, ventosa ferat cui gloria fraudem. Dixit at illa furens, acrique accensa dolore, Tradit equum comiti, paribusque resistit in armis, Ense pedes nudo, puraque interrita arma. At iuvenis, vicisse dolo ratus, avolat ipse, Haud mora, conversisque sugax aufertur habenis, Quadrupedemque citum serrata calce satigat Vane Ligus, frustraque animis elate superbis, Nequidquam patrias tentasti lubricus artes ψNec fraus te incolumem sallaci perseret Auno. Haec fatur virgo, et pernicibus ignea plantis