장음표시 사용
81쪽
BAR T. DELBEN. Flebilis, insancta qui dum persis ere certaῬLege Pudicitia, resu η. incesta nouerca Vota stra, illius mali ferali occidit arte , Turbaris distractus equis: dehinc Virbius esse
Carpit, σ aeterno mactari Diuus honore P.
Restitit haec fatus sapiens, vocemq. repressi, At roseo facies Regina offusa colore es
n/da purpureo ut niueum violauerit obos quis ebur, vel mixta rosis ut lilia vernant, Candida puniceis,suauisterfusa rubore P. I a etenim iuxtim se picta in imagine Udit, Et comitra geminas, quarum altera fluminis iami nera e H. usti, late dominantis alumna, Antiquo illorum de stemmare creta, leone
Muraso viridi quibus arma insignia bustenta. Dum Regina sua sustensa in imaginis heret Ad lectis, ata. hic orasti quoq. pina mariti Vestigare oculis pergit. Nusia exstas imago Illius hic, inquit Sapiens, nec quaerere frustra Hanc insiste, larer vallis regione propinquAE,
Et sta a seria est, qui plurima Lusiit, Ustriae.
Nec plures opus est, Veneris iam visere porro ui domitas habuere faces: lustremus G illos Sobria qui sicca peregerunt tempora mi AH.epulis, doni . modum posuere lari, Et ventrem sibi non ventri submittere se
Frudentes, temere nihil indulsere saliuae, Parva sita affectas recreantia corpore vires.
Addice candenti Pylius de marmore icessor Trimus in his,potuitleuiterqui tempora longa Ferre irauissem, , mensa quia mar me parua pontentus, paruoque epulans facilique parasu, Fecit Mi sano si bi mens in corpore fana, Et validi starent animoque Cr corpore nerui, Ergo senex Vracos sana plus robore mentis Duit, Iliacas molimine subruit arces Ingeny mage, quam ferro expugnauit Ochi es. Hunc etiam flecta qui Rex Lacedaemonis olim
Sobrius siccus, ciues quoq. vivere paruo Contentos docuit , cultu . horrescere molles,
Uiuerer ut fortisub pectore mascula Virtus. I iij
82쪽
me Epaminondas, patris quo sospite sospes
Gloria, exstincto patria decus occidit via. En saluum ut praefert clypeum, vocemq. videtur
Mittere, SIC MORIENS, inquit, MODO NASCOR AMIG.
Paupere tecto idem tuguri, cultuq. beatus, Fluxa leues animas capientia munera, semper Fallacis contemsit herae , paret q. loquendi,
Tro re pauca solens fari ,sed plurima scire, Et gerere. His dictis, sero iam vestere pausanta Fecit Aristoteles, cernens Hyperione la o Linus ad Hesterium, biiugos succedere Ocinis.
EG R E s s v s cum Regina eiusque comitatu ex Timiditatis palatio, Aristoteles, in clivum ascendit, ubi domicilium est Temperantiae, constructum marmore partim candido, quale Parium, partim roseo, quale Porphyrites marmor AEgyptium, quod rubere ait Plinius c. vii. lib. xxxvi. Duae praeterea statuae s uni ad portam ipsam vestibuli positae, sustinentes utrinque fornicem siuς arcum. Quarum illa ex iaspide rubenti est, qualis purpurea iaspis apud Plinium c. rix. lib. xxxvi. Haec autem e Pario marmore candore ins igni. Prior illa palath Temperam tiae materia & statua, nempe rosea, valetudinis integrae significationem habet, cuius nota esse consueuit coloris bonitas, tanquam rosia in ore purpurascens: posterior est indicium castitatis. Ac valetudinis quidem statua, coronata cedro est,&amaranto: nam haec durare possiant , de quasi valere diutillime Castitatis autem statua serto ex oleae myrtique ramulis implicato, redimita est. Non temere. Nam de Castitate nunc Aristoteli sermo est, non tam illa virginali, quam ea quae nuptiarum Minatrimonii propria est. Est autem oliua castitati amica, itaque sacra
Minervae: Myrtus vero arbor est Veneris. Arbores autem hae, cognati ne quas naturae,quam συμ- θε tota Graeci Vocant, aristissime tenentur, ut
άκρεμονων ἐς ελα-. Quod Latine interpretor. Na m radices eam implicari ait Androtio, Cr myrti ramulos inter oleae ramos di quasi tabulata,inrepere. C
sociatis igitur oleae Myrtique ramis, castitas maritalis aptissime cor nata est, in qua & pudicitiae N Veneri locus est. Valetudinis autem &pudicitiae statuis ornatum est Temperantiae limen, ut primo statim adspectu planum fieret, abstinentia in cibis, sobrietate in potionibus, de pudicitia siue castitate, integram valetudinem & florentem diutissime conservari. Easque laudes qui habent, his viridis & honorata contingit
83쪽
Palatium Temperantiar. Statua Temperantiae cum corona ex amaranto &. vitice. Essigies Bacclii vincti&adligati, nota Temperantiae refrenantis voluptates saliuar. Venus & Cupido vincti, nota Temperantiae coercentis libidi
Cedrus arbor,nota durationis & valetudinis. Vitex siue αννοι, itota castitatis. Aristoteles.
Regina Margarita,Galliae regis F. Sabaudiae principis coniux.
84쪽
senectus:contraque,ut inquit M. Cicero libidinose m intemperans adolescentia, fimum corpus tradit senectuti.
Te erantiam virtutem esse ait praestantissimam. Est enim haec virtus conservatrix prudentiae, eaque dignitas in ipso nomine signiscatur. Dicta enim a Graecis temperantia σως&rem, innquam G m. ταυest construans prudentiam,vtest apua Aristotelem ipsum cap. v. lib. vi. ad Nicom. Eaque mente Plato in Cratylo id est temperantiam, esse dixit o D, - ς κήους, siue construationem prudentiae: Et Iamblichus eam ex Homeri sententia esse ait, quasi μαι --, siue saluam incolumem prudentiam. Et Hierax philosophus eandem esse ait πυπ-σω ρίου τῆς φυν ως, id est, custodiam S constemationem prudentiae.
Et interpres Euripidi in Hippolytum, hanc ait essem tonῆ 6 n ἰμω
νεναι, siue qua construamus ment . Stobaeus sermone x xxvii. CINGIT EI MYRTO PAPHIA,&c.
Oliva castitatis amica, tantopere quidem ut a scriptoribus rei rusti,cae eroditum sit, laetius eam prouenire ac uberiorem fieri, si pueri, &puellae castae quotannis baccam eius legerint. Sic enim a Florentino commemoratum est in Geoponicis lib.ix.& repetitum a Palladio Rutilio Tit. vi. lib. .dere rust .Myrtus autem arbor Veneris, Pausanias in
id est, Ros moe Murtum essestirpes Vmeri sacras,proprieque attinere ad n tionem pulchritudinis &c. Eademque Seruius ad H. Georg.& Eneid.v.
SED ET HIC VEs TALI sCHEMATE VIRTVS.
In area ipse simulacrum sedet Temperanti specie, figuraq. virginis vestalis, sed coronatae floreo serto, & dextra lychnum tenens', laeua agnum. Haec enim Virtus florentes seruat, lucemque rationis puriorem dc castos ac pudicos facit. Ergo & sedet a dextra eius Bacchus vinclis constrictu s,alaeua Venus & Cupido. Ipsius vero Temperantiae sedem
opacant cedrus & vitex. Cedrus nota durationis incorruptae, ut respopulariter nota est:vitex autem castitatis & Pudicitiae, nam reprimere crediturVenerem. Dioscorides cap .cxxxvi. lib. I.Plinius cap. ix. lib.xxiv. A lian. de animalib. c. xxvI. lib.ix. Etymologista in P, m. Hinc etiam vitici nomen Graece,Vt αγνος diceretur. SED PLURIMA IN I PsIS PORTICIBUS. Paucis nunc Aristoteles temperantiae vim exprimit, eiusque materiam declarat, nempe illam versari in voluptatibus iis refrenandis, quae vel ex sapore vel tactu percipiuntur. His enim voluptatibus deleniti atque corrupti, proprie dicuntur intemperantes. Causam expressit Arti' stoteles Probi. ii.&vri. Pariis xxv x. nimirum, quia, inquit, adtrectatio,& corporis titillationes,cum bestiis homini magis communes, quam
85쪽
ullo alio sensu perceptae voluptates. Harum igitur voluptatum genus nunc infamat Aristoteles, ac docet quibus propter earum operam ma lis, homines constictentur. Nam & mentis aciem, & rationis rectae siue prudentiae lumen praestinguunt,3c famae vulnus infligunt, de inertiae mancipatos homines tenent,& ad incitas,ut aiunt, siue angustias rei familiaris,& mendicitatem deductit,& ut paucis multa complectamur, hominem exuere cogunt ex homine, siue homines tanquam Circaea potione, conuertunt in belluas. Praesertim autem illae quae percipiuntur tactu voluptates, nocentes ac pestiferae sunt, hominemque de gradumentis deiectum, deprimunt infra tardae languidaeque pecudis condicionem, ut non minus sanctequam ornate & copiose demonstrauit
Lactantius Firmianus c. xx m. lib. VI. NEC VERO EFFIGIEs TANTUM.
Non temperantes, solum sed dc aliarum virtutum compotes in hoc Temperantiae palatio esse ait,innuens omnium de anim i de mentis, sue&actionis de cognitionis virtutum quasi solum ac fundamentum esse
Temperantiam. HOC PAGAsAEA VIDEN ' ALCESTIS IN AGMINE.
Ingressus iam Aristoteles cum Regina in palatium Tcmperatiae, pergit porro ei demonstrare statuas illorum qui pudice ac pudenter vitam egerunt. Qualis Admetus olim Thessaliae rex, eiusque coniux Alcestis, quae nemine ciuium ac ne parentibus quidem ipsis pro salute principis ad mortem sese offerentibus, ipsa id ultro expetivit. De quo argumento tragedia exstat Euripidi, de narrauit Ioannes TZetZes historia Liai. Chiliad. ti. Sed refellit haec omnia Palaephatus.
Altera statua est Penelopae, cuius pudorem ac pudicitiam, dc Homerus, S: omnes deinde Homeri vestigiis ingressi poetae, mirificis in caelulaudibus extulerunt. Longissime tamen ab his δiuersa interpres Theocriti narrauit in eclogam via. dc Seruius in ecl. Virgilij H. Acro in epist. H. a quibus non dissentit M. Cicero, qui lib. ia.de nat. Deor. ex Mercurij cu Penelopa congressu natu esse ait Pana,Idemque a Plutarcho attingitur lib. de inter oraculorum Iulianus etiam Caesar in epistola ad CallixenasΠηνελοπ ,inquit, μον ο -ν γ Api thia id est, Penelopam paene ab omnib.laudatam quasi amantistimam viri.va, siue paenedixit, no nescius, multos huic de castitate Penelopes opinioni reclamare. Et L. Seneca epist. xx clx. quasi rem dubiam potuit plenam q. contro-u ersiae. Quid inquiris, inquit,an Penelope impudica fuerit,an verba seculosiuo
dedent Plane autem quas omnium procorii amica potius, quam cuius quam inimica fuerit,eam inrisit auctor,siue auctores illi potius, obsco ni carminis, quod Virgilij Maronis castissimo poemati tanquam regiis tectis pulcherrime caelaus 6 laqueatis cloaca, subiugitur. Pausanras quo'. in Arcadicis siue lib. rix. traditum esse ait a Mantineis, Vlyxena cum is a Troia reuertisset, Penelopae nunciu remisisse, quod suspecta esset nomine adulterii. Ital Lacedaemonem eam reuertisse, ac inde Mantinea v
86쪽
nisse, ubi & e vita excessierit. Et Lycophron in Alexandra sic Penelo pana depingit.
Viros σ impotens, exhauriet domum. Quem in locum adnotauit interpres Isiacius, Durin Samium in scruptis reliquis te, Penelopen ita in procos omnes piam fuisse, ut illi fratres eius essent, ipsa omnium soror.Sed pergamus sane ad alia, neque cogamus poetas quasi ad iuratos iudices,pro testimonio verum dicere.
Ait non esse in eis dem sedibus aut resione Temperantiae Vlyxem, sed in valle tenebrosa Intemperantiae: respiciens eo, quod Vlyxem Calypsonis & Circae, aliarumque amoribus poetae infamarunt, ut patebit die sequenti.
Artemisia coniux Mausoli, quem Cariae terrae regem fuisse aiunt, melius quam alij Satrapam, siue magni regis praesectum, ut patet oratione Demosth. de Rhodiorum libertate,& commentario in eam Vlpiani. Haec viro exstincto, prae magnitudine desiderij cum offa eius &cineres contusa in puluerem, & aquae indita sic tanquam sitiens obbibisset: sepulchrum praeterea vel fanum ei fecit tanta magnificentia &sumtu,ut inter opera orbis terrae prodigiosa numeretur. Hoc ita multi narrarunt,ut indiligentia videri possit in re tam vulgari esse diligentem. Illud non alienum fuerit paucis adiungere,quod a Graecis nonnullis ut Theopompo apud Suidam, proditum est,& tangit quoq. Geographus lib.xiv. Artemisiam magnitudine moeroris consectam & luctu, coni buisse. AT HIPPOLYTI SE ITUR,&C. Hippolytus itagni castitate, filius Thesei Atheniensium regis, cum decreuisset nunquam se Venere vlla contaminare, ac nouerca deinde complexum eius amore inflammata peteret, constantissime recusauit. Atque hoc etiam argumento, in manibus est tragaedia Euripidi Graeca Hippolytus coronatus,& Latina item alia L. Senecae. Persimilis de ad lescentis Commini j castitate, apud Plutarch. narratio est in Parallelis
Cum auctor in palatio Temperantiae dignum Reginae pro singulari eius ac perpetua totius vitae castitate locum assignare vellet, inter atine eius de aetatis insigni castitate Heroinas, Aristotele tris dictis conticuisse ait,quoniam hoc ipso tempore in atrio illo,Regina paene vivam ac spirantem oris sui adspexit imaginem,& prae modestia erubuit. Est autem
haec illa Reginae imago,quam a principio libri auctor dixit a Zeuxide,
87쪽
pingendi ac diuinandi artifice in atrio Temperantiae depictam fuisse, in eaque Reginam ab Aristotele agnitam esse, cum primum ad veri ciuitatem adpropinquauit, ut intromitteretur. ET COMITEs GEMINAS.
Intelligi vult comites Reginae puellas honestissimis familiis natas, quibus cum Regina plurimum delectaretur, eas potissmum ex omni suo comitatu socias tunc sibi adiunxit, huiusce ad virtutem ac beatitudinem profectionis. Harum altera Philiberta Sc Velia, filia Marchionis Camerae: altera Petri Tornaboni filia, quam habet in matrimonio Iulianus D E L B EN E, eques ordinis D. Maurici j &Lazari, filius auctoris huiusce operis.
Virtutum laudatio & vitiorum reprehensio, poeticae pene propria est materies, ut ex Aristotelis lib. de poetica licet intelligi, de oratione Maxinai Tyrij, qua laudauit poeticam. Quare cum auctor Temperantiae nomine complures aetatis suae homines non ficte aut fallaciter, sed vere sapienterque dilaudauerit,nunc quoniam in ipsa veri ciuitate constitutus est, in qua non modo falsi aliquid proserre, sed etiam veri vel tantillum silentio dissimulare scelus nefarium est, ignoscent aequi lect res, si aperte palamque & libere nonnullos qui memoria ipsius non ca stissime vixerunt a Temperantiae castris exclusit, non men ercle contumeliae causa, sed quoniam ita lex oreris quaedam ab eo suscepti, post re videbatur. Hisce auctor iucunde sane,quasi illud in Acris olim praeconis voce usurpatu in dixit, Exesto, de a Temperantiae sedibus ablegauit cos,in vallem Intemperantiae, perinde ut pastor ille apud Theocritum .Ecl. i. Venerem ipsam a tuguriolo, regno suo, longe abesse iubet gentium, Abi, inquit, in Idam, abi in complexus Anchisee.
Esm mn, A τόπιν. Itaque inducitur nunc Aristo teles admo nens Reginam, ne frustra multam operam ponere velit in requirenda
sui viri Emanuelis Philiberti imagine. In palatio enim illam depictam esse Intemperantiae, propter imaginem Vlyxis,ut die sequenti patebit.
Positis multorum exemplis, qui donastas habuerunt libidines nunc Aristoteles de statuis adiungit eorum qui parce, abstinenter sobrieque vixerunt,ut Nestor ille trificii sine &dulciori loquus dictus a Poeta Nae A.Gel. uio. De huius enim frusalitate, non dissiculter coniectura fieri po w ih test ex his quae Homerus Iliad. lib xi. narrauit,ubi ancilla Nestoris He camede, Arsinoi filia, mensam ei adponit, non epulis exquisitissimis exstructam . sed modico & pertenui adparatu. Hic enim epulatarum ei adpositarum quasi index ab Homero describitur. Coenae
88쪽
capiti nomen debentia caepe. Accessit favus mellis, & panis. O mensam regalem, qualem nunc sit, non dicam, munifici gregario, sed Asseri aut caprimulgo adpon res, vitam sibi prae tanta victus parsimonia & asperitate, vitalem non esse proquiritaretur. Sed Nestori tamen ea victus moderatio ac tenuitas , ut inquit iam Aristoteles, & vitam diutissime propagauit,& mentis aciem ita indidit acrem, ut ipse consiliis suis citius quam Achilles armis,Troiam cepisse videatur, sapiensique apud Homerum Agamemnonis exclamatio sit optantis decem, ut ipse loquitur, συμ- φνας, id est eonsiliarios Nestoris haud dissimiles, breui enim futurum ut talium virorum consiliis, Troia exscinderetur.
Lycurgus non ipse tantum frugi ac sobrius, sed Lacedemoniis etiam suis auctor vitae sobriae & frugalis. Acres autem siue acriter imtelligentes abstemij, ut Lycurgus ille alter Thraciae rex. De quo Virg.
Attingit Spinthari Tarentini hominis dictum illud commemora bile,de Thebano Epaminonda Graeciae facile principe, qui cum ei usus
minem in omni vita sibi videre contigisse hominem, qui O' plura sciret, ct pauciora loqueretur. Sic enim a Plutarcho expressiam est in lib. de genio Socratis, & lib. de ratione audiendi. De frugalitate autem Epamino dae, & voluntaria paupertate, Plutarchus in Pelopida narrauit, & mul ta in lib. de genio socratis, ta in apophlegmatis Epaminondae. AEmilius item Probus in vita eius. AElianus in variis cap. v. lib. v. Ioannes Grammaticus historia cccxLvi. Chili ad x.& alij sexcenti, quos rece sere omnes ambitiosum potius quam Vtile aut elegans videretur.
R A N T I A. INM EBAT vetuli Iurgens Muroni cubile Non inuisa miri, Solem de more precari Carpit Aristoteles.Sol, dixit, lucida mundi Temperies, tua nunc si alias optabilis Q uanta
Praevia lux nobis. Vallem lustrare scelesiam iredimur ,sedes ubi blurcas ipsa locauit,
89쪽
77BAR T. DELBEN. Squassent0. Intemperies se iactat in aula. Sic ait, vastis nebularum vellere opertae, Transii in aduersum limen, dehinc ordine pandis Singula Regina, Sole inradiante parumper, Et re gente omnes latebrosa in valle recessus. Ecce forum primo etenales limine merces sequit, habens Veneris, variasique cupedinis artes, Inlecebria . omnes, fucos, mangonia formae, Fercula regifico luxu, carchesia Bacchi
estiri oe ambrosita seummi Iouis amula Ῥostes
ornati Veneri . rosa, Bacia'. corymbis. Addice buenti hanc aram de marmore: passens Hic In temperies stetit, illi dexter Iacchus, Nebri desuccinctus, redimitin tempora serto Ex hederis, thyrsoq. nitens ,sua pocula misce Aligera laeua Veneris puer, oscula fgit. In faciem e giati omnes pallore virentem, Mi soliti Venus vinum quos regit, in omnesese Artus se insinuans languore oppre itinerti. Umbram arae hinc faciunt platanus genialis, Ginde Vertice baccibero Veneri gratisi a M reus. a te pedes illis prostrata in limine primo Recta, nefas, Rario est, pedibus quam proterit omne vulgus in hac penerrans ste tecta furenter: at illi Saulus insultant, quos ardens purpura vesit, Diuitia quibus, oe faciendi impune potestas Luidlibet,adsidue tacito sub pectore dictant, urima, qua feri Rationis formula rectae,
Et prohibet turpi reuocans a limine virtus. Sic fatus Senior monuit penetrare volentes Reginam comites: Tremere hanc in limine vestris
Erilem pedibus sit cautio, dixi ultra virdua sustens vestigia ponite gressu.I q. aditu primi superato liminis, ingens
Porticus a laeua, dextra inremeabilis error, Ei Labyrinthaea caecum vertigine tectum,
Jursis patuit. Trius hoc lustrabimus inquit, Sius Aristoteles, teriti penetrale dolosi. En Labyrintheis non est inflexibus illis,
Daedaleo veluti Minois carcere taurus
Agmina sed volucripercussit arundine pectus
90쪽
2uorum cum Amor. Valet aucupis arte Cupido. aptataura auceps,amussique retia tendens:
Aut pedicis fallit, visciue volumine tectis Tangit arundinibi sed in hanc magis exserit aris, Corporis egregi, si qua, oer praediuite penna
Uellere consticua est, oe versicoloribis alis: Sic amor es. Humili non tam de plebe gregales aptare cir capere immit,quam murice auro Fulgentes proceres. Haec isti maxima praeda est. Ille viden ZTroiam vi caperes qui maior trides Venerat, est captis saua Brraeidis aura, uuam domino rapuit struam malesani Mobisti. Ut gremio mentum mentemq. fouentis amica Deposuit; fortis Veneri, contendere dictis Strenuus inacidae belli in certamina segnis. Tarte alia furit Aiacides ,stoliati amica, Et sedet ante rates,proiectis cassis basia Flebilis ,-cithara strepitu flatur amorem
Sicuti cornuto victin certamine taur*,
Formosa iunice piger postquam excidit, abdit Se tisebris moerens, O sela per auia fertur. Nec procul hinc Circa fruitur, dare cautus Amori Uulpio Sisphides ludum , sester . alieni Cultor agri, proprium sine cultu deserit artium, Et furit, interea dum sicca sbria curas Penelopea domi: versi mice fila Solis inolida male dasso, fert sacra secerdos Vultivaga Veneri,scisse. indulger Ubis,
Extremoque sui satiatos nectare amoris,
Vertit in ora Dum, Cr turpi grunnire begit Conclussos in hara. Sic olim pastor Vt esstui sapiens populi, mutata est sorte Fubulcus Impu in Veneris coenum, prouoluere reo Sic gaudent se deinde Mes ut corpi olentis
Ob aena cupiunt mersare voragine lama.
ne sed O dubites Labyrinthi quale recessis Interiore illud θαπι inlatabile, pigra
Stant zbi circum aura, . ticea caligine caelum,
Lise neque nunc, prater Iclitum rutilantia Phoebi Ora Dum penerrare diem potuere, sed horres Sic media Db luce, velut nox incubet alis