장음표시 사용
41쪽
A. Ciuitas VERI siue MORVM. B. Quinct .vrbis huiusce portae significationem habentes quinci.
sensuum exteriorum. C. Tres sensus interni. Nempe sensus communis, Vis imaginandi. Memoria. D. Valles in qui b. atria vitiorum.
42쪽
Palatia virtutum moralium,per eat transitus in arcem & templa virtutum mentis.
Tria genera vitae humanae. Voluptarium, Actuosum siue Politicum,& contemplationis siue philosophicum. Viginti rivuli,quorum decem, habent significationem volupta tum: lecem alij dolorum.
43쪽
Ingreditur nunc Aristoteles, Reginae illas quinque plenas nebularum S: caliginis in parte ciuitatis insima demonstrare valles, in quibus sunt domicilia vitiorum. In has autem valles decem riuuli, quinq: dulces, totidemque amari; illi voluptates, hi dolores comitates vitiis. Decem hi rivuli ex radice rupis ita influunt, ut ibi de stagnantes nebulam excitent qua circumlata valles inobscurantur decem vero alij, ex utroque regiarum viarum latere,viarum scilicet, in quibus palatia virtutum. Horum item quinq. amari, totidem dulces, illi dolores, hi voluptates comites virtutum. Adiungit deinde Aristoteles,vulgus imperitorum caligine illa nihil deterritum, certatim properare per semitas & ponticulos qui laterales ac transuersi conducunt in valles. Nimirum hi ut Plautinus ille, Non prosus, verum ex transiuerso cedunt, quasi cancer solet: Vias autem illas directas,excelsas, luminosas, quibus ad virtutum palatia peruenitur,a tam paucis ait frequentari,Vt tanquam regiones incultae desertaeque ab omnibus, herba vestiri & siluescere videantur. Atque hae tam clarae & illustres viae domiciliis virtutum distinctae, recta conducunt ad celsissimam illam rupem, & quasi urbis totius arcem muni tissimam,quae templis quinque ornata, speciem ac similitudinem gerit vitae in veritatis cognitione positae, quae cumulus & consummatio est totius beatitudinis. Haec igitur nunc ita summatim Aristoteles: lucem vero in hisce viis excelsis & tanquam regiis,rectam esse rationem, siue prudentiam virtutibus praelucentem: nebularum in vallibus obscuritate intelligi obstruentem virtutis luminibus adpetitum: rivulis comites virtutum dolores ac voluptates declarari, ex his quae infra dicturi si1-mus patebit.
Ad poste vero, fiamae perennis specie,mes ipsa intelligi potest. Nam ut praeclare quondam ipte Aristoteles dixit cap. x. lib. in de arte dicendi. Eν λαυ ο φῶς εν si mentem Deus ipse ceu animi nostri lumen accendit. Neque dissimili ratione Virgilius in vi. AEneidis mentem vocavit. Aurai simplicis ignem. Et Prudentius agens de mente, in Ham artigeneia,inquit, Ignitum quoniam Deus indidit olli Ingenium
Ostendit Reginae iam Aristoteles duo esse, principia , de quibus
omnes actiones humanae fluunt, mentem & adpetitum .Qua de re copiose Aristoteles iam olim disputauit cap.ii. lib. vi. ad Nicona cap. x. lib.
Sed saepe ratio siue mens, adpetitus quas nube in obseuratur : underietas per magna existit in electione finium. His igitur auctoris versi-
44쪽
BAR T. DELBEN. 3rculis paucis, plane lectis & intellectis, patebit generale illud principium eis contineri, quod saepissime usurpauit Aristoteles iam olim, ut
principio lib. 1.ad Nicom. c. r. lib. m. Top .cap.vi. lib. i. de arte dic. cap.
r. lib. t. de Repub.omnia nempe ad bonum aliquod referri. Quod quiadem etiam L. Seneca disputauit epist. cxix.& Psellus introductione sita in modos philosophiae: nihil fieri sine boni alicuius electione, aut veri,
aut verisimilis.Boni enim duplex ratio est, nam aut veru est, aut verisimile. Verum bonum, aut supremum siue perfectis limum est, nimirum beatitudo:aut interiectum, ut virtus, valetudo pecunia. Bonum verisimile interdum est vi naturaque sua bonum, saepe vero etiam malum,
sed in specie aliqua boni delitescens,ut iam olim docuit Aristoteles lib.
Π.de moribus ad Eudemum, cap. 1 v. lib. vii. de Repub. Mentis igitur acie occaecata, soliti homines aut verisimilia bona pro veris amplecti, ut vitium pro virtute, cap. m. lib.i. de Rep.aut interiecta pro summo, V honores,aut pecuniam, aut valetudinem pro ultimo vitae praemio Safine SED CVI PRUDENTIA LUMEN.Prudens siue is cuius mens occaecata non est, sed qui adpetitum habet rationi obedientem, is neque bona verisimilia pro veris consectatur, neque interiecta pro summo, sed via breui & quasi compendiaria nititur ad beatitudinem, vel actuosam siue politicam, vel quietam &eognitionis: & acquiescit vel in media parte huiusce urbis regione, via delicet illa quae inter valles quinque plenas caliginis, arcemque sum. mam interiecta, smilitudinem habet vitae positae in actione: vel pro rediens etiam ulterius in arcem ultimam siue supremam ascendit, quae peciem gerit vitae contemplantis, atq; hic proprie nominatur sapiens. ARRU Es V o soLLER Quemadmodum qui collineare nititur ad scopum, a rebus quae scopo siue signo vicinae sunt,oculos auertit, ut signum ipsum siue medium ferire nossit: sic prudens aut sapiens ab omni verisimilis & interiecti
boni specie, refert se cogitatione ad beatitudinem actionis aut veritatis. Quam Aristoteles ipse comparationem attigit c. D. lib.i .ad Nicona.&cap. vi .lib. H. Plutarcnus item libro de virtute morali.
Pergit laudare ac depingere seminum bonum, idque multis nominibus insigne facit. Nam & lumen esse ait,& ducem, & metam viarum omnium vitae humanae, eoque beatos fieri homines priuatos siue singulares, de familias,& ciuitates. Singulorum enim siue priuatorum vita beata posita est in cognitione veritatis: familiae vero ciuitatis & imperij beatitudo consistit in actione, c. vii. lib. x. ad Nicom. His ita positis adiungit Aristoteles de conditione animorum, qui magis apti sint, &viis quasi compendiariis minimeque obscuris ad cognitionem adop-
45쪽
Notis quibusdam planum facit, qui sint maxime idonei auditores
disciplinae moralis. Vna est nota, sit adpetitus eorum, rationi non dissi cillime obtemperet. Altera, si cum praecepta morum, siue bene beateque vivendi acceperint,ea experiri porro pergant, & conferre ad suam vitaeque communis felicitatem, neque sint ossiciorum expertes: finis enim huiusce de moribus distiplinae non est praeceptorum cognitio, sed usus sue actio ut est c. m. lib. i. c. n. lib. ii. ad Nicom. Tertia auditoris idonei nota est, aetas paulo maturior. Ratio autem huiusce praecepti non una est. Et vi a iuuene ordiar, hic idoneus non est, quia in Ethicis& Politicis opus experientia est , dc usu rerum. Is vero sine temporis diuturnitate acquiri nequit, quia reru singularum obseruatione existit c. I.lib.t. Sapient. maioris. Iuveni autem vitae necdum diuturnitas aliqua. Eadem causa & ratio, cur iuuenis aut puer mathematicorum subtiles
rationes scire possit: physicas, aut eas quae post physica philosophias,
non item,c. tax. lib. Vi. ad Nicom. Eaque de re dicendi locus erit die vicesimo octavo. Altera deinde ratio quia non curat iuuenis perturbationes, &volutates virtuti repugnantes frenare, aut dolores perpeti actionum, quius in possessionem virtutis eundum est. Itaque in huiusce Veri hue morum ciuitatis parte infima, ubi vitiorum valles ac domicilia sunt, tanquam in Calypsonis aut Circae latibulis indormiens, aut quas Sir narum scopulis adherestens, non laborat peruenire in mediam ciuit iis huiusce regionem,ubi sedes Beatitudinis Politicae: aut supremam, sue ακρύσωλιν, & quasi arcem, ubi regnum Sapientiae & Beatitudinis, quae
ex contemplatione. Perturbationes nempe animi, dc turpes voluptates, omnem ad illas regiones aditum intercludunt, sapienterque Tullius, Voluptates, inquit, bladisi mae dominae sepe maiores partes animi,a virtute de torquent. Idemque. Nuptate, inquit dominant maximas virtutes iacere ne-eesse est. Veraque est tabella quam Cleanthes, ut idem ait, sane commode medis pingere solebat. Iubebat eos, qui audiebant, sicum ipsos cogitare, pillam intubella Voluptatem,pulcherrimo vestitu, m ornatu regati,infolio sedentem prinsto esse virtutes t ancillulas, quae nihil aliud agerent, nullam sitam Uycium duceret, nisi ut Voluptati ministrarent dcc.De qua tabella etiam D. Augustin. c.xx.lib.v. de civit. Dei. Hinc de conquestio illa Virtutis, in carmine Mnaseae Sicyoni j. A' F ἐν απλω 'ν ίρε , τη Λ κ 2 in
Ecce voluptati vicina, miserrima virtus
Hie sideo , adtonsis sic quasi serua, comis.
Quos versus longe aliorsum, de contra Poetae mentem pertrax Athenaeus lib. I. In his ergo qui aetate iuuenes, duplex quam dixi causa est cur huiuscetionemque illius extremi vitae humanae praemij.
46쪽
Πiusce doctrinae auditores parum idonei sint: aliae in his qui non aetate sed moribus iuuenes, siue qui,tametsi aetate matura, non minus tamen quam iuuenes perturbationum procellis aguntur, potius quam iudicij&consili j clauo reguntur,ut incontinentes, aut quia ossiciorum expertes. Hi auditores nec idonei sunt, quia perturbatio aut ab ossicias aue sto, eos a Beatitudinis etiam Politicae regno excludit. Duo itaque iuuenum genera unum aetate, alterum moribus animi:
utrisque hoc philosophi auditorium clausiam est. Neque tamen sic clausum illud iuuentuti est, ut prorsiis non admittatur ad ullam huiusmodi praeceptorum auditioncm: immo vero etiam iuuenes,etiam pueri vocantur, ut virtutum praeceptis audiendis pertum bationes suas refrenare discant. Ergo etiam pueris Romae scripta carmina de moribus olim, quale illud Appij Caeci, aut M. Catonis. Itaque duplex huiusce philosophiae auditor idoneus est,unus ad persectionem,&politicam illam felicitatem:alter ad necessitatem & praeparatione. Viri audiunt.ut auditio illa eis instrumentum sit Beatitudinis politicae siue actuosae, siue quo consequi possint Beatitudinem illam actuosam, & ut philosophi verbum est M: SL. c. rix. lib. i. c. v. lib. v.ad Nicom .pueri dc iuuenes,ut instrumento huic praeparentur. Viris auditio illa tanqua vini iii dolium purgatum diffusio:puero autem & iuueni, est animi inquam dolij purgatio, si uepure lauatio &inunctio & odor,quo imbutum , Vino deinde huic utile sit. Ex quo discrimine auditorum elegans illa Horati j Poetae ad morum sapientiam discendam, cohortatio, epist. v. lib.I. Nunc adbibe puro Pectore verba puer, nunc te melioribus offer. Quo semel est imbuta recens ,seruabit odorem, Testa diu. Et illa Epicteti ad ingredientem
dis vide an purgatum sit. Nam si in opinationem ea diffundis,periere,&putrue rint, lotium aut acetum fient,autsi quid deterius est. Cum discrimine illo etiam Persius accipiendus est nyra V. cum ait.
Finem animo certum,miseri'.viatica canis.
Haec itaque de huiusce philosophiae auditione, quasi formula est,
quae tamen includere no videtur iuuenes, qui propter a natura insitam prudeliae vim,aetate iuuenes, morib. animi senes sunt. Est nempe aliqua prudentia naturalis, quae Aristoteli Δε--c. xiv. lib. H.ad Nicom. Haec
sepe tanta in animis innata est,ut ipsi prudentiae virtuti gemina germana sit. Multique&inueniuntur hodie, S: inuenti olim, aetatis flore, sed metis quasi aestate & solstitio. Sic Tarchon ille apud Geographum lib. v. propter iudicij quasi vestibulo poene ipse vitae& limine, maturitate, capite cano fuisse perhibetur adhuc infans,& vagiens in cunis. Canum finxere illum, quia ut Plauti verbum est. Sapere oportet qui sunt capite
47쪽
candido. Ad hoc exemplum, ut Herenn. Philo reseri, lib. de legat. ad
Caium, Tiberius Caesar etiam adolescentulus cum esset, dictus est, . . caecum id est, genior , . t ίδω τ sic ταυ ί uisis, quod reuererentur homines ingenium eia, , prudentiae vim. Et apud Eunapium. Sophista Iulianus εν ωω ηαρεσίου , in adolescentulo , sinior. Et Macarius
Monachus Agyptius olim dictus παιδάειο . Ψων sive, fenilis puer, ut est historiae Lausiacae c. xv D. Nicoph. Callisti Eccles historiae c. x I v. lib. I x. Sic etiam Manuel Comnelius Imp. apud Nicetam. ἐν με νυ Γων Eν GH, - ὼν, νο- , In adolescente, mentem gerens fenilem. Et Felix Aur. Cassiodori amicus, praefat. lib. X I. Senilis iuuenis. Et Sapientiae Salom. c. I V. antefertur bonus puer m sapiens, regi stulto oe seni. Et vero sapienter Pindarus Olympiis Oda v. φυον ι δἐ , inquit, νεοκ ἰν άνδροι- πιλι- θα - , υἰ αδμ εν ίλι ακ ἰοos, asόνον. Nasicuntur
cani etiam in iuuenibus cito capilli, etiam aetatis ante sotitum tempus.
Vtraque igitur causia illa & ratio quam posui ex Aristotele, cur puer aut iuuenis auditorio scientiae moralis parum idoneus sit, principio illo nititur, quod puer aut iuuenis finem ἐυαρ UM & Beatitudinis Politicae consequi non potest. Nam qui nullo aut paruo rerum usu est,non potest collineare ad hunc scopum. Puer aut iuuenis eiusmodi est. Esego &c. Item. Qui non curat perturbationes animi cohibere, non potest ferire hoc medium, aut adsequi finem. Puer aut iuuenis eiusmodi est. Ergo &C. Hinc argumentum quoque tertium ultro se offert. Qui persectus ciuis non est,non fruitur hoc sine felicitatis politicae siue actuosae, Puer aut iuuenis eiusmodi est,cir.lib. m.de Rep. c.ix. lib. r. ad Nicom. Puer itaque aut iuuenis &c. Dixi, puer aut iuuenis. Sic enim & Philosophus ipse c.tix. lib. vi. ad Nicom. dixit modo πῶς siue puer, modo νεος siue iuuenis, ut declara. ret se agere de auditore, qui aut puer,aut certe iuuenis,necdum ad usum rationis perfectum ad propinquans.
Praeclare iam Aristoteles adiungit, quam longe diuertant mores sapienti & vulgo imperitorum. Sapiens enim recta via contendit in a cem ipsam beatitudinis. Imperiti autem de via in semitam prorepunt,&ut Plautus loquitur inhiant miseri quod nusquam est. Alij enim ut pauperes, pecuniam: alij ut ambitiosi, honores: alij ut deformes, pulcritudinem: alij ut infirmi, valetudinem: alij aliud ultimum vitae suae pra natum ac finem statuunt, neque intelligunt, aut lippa illa acie me tis suae vident, haec omnia nihil aliud esse, quam instrumenta verae felicitatis, & summi boni, ut disputauit Aristoteles cap. I V. & v.
lib. r. ad Nico m. Itaque viis amens videretur cui cum Oculos pascere liceret cuiusdam statuae spectaculo tam adfabre miroque artificio fictae , quam illae deorum imagines pulcherrimae stat apud Aristotelem cap. III. lib. I. de Republ. tamen mallei speciem citius
48쪽
BAR T. DEL ZEN. Πaut stat pelli contemplaretur: sic iniquissimi sunt illi rerum aestimatores
qui bona quae in corpore, aut extra corpus casu fortunaque proueni ut, quaerentes tanquam flexiones δί deuerticula viarum, deerrant a regione ipsa vitae beatae.
Quoniam hic error, de haec imperitorum animis es usi caligo est, ut Q verisimilia pro veris, interiecta bona pro summo, siue beatitudine ac fine bonorum amri exentur: idcirco neri ait, ut haec Veri ciuitas frequentetur maxime in vallibus ac semitis vitiorum, in iisque plurimi tanquam ad Sirenum scopulos adherescant, inque libidinis omnium-Jue voluptatum coeno, tanquam sues volutentur. Haec aliaque plura, te sequenti Reginam docebit Aristoteles. Nunc autem Sole obeuntesnem dicendi facit, quia Sole isto, supremi Solis siue diuinae mentis quasi imagine non lucente, ingenij sui aciem hebetari ait, tenebris geminatae noctis, Solis nempe occasia, dc ignoratione veritatis Ethicae, cuius cognitio pendet a Sole de sensu. Sed de triplicem facere noctem potuit. Quippe illas de quibus dixi, de praeterea Christianae veritatis ignorationem,quae nox ceteris longe grauior. De quo die tamen de nocte, sus icione aliquid praecepisse, ad eumque Christianae gentis diem
respexisse putant est qui Aristotelem. Pervulgata enim est vox eius morientis, de in ipso vitae exitu ac supremo spiritu, causam totius naturae complexu augustiorem,venerantis.
Sic igitur de huiusce diei, de reliquorum in hac Veri ciuitate peregrinatio concluditur, quasi Aristotele noctibus obmutescente, de quasi linguas immolante numini Mercuri j,qui ritus Graeciae olim: dc perin-de,ut sit Pythagorae seruet praeceptum, vetantis de rebus Pythagoricis, hoc est, de rebus diuinis ac praeclaris, verba fieri sine lumine. Apud Iamblichum.
49쪽
POLITICAE. V MINA iam terras, undis elatus Eois
Spargebo croceo Titan,cum limina pandens Vrbis Aristoteles,ca . in lucida templa Sustior, Solem ore pio sic rite precatur. Cynthie cor coeli, lucis mare, vivida mundie fens ac temperies, nos a tua lumina menti Praefer, hunc concede volens mihi Sancte laborem, Jn geminas animus T E G IN A M est ducere sedes, Regna beatae ubi seunt semper florentia vitae. Harum est illa prior, quam limine positare arcis Dux hominum vita P a V DENTIA, vertice ari oSpectatrix residet sollers S Ap IENT I A Verio unc itaq. hanc REGINA prius flectemus in arce gua prior est, animus quam prudens caste viarum, quanquam multiplici, tamen occupas, sibiquant2ua breuiore potestaditum regione: marini Sicut regna Dei,properar qui viseere quondam satum, de uisu pelago miscentibus undas Vicina regione suas, hunc qui breuiore Vortice torquetur, sibi sollers eligit: viq. Fonte suo riuus maior, maioriq. rivis Flumina, maius item uias est omnibus aquor, Luod recipit cunctas, ullo neq. cresit aquarum Agmine sic VERI s RE s p V B L I c A, motus actus Continua minor est recti adsuetudine, oe ipsam virtutum e verant longe, tendentia te la: Quae tamen exoptanda minus votivaque summictuam sedes excelya boni, quo plenius uno, aut Certius, aut numero nihil est perfectius omni, Susciens sibi, nil externi aliunde requirens, Nobile, semper ouans, oe ab omni 'arte beatum. Vnius hoc regis contingit munere nolis,
mus qui dare cuncta potes. surissis imago
50쪽
BAR T. DEL BENIEius in resi purissima muneres endor.
Tale bonum frustra magna conantur apisci Corporea vires almis aut fortuna tenere Sub dicione siua, proprium sibi veste dicare: Mente animi capitur, cuius possessio nullas Temporis una vices meruit, non frigora mortis Mut seni', non fortuna momenta superbae. f. theria nam sede venit, terraeq. futurus Tempore non multo ciuis, sibi corpore paruo Hostilium magna moratur originis hostes. Illius auspiciis, ductuq. lumine certam
Praemonstrante viam rectae rationu, in arcem
Scaudere fas ibam, fessis pia regna beatae. Haec viden ut vitae sedes REGIN A beata Trigeminis caelo adsurgit fundata columnis, Difflare materia Z Triplicis ,sed dispare vultu Issa boni facies, hutur quo praemia regni r
omnia nituntur. Primam rutilantibus auro
Textam ,purpurei .leuem variares uris vi pice pennarum: gitis dehinc altera testis
Peliaces constata vitri: Ium tertia Anse Praecellens aliis, hdoq. adamante columna
Structa, seuo valide hanc fundamine seu et arcem. Praemia fortunae quia junt, nisiquolibre olim Ventorum faciles impelli flamine pluma, ut steriles, leuiter aut ludunt aere ρ' 'Corporeae dotes stagiles ut vitrea , robur Forma valetudo, cito deficit: haud perii Ggo Tempore, fortuna nulla inclinante sat hiscit Tempestate, bonum quod clusum pectoris imo Vir prudens adyto generosi possidet. Ergo Nec sider instabili vitae regione locatuae Imr bonus ac spiens: nes'. si Fortuna caduca est, Horporis aut pereunt dotes, ego vincar inertem
Et molem vita male substruxisse beata Ingenio sedem quia talis fabrica, qualem
Condicio recipit generis tam lubrica nostri. Sola vices nescit, neq. luctuat inclyta Virtuου. VH animus donec mortali erit corpore clusu Impiger hoc vegerat, vire . in rebus alendis Sufficii Uidue: talis pulcherrima rerum