Sancti Aurelii Augustini ... opera omnia multis sermonibus ineditis aucta et locupleta

431쪽

tamenti praefigurator sine ut Ctatione receperit : unCautem posteaquam Christu ait adulterae Nec ego te damnabo, vade, deincep noli peCCaret o qui non intelligat debere guoscere maritum, quod id et ignovisse Dominum amborum, nec jam Se debere adulteram di cere, cujus poenitentis Crimen divina credit miseratione

deletum λVI. Sed hoc videlicet insidelium sensus exhorret, ita ut nonnulli modicae fidei vel p0tius inimici verae fidei, credo metuente peccandi impunitatem dari mulieribus suis, illud quod de adulterae indulgentia Dominus secit. auferrent de codicibus suis lu): quasi permiSSionem peccandi tribuerit qui dixit: uuam deinceps noli peccare Dis aut ideo non debuerit mulier a medico Deo illius peccati

remissione sanari, ne offenderentur insani. Neque enim

quibus illud factum Domini displicet, ipsi pudici sunt,

et eos severos castitas facit: sed potius ex illo sunt homi num numero, quibus Dominus ait: Mui Sine peccato D eS Vestrum, prior in eam lapidem jaciat . Nisi quod illi conscientia territi recesserunt, et tentare Christum atque adulteram persequi destiterunt isti autem et aegroti medicum reprehendunt, et in adulteras adulteri saeviunt: quibus si diceretur, non qu0d illi audierunt Qui sine peCCato St; quis enim Sine peccato sed Qui sine isto peccato est, u Prior in illam lapidem mittat: tu in vero sorsitan cogitarent, qui indignabantur quod adulteram non occiderent, quanta illis Dei misericordia parceretur ut adulteri Viverent. VII. Sed cum haec eis dicimus, non solum nihil olunt detrahere severitati sed irascuntur insuper Veritati, et loquuntur atque respondent : Sed nos Viri sumus Dan Ver sexus nostri dignitas hanc sustinebit injuriam, ut

432쪽

cum aliis foeminis praeter uxores n0stras si quid admitti mus, in luendi poenis mulieribus comparemur Quasi non propterea magis debeant illicitas Concupiscentias viriliter frenare, quia Viri sunt quasi non propterea magis debeant mulieribus suis ad Virtutis hujus exemplum se praebere, quia Viri Sunt quasi non propterea minus Jebeant a libidine superari, quia Viri Sunt quasi non propterea minus debeant lascivienti carni servire, quia viri sunt Et tamen indignantur, Si audiant adulteros viros

pendere similes adulteri foemini poenas Cum tanto gravius eos puniri portuerit quant magis ad eos pertinet et Virtute incere, et exemplo regere sceminas Christianis

equidem loquor, qui sideliter audiunt: u Caput mulieris

viri iubi se agnoscunt duces, illas autem comites esse

debere: et ideo cavendum Vir illac ire vivendo, qua timet ne uxor sequatur imitando. Sed isti quihus displicet ut inter virum et uxorem par pudicitiae brma SerVetur, et potius eligunt, maximeque in hac causa, mundi legi-hus subditi esse quam Christi, quoniam jura sorensia non eisdem quibus foeminas pudicitiae nexibus viros videntur obstringere legant quid imperator Antoninus, non utique Christianus, de hac re constituerit, ubi maritus uxo rem de adulterii crimine accusare non initur, Cui moribus suis non praebuit Castitatis exemplum, ita ut ambo damnentur, si ambos pariter impudicos conflictus ipse convicerit. Nam supra dicti imperamiis hae verba sunt, quae apud Gregorianum id leguntur u Sane, inquit, meae littere nulla parte causae praejudicabunt. Neque enim si penes te culpa fuit ut matrimonium Solveretur, et Se cundum legem ullam Eupasia uxor tua nuberet proptertio rescriptum meum adulterii damnata erit, nisi coustet

433쪽

quirere, an Cum tu pudiCe Vi Veres, illi quoque bonos mores colendi auctor fuisti Periniquum enim mihi vi detur esse, ut pudicitiam Vir ab uxore exigat, quam ipse

non exhibet quae re potest et Virum damnare, non ob compensationem mutui Crimini rem inter utrumque componere, vel causam sacti tolleret , Si haec observanda sunt propter decus terrena CiVitatis, quant Castiores quaerit coelestis patria et societas Angelorum Quae cum ita sint, numquid de minor est, a non potius major et

pej0 virorum impudicitia, quia inest illis superba et licentiosa jactantia Non igitur exhorreant viri, quod adulterae Christus ignovit : Sed potius cognosCant etiam peri culum suum, et simili morbo laborantes ad eumdem

Salvatorem supplici pietate confugiunt; et quod in illa

factum legunt, etiam sibi neCessarium esse fateantur, adulteriorum suorum medicinam Suscipiant, adulterare jam desinant, laudent in se Dei patientiam agant poenitentiam, sumant indulgentiam, mutent de poena oominarum et de sua impunitate Sententiam. IlI. Quibus consideratis atque tractatis, si Communis

mune Vulnus, Communis salus, fideliter et humiliter cogitetur, non erit turpis, neque dissicilis, etiam post per petrata atque purgata adulteria reconciliatio conjugum. ubi per claves regni coelorum non dubitatur fieri remis si peccatorum non ut post viri divortium adultera re vocetur, sed ut post Christi consortium adultera non VOCetur. Verum CC non fiat, nemo Compellit, quia s0rte lex aliqua hujus saeculi vetat secundum terrenae civitatis modum, ubi cogitata non est abolitio Criminum per sanguinem sanctum. Suscipiatur ergo continentia, quam

Lex Antonini viros impudicos aeque ac mulieres damnari volentis.

434쪽

nulla lex prohibet in alia non eatur adulteria. Et quid

ad nos si nec saltem divina miseratione mundata marito reconcilietur adultera, dum tamen non reconciliatis adulteris non alia fiant quasi Connubia, quae Convincuntur

esse adulteria re Mulier enim alligata est, quandiu viris ejus Viviti sargo consequenter et Vir alligatus est. quandiu mulier ejus vivit. Haec alligati facit, ut aliis conjungi sine adulterina copulatione non possint. Unde necesse est ex duobus Conjugibus quatuor adulteros fieri, si et illa alteri nupserit, et ille alteram duxerit. Quamvis enim sceleratius moechetur, qui non causa ornicationis uxore dimissa alteram ducit quod genus adulterii com

memoravit Matthpeus tamen non Solum ipse moechatur, sed sicuti est apud Marcum uicumque dimiserit uxo rem suam, et aliam duxerit, adulterium committit superis eam et si uxor dimiserit Virum suum et alii nupserit, moechatur et sicuti est apud Lucam D Omnis qui dimittit uxorem suam, et ducit alteram, moechatur; et qui dimissam a Viro duxerit, moechatur . ni quibus testimoniis jam satis in libro superiore disserui. IX. Sed respondes mihi Continenter Vi Vere pau- corum est et ideo qui fornicantes Conjuges dimiserunt.

D quoniam non OSSunt reCon Ciliari tantum se videntis periclitari, ut legem Christi non humanam, sed serantem pronuntient. frater, quantum ad incontinentes pertinet, multas querelas habere possunt, quibus, ut dicis, legem Christi ei item pronuntient non humanam. Et tamen non prolater illos Evangelium Christi per ertere, vel mutare debemus Te quippe Sola eorum querela permo Vel qui Conjuge causa fornicationis intercedente dimittunt, si alias ducere non sinantur: quoniam Continere pati Corum est, atque ad id debent laude adhortari.

435쪽

non lege compelli itaque si dimissa adultera non ducitur altera, justam querelam, Sicut putas, habebit hominum incontinentia. Sed attende quam plura sunt, ubi si querelas incontinentium Velimus admittere necesse nobis erit adulteria facienda permittere. Quid si enim aliquo diuturno et insanabili morbo corporis teneatur Onjux,

quo concubitus impeditur i4) Quid si captivitas, vel

vis aliqua separet, ita ut Ciat ViVere maritu Uxorem, cujus sibi copia denegatur, censes-ne admittetida incontinentium murmura, et permittenda adulteria Quid in hoc ipso unde interrogatus est Dominus, responditque

fieri non debere sed ad duritiam cordis illorum Moysen permisisse dari libellum repudii, et quacumque causa dimittere conjugem, nonne lex Christi incontinentibus dis plicet, qui uxores litigiosas injuriosas, imperiosas, fastidiosas, et ad reddendum debitum conjugale dissicillimas, repudio interposito abjicere Volunt, et alteras ducere'Jam ergo, quia istorum incontinentia legem Christi horruit ad eorum ex Christi arbitrium Commutanda est y X. Jam porro si maritum relinquat uxor vel maritus uxorem non ausa ornieationi S. Sed potius continentiae, sitque incontinens cui repudium propter hoc datur quaero utrum non erit adulter vel adultera si alteri copuletur pSi non erit dicitur Domino contradicitur, cujus haec Verba sunt: si Dictum est autem quicumque dimiserit uxorem suam det illi libellunt repudii. Ego autem dico vobis, quia omnis qui dimiserit uxorem Sualia, excepta causa ornicationis facit eam moechari; et qui dimissam duxerit adulterat . Jaece dimissa est, non dimisit; et quia continere paucorum eSt, inContinentiae Cessit et nupsit et tamen adulter adulteram duxit. Ambo rei, ambo damnandi sunt; et quae nupsit vivo marito, et qui duxit eam

436쪽

cujus vivit maritus. Numquid hic legem Christi dicimus

inhumanam , qua constituitur rea tanti criminis atque punitur, quam Vir nulla ejus praecedente sornicatione di misit et quia paucorum est Continere dimittendo compulit nubere Cur non hic dicimus habendum esse pro mortuo qui male dimittendo prior conjugale vinculum rupit Nam qua ratione dicturus es eum rupisse Vinculum conjugale qui licet sit moechus, non dimisit uxorem; et eum non rupisse, qui etiam castam dimisit uxorem Ego autem dico in utroque manere hoc Vinculum, quo mulier alligata est, quandiu Vir ejus Vivit, Sive Continens, Si Vemoechus et ideo moechari eam quae dimissa nupserit et moechari eum qui dimissam duxerit, Sive a moecho, siVea continente dimissa sit; quoniam re Mulier alligata est, D quandiu vir ejus Vivit o Sed nunc de querelis incontinentium disputamus. Quid enim videtur justius hujus mulieris querela quae dicit : Dimissa sum, non dimisi;

et quoniam Continere pati Corum St, Ou me Continui, ne

fornicare nupsi et dicor moechata, quia nupsi. Numquid propter hujus quasi u Stam querelam, legem Cen Se bimus mutandam esse divinam, ut istam non judicemus adulteram Absit. Sed respondebis non eam debuisse dimitti quia ornicationis nulla causa praecesserat. Verum dicis: nam peccatum mariti ejus Dominus expressit, ubi ait u ui dimiserit uxorem suam excepta Causa Orni CR-Dtionis, facit eam moechari . , Sed numquid ista ideondbendo postea non peccavit, quia prius dimittendo ille

peccavit Quid ergo ei prodest, quod de lege Christi

mulier inc0ntinens queritur nisi ut murmurans puniatur PXI. Jam nunc etiam illa videamus quae alio OCO interponens addidisti meque ad ea respondere voluisti: ubi te movet, et miseraris hominem, qui Cubare Cum

437쪽

adultera, etiamsi non incontinentia, certe filiorum procreandorum neceSSitate Compellitur, Si non ei licet sic eam dimittere, ut ea Vivente alteram ducat. Unde recte movereris, si adulterium non 88et 'Illam is adultura viva uxore alteram ducere. Si autem adulterium est, ut ea quaestitit disputata docuerunt, quid obtenditur procreandorum causa siliorum Non enim propterea flagitiorum est permittenda licentia, aut Vero tam a endum est sine posteri mori, quam eligendum in posterum vivere: quod

non sinentur adulteri, quo neCeSSeiS p0S primam mortem secundae mortis aeternitate damnari Nam procreandorum filiorum ista causatio, etiam non adulteras, sed

castissimas oeminas, si sorte sint Steriles, cogit dimitti, et alteras duci: quod tibi existimo non placere. XII. Quapropter si causa incontinentiae non sunt excusanda adulteria, quanto minUSAEXCISantur pro Crean

dorum causa filiorum 9 illi quippe infirmitati , hoc est

incontinentiae voluit Apostolus subveniri honestate nuptiarum. Non enim ait : Si filios non habet , nubat: sedes Si se non continet, nubat'. D Filiorum quidem propagine compensatur, quod incontinentiae nubendo ceditur. Nam utique incontinentia Vitium est, conjugium autem non est vitium : et ideo sit per hoc bonum , ut illud veniale sit malum. Cum sint ergo nuptiae Causa generandi institutae , ea causa fiebant a atribus, qui tantum ossicio generandisseminis, sed non illicite miscebantur. Erat enim tunc quaedam propagandi nece8Sita S, quae nunc non est qu0niam Tempus amplectendi, sicut scriptum est, quod utique tunc suit, si Et tempus continendi ab

amplexu , D quod nun est. De quo tempore Apostolus loquens ait De aeter , fratreS tempu breVe St, is reliquum est ut et qui habent uxores, tanquam non ha-

438쪽

gio S. AUGUSTINI AEPISCOP, bentes sint i .n Unde nunc rectissime dicitur: Qui polost capere, Capiat qui auten Semon Continet, nubat. Tunc ergo etiam continentia propter propagationem filio rum in nuptias clescendebat Olli Cio mula autem vinculum nuptiale incontinentiae subVenit vitio ut ab eis qui se non continent, non per turpitudinem Stuprorum, sed per

honestatem conjugiorum fiat propagati filiorum. Cur ergo non dixit Apostolus : Si filios non habet, nubat Quia scilicet hoc tempore continendi ab amplexu, non est necesse ili 08 propagare. Et quare dixit : Si se non con-

, tinet, nubat β γ Utique propterea, ne per inContinentiam cogatur adulterare. Si ergo Se Continet ne nubat, nec generet. Si autem e non Continet, licite nubat, ne turpiter generet aut turpi US CODCumbendo non generet.

Quanquam hoc quod ultimum dixi, nonnulli faciant etiam licite conjugati. Illicite namque et turpiter etiam cum legitima uxore concumbitur, ubi prolis conceptio devitatur. uod faciebat Onan filius udae, et occidit illum propter hoc Deus . Propagatio itaque siliorum , ipsa est

prima et naturalis et legitima Causa nuptiarum per hoc qui propter incontinentiam Conjugantur , non Si Cdebent temperare malum Suum , ut bonum exterminent

nuptiarum , id est, propagine in filiorum. De incontinentibus quippe loquebatur Apostolus vibi ait: i 'olo igitur, juniores Dulbere, silio procreare, matresfamilia PSS , nullam CC a Sionem dare adversario maledicti gratia. D Jam enim conVersae quaedam sunt retro post alanam β. DCum itaque dicebat Volo juniores nubere , io utique monebat propter ruinam incontinentiae sulciendam. Sed ne sorte ab eis Sola Carnalis concupiscentipe cogitaretur infirmitas, cui tantummodo esset opere Connubii Servien-

439쪽

dum , nuptiarum autem et Contemneretur vel negligere tur bonum continuo subjunxit: ' illos procreare , ma-

tresfamilias esse is ui Vero eligunt continere , aliquid utique melius eligunt quam est nuptiarum bonum , hoc est generali filiorum. Unde si eligitur continentia , ut bono nuptiarum melius aliquid capessatur quanto potius custodienda est ut adulterium Caveatur Cum enim dixisset Apostolus, uot si se non continet, nubat Melius est enim, inquit, nubere quam uri . Non dixit Melius est na oechari quam Uri. XIII. Non est igitur ad quod exhortemur eos, qui reconciliari timent conjugibus adulteris poenitendo sanatis, nisi ad custodiendam continentiam. Quoniam mulier alligata quandiu sive CeChus Sive Castus Vir ejus Vivit, moechatur si alteri nupserit; et vir alligatus quandiu sive

moecha sive Casta uxor ejus Vivit , moechatur si alteram duxerit. Haec namque alligatio quandoquidem non solvitur etiamsi per repudium Couju a a Si Conjuge Sepa retur; multo minus Sol Vitur, Si non Separata moechetur. Ac per hoc non eam Solvit , nisi mors Conjugis, non in adulterium corruentis, Sed de Corpore exeuntis. Qua propter si recesserit mulier ab adultero Vir , et ei reconciliari non vult, maneat innupta et si dimiserit vir adulteram mulierem . et eam non Vult reCipere nec post poenitentiam, Custodiat Continentiam : etsi non ex voluntate eligendi potioris boni, Certe ex necessitate vitandi perniciosi mali. Ad hoc exhortarer etiamsi uxor esset in languore insanabili atque diuturno, etiamsi alicubi esset

Corpore Separata quo maritu non OSSet aCCedere : Ostremo ad hoc exhortarer etiam Si mulier Volens Vivere continenter , quamvis Contra disciplinam, quia non ex ou-SenSU tamen pudicum pudica dimitteret. Puto enim

440쪽

Christianum neminem reluctari, adulterum esse, qui vel diu languente, vel diu absente , Vel Continenter Vivere cupiente sua uxore alteri Commixtus Si Ceminae. Sic ergoo dimissa adultera, adulter eStium altera quoniam non ille , aut ille sed , si omnis qui dimittit uxorem suam, et ducit alteram, moechatur . v Quapropter si a Conjugali vinculo immunis minus appetitur ita an Clorum exhorreatur poena moechorum Det timore saltem frenetur Concupiscentia , si amore non eligitur conlinentia. Si enim ubi est timor operetur labor; ubi erat labor , erit et amor. Non enim considendum est de nostris viribus :sed oratio adjungenda conatibus , ut impleat bonis , qui

deterret a mali S.

XIV. Respondeamus etiam ad illud, ubi putas maritos ad puniendas adulteras sine ulla miseratione compelli; Cum Volunt eas mori, si eis viventibus non licet eis altera ducere. Quam crudelitatem volens exaggerare dixisti: Non mihi videtur, amantissime pater, hi divinus esse Sensus, ubi benignitas et pietas excluditur. Ita istud dicis, quasi propterea mariti parcere debeant adulteriss seminis, quia licet eis alteras ducere ut si non licet, non parcant ut liceat. Quinimo propterea debent peccatricibus praebere misericordiam , ut et ipsi pro Suis peccatis misericordiam consequantur. Et multo magis hoc eis faciendum est, qui dimissis uxoribus adulteris cupiunt

vi ere Continenter Tanto quippe debent esse misericordioreS, quanto Volunt esse sanctiores ut et ad castitatem

in se ipsis servandam divinitus adjuventur, dum castitatem ab uxoribus violatam nec ipsi humanitus ulciscuntur. Et maxime vox illa dominica est eis in memoriam reVOCanda

ui sine peccato est, prior in illam lapidem jaciat . N Qui sine ipso peccato est, quoniam loquimur de