De mundo dissertatio Andreae Spagnii florentini e Societate Jesu

151쪽

134. IV. Ad Mundum pertinent quotquot suerunt & sint homines, quorum unusquisque possidet principium illud cogitandi

quo operationes suas, vel politicas vel civiles vel militares vel literarias dirigit, intendens finem, observans medi, ex ea oligens Mapplicans , quae opportuna vidit . Sed principium istud cogitandi nequit esse a fortuito atomorum concursu; Nam imprimis illud nou componitur eX materia, aut ex hujus modificatione aliqua , ut alibi demonstratur : deinde quis unquam dixit operationes heroum,quotquot suerunt in quavis arte aut scientia, suisse fortuitas'Τandem ne ipsi quidem obiicientes patiuntur se contemni, quasi haec dicant cassi , de blaterent incogitanter . 13s. V. Effectus dependentes a motu fortuito ,& include

te; in sua essentia continuam agitationem ctiam minimarum partium , ut earum , quae sunt in corporibus omanicis animalium atque plantarum , repugnat esse frequentes, constantes, & uniformes ; Nam motus fortuitus hoc omnia attributa a suo conceptu

excludit. Fortuna , inquit Tullius χ) amita parietatis e Iam cara reserit: & Galenus, 3 Propidentiae arti omnino commaritam esse debet , quod casu G formiso Ν - Atqui in hac rerum uni, versitate dantur effectus includentes in sua essentia continuam agitationem etiam minimarum partium , qui sint frequentes , constantes, & uniformes : ergo repugnat illos esse a motu fortuito . Hoc argumento usus jam est Boetius dicens, Non tam cersus naturae ordo procederet, nec Iam dispositos motus locis, tempα λ

δus, e cientia, spatiis, quaUtaribus expilaearet, nisi unus esset,

qui has mutationum parie ates , manent i e disponeret. Eodem utuntur etiam Paulus Segneri Jacobus Riccati σ), dc Form yus ). Illud brevi comprehendit Bussierius 83 in hac propositione , quod continet inuisas disserentes partes , quae eo pirant insectas, qui regulariser redeum, nequis est effectus cactus , sedes essectus entis intelligentis , quam propositionem ipse numerat

152쪽

formitas apparet primo in tota hac rerum adspectabilium congerie , quae a tot jam saeculis teste historia est eadem ; Octo enim vel decem Stellae, inquit Jaque lotius i , quae olim apparuerunt,& deinde evanuerunt, sunt minimae quaedam in Coelis luariati nes a paucis Observabiles, quae sortasse etiam constantes quidam effectus sitiat juxta illos,qui conjiciunt esse Cometas a remotioribus Caeli partibus ad proximiores nobis redeuntes. Secundo constantia S uniformitas se prodit in motu partium hyjusMundi grandiorum, ut corporum caelestium; Nam pro quovis tempore praedici accurate possunt appulsus atque reditus caelestium corporum

ad haec vel illa Caeli puncta: Σ Defectisnes Solis Lunae , di

cebat iam a suis temporibus Tullius, cognitae prsedictaeque in omne 'serum sempus, quae, quamae, quando futurae sint. Atque cuiri, motus isti Planetarum sint circa Solem cum tali in ipsum tendentia , quae sequitur sensibiliter rationem inversam quadrati distantiarum , quas singuli habent a Sole, ex qua tamquam neces.sariae consequentiae habentur quadrata temporum periodicorum, quae in iisdem deprehenduntur, in ratione cubi illarum distanti rum, & areae aequales, radio a Sole ad illos ducto aequalibus temporibus descriptae , bene cum Cheyne 3 , & Derhamo 4 , qui in hoc copiosus est, sic arguitur . Si quis septem vel plures talos millies projiciens numerum senarium semel aut bis obtineret, possemus quidem dicere, id illi evenisse casu , sed si semper

senarium obtineret, concluderemus illum habere artem , qua a id facit, vel talem esse naturam illorum talorum, ut necessariose debeant obvertere ex parte senarii. Hoc antecedens est evidens , ut jure Cardinalis Ptolomaeus numeret inter axiomata

hanc propositionem , Es impossibile , quod siquis Bomo contri

nuo per centum annos projiceret Drauiso talos , semper idem nume, rus in omni jam exseret: ergo a pari, cum Omnes Planetae prae- seserant eamdem attractionem a tot jam annorum millibus nobis notis, dicendum est nullum in hoc intervenire casum , sed artificium alicujus cause , vel attractionem istam pertinere ad

153쪽

II 8 D E MUNDO.naturam; planetarum , dc esse ipsis essentialem ; sed hoc secundum non potest dici,quia essentialis ostenditur corporibus inertia, cum qua nota componitur esse ipsis essentialem, huiusmodi attractionem: ergadicendum est primum, non esse scilicet a casu. Tu, Ilus ex simili argumento,. quod eloquenter declaravit, conciu sit , I Haec cum cernimus , possumus ne dubisare , quin his praesit aIiquis pel efector deI moderator tanta operis , ct muneris 8 Et alibi . 1 eum impetum Caelia mirabili eum celiaritate moveri venique videamus . conflantistae consciemem picis Pudines annipersarias, dubitamus quin eaz non solum ratione flant sed etiam excellenti gradam dioinaque rinione ram vero alia quaedam natura , memis lo' rationis expers haec e cere potuis, quae non modo, uti flerent, ra-

ttione eguerunt , sed intelligi qualia sint, fine summa ratione non

possunt 3 Atque haec ille in ea, ita qua vixit Astronomiae infantia, quae neminem nondum docuerat de planetis secundari is, regulariter circa. primarios se revolventibus, α de motu ipso primariorum non. Qium circae Solem sed etiam circa sitos axes, dc de caeteris omnibus , quae post Neuvionum jam vulgata sunt, I 36.. Frequentiae tandem, constantia , & uniformitas effectuum. includentium essentialiter motum etiam minimarum partium apparet ita singulis. quibusvis speciebus animalium atque . plantarum . Hae enim in. temperamento , colore , sapore,. in vi-xibus medicinae inservientibus, in sermae soliorum florum , fructuum in proportione circa extensionem mensuram figuram S connexionem: inter se , in totae demum substantiali consormatione. tum externa' , tum internae suarum partium sunt per unive iam terram, etsi climatum tam divei Erum,. eaedem, ac ex historia. M aliis monumentis: novimus, fuisset praeteritis iaculis.. Ita nec ullus unquam. a. vitibus decerpsit nisi uvas, nec a quercubus aliud quam glandes, nec e sata tritica videmus quotannis aliud vegetabile pullulare, quam triticum . inod siqui olimcrediderunt de di- ctit M unt dari metamorphoses tritici in lolium,&lolii intriticum, , α unius plantae iii aliam, ex accuratis iam multorum observationi bus in inter alios Valliseerit in epistola ac Christianum: Marti- uellum, quam magna ex parte refert Fortunatus a Baiixia ca), con-

154쪽

sunt erroris , nati vclex praeconcepta Cpinione , vel ex oscitatione in observando, vel ex nimia credulitate . Similiter quae nunc sunt animalia vivi para nunquam novimus fuisse ovi para , aut vice vel sa : nec ab ovibus, aut alio quadrii pede unquam nata sinat ova , nec ab ovis oves, aut aliud terrestre quadrupes ': sed omne animal semper generavit animal, quod tandem praesesert structuram generanti similem. Atque si sit ex illis, quae nunc videmus ad unum sui statum pervenire per varias metalnorphoses, ut accidit in papilionibus , non aliter novimus iam olim se habuisse , dc si rastra optamus aut timemus , ne in posterum alia via res contingat. Sin autem ex iis sit, quae certo in loco vivunt , vel certis cibis pascuntur, Nnnquam alibi visa sunt, quam in

iisdem sibi assignatis quasi regionibus. Ita campe, quae rodit folia

salicum, nulli bi invenitur assidere eidem mensae cum illa , suae vescitur brassica , nec curculiones proprii frumento unquam generantur in leguminibus, nec tineae pannorum habitant in plantis. Quid quod animalia illa , quae suis recens natis debent cibum quaerere vel parare , paucos solum singulis vicibus constanter generant, quia aliter nimis grave esset multos alere contra id ,

quod accidit in gallinis , phasianis , perdi cibus , aliisque , quae copiosa possunt simul prole abundare , quia haec statim ab ortu apta est per se ipsa ad cibum sumendum , Sc quaerendum per

apertos campos , ubi copiosam annonam in diversis seminibus, de omnis genoris insectis comparatam sibi invenit a provido Creatore , ita ut unica genitorum cura sit pullos tuos ducere ad meliores cibos, vel illos, dum vescuntur, custodire . Non raro autem videremus in rerum generatione vicissitudines toto generedi ei Ias, semel dato , quod ex sertuito atomorum motu illae aliquando extiterint, ut Lucretius post Epicurum citatum a Lambino in ejus commentario ausis est dicerer semper enim habere

tur materia fortuito mota , eadem stilicet causa , vi cujus si m omnibu' rebus

Omne genus nasci posset a nil femine egeret:

E mare . . homines, e terra posset oriri Squammigera- genus potueres; edi erumpere C Armenta , inque alicleeades , genus omne ferorum

155쪽

I43 DE MUNDO

Incerto partu culto ac defuga teneret:

Nee fructus isdem arboribM consare solerent ,

Sed mutarentur : ferre omnes omnia possent Quae ipsius verba quam opportune in hanc rem cadunt, tam importune ille usurpat ad concludendam nullam esse vim, quae ex nihilo possit aliquid efficere . a 3 . Aliter idem argumentum cum Mauro I sic proponitur . Quod est contra essentias rerum est metaphysice impossibile , sed est contra essentiam casus, illum operari ordinato modo , quo operatur causa intelligens: ergo est metaphysice impossibile casum operari ordinato modo , quo operatur caussa intelligens rΑt lui Mundus, & quae in ipsis accidunt , sunt effectus ordinati ,& quales fierent a causa intelligente: ergo metaphysice impossibile est Mundum . & quae in ipse continuo accidunt, fieri a casu . Hoc pacto Athei illi, qui volunt materiam non Elum aeternam esse , sed etiam a se ipsa mobilem, nihil adhuc proficiunt, ut Deum non esse suadeant. Etiamsi enim impossibilia illorum , principia permittantur, nihilominus per sistam materiam de ipsius motum sine aliqua mente dirigente impossibile metaphysice est , ut extiterit haec Mundi machina.

Objectiones contra impossibilitatem Mundi per casAm.

a 38. DRimo obiicitur. Si Mundum hunc hon esse a casu evi-α dens fieret Philosephis , primus non fuisset Anaxagoras , qui docuerit illum non factum a casu. Atqui Τullius testatur primum fuisse Anaxagoram , qui id docuerit: ergo rResp. cone. GaI. ct nego minatassius enim tantummodo dicit Anaxagoram fuisse primum, qui Mundi formationem tribuerit Deo. De quo tamen multi citati a Jo. Christophoro Wolfio illum expostulant tamquam de contradictione, quippe in eadem

pagina scribit, maletem dixisse aquam esse initium rerum, Deum

156쪽

autem mentem , quae ex aqua cuncta fingeret; S deinde descendens ad Anaxagoram , qui post Thaletem suit, hunc primum dicit , quI volueris es menIis infinitae Mundum designatum at De confestum . De aliis ut Platone i) , Aristotele ab , & Laertio 3) , qui citantur idem narrare de Anaxagora, alii viderint. Dici fortasse potest , illos significare Anaxagoram primum fuisse , qui ex prolata docuit Mundum esse opus mentis infinitae, quod alii vel supposiverunt evidens, vel tribuerunt menti quidem ,

sed non infinitae: nunquam vero casui. 39. II. Objicitus . Inveniuntur non raro lapilli & gemmae, in quibus nulla arte & mero casu expressa apparent elegantissime diversa corpora naturalia, ut flores, frondes, rami, vultus, manus, aut aliae partes corporis vel humani vel alicujus bruti: Nec quidem haec rara sunt ; Nam tria horum genera numeralitur , scilicet lapides en Ubi , hoc est picti, lithographi , hoc est figurati, & tithotomi , hoc est incisi, quorum singulis assi. gnat Jo. M. de Turre quinque primarias species quae sub se

habent plures species infimas, iis apud Authores distinctas notis ac nominibus, quae statim indicant, cujus corporis sint imago . Ita lapides uranomo hi audiunt, qui corpus aliquod caeleste, anthropomorphi , qui humanum , HIIomorphi, qui plantam re- . praesentant. Frequentius in Achate hi naturae lusiis observantur . qui proinde pro variis figuris , quas repraesentat, varia nomina sortitur , quae ex eodem authore sunt h. ec. Achates techn morphos, si characteres, vel figuras mathematicas habeat: Achates uranomorphos . si Stellas vel Lunae phases: Coral -echates si ramos corallorum: Achates potomo bor ,vel Dendrachates, si arbusta aut arbores: Achates , si animalia: & determinate Lagites , si caput leporis , de ma Mores , si palum hum : Achates tandem Amhro morphoscii homines. Iluc etiani pertinet marmor dictum Florentinum , in quo observantur virgulta arbores cryptae montes aedificia . I is addi potest celabris imago spumae circa os equi facta, coloribus projectis in tabulam a

pictore irato, quia frustra circa illam jamdiu laboraverat, ut

157쪽

et a D E MUNDO.

narrat PIutarchus cI . Addi rursus possunt diversae Crystalligationes , coagulationes in sermam plantarum & arboimm , quae casu eveniunt chymicis miscentibus inter se divelfas substantias heterogeneas- Solent hae appellari vegetationes Philosophicae:& in particulari dicuntur Salinae, si fiant cum Salibus: metallicae vero, si cum metallis, in quibus celebres sunt multorum scriptis, praecipue Hombergii Σ , & Lemerit Junioris in cum-mentariis Academiae scientiarum Parisiensis, aliae quae fiunt, per Argentum & Ferrum , & dicuntur Arbor Dianae, & arbor Martis : ergo non est nemoraliter quidem impossibile , existere opus aliquod elegans ex Qrtuito atomorum motu . Et etiamsi in hac nostra terra artificia omnia perfecte expolita videamus habere pro siti cauta dostos artifices, fieri tamen potest, ut in aliis corporibus caelestibus, Jove aut Saturno, aut alio quovis, sint haec&similia his opera , sinet: ullo artificio persectissime a stlo casu

facta. - . '

I4o. Respondet primo objecto Ludovicus Barbieri permittendo dari lapillos aliquos, qui cara imaginem alicujus obiecti sifficienter distinctam praeseserant, negans hinc in serri

omnia, quaecunque' idemus propemodum infinita hunc Mundum componentia Iam apte inter si connexa , esse similiter a cassi Sed negandum revera illud est adaequate , cilicet tum quantum ad castim , qui auctor dicitur illarum imaginum quarumcumque quae in meris lapidibus inveniuntur a tum quantum ad distinctionem, quae dicitur esse in huiusmodi imaginibus. Nam quod pertinet ad primum, semel quod hujusinodi lapides figurati constituant species aliquas, jam habetur in illis quaedam determinata

figura , eaque constans, quae proinde casum excludit, & repeti debet a naturae legibus mechanicis, Ec immechanicis, quae etsi a nobis non cognoscantur, attamen admitti necesse est ,quemadmodum has non negamus in produetione verorum arborum &animalium , quamvis ne in his quidem nobis illae innotescant . Quod vero periinet ad elegantiam talium imaginum, id jam olim negavit Magalottus , qui Amstes ata collectionem quamdam , Bujusmodi ut ita dicam naturae miraculorum Cum viderit, Pro

158쪽

fitetur, se nihil in illis vidisse ia . quod elegans revera dici pos

set, dc ne umbram . quidem aliquando obstruasse se earum imaginum , quas alii dicebant clarissime se intueri r nec dissimili modo circa haec visa credit rem se habere , ac circa Enitum campanarum , quem unusquisque pro suo, libito interpretatur . .

Idem pariter sentiunt Pluche Σὶ & Jacobus Riccati ca) comparantes has imagines illis, quas sibi aliqui videntur videre in

nebulis. Comparari etiam possunt naturalibus illis 1 certorum liquorum congelationibuς, in quibus cum aliqui dixerint contemplatos se fuisse diversarum rerum elegantes picturas Robertus Boyle ex suis repetitis experimentis cunclusit, in Tentamine physico de experimentis , quae non succedunn, i Ilas, non haberi, nisi in imaginatione observatorum . Ipse obieetus de Turre post enumeratos, de descriptos hujusmodi lapides concludit, putandum non esse inveniri accurate delineatas imagines rerum , a quibus , nomen acceperunζ,. sed eam. tantum cum iis similitudinem , quae a uti ab imaginatione saepe clare tu ris pidemus quae natura: tantum rudisex adumsradix ia14 i. Quod si magines frondium ramorum animalium unanimi plurium consensu censeantur esse in illis. lapidibus non is, est dubitandum: illas habere originem a verisi ramis, frondibus. .. animalibus ,. quae vel sus impressibnem in materia limosae nondum ita lapidem durata relup erutar, ver jam olim lapidis natu ram contraxerunt. Ea enim physicae pars,. quae Miheralogia dicitur , non solum novic iam data hujusi di concretiones, sed proptet illarum multitudinem coactae fuit illas diridere in plura genera haec in plures species , Ita unum ex his generibus juxta citatum de Turre est vegetabile lapidosum , cujus prima spocles comple tur petrificationes, v emtabilium: secunda ebrum impressiones in lapidibus tertia eorum convertanes ita terram e quartae eortim commixtionem cum s.ccis mineralibus: quinta emrum reduetiones iii carbonem z sexta eorumi conservationem in

suo statu quast naturali . Illud etiam est , ut idem Auctisu in

159쪽

net, advertendum, quod oportet hujusinodi figuras attente examinare, antequam statuatur , artem omnem humanam ab illis abesse ; Nam, inquit i , si inter duo plana marmorea colloces chartam , in qua sint figurae quaevis depletae aut atramento, quod sesurum sit vitriolo , aut colore ituto in aqua ex vitriolo, sale marino , bitumine , & alumine cum aqua distillatis, Sc ne col res evaporent, obturatis cera rimis omnibus, illas recondas in loco

humido , invenies post mensem figuras easdem in tabulis expreGsas. Idcin facilius fit in Achate , quem, eodem reserente Σ constat infici coloribus pira libito diversis, pennicillo imbutosblutione argenti, vel bitauthi, vel auri. Hoc modo explicari posset celebris Achates anuli Regis Pyrrhi, in quo conspiciebantur Apollo,& novem circa ipsum Musie cum suis omnes insigni

bus, si credimus Plinio, qui de illo meminit o , ut sibi per fa

mam cognito.

142. Respondet secundo obiecto Plutarchus ipse, qui pluribus stultitiam eorum , qui quidquam sertunae tribuunt, d clarans , dicit , fortunae artificiosum facinus narratur , quod praeterea parum habet admirationis; Nam expressio spume equinae longe distat ab artificiosa imagine vultus alicuius , vel integri animalis. Quaenam est proportio , inquit Benedictus Pictetus 4 , inter si uinam equi factam semel intra plura saecula per temerariam projectionem non jam multorum colorum, sed unius, sortasse diligenter etiam jam ante praeparati, de structura , ius equi, & tot corporum organicorum specierum diversarum , & totius Mundi Respondetur tertio objecto , imprimis Adveisarios non asvertere , vegetationes philosephicas sic appellari per metaphoram desumptam ex quadam dumtaxat similitudine, quae in illis concretionibus habetur, cum figuris herbarum & plantarum. Caeterum longe illae distant ab uniformitate , structura organigatione elegantia, quae est in singulis herbarum partibus. Rursiis nihil in illis haberi sortuiti evidens est, cum ad artem quamdam redactae sint hujusmodi vegetationes, quoniam illae constanter

160쪽

habentur , quoties quis teneat rationem illam operandi, quam Authores praescribunt, & cx ipsis brevi exponit Jo. de Turre i . Quare quemadmodum quando aqua erumpens e salientibus cingitur diversas figuras aut stellarum , aut cyathi repraesentare , nemo dicit illas esse ex casta, ita ne haec quidem vegetationis similitudo dici fortuita potest, nisi ab eo, qui per abusum motanis fortuitum dicat illud , cujus causam explicare non potest , etsi intelligat illam adesse in legibus naturae, nobis partim notis, partim ignotis

Respondetur quarto objecto , quod omissa Impossibilitate

supra demonstrata huiusmodi operum , quae ordinem in suis partibus habeant, per sortuitum motum, ex hoc ipi, quod in nostra hac terra haec casus vis non appareat , inserri debet nulli bi vim hanc illi inesse ; Nam hic primum deberent apparere per Vim hujusmodi casus perseistae picturae hominum , equorum , & exe cituum , quoniam, materia . hujus terrae ostendit se pati ex casitates motione sis ut juxta adversarios concrescat in veros homines, equos, exercitus. ν143. III. Objicitur . Ex ordine & utilitate rerum non insertum res primo fasstas esse cum intentione talis ordinis, de talis utilitatis , si hic ordo & utilitas sit post ipsam rerum existentiam ex industria hominum: Atqui ordo in partibus Mundi , S singularum utilitas potest esse post ipsam rerum existentiam ex indu stria hominum . Ita in montibus inveniuntur aliquando scopuli ita dispositi, ut illis utantur homines tamquam gradibus ad altius ascendendum , & alibi inveniuntur naturales cavernae, quae receptaculum viatoribus tribuunt in improvisis tempestatibus, quin possit quis jure inferre , ea ad hujusmodi usus facta fuisse , cum inferatur selum ea, postquam jam fuerunt, adhiberi ab homi- nibus ad praedictos usus: ergo ex ordine rerum hujus Mundi. earumque utilitate non infertur res primo faetis esse cum intentione talis ordinis, & utilitatis: ergo si hoc non infertur, jam possunt eruefacta fortuito materiae motu .. - Resp. conc. nego misorem proponuntur, sunt quidem de quodam ordine, dc usu aliquarum rerum arbitrario , neque enim negatur homini datam esse vini ordinandi