Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

111쪽

maxime, im vero sola in religione se luenda sunt. His qui contradicit, aut omnino a Christi nomine alienus est, aut haereticus. II pec sunt defendetula ratione, vel a sensit in corporis inclioata , vel ab intelligentia montis inventa. upe autem ne Corpore SenSu Xperti sumus, ne mente assequi aluimus aut alemus, eis Sine ulla dubitatione credenda sunt testibus, a quibus ea quae divina vocari jam meruit Scriptura Consecta est: qui ea SiVe per CorpuS, Sixe per animum , divinitus adjuti, vel videre, vel etiam pr9'Videre potuerunt. Cum autem initio fidei quae per dilectionem operatur, imbuta menssuerit, tendit bene vivendo etiam ad Speciem pervenire, ubi est sanctis et persectis cordibus nota inet sabilis pulchritudo, cujus plena Visio est summa felicitas. Hoc est nimirum quod requiris Quid primum, quid ultimum is teneatur DB inchoari side, perlici specie. Haec etiam totius definitionis est summa Certum Ver propriumque fidei catholicae fundamentum, Christus est Funda n mentum enim aliud, ait Apostolus, nemo potest D ponere, praeter id quod positum est, quod est Christus, Jesus . D eque hoc ideo negandum est proprium fundamentum esse si de Catholicae, quia putari potest ali quibus haereticis hoc nobiscum esse Commune. Si enim diligenter quae ad Christum pertinent Cogitentur, nomine tenus invenitur Christus apud qu0slibet huereticos, quis Christianos vocari Volunt reip8 Vero non est apud eos. Quod ostenctere nimi longum est; quoniam commemorandae sunt omne haereseS, SiVe quae fuerunt, si equae Sunt, SiVe quae potuerunt eSSe Sub Vocabulo christiatio, et quam sit hoc Verum per Singula quasque monstrandum. Quae disputatio tam multorum est Voluminum,

imor. III, II.

112쪽

ut etiam infinita videatur. Tu autem Enchiridisi a nobis postulas, id est Quod manu possit astringi, Bion quod armaria possit onerare , Ut igitur ad illa tria deamus, per quae diximus c0lendum Deum, idem, spem, Charitatem , facile est ut dicatur quid credendum. quid sperandum, quid amandum Sit Sed quemadmodum

adversus eorum qui diversa sentiunt alumnias defetida tur operosioris uberiorisque doctrinae est quae ut habeatur, non brevi Enchiridio manus debet impleri, sed grandi studio pectus CCendi. ΙΙ. Nam ecce tibi est Symbolum et Dominica ratio quid brevius auditur aut legitur Quid facilius memoriae

commendatur Uuia enim de peCCato, graVi miSeria premebatur genus humanum, et divina indigebat misericordia, gratiae Dei tempus ropheta praedicens ait : at Derit, omnis qui invocaverit nomen Domini, salvus verit , propter hoc ratio. Sed Apostolus cum ad

ipsam gratiam commendandam hoc propheticum CommemoraSSet testimonium , continuo subjecit Quomodon autem invocabunt, in quem non crediderunt D propter

hoc Symbolum. In his duobus tria illa intuere Fides

credit, spes et charitas orant. Sed sine id esse non pos- Sunt a per hoc et fides orat Propterea quippe dictum eSt u Quomodo invocabunt, in quem non crediderunt D

uid autem sperari potest, quod non creditur Porro aliquid etiam quod non speratur, credi potest. Quis namque si delium poenas non credit impiorum nec Sperat tamen, et quisquis eas imminere sibi credit ac fugaci motu animi exhorret, rectius timere dicitur quam sperare. Quae duo quidam distinguens ait Liceat sperare

113쪽

timentii. Non autem ab alio Poeta, quamVis meliore, pr0prie dictum est:

Hunc ego si potui tantum sperare dolorem .

Denique nonnulli in arte grammatica Verbi hujus utuntur exemplo ad ostendendam impropriam dictionem, et aiunt Sperare dixit, pro timere Est itaque fides et malarum rerum , et bonarum muta et bona reduntur, et mala; et hoc fide bona, non mala. Est etiam sides et praeteritarum rerum , et praesentium , et futurarum. Credi mus enim Christum mortuum; quod jam praeteriit :credimus sedere ad dexteram Patrix; quod nun est credimus venturum ad judicandum quod futurum est. Item sides et suarum rerum est, et alienarum. Nam et se quisque credit aliquando esse Coepi8Se, nec fuiSS Utique sempiternum Petilios , atque alia me solum de aliis homi nibus multa, quae ad religionem pertinent, Verum etiam de Angelis credimus Spes autem non nisi bonarum rerum est, ne nisi futurarum, et ad eum pertinentium qui earum Spem gerere perhibetur. Quae Cum ita Sint propter has causas distinguenda erit fide ab Spe , sicut vocabulo, ita et rationabili differentia. Nam quod attinet ad non videre, Si e quae reduntur, SiVe quae Sperantur, fidei speique commune est. In Epistola quippe ad Hebraeos. qua teste usi sunt illustres Catholicae Regulae defensores sides esse dicta est Convictio rerum quae non Videntur ..is Quamvis quando e quisque non VerbiS, non testibus. non denique ullis argumentiS, Sed praeSentium rerum evidentiae credidisse , hoc est, idem CCommodasse dicit. non ita videtur absurdus, ut recte reprehendatur in verbo , eique dicatur : Vidisti, ergo non credidistici unde

114쪽

putari poteS non esse Consequens, Ut non Videat Ur res

quaecumque creditur. Sed melius hanc appellamus si

dem, quam divina eloquia docuerunt, earum scilicet rerum quae non Videntur. De spe quoque ait Apostolus si Spes quae Videtur, non est spes. Quod enim Videt quis, , quid sperat Si autem quod non idem US Speram IIS, D per patientiam expectamus i , Cum ergo bona nobis futura esse creduntur, nihil aliud quam sperantur. Jam

de amore quid dicam, sine quo sides nihil prodest Spes

Vero eSSe Sine amore non potest. Denique , ut ait aposto lus Jacobus ussit daemones credunt, et Contremi SCunt Donec tamen Sperant et amant Sed potius quod speramus et amamus Credendo Venturum esse sormidant. Propter

qu0d apostolus Paulus idem quae per dilectionem operatur , approbat atque Commendat, quae utique in spe

non poteSt SSe. Proinde ne amor in spe St, ne Sine more Spe , ne Utrum fide Sine fide.

Ill. Cum ergo quaeritur, quid credendum sit quod ad religionem pertineat, non rerum natura ita rimanda est, quemadmodum ab eis quos physicos Graeci vocant: nec metuendum est, ne aliquid de Vi et numero elementorum, de motu atque ordine et desectibus siderum , desigura coeli, de generibus et naturis animalium, ruticum, lapidum , sontium , luminum , montium , de spatiis lucorum et temporum, de signis imminentium tempestatum et alia ex Centa de iis rebus quas illi vel iuvenerunt vel invenisse se existimant, Christianus ignoret quia nec ipsi omnia repererunt tanto excellentes ingenio cita grantes studio, abundantes otio, et upedam humana conjectura inVestigantes, quaedam vero historica experientia perscrutantes, et in eis quae se invenisse gloriantur, plura opinantes potius quam scientes Satis est

115쪽

ENCHIRIDION in FIDE, SPE AET TUARITATE, IAB. I. IO 1 Christiano rerum Creatarum auSam , Sive coelestium sive

terrestrium, sive visibilium Si invisibilium , non nisi bonitatem credere Creatoris, qui est Deu unus et verus; nullamque SSe naturam, quae n0n aut ipse sit, aut ab ipso Deumque eSSe Trinitatem, Patrem scilicet, et Filium a Patre genitum, et Spiritum Sanctum ab eodem Patre procedentem, sed unum eumdemque Spiritum Patris et Filii Ab hac summe et aequaliter et immutabiliter bona

Trinitate creata sunt omnia, et ne SNname me aequaliter, nec immutabiliter bona , sed tamen bona etiam singula iri simul vero universa valde bona quia ex omnibus consistit universitatis admirabilis pulchritudo. In qua etiam illud quod malum dicitur, bene ordinatum et loco suo Ositum, eminentius Commendat bona , ut magis placeant et laudabiliora sint dum comparantur malis. Neque enim Deus omnipotens, quod etiam infideles fatentur, rerum Cui Summa potestas , Cum Summe bonus

sit, ullo modo sineret mali aliquid esse in operibus suis, nisi usque adeo esset omnipotens et bonus, ut bene saceret et de malo. Quid est autem aliud quod malum di citur, nisi privatio boni Nam sicut corporibus anima lium nihil est aliud morbis et vulneribus assici, quam sanitate privari: Neque enim id agitur, cum adhibetur

curatio, ut mala ista quae inerant, id est, morbi ac vulnera recedant hinc, et alibi sint; sed utique ut non sint. Non enim ulla substantia, sed carnalis substantiae vitium est vulnus aut morbUM: Cum Caro sit ipsa Substantia,

profecto aliquod bonum cui accidunt ista mala , id est, privationes ejus boni, quod dicitur sanitas ita et animorum 'IIIaeCUmque Sunt Vitia, naturalium sunt privatio nes bonorum quae Cum Sanantur, non aliquo tranSseruntur; sed ea quae ibi erant, nusquam erunt, quando in illa sanitate non erutit.

116쪽

l V. Naturae igitur omnis, quoniam naturarum prorsus omnium Condit summe bonus est, honae sunt: sed quia non sicut earum Conditor Summe atque in ommutabiliter bona sunt, ideo in eis et minui bonum et augeri potest. Sed bonum minui malum Si quamVis

quantumCumque minuatur, remaneat aliquid necesse est, si adhuc natura est unde natura Sit Neque enim Si qualiscumque et quantulamCumque natura St, Consumi ho num quo natura St. niSi et ipS CODSUmatur, O teSt.

Merito quippe natura in Corrupta laudatur: porro si et incorruptibilis sit quae Corrumpi omnino non OsSit, multo est procul dubio laudabilior. Cum Ver Corrumpitur ideo malum AES ejus corruptio, quia eam quali cumque privat bono nam in ullo bono privat, non nocet: nocet autem . adimit igitur honum. Quandiu itaque a tura corrumpitur , ineSt ei bonum quo privetur ac per hoc si naturae aliquid remanebit quod jam corrumpi nequeat, prosecto natura incorruptibilis erit, et ad hoc tam magnum bonum Corruptione perveniet. At si corrumpi non desinet, nec bonum habere utique desinet, quo eam possit privare Corruptio. Uuam si penitus totamque On-Sumpserit, ideo nullum bonum inerit, quia natura nulla

erit. Quocirca bonum Consumere corrupti non poteSt, nisi consumendo naturam. Omnis ergo natura bonum CSt, magnum Si Corrumpi non potest, parvum si poteSi negari tamen honum esse nisi stulte atque imperite prorSUS non potest. Quae si corruptione Consumitur nec ipSa Or-

ruptio remanebit nulla ubi esse possit subsistente natura. Ac per hoc nullum est quod dicitur malum si nullum sithonum. Sed bonum omni malo carens integrena bonumeSi cui vero inest malum vitiatum vel vitiosum honum CSt. ne malum unquam potest esse ullum, ubi bonum est nullum. Unde res mira conficitur ut quia Omni nil

117쪽

tura in quantum natura est, honum est, nihil aliud dici videatur, cum Vitiosa natura mala esse natura dicitur, nisi malum esse quod bonum Si ne malum SSe, nisi quod bonum est quoniam Omnis natura bonum St, nec res aliqua mala SSet, Si res ipsa, quae mala eSt, natura

non esset. Non igitur potest esse malum, nisi aliquod honum. Quod cum dici videatur absurde Connexi tamen ratiocinationis hujus velut inevitabiliter nos conlpellit hoc dicere. Et cavendum est , ne incidamus in illam propheticam sententiam, ubi legitur Du's iis qui dicunt quod otium est malum , et quod malum est bonum; qui dicunt tenebras lucem et lucem tenebras qui di

cunt dulce amarum , et amarum dulce i. o Et tamen

Dominus ait: malus homo de malo thesauro cordis sui proseri malas , Quid est autem malus homo nisi mala natura; quia homo natura est y orro si homo aliquod bonum eSt, quia natura est, qUid est malus homo, nisi in lum bonum amen cum duo ista discernimus, invenimus nec ideo malum quia homo est, nec ideo bonum quia

iniquus est; sed bonum quia homo, malum quia iniquus. Quisquis ergo dicit: Malum est hominem esSe aut BO num est iniquum esse : ipse incidit in propheticam illam sententiam, Nae iis qui dicunt quod bonum est malum, et quod malum est bonum n opus enim Dei culpat, quod est homo, et vitium hominis laudat quod est iniquitas. Omnis itaque natura etiamsi vitiosa est, in quantum natura est, bona eSt in quantum vitiosa est mala

est. Quapropter in iis contrariis, quae mala et bona o cantur, illa Dialecticorum regula descit, qua dicunt: Nulli rei duo simul inesse contraria. Nullus enim aer Si mul est et tenebrosus et lucidus nullus cibus aut potus simul dulcis et amarus : nullum corpus simul ubi album,

118쪽

ibi et nigrum nullum simul ubi desorine, ibi et sorino

sum. Et hoc in multis ac pene in Omnibus Contrariis re peritur, ut in una re simul SSe non OSSint. Cuni autem hona et mala nullus ambigal SSe contraria . non solum simul esse possunt, sed mala orianino sine honis et nisi inhonis esse non possunt quam Vi bona Sine mali possint. P0test enim homo vel Angelus non esse injustus injustus autem non potest esse nisi homo vel Angelusa et bonumqu0d homo bonumqu0d Angelus naalum quod injustus.

Et lis in duo contram ita simul sunt ut Si bonum noueSSet, in quo esset . prorsu ne malum SSe potuisset quia non Daodo ubi ConSIsteret sed unde oriretur Corruptio non haberet, nisi esset quod Corrumperetur quod ni Si bonum esset. De r Corrumperetur: quoniam nihil

est aliud corrui tio, quam boni exterminatio. Ex honis igitur mala orta sunt et nisi in aliquibus bonis non sunt:

Nec erat alias unde oriretur ulla mali natura. Nam si esset, in quantum natura eSSet, profecto bona esset et aut in corruptibilis natura magnum esset bonum , aut etiam

natura corruptibilis nullo modo esset nisi aliqu0d bonum. quod bonum Corrumpendo posset ei OCere Corruptio. Sed cum mala ex bonis orta esse dicimus, non putetur hoc Dominicae sententiae refragari, qua dixi Non po- ω est arbor hona fructus malos a sti D on potest enim , si ut Veritas ait. Colligi V de spinis, quia non potest nasci uva de spinis sed ex bona torra et vites nasci posS Videmus et Spinas. Et eodem modo tanquam arbor mala fructus honos, id est, opera bona non O-test facere Voluntas mala sed ex bona hominis natura oriri voluntas et hona potus et mala nec fuit prorsus unde primitus riretur voluntas mala nisi ex Angeli et hominis natura bona. Quod et ipsu Dominus eodem loco,

119쪽

ubi de arbore et fructibus loquebatur, apertissime Stendit ait enim si Aut facite arborem horiam et fructum D ejus honum , aut facite arborem malam et fructum ejus, malum i D Satis admonens ex arbore quidem bona malos aut ex mala honos nasci fructu non posse : ex ipsa tamen terra, Cui loquebatur, utramque arborem OSSe. V. Quae cum ita sint, quando nobis Maronis ille versus placet:

non nobis videatur ad elicitatem Consequendam pertinere. Si Ciam USCaUSIS magnarum in mundo Corporalium motionum, quae abditissimis naturae sinibus occuluntur. Unde tremor terris, qua V maria alta tumescant, obici. l)us ruptis rursusque in Se ipsa residant; et caeter hujus modi Sed honarum et malarum rerum Causa nosse de hemus et id hactenus, quatenus eas homini in hac vita erroribus aerumn Sque pleni SSima , ad eosdem errores et aerumnas Vadenda n0SSe Conceditur. Id illam quippe solicitatem tendendum est ubi nulla quatiamur aerumna, nullo errore fallamur. Nam si au832 Corporalium motio nuin noscendae nobi eSSent, nulla magis OSSe quam nostrae valetudinis deberemus. Cum ero eis ignoratis, me dico quaerimus qui non Videat quod de secretis coeli et terrpe nos latet, quanta Sit patientia nesciendum. Quamvis enim error quanta OSSUmUS Cura CaVendus sit non SO-lum in majoribus , Verum etiam in minoribus rebus, nec nisi rerum ignorantia OSSit errari non est tamen Onsequens, ut Continuo erret quisquis aliquid nescit; sed quisquis se existimat scire quod nescit pro Vero quippe appr0bat salsum, qu0d,St errori proprium. Verumtamen in quare quisque erret, interest plurimum. Nam in

120쪽

recta ratione praeponitur. In diverSi S autem rebus, id est, cum iste sciat alia, ille aliari et iste utiliora ille minus utilia, vel etiam noxia : quis non in eis quae ille scit, ei praeserat nescientem Sunt enim quaedam quae nescire quam Scire sit melius. Itemque nonnullis errare profuit aliquando, sed in via pedum , non in Via morum. Nam nobis ipsis accidit, ut in quodam bivio falleremur, et non iremus per eum locum ubi opperien transitum nostrum Donatistarum manus armata Subsederat i atque ita saCtum est, ut eo quo tendebamus, per devium circuitum veniremus cognitisque insidii illorum , nos gratularemur errasse atque inde gratia ageremus Deo. Quis ergo Viatorem Sic errantem Si non erranti latroni praeponere dubitaverit Et fortasse ideo apud illum summum Ροetam loquens quidam miSer amator

Ui vidi, inquit, ut perii, ut in in altis abstulit emo t.

quoniam est et error bonus, qui non solum nihil obsit, Verum etiam prosit aliquid. Sed diligentius considerataveritate , cum aliud nihil sit errare , quam Verum putare quod falsum est, falsumque quod verum est vel Certum habere pro incerto incertumve pro Certo sive falsum, SiVesit verum idque tam sit in animo des ,rine aut uuindecens, quam pulchrum et decorum esse sentimus, vel in loquendo, vel in assentiendo, si est: ou non proseCt Ct Ob hoc ipsum est vita misera ista qua vivimus, qu0d ei

nonnunquam , Ut non amittatur, Orror eSt nec QSSari US.

Absit ut talis sit illa vita , ubi est an inti nostrae PS Veritas vita ubi nemo fallit, fallitur nemo. Hic autem homines fallunt atque falluntur miserioresque Sunt Cum