Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

121쪽

mentiendo fallunt, quam cum mentientibus credendo falluntur. Usque adeo tamen rationalis natura refugit salsi tatem , et quantum potest devitat errorem , ut falli nolint etiam quicumque amant fallere. Non enim sibi qui meri titur videtur errare, sed alium in errorem mittere re dentem sibi. Et in ea quidem re non errat quam mendaCioe0ntegit, si novit ipse quid verum sit : sed in hoc fallitur, quod putat sibi suum non obesse mendacium ; Ummagis facienti quam patient obsit omne peCCatum.

VI. Verum hic dissicillima et latebrosissima gignitur quaesti de qua jam grandem librum, cum respondendi

neCeSSit3 nos urgeret, absolvimus utrum ad officium

h0 minis justi pertineat aliquando mentiri. Nonnulli enim eo Sque progrediuntur, ut et pejerare, et de rebus ad Dei cultum pertinentibus ac de ipsa Dei natura falsum aliquid dicere, nonnunquam bonum piumque OPUS SSe contendant. Mihi autem videtur peccatum quidem SSe omne mendacium, sed multum interesse quo animo et quibus de rebus quisque mentiatur. Non enim Si peCCatille qui consulendi, quomodo ille qui nocendi voluntate mentitur aut vero tantum nocet qui viatorem mentiendo in diversum iter mittit, quantum is qui viam Vitae mendacio fallente depravat. Nemo sane mentiens judicandus est, qui dicit falsum quod putat verum quoniam quantum in ipso est, non fallit ipse, sed fallitur. Non itaque mendacii, sed aliquando temeritatis arguendus est, qui falsa incautius credita pro veris habet. Potiusque e Contrario, quantum in ipso est, ille mentitur, qui dicit erum quod putat falsum. Quantum enim ad animum ejuSattinet, quia non quod sentit hoc dicit, non verum dicit, quamVi Verum inveniatur esse quod dicit nec ullo modo liber est a mendacio qui ore nesciens Verum loquitur, Scien S

i riseillianistae.

122쪽

autem voluntate mentitur. Non consideratis itaque rebus

ipsis de quibus aliquid dicitur, sed sola intentione dicentis naelior est qui nesciens salsum dicit, quoniam id verum putat, quam qui mentiendi animum sciens gerit, nesciens verum esse quod dicit. Ille namque non aliud habet in animo aliud tu verbo aut Vero, qualecumque per se ipsum sit qu0d ab eo dicitur, aliud tamen clausum in pectore, aliud in lingua promptum est quod malum

est proprium mentientis. In ipsarum autem quae dicuntur consideratione rerum tantum interest, qua in re quisque allatur sive mentiatur, ut Cum falli quam mentiri minus sit malum, quantum pertinet ad hominis volunta

tem tamen longe tolerabilius sit in his quae a religione Sunt sejuncta mentiri, quam in iis sine quorum fide vel notitia Deus coli non potest, falli. Quod ut illustretur exemplis, intueamur quale sit, Si quispiam dum mentitur, Vivere nuntiet aliquem mortuum ; et alius dum fallitur credat iterum Christum post quamlibet longa tempora moriturum : nonne illo modo mentiri quam isto modo stilli incomparibiliter praestat, multoque minoris mali est in illum errorem aliquem inducere, quam in istum ab aliquo iudiici In quibusdam ergo rebuS magno in quibuSdam parvo, in quibusdam nullo malo, in quibusdam nonnullo etiam bono fallimur. Nam magno malo fallitur homo, Cum hoc non credit quod ad vitam ducit aeternam, vel hoc credit quod ad mortem ducit peiernam. Parvo autem malo fallitur, qui falsum pro Vero approbando incidit in aliquas molestias temporales, quibus tamen adhibita fidelis patientia, Convertit eas in usum bonum. Velut si quisquam honuin hominem putando

qui malus est, aliquid ab eo patiatur mali. Uui Vero malum hominem ita bonum credit, ii nihil ab eo patiatur mali, nullo malo fallitur in eum cadit illa prophe-

123쪽

tica detestatio is se iis qui dicunt quod malum est hos num i s De ipsis enim rebus quibus otia ines tali sunt, non de hominibus dictum intelligendum est. Unde qui adulterium dicit bonum , recte arguitur illa Voce prophetica. Qui vero ipsum hominem dicit bonum , quem

putat castum, neSCit adulterum, non in doctrina rerum bonarum et malarum, sed in occultis humanorum fallitur morum Vocans hominem bonum , in quo putat esse quod esse non dubitat bonum, et dicens malum adulterum et honum Castum sed hunc honum dicens nesciendo adulterum esse, non CaStum. Porro Si per erro

rem evadit quisque perniciem, sicut superius dixi nobis in itinere contigisse, etiam boni aliquid homini errore consertur. Sed cum dico in quibusdam rebus nullo malo aliquem, vel nonnullo etiam bono falli non ipsum errorem dico nullum malum Vel nonnullum bonum sed malum quo non Venitur, Vel bonum quo VenitUr errando, id est, ex ipso errore quid non eveniat, Vel quid prove niat. Nam ipse per Se ipsum error aut magnum in re

magna, aut arVum in re parVa, tamen Semper est malum. Quis enim nisi errans malum neget, approbare salsa pro Veris, aut improbare Vera pro falsis, aut habere iu-

Certa pro Certis, Vel Certa pro incertis Sed aliud est bonum hominem putare qui malus est, quod est erroris, et aliud est ex hoc malo aliud malum non pati, si nihil noceat homo malus, qui est putatus bonus. Itemque aliud est ipsam iam putare, quae non est ipsa et aliud est ex hoc erroris malo aliquid boni consequi, velut est ab insidiis malorum hominum liberari. VII. Nescio sane utrum etiam hujusmodi errores cum homo de malo homine bene sentit, qualis sit nesciens aut pro eis quae per sensus corpori capimus, oc-

Isai. V, a Q.

124쪽

currunt similia , quae Spiritu tanquam Corpore, a corpore tanquam Spiritu Sentiuntur; quale putabat esse apostolus Petrus, quando existimabat Se Visum videre, repente de claustris et Vinculis per Angelum liberatust aut in ipsis rebus corporei lene putatur SSe quod asperum est, aut dulce quod amarum St, aut bene olere quod putidum est, aut tonare Cum heda transit, aut

illum esse hominum cum alius Sit, quando duo simillimi sibi sunt, quod in geminis saepe contingit unde ait ille

Graiusque parenti hus error .

et caetera talia etiam peccata di Cenda Sint . Nec quaestio nodosissima, quae homines Cutissim0 Academicos torsit nunc mihi enodanda SUSCepta est, Utrum aliquid debeat sapiens approbare, ne incidat in err0rem, Si pro Veris approbaverit salsa, cum omnia sicut assii mant vel occulta sint vel incerta. Unde tria ConseCi Volumina in initio conversio nis meae, ne impediment nobi essent, quae tanquam in ostio contra dicebant. Et utique fuerat rem OVenda inveniendi desperatio veritatis, quae illorum Videtur argumentationi bus roborari. Apud illos ergo error omniSputatur esse De catum, qu0d Vitari n0n posse C0ntendunt, nisi omnis sus pendatur SSenSio Errare quippe dicunt eum quisquis assentitur incerti : nillilque Certum esse in hominini vi

sis, propter indiscretam Similitudinem salsi, etiamsi ii uod

videtur, sorte Sit Verum, Cutissimi quidem, sed impii dentissimis conflictationibus disputant. Apud nos autoni: Justus ex fide vivit . notis tollatur assensi, sidus tot litur, quia sine assensione nihil creditur. Et sunt vera quamvis non Videantur , quae nisi Credantur, ad vitam

beatam, quae non nisi deterna est, non poteSi perveniri.

125쪽

Cum istis vero utrum loqui debeamus ignoro, qui, non

Victuros in aeternum, Sed in praesentia Se vivere nesciunt: imo nescire se dicunt, quod nescire non poSSunt. Neque enim quisquam initur nescire Se Vivere quandoquicum si non vivit, non potest aliquid Vel nescire quoniam non Solum Cire Verumetiam nescire viventis est. Sed videlicet non assentiendo quod vivant, cavere sibi videntur

niam non potest qui non vivit errare. Sicut ergo nos Vi- Vere non Olum Verum, Sed etiam certum est, ita Vera et Certa Sunt multa, quibus non assentiri, absit ut sapientia

potius quam dementia nominanda sit. In quibus autem rebus nihil interest ad capessendum Dei regnum, utrum

Credantur, annon Velitrum Vera SiVe sint SiVe putentur,

an falsa in his errare, id est, aliud pro alio pUtare, non

arbitrandum est esse peccatum aut Si St, minimUm Sse

atque levissimum. Postremo qualecumque illud et quan tumcumque sit, ad illam iam non pertinet, qua imus ad Deum inuae via fides est Christi, quae per dilectionem Operatur . Neque enim ab hac via deviabat in geminis siliis gratus ille parentibus error aut ab hac via devia ha apostolus Petrus , quando se existimans Visum Vi dere, aliud pro alio sic putabat, ut a Corporum magi nibus, in quibus se esse arbitrabatur, vera in quibus erat Corpora non dignosceret, nisi cum ab illo Angelus, per quem fuerat liberatus, abscessit aut ab hac via de viabat Jacob patriarcha, quando viventem filium a bestia credebat occisum β. In his atque hujusmodi falsitati bus, salva fide, quae in Deum nobis est, fallimur, et via non relicta quae ad illum ducit, erramus : qui errores etiamsi peccata non sunt, tamen in malis hujus vitae deputandi sunt, quae ita subjecta eSt vanitati, ut approben

126쪽

tu hic salsa pro Veris, respuantur Vera pro salSis, teneantur incerta pro certis. Quamvis enim haec ab ea sideabsint, per quam veram certamque ad aeternam beatitudinem tendimus : ab ea tamen miseria non absunt, in

qua adhuc sumus. Nullo modo quippe falleremur in ali quo vel animi vel corporis sensu, Si jam Vera illa atque

persecta felicitate frueremur. Porro autem Omne mendacium de dicendum est esse peccatiam, quia homo non

solum quando scit ipse quod verum sit, sed etiam si quando errat et fallitur sicut tomo, hoc debet loqui quod animo gerit: sive illud verum sit, Sive putetur et non sit. Omnis autem qui mentitur contra id quod animo sentit, loquitur voluntate fallendi sit utique Verba propterea Sunt instituta, non per quae se homines invicem fallant, sed per quae in alterius quisque notitiam cogita tiones sua perserat Verbis ergo uti ad fallaciam, non ad quod instituta sunt, peccatum est. Nec ideo ullum menda Cium putandum est non eSSe ei Catum, quia p0S- sumus aliquando alicui prodesse mentiendo. Possumus enim et furando, si pauper cui palam datur, sentit Commodum et dives cui clam tollitur, non sentit incommo dum, nec ideo tale furtum quisquam dixerit non esse peC- Catum Possumus et adulterando si aliqua, nisi ad ioc ei consentiatur, appareat amando moritura, et si vixerit,

poenitendo purganda nec ideo peccatum negabitur tale adulterium. Si autem merito nobis placet castitas, quid offendit Veritas, ut propter alienam utilitatem illa non violetur adulterando, et violetur ista mentiendo Plurimum quidem ad bonum profecisse homines, qui non nisi

pro salute homini mentiuntur, non est negandum : Sed in eorum tali prosectu merito laudatur vel etiam temporaliter remuneratur beneVolentia, non fallacia, quae ut ignoscatur Sat est, non ut etiam praedicetur, maxime in

127쪽

haeredibus Testamenti Novi, quibus dicitur Sit in

pere in hac mortalitate non desinit, etiam ipsi cohaeredes Christi dicunt Dimitte nobis debita nostias nVIII. His itaque pro hujus breVitatis necessitate tractatis, quoniam Causae OgnOSCendae Sunt rerum bonarum et malarum, quantum Viae Satis Si quae nos perducat ad regnum, ubi erit ita me morte, Sine errore Veritas, sine perturbatione elicitas nequaquam dubitare debemuS, rerum quae ad nOS pertinent bonarum Causam non

esse nisi bonitatem Dei malarum vero ab immutabili bono deficientem boni mutabilis voluntatem, prius Angeli, hominis postea. Hoc primum eS Creaturae rationalis malum, id est, prima privati boni deinde jam etiam n0lentibus subintravit ignorantia rerum agendarum, et concupisCentia noxiarum; quibus comites subinseruntur error et dolor quae duo mala quando imminentia sentiuntur, ea fugitantis animi motus Vocatur metUS. Porro animus cum adipiSCitur concupit , quamVis perniciosa Velinania, quoniam id errore non sentit, vel delectatione morbida vincitur, vel vana etiam laetitia ventilatur. Ex his morborum, non ubertatis, sed indigentiae tanquam sontibus omnis miseria naturae rationalis emanat. Quae tamen natura in malis suis non potuit amittere beatitudinis appetitum. Verum haec Communia mala Sunt et hominum et Angelorum pro sua malitia Domini justitia damnatorum. Sed homo habet et poenam propriam, quaeliam corporis morte punitus St. Mortis ei quippe supplicium Deus comminatus fuerat, si peccaret sic eum munerans libero arbitrio, ut tamen regeret imperio, ter- reret exitio ; atque in paradisi felicitate tanquam in

CXXXIII.

128쪽

umbra vitae, unde justitia Custodita in meliora conscende rei collocavit minc si Ost peccatum exu cffectus, stirpem quoque suam, quum peccando tu e tanquam in r. lice illa erat, Poena montis et damnationi Olbstrinxit: ut quid tu id prosis ex illo ut si in ut damnata Per quanipeCC a Velut conduge, Ur Carualem On Cupi SCCIitium, iii qua inobedientia: Uena Si initi retribut i St, a SCCretur, traheret origi uale peccatum qu traheretur per errores doloresque diversos ad illud cxti cmum cum desertoribus Angelis vitiatoribus et possessoribus et Consortibus suis sine in supplicium uti per unum hominem peCCutum intravit in mundum , et per peccatum mors, et ita in

ruut, u iundum quippe appellavit eo loco Apostolus universum genu hum in uni ita ergo Se res habebat: acebat in mali S, Vel etiam Volvebatur , et de malis in Diala praecipitabatur totius humani geriuri massa damnata, et adjuveta parti cor uin qui peccaverant Angulorum, luebat inpiae desertioui uiguissimas lioenas. Ad raui

quippe vi pertinet justum , quidquid caeca et indomita

colicul)iSCcutia a Clusit libentur mali, et quidquid inanis estis opertisque poenis patiuntur invitici nou sane Creatoris desistente bonitate et malis angulis sub initii Strare vitam GiVaCemque potentia in quae Subininistratio si auferatur, lucribunt; et hominum, quamvis de lii Opa-giue vitiatin damnataque nascctilium, brmare Sciuina tanimare Ord mare membra clier temporum nutus, liri locorum liati Vegetare sensu S, alimenta donare. Plius

enim judica it de malis bene sacere, quam mala nulla esse permittere. Et Si quidem in melius tominum res br-malionem Ullam prorsu es Se Oluisset, Sicut impiorum nulla est Angelorum, nonne merit sici et ut natura lure

129쪽

Deum do seruit, quae prseceptum Sui Creatoris, quod custodire facillime posset, sua male utens potestate Calcavit atque transgressa est, quae in se sui Cotiditoris imaginem ab ejus lumine contumacitor Versa Viola Vit, quae Salu brem servitutem ab ejus legibus male libero abrupit

arbitrio, univcrsa in Ceternum desereretur ab eo, et pro Suo merito Cenam penderet sempiternam itane ita faceret, Si tantum justus, non etiam miseri OryesSUt, Suamque indubitam misericordiam multo cui leutius in indignorum potius liberatione monstraret.

lli Angulis igitur aliquibus impia superbia desiderentibus Deum , et in hujus oris imam caliginem desuperna coetusti liabitatione de octis, residuus numerus Augulorum in aeterna cum Deo beatitudine et sanctitate permansit. Neque enim ex uno angelo lapso atque dum nato aeteri propagati Sunt, ut eos sicut ii omines originale malum Obnoxiae successionis vinculis obligaret, at que ui Versos traliore ad dubitas poenas sed eo qui diabolus factus est cum sociis impietatis elato , et ipsa Cum eis latione prostrato caeteri pia obedientia Domino Cohaeserunt accipiuntes etiam quod illi non habuerunt,

Certam Cientiam, qua SSent de Sua Sumpiterna et nunquam casura stabilitate securi. Placuit itaque universitatis Creatoris atque moderatori Deo, ut quoniam non tota multitudo Angelorum Deum deserendo perierat, ea quae perierat in perpetua perditione remaneret quae autem cum Deo illa deserente perstiterat, de sua certissime c0gnita semper futura felicitate gauderet: alia vero Crea tura rationalis quae incla ominibus erat, quoniam peCCatis atque suppliciis et originalibus et propriis tota orierat, uS parte reparata, quod angelicae societati ruina illa diabolica minuerat supuleretur. HOC enim promi S- Sum eSt resurgentibus sanctis, quod erunt aequales Angelis

130쪽

Dei Ita sup ad sali m mater nostra, Civitas Dei, nulla civium su0rum numerositate raudabitur, aut uberiore etiam copia fortasse regnabit . Neque enim numerum aut sanctorum hominum, aut immundorum daemonum noximus in quorum locum succedente filii Sanctae matris quae sterilis apparebat in terris , in ea pace de qua illi ceciderunt, Sine ullo temporis termino permanebunt. Sed illorum civium numerus. SiVe qui est, SiVe qui futurus est, in contemplatione est ejus arti sis is, qui re Vocat ea quae non Sunt, tanquam ea quae Sunt si, D atque in mensura et numero et pondere Cuncta disponit ' Verum haec pars generis humani, cui liberali 0nem Deus regnumque promisit peternum, numquid meriti Operum uorum reparari potest Absit. Quid enim boni operatur perditus, nisi quantum uerit a perditione liberatus p umquid libero voluntatis arbitri, Et hoc absit : nam libero arbitrio male utens homo, et se perdidit et ipsum Sicut enim qui se occidit, utique ViVendo Se occidit, sed se occidendo non vivit, ne Se ipsum poterit resuscitare cum occiderit: ita cum libero pecCaretur arbitrio, victore peccato amissum est liberum arbitrium quo enim quis devictus est huic et Servus addictus est β. Petri certe apostoli est ista Sententia : quae Cum Vera sit, qua

lis quaeso potest servi addicti esse libertas nisi quando eum peccare delectat Liberaliter enim servit qui sui domini voluntatem libenter facit. Ac per hoc ad peccandum liber est, qui peccati servus est. Unde ad juste sa-cion dum liber non erit, nisi a peccato liberatus esse ustitio coeperit servus. Ipsa est Vera libertas propter rectis acti laetitiam simul et pia servitus propter praecepti obedientiam. Sed ad bene faciendum ista libertas unde