장음표시 사용
51쪽
, CIVIT. VERI Virtus est animi custos: hunc armat honestis Moribus, adfectu . ocer sienare rebelles
Frudente imperio, recta rationis habena. Corporis haec eadem vires consimo, honores Auget, amicitias iungit, bene parta tu tur, Divitia .sibi, non se si mittere nouit Diuitiis. ε ulmi constans . certa beati, Sic est conditio, σsedes inmota, nec vitas Exagitata malis, mea quam mens condidit, arce Urbis in hac summa, menti duo regna beata Sic tamen ut mortalis, in his quoq. iura tenere
Posiit condicio, quam sola potentia caeli
Summouet, aeterno . vetat contingere honores.
Den'. milentum quod crescit in aquore vimen Cora , mira Jecie lapidesiit in auris Et Solis radio, cum primum vivere in undis Desiit, iussum est oceptuni excedere regno Sic Ratio recta cr Virtus ubi luce caducas Contigerint dotes, cogunt durescere, arcent A molli leuitate animum , duro . labores Fortiter exanclare docent, quicquid acerbum est, qua mente pati, portumq. intrare quietum, Illius ex pelagi scopulis, quam nomine VITAM
LIortales perhibent false. Nam vita recessu
ra Gitalis in hoc, quem VIRTVs , RECT AE V E nobis Ostendit RATIO: hanc vitam qui vivit abunde essDiues, honoratus , sanus, speciosius , omni Nube animi demta cumulatus semper honesta Munere utilia, o puris circumfluus auras. Huc itaq. ut faciles, nullaq. ambage viarum Sint aditus REGINA tibi, prius atria circum e duce virtutum, prima lustrabis in urbe, Lucentesique vias, ipsam quibus itur in arcem. Praeterea disces lateant cur milibus imis Squallentes vis' ganeae , sub luce maligna, Tot q. uti facies urbis , sit mentis imago Humana, quam vel RATIO ceu lumine spargit,
Uel nebulis occaecat inertem deuius error. Partem animi summam TIO tenet, apta .honesum Votis expetere , atq. bonis meliora VOLUNTAs Praeferre: ima iuuenatursede CUPIDO
52쪽
Oca vel efundit quasi missas IRA quadrigas
Carceribus, istuma ferox agit ore cruentas. Sic O luce tenebris metimur, Eous Promit in orbe diem, paullo post He erus idem Inuoluit tenebris caelum, rebu . cosores Uert omnimodos, caeca caligine noctis. Plenius haec Regina tibi tunc discere tempus, Tostera cum veniet tenebris Aurora fugatis: Talia nam memonare nefas sine lumine Solis,go nunc occiduo nitidum caput aequore mergit.
TE R T i v s hic est in meri ciuitate peregrinationis dies,cuius primcipio petit a Sole oriente lucis copiam Aristoteles, ut ea perliisus, tradere possit Reginae viam,qua pervestigatur in Vm ciuitate, utraque beatitudo, actionis una,altera cognitionis. Ac primum, Aristoteles verbis depingere instituit mediam ciuitatis Veri partem,siue sedem politicae beatitudinis,sive actuosae, ad quam praelucet radius prudentiae siue rectae rationis actuosae. Prudentiam autem ita recta rationis nomine adfici posse iam olim ipse ostendit,principio libri vi. ad Nicom N V tamen idem prorsus est virtus prudentiae,& ratio recta illa: sed se tilius hoc quidem discrimen,quam ut in hac populariter descripta ciuitate locus ei esse videatur. In politicae vero beatitudinis itinere lumen prudentiae requiritur, tanquam ducis & magistrae omnium virtutis actionum. Quod scienter item declarauit Aristoteles c. xi I. lib. vi. ad Nicom. Virtus enim boni alicuius finem eligit ac proponit. Fine autem illo tanouam signo proposito, reliquae sunt prudentiae partes , in pervestigandis viis ac rationibus, quibus ac boni propositi finem' liaceat peruenire. Itaque prudentiam Aristoteles merito & iure lentis oculum nominauit. Quamquam alij locum illum Aristotelis de solertia &calliditate, alij de ipsius mentis parte actuosi, sed non optime intelli unt. Crito etiam ille, unus de Pithagorae discipulis in libro de pruentia & felicitate, Prudentiam assirmat ducem ceterarum virtutum esse ae matrem. Male autem loco illo Aristotelis c. x II. lib. vi. ή F &α scriptum est,pro, κή ἰξκ &c. MARINI sICUT REGNA DEI. Felicitas mari similis est: animus humanus nautae properanti ad m,re. Mediae ille siue interiectae rationes, quibus ad beatitudinis aditum,&quasi portum via munitur, tanquam rivuli sunt,qui conducunt ad mare. Ac primum vita beata omnium rerum expetendarum quasi comprehenso quaedam & summa est: vi mare omnium riuulorum ac fi
53쪽
minum recessus & collectio est. Qus enim, ut ille apud Plautum interrogat hic fluuius est,quem non recipiat mares Animus autem beatitudinis a Lpetens, nautae persimilis adspiranti ad mare, qui si viam , nescit qua deu niat ad mare, amnem comitem quaerit sibi: sic prudentis animi partes sunt quaerere ac moliri auxilia & instrumenta vitae beatae, ut autem ille quimatis desiderio tenetur, saepe de sumine ad sume digreditur, donec ad illud peruenerit, quod recipitur, non alio flumine aliquo, sed ipsb mari, utque illud inuentum aliis omnibus rivulis anteponit:pari ratione prudentia dc virtutes morales, corporis & sortunae bonis anteponendae sunt, utpote in ipsam beatitudinem proxime tanquam mare bonoruinquentes. Vt autem mare ipsum fluuiis omnibus quos excipit sic beatitudo ipsa etiam prudentiae, & virtutibus ceteris longe prior, & antiquior habenda est. μ
Descriptio sitimini boni ex adiunctis, ut cum ait nihil extra eius amplitudinem relictum esse, item beneficium esse largientis omnia Dei, atque ipsius largitoris quasi imaginem. Praeterea non in fortunae rota, non corporis viribus, aut specie, sed mente ipsa collocari, quae sola in mortalis corpore senescente magis magisque inluminatur atque essio- rescit,quia nihil terrenum habet aut concretum, sed e caelo iplo in corporis velum, ceu roris gutta in flores, defluit. Quod Aristoteles idem c. m. lib. ii. de ortu animalium dixit, A νοί ---ἰ λq, υἰ λιον G- λίνον id est , mentem Iolam ex materia non emergere, verum extrinsecus eam superuenire, solamque in homine participem esse diuinitatis. Cui non distia milem Aristotelis sententiam expositimus, etiam die antegresso ex c.M lib. H.de arte dicendi. Est igitur quidem,ut diximus,etuta beata Praemium diuinum & caeleste, siue ut Aristoteles ipse locutus est c. ix. lib. 1. ad Nicom. λόσας. Sed
tamen haec ita diuidi solent, ultimum illud vitae praemiti vel acquiri st dio industriaque mentis humanae, vel nihil aliud esse, quam proseetiam
a Dei largitate beneficium, sine ulla corporis aut animi nostri contentione. De priore illo genere, nempe quod usu & consuetudine procreatur, in hoc poemate auctori potis lunum sermo est.
Orationis suae penicillo depingit sedem Beatitudinis politicae, locatam in media ciuitate Ueri,in mole illa siue puluino ex marmore. Qui sedem tribus columnis fulciri atque sustentari ait, ita ut columnae illae significationem habeant triplicis boni, spectantis ad ultimum bonum. Triplex autem illud bonorum genus, diuitiae & honores, valetudo, prudentia. Diuitias & honores declarat species illa columnae ex pennis inauratis ac purtureis contextae: valetudinem refert columna vitrea: prudentiam vero columna ex adamante Elido ac fulgenti formata. Omnia conuenientissime. Nam&pecuniae de gloriae bonum pluma leuius
54쪽
leuius est,& valetudo quasi vitrea fracta, vel fragilis: sola prudentiae columna vi nulla fortunae labefactari potest, celetisque columnis,ut valetudinis & pecuniae conuulsis aut eversis, unius tamen prudentiae vi totum illud politicae Beatitudinis aedificium sustentari potest.
Ante occupatio est,occurrens dubitationi. Si enim pecunia & valetudo columnae sunt beatitudinis, non sane expetenda videtur plumea illa & vitrea felicitas. Sed occurrit sapienter, & docet Aristoteles, non depinsi hoc sermone Dei beatitudinem, cuius pars nulla fortunae telis exposita sit: sed illam quae in homines cadere, & conuenire potest. Huius autem etsi habitus ac status ipse interior mutari non potest 5 conuellia fortuna, tamen ei ornamenta quaedam externa S opportunitates praeclare agendi eripiuntur interdum. Quocirca intelligi necesse est actione virtutis, homines eatenus beatos de bonis omnibus so-rentes fieri, quoad naturae humanae conditio capere potest illam se licitatem , ut disputauit etiam olim Aristoteles cap. X. lib. i. ad Ni
Pergit de triplici hoc genere boni explicare, atque ostendere quantum Prudentiae splendor antistet valetudini de pecuniae. Nam ut Prudentiae radio virtutes, sic splendore virtutum pecuniam ac valetudinem inlustrari necesse est. Atque ut olim docuit Aristoteles c. xui. lib. v I ad Nicomach. sine prudentiae luce, & quasi oculo nullam existere in animis proprie virtutem: sic nisi cum virtute socientur pecunia & valetudo, in bonis improprie numerantur. Quod nunc pereleganti comparatione ante oculos idem proponit Aristoteles. Vt enim corpus, inquit, animi regentis ac moderantis auxilio viget ac vivit: sic Prudentia ceteraeque Virtutes,animum ipsum a contagione sensuum, d omni turpitudinis offensione tuentur, atque essiciunt ut homines diutius ac certius frui possint pecunia, valetudine, forma,gratia siue amicis,atque id enus aliis, quae tandem volubilitate fortunae aut lapsu temporum de-orescunt. DENI UTI LENΤVM.
Declarat corali j similitudine ita esse ut dixit, nempe radiis Prudentiae stabiliora & diuturniora fieri etiam bona corporis & fortunae. Vt enim coralium tenerum & molle ipsa naturae suae conditione, tamen radiis Solis perfusum lapidescit:perinde pecunia, valetudo, & id genus alia,per se leuia, incerta, momentanea suntduce autem Prudentiae, firma, certa, stabilia essiciuntur.De corali j lapidescentis ingenio, Diosco rides c. cxxxix. lib. v. Ouidius lib. 1v. Metamorph. Interpres Pindari ad Nemea, Oda VII.
55쪽
ET ARCENT A MOLLI LEVITATE ANIMUM.
Aliam adiungit prudentiae & virtutis laudem. Illa tanquam Achillis arma esse, quibus tecti& muniti animi, nullis fortunae telis, nulla temporum permutatione, de sede sua,& statu dimoueantur. Hanc pharum esse, qua praelucente in vitae infesto & ancipiti cursu, mentem quasi ii uim adpellimus in portum vitae beatae, storentis ac felicis, omni malo .
rum genere vacantis,omni bonorum copia circumquentis. HvC ITAQUE UT FACILE S.
Virtutem ac Prudentiam esse dixit comitem ac ducem itineris recti ad summam selicitatem. Nuc Reginae pollicetur, se die sequenti oste surum, qua in parte ciuitatis, Prudentiae illius & virtutum tecta inuenienda sint,&quemadmodum illis opposita sint domicilia vitiorum. Tecta enim virtutum esse in viis quinque directis ac luminosis, quae a portis ciuitatis pertinent ad sedem Beatitudinis: vitiorum autem latitibula esse in vallibus quinque illis depressis & caliginosis. Praeterea duplicem esse in Veri ciuitate aerem, quoru ille purus, tenuis, luminosus: hic autem crassus & concretus. Sic autem esse duos animi nostri adpetitus,unum expertem rationis, in parte animi inseriore, concupiscente, irascente: alterum vero compote rationis, in parte superiore siue mete, scilicet voluntatem siue βουληαν,&consultationem, siue βούλευω. Nam recte siue cum ratione adpetimus, vel sine deliberatione,vel deliberato. Cuius rei mentionem etiam fecit Aristoteles c.xi. lib. Hi .de anima,& c. xui. lib. i. ad Nicom.&planissime D.Thomas partis 1. Quaest. xxc. dcxxci. Nemesius c. xxx m. de natura hominis. Non disssimilis autem Vt gilij ratio esse videtur in vi. sineidis duplicem acrem effingentis, Vnum
Largior hic aether campos m lumine vestis Purpureo Alterum Tartari. Stat ferrea turris ad auras. De quibus auris pia nissime Papinius lib. 11.Thebaidis.
Ire vetunt nubes, m turbidus implicat aer. SIC ET LUCE DIEM.
Pereleganter utrumque animi adpetitum expressi, permutatione temporis,sive ut a Cesorino in lib. de die natali dicitur, disicivilis, in t nebras oc lucem. Vt enim die appropinquante noctis tenebras dissipari necesse est, sic adpetitus inferioris, nempe irastendi & concupiscendi caligo depellitur, luce adpetitus superioris sue voluntatis & consuli tionis . contraque inserior ille adpetitus inobscurat saepe consilium ecrationem, perinde ut noctis caligo inquit Aristoteles hoc ipso tempore nobis lucem eripi finemque adseri dicendi
56쪽
GENERA VIRTVTvM, NEMPE ACTIONIS
ET COGNITIONI s , DIsTINGvVNTUR, ET DE
virtute actionis siue morali docetur, nempe mediam esse inter vitiorum extrema.
A M tagit aetherios impellare Lucifer ignes, Carperis , albam suo fraecurrere Regi, Cum Sophia pater in caelum sua lumina tollens, m=ta facit pius, aque sevo capit omina Sole. Phoebe aecus mundi, caeliqsoliq. volupta Perpetua fons lucis ades, tua lumina nobis Praefer, ab Eois veniens, m littore rubro, AEtherius tibi natura calor insitus ille, Adsidue cuius genitali semine farta Parturiunt maria oe terra. Tu luce coruscas Nativa, de fonte tui nudi' omnia lucentaviccipiunt: aliter nostro de pectore lucentis Virtutes, non nativa sed tempore ugua sita, cor studio vigilandi in rebus honestis. Te sitne caligas mens nubila, te sine Ueri Vestigare vias, est semina spargere ventis.
Tu potes ingenerare animo Virtutis amorem, Qui languet sine luce tua, Eq. calore. Namq. tua Lurans face terras, aequom, caelan Omniaq.exponens magni miracula mundi, c d Verum ceu voce vocas, in atria Solis
Assius inuitas, felicis praemia vita Solus qui donare potest. Tu limite cali Semper agens medio geminos subfra iugales, Dumneq. te ad Boream solito sublimiore res, Aut mage quam par est properas decliuis in Austrum,ns . te cohibes Tropicorum scammate utrinquet ,
Ire doces medio Virtutis tramite mentes,
Ut procul auersa vitiorum finibus imis
57쪽
Etssummis, fugiant cacas caligine sedes. Ad te nunc G I NA meus se flectere sermo Incipit. Haec modo qua memoraui stlendida nobis Sol exempla mouer: noster quoq. sensim eodem Vortatur, mediumq. etiam iubet ipsa ferire Nostri acies oculi. cam si pertendere in orbem Fixa velit Solis rutilantem pupula , caecis Ultro se tenebris damnauerit: σ viceversi,' ζ'arcere qui tetro longa caligine mersus, jucundo itur non unquam lumine Solis, O arur paulatim acie sc flamine nullo
OH ut nimio adfectus, animi quoq. lucida virtus, Deficit. Aut veluti medius tepet inter aquarum Frigora, caeleste . ignes, agitabilis aer: Limites c medio es, inter contraria virtus. Virtutum quoq. te vitiorum signa docebo. Hac duo seunt, nullis unquam fallentia rebus, Feste madens DOLOR, circum a melle VOLUPActibus incumbens alacer, qui gaudet honestis, Possidet huic animi virtus penetrale . idem
Si dolor, huic vapido vitium seb pectore oscit.
Aut modicis gaudet mensis, tenuiq. paratu,
uem procul a Paphia castris, Jurcoq. cubili
Uita iuuae, virtus huic temperar intima, nomen Cui das temperies: contra ic vivere, cuius contri π q. animum malὸ torquis amaro, Aduersi stupet hic vii aut impellitur oestro. Vasse voluptates, atq. hos REG t NA dolores Sitnificant ritui, per lucida strata viarum, Infima Virtutum hac lambentes atria in urbe.
Sed plures falseus dolor aut fucata Voluptas Decipit, σ medio Virtutum a limite valles Transuersos agit in piceas. Hoc scire saluti est Sisirimen. Viij facies blandisi a Siren,
Ore voluptates primo Jeciosa nitentes Ostentat: crucios a tergo sua dolores Ingerit: ar contra Virim satis asser a primo Eo aditu, morsusique aliquos habet ante-dolorum, Fine voluptates, quas nec dulcedine vincito ectar ambrosia. Hoc etiam di imine risu Sunt aby dulces primum, dehinc torquet amaron
58쪽
BAR T. DELBEN. q. latex idem contra gustamine primo
ringit amar iis, dulcis sed sine sabuas.
Sed neq. virtutum quiqui profitentur amorem, Omnes tangit amor: simulant pars plera, disertis Hrdua laudantes virtutum culmina verbis, si ut laudentur, vera quia laudis egeni falseam inhiant, implentq. aures popularibus auris, Fuca sq. ρetunt inopes Virtutis, honores,
Nec Prodesse aliis quarunt, sed vana praeesse Ambitio subigit: veluti custodis in uno si grege sint oues, facto agmine capra
Prosiliunt, celeresi. ovibus praecurrere certam a.
Pastor in extremum saepe illas reiicit agmen, V . tamen referunt sese. Tam dira cupido Dignis posteriore loco, est innam priori Iustitia aut sterie laruati , aut Restigionis omine, lucra inhiant, mellem socialiter auris Argentiq. metunt. Haec Elis inchra Virtus,
Haecistis est summa boni e Veliora sciunt. Et celebrant, factis hed deteriora Auuntur. Avitoga sit palmam vident, pico Duris
Gesta um variis rerum,iusti . triumphis Fulgus,promeritos qua vestit lata clientes virtus: τι contra vitium stet sordibus atrum,
viti ae in tunicis, fallacibi inlita fucis Passula sit quanquam: seu micae turpiter acta Pe res s ecies, oculo . incestat imago. Plurima pars tamen hac cupiunt vestirier, istos μί ros habitu , opul que patre .seueri Speram, elatoque si perbi vertice tollunt Asia supercita, Iunonem passibus aequanti:
Et quamquam vitio madeant intercute plures, ministicati tamen, ridentis inani
num sterisivi sani recte, atq. beati, Munt sibi gratanturque, Phreneticus olim Res uis ut medicum, quia sum te fanior, inquit. Resti valetudo est animi tutelaq. Virtus. Auersitamen hac, audent iteraresalutem: Acrapiunt, qualem non semper cautus VI es M peruad Scylla propius confinia nauimem eos socios ubi sex male perdidit, omnes
59쪽
Semeliore nota, remoq. armi . valentes.
Talia peccanti visum dictare colorentactuu potis, aut culpam praetexere Quinctilianust Libera diuino cum sit concessa voluntas Munere, O e multis electio callida, lumen consita dubia per caeca crepusula vitae. rtibus instructi, his, opem e glare valemus Digna in huiusce urbis tectis adyti . locari. Hoc Rr sIN A tibi parser, crastina Phasii Cum radiis lampas totum patefecerit orben D: Nam caeli adituus nunc claudit Vester Ohmum ,
o ec mihi fas quidquam fari sine lumine Solis.
NVNC ad Solem ipsum oratione couersa pereleganter diei ortum exprimit Aristoteles. In qua descriptione duae ponuntur quasi
notae propriae Solis: claritas nempe lucis, & calor, quae res ut a Solis unius ac eiusdem vi naturaque fluunt , sic animi humani virtus est duplex,una quae in actione consistit, altera quae in cognitione de scientia. Cum luce igitur Solis nunc Aristoteles conseri vitam , cuius finis cognitio est siummae veritatis, hoc est Dei: cum calore autem Solis vutam acti 'ni seruientem cuius finis felicitas communis siue politica. It que definitione sic eam declarauit Aristoteles c. VII. lib. t. ad Nicomachum,& c.vit. lib. x. actionem esse animi, mentem a virtute optima.
Nunc a dissimili ostendit inter Solis proprietates, & animi virtutes interesse, quod illae Soli a natura ingeneratae sunt:nobis autem virtutes industria & usu quaerendae sunt,etsi naturae vi magis minusue ad eas sumus propens. Quae disputatio est Aristotelis c. i. lib. u.& c. xm. lib.vi. ad Nicom. Itaque nunc Solis auxilio opus sibi esse ait Aristoteles ad felicia talis utriusque inuestigationem: ciuilis siue agentis, &solitariae, siue cotemplantis. Quemadmodum autem Solis radij sint duces ad politicae felicitatis cumulum, ipse paulo post dicturus est. Nunc autem ostedit Solis clarissimam lucem, quasi instrumetum esse adipiscendae illius felicitatis, quae posita est in rerum inspectione. Copia enim suae lucis
late longeque in omnes naturae partes susa, oculis nostris exhibet caelum, maria, terras, & quicquid horum ambitu continetur. Harum autem omnium rerum inspectione diligenti, via sternitur ad cognitionem veritatis. Itaque hac etiam ratione Sola Physicis mens mundi atque temperatio nominari potuit, ut a Cic. lib.vi.de Repub.Plinio c. vi. lib. u.
Plutarcho in lib. de facie in orbe Lunae, & Cleanthe apud Laertium.
60쪽
Ammiano Marcel. lib. xxi. Iul. Firmico c. iv. lib. 1. Etiam Heraclitus Solem veritatis inuestigationi auxilio esse cum dicere vellet, obscure illud ac more suo enuntiauit, quod est apud Plutarchum in lib.de animalium prudentia Εἰ μὴ ηλοιὼ, ἰυpe in αν τὴν: Ni Sol exstitisset , nox fui et: noctem geminam, opinor intelligens, oculorum nocte siue caecitatem, ac mentis noctem siue ignorationem.Tangit autem quoque auctor vestigium illud quasi aliqua suspicio Aristoteli, de vero de uno Deo , & a quo felicitas dictum dieii. 5 m.
Nunc de felicitate politica siue actuosa docere pergit, quemadmodum scilicet hanc petentibus etiam via pramaonstretur a Sole. Qui cum in orbe signifero conuertitur, extra metas suas,& quasi cancellos nunquam egrediens sed mediam regionem cassi semper obtinens,exemplo suo docere videtur homines, medium in actionibus feriendum esse, ita ut a vitiosis extremis quasi pestiferis & nocentibus refugiamus , ad eundem modum quo ipse, hinc, Austri extremum pruina rigens, declinat, inde scptem stellas Gnde horrifer Aquilonis stridor, gelidas molitur nives, Geminos autem adfraena iugales, auctor dixit,ut interpres Sophoclis in Aiacem, Solis currum iunctum esse ait duobus equis candidis, quorum ille Lampon, hic Phaethon: aut geminos dixit valde similes: & sic geminietsi quatuor sint, ut soliti numerari,
NAM SI PERTENDERE IN ORBEM.Aliud simile, quo nihil, sic enim loqui licet, idoneius. Nam ut acies
oculorum exstinFuitur tam illis, qui Solem acriter oculis intuetur, qualis, qui diutissime in tenebris, ut carcere aut spe aliquo detenti su runt: sic animi nimia elatione aut depressione, virtutis lumen exstingui necesse est. De oculorum autem illa mediocritate Aristoteles problem.
xxix. Partis xxx l. c. i. lib.V.de ortu animalium. Lucret. lib. 1 v. Avae v ELUTI MEDIUS.
Locum & regionem virtutis terminari duobus repugnantium inter se vitiorum extremis,alia comparatione docet non minus clara & illii. stri,quam illa fuit superior. Nam ut aeris natura tepida, inter aquae frigus de ignis ardorem interiecta media est: sic habitus virtutis medius inter extrema vitiorum est, quorum alterum excedit mediocritatem,alte. tum est infra modum,ut Aristoteles ipse copiosius declarauit, c. 1 c. lib. 1i. ad Nicona. PEque igitur extremum virum q. nocet,unde veriverbium vetus Auc Λή ἰσότος extremitates, aequalitates. Vt inedia & voratrina, aeque utraque iugulat. Disserit ea de re Ioann. Cassan. c. xvi. Collat. ii. Faustus Episcop.c. xv H.lib. i. de lib. arbitr. At de virtutibus vetus vetustum illud prouerbium esse ex philosophorum scholis, testis locuples
Dionysius lib. tix. narrans de C.Marcio Coriolano Eoo , inquit,