De mundo dissertatio Andreae Spagnii florentini e Societate Jesu

371쪽

ctionem dicit, 1 Num hominis es ratione mentis ea, qua in ho- ninibus infirmitatis, calamita is visiorum nonnunquam Issimo-

nia sunt, regulae instar adsciscere , ex qua Dei gloria OP maje-sas metienda μῖ

Antecedens permittitur, non vero conceditur , quia si ,dum dicitur Principi non convenire, implicare se in negotiis minimis , intelligatur illum non debere esse illicitum de minimis

seu bonis seu malis , etiamsi probe illi nota sint , falsum diei noverant etiam Ethnici Philo λphi, ut Cotta , qui apud Tullium Stoicis simile quid objicientibus reponit , ca) sod es Ue t Reges enim si scientes praetermistant, magna culpa ejis is Deo ne euusatio quidem es inscientiae. im immo rogat Lessius, 3 si Principum, qui non curet quomodo lubriti in sua prinsentia ev eo pectu se gerant, quid dicant , quid agant, an leges servent an Molent, honorem an comumeliam ingeram: &erit, qui putet Deum in cuius praesentia omnia geruntur, dictisfactis & cogitatis hominum non tangi Τ32 I. Instant I. Longe major est distantia inter homines &Deum , ac inter muscas, sermicas, insecta , Regem : 4

Omnes gentei quasi non sim , sic sunt coram eo , quasi nibitrem

inane reputatae sunt et . Sed ex eo quod inter insecta de Regem tanta detur distantia,Rex laudabiliter non curat illorum insectorum motus .& operationes : ergo ex eo , quod tanto major, quin immo infinita distantia detur inter Deum & homines , Deus laudabiliter itest non curare homines , eorumque Operationes . Resp. eon. ma, o dis. min. Non curat Rex laudabiliter insecta illa praecise ex ratione allata , nego min. non curat ex ea ratione , prout praesupponit has alias praeterea , scilicet Regem non creasse illa,nec leges illis dedisse,nec ipsum esse nisi limitatae intelligentiar-virtutis, conc. min. Ο nego conlegam . Distimctio continet evidentem disparilitatem inter Regem illum non curantem insecta , de Deum curantem homines, dc omnes crea turas quascunque -

372쪽

Instant II. Apostolus negat Deum habere curam de bobus. 1 Numquid de bobus sura es Deο ὶ adeoque a pari negat hoc de quibusvis iumentis, S a sortiori de insectis . . Resp. di astu Ω- , negat de bobus illam curam , qua

habet de nobis , quos dirigit etiam in vitam aeternam , concedo τnegat omnem curam etiam, quae pertinet ad illorum conservatio inein , nego. Neque enim discipulus contradicit Magistiti suo ,

Christo Domino , cujus sunt illa . Σ Respicite Mutilia Caeli ,

quonism non serunt , neque metum, neque congregans in horrea

Pater seser Caelestis pasit ilia. Instant Ill. S. Hieronymus dicit, ) Absurdum es ad hoσDei deducere maiestatem , ut sciat per momenta fletuis , quot πώ cantur culices, quorve moriantur : quanti pisces in aqua natem,. σε qui de mivoribus majorum praedae cedere debeant. Resp. Cum Auctore notae , quae in hunc locum habetur in editione Veronensi , seu Vallarsii, operum hujus S. Doctoris τNemo hunc Hieroumi locum aut erroris non arguis , aut nilisur finiorem infenseum interpretari . Nobis unDersum comet

xium .tendentibus suismet verbis purgari S. Domrem posse uberroris suspicione persuasum est; neque enim Empliciter Dei providentiam ad minima quaeque deduci negat, Ied e sedem rationi bilium , quam irrarionubiitum providentiam esse , quae sunt verba iplius S. Doctoris, quae paulo post subjiciuntur. Addo-Magistro s-entiarum aliam quam eruit ex iis de objectis verbis, scilicet non esse Deest,ibuendam providentiam, quae per diverses remporum momenta cognoscat , sicui per paris momenta quaedam desiiunI , quaedam incipiunt . Ali m rursus non omittam, quam Estius cum aliis tribuit, hae a S .Hierotivmo s ex aliorum visione scribi, quo sibi in eoismentariis esse non im frequens, ite fetieIur. Est tandem alia, quae Boucatio 6 visa est non improbabilis, quod nolit S Doctor . demonstrari Providentiam apud pusillos per vermes & culices , & viliores creaturas . Iaa. IV. Obiicitur. Si Providentia Dei se extendit ad sin-

373쪽

gula , impius est , qui in causis civilibus recurrit ad testes , rotiolies , & methodum consuetam judiciorum , sed debet recurrere ad sortes ; Nam Deus curans singula non suffragibitur aueteri non habenti jus. Impii simi liter. sunt, qui in causis criminalibus alias vias Icnent, quam Duellum ; Nam ob eamdem causam debent pro certo habere Deum , qui justus est, ct habet de singulis providentiam, iron posse favere parti iniquae . Atqui homines non sunt impii agentos per Elitas iudiciorum methodos suas lites civiles criminales , nec recurrentes ad sortes &duellum : ergo Providentia Dei non se extendit ad singula . Resp nego maj. Nam imprimis Divina Providentia se extendit ad singula, modo tamen non aperto, ut supponit objectio dici ab illis, qui Catholice illam venerantur , sed occulto &nobis inscrutabili ε, Nam debet relinqui tot us Fidei. Rumus certum est imperari apertisti me in Scripturis , ut sequamur vias illas in judiciis, & abstineamus a duello . Haec igitur duo non sinat, neque possunt esse connexa , Deus habet de singulis Providentiam : ergo Deus favebit mihi in sortibus, & duello, sui apro me stat ius . Malebranchius hanc Objectionem antiquam, tamquam novam sententiae suae demonstrationem,quam hae tandem plusquam aperte agnin it excludere Providentiam Dei ad singula , renovavit simul cum aliis, quae videri possunt radicitus evulsae ab Arnaldo i) , ad quem confidenter eas direxit in sua responsione ad ipsius librum de veris & falsis ideis, eumdem provocans ad ipsarum vim si fieri posset convellendam. Omitto alias obiectiones ductas ex iis , quae afferuntur contra Dei immensitatem . ac cognitionem etiam eorum , quae nobis libera

sunt, quia haec ibi dissolvuntur , ubi in particulari de hujusmodi attributis agitur.

Objectiones ex pane Mundi . - 313. DR1ino obiicitur. In Universb hoc rerum creatarum A systemate tum physico , tum morali multa sunt, quae

374쪽

PROPOSITIO VIII. . , si

abhorrent a Sapientia, Sanctitate , Justitia , & Bonitate Dei rergo si Deo tribuatur rerum omnium & singularum gubernatiosequitur , Deum accusandum vel ignorantiae, vel injustitiae , vel malevolentiae , vel impotentiae : ergo. Resp. nego antecedens, pro quo stadendo arguitur ab A versariis tum ex malis metaphysicis, tum ex physicis, tum ex moralibus , quae sunt in hac terra : praesertim ex miseriis, quae bonos, felicitate, quae malos plerunque in hac vita comitantur . Sed his supra β. jam satis responsum est , quibus

iterum meminero vitam praesentem datam esse ad comparandam felicitatem sempiternam . Hac habita prae oculis providentia , respiciente statum nostrum suturum , quam dicunt sirpernaturalem , cessat, inquit Suare Z i , admiratio in hac re, quae aliter inter mysteria occulta Divinae Sapientiae computabitur . Ceteris ejusdem generis argumentis cum alibi χ satisfecerim, hic tantum moneam contra similes objectiones , quae diversis modis , qua generalibus , qua particularibus , proponi possunt , valere

hanc generalem resiponsionem, neminem nisi temere posse accusare artificem alicujus .fystematis, ainquam in eo condendo peccavehit, nisi illud comprehendat, quod certe in nullum hominum cadit.

Systema enim Universi incomprehensibile nobis esse cum Eooke 3 ostenditur . I. ita certi sumus nullius nos iubstantiae, quae Universium componunt, ullam habere ideam adaequatam , ne illius quidem materiae & spiritus, quibus nos ipsi constamus: ergo sicuti sine cognitione, quae pertingat naturam rerum, quae aliquod systema componunt, non potest institui bona ipsius administratio; bona enim non est , quae non sit attemperata rerum naturis, ita ne judicare quidem de hac ipsa possumus administratione . II. Quia systema Universi est opus Sapientiae Divinae , quae infinita est , cuius proinde proprium est superare omnem sagacitatem creatam . etiare sicuti artificium huae anum juxta regulas artis accurate elaboratum laudatur ab iis, qui illud cognoscant, Z κ nec

375쪽

361 DE MUNDO.

nec cessat esse persectum k etsi quis rudis & insipiens temere censeat in aliquibus peccare, ita systeiana Universi,quanta Sapiens Sanctuin , Bonum , Justum sit, intelligit, qui majorem habeat nobis mortalibus intelligentiam. Qui illud vituperent in aliqua sui parte, comparat S. Augustinus homini, qui i su π miratum cernens, ut nibit ultra uniur tessellae modul Vis acies ejus paleat ambire , vituperat om miculati paciimenti unificem , velut ordina' rioni, ct compositionis ignarum , eo quod emblemata in unius pulebritudinis faciem coni; uentia simul cerni cuius rique nνn posAnt. Bene etiam Pictetus et fabricam Universi assimilat libre,

doctissime scripto , & singulas ejus partes , atque phaenomena charaeteribus librum illum componentibus . Atque sicuti characteres non iam separatim considerati, sed prout inter se conia xi sunt , sensum situm, qui admiretur , praeseserunt, ita phaenomena Mundi,non seorsim sed conjunctim inspecta, produnt Divinum Authorem . At mutuam hanc connexionem certe in hac vita naturaliter videre satis non possumus, sed expectandum est. dum illa in altera nobis reveletur , ubi certe in admirationem rapiemur Divinae in omnibus Sapientiae & Justitiae. III. Quia Mundus est machina , cujus paucae illae partes , quas possumus apprehendere , manifestant mutuam inter se comnexionem, & jure credere possumus, ab ejus Authore connexas etiam esse inter se ipsius partes omnes per eam aeternitatem , quam tempus labendo perpetuo explicabit . Quare ut de hoc systemate judicare possemus, opus esset cognitione compleetea- te omnia tempora , omnia entia , Omnes eu tus, quae Blius

Dei propria est. Profecto unusquisque conscius sibi est non sci- Ium infinitam hanc cognitionem in sie non esse, sta ne illam quidem , quae ad suimet statum pertinet , Nam certi quidem sumus ex Fide Catholsca,non prius partem nos fuisse hujus Mundi,quam geniti fuimus et Seposita autem revelatione ne hoc quidem iremus , cum extiterint ex primariis Philos his , qui statuerunt nos olim meliori in statu vixisse , dc huc detrusos esse in poenam peccatorum , quae in praecedenti statu admisimus. Coeli rursus sumus a Fide, nos semel natos, semel etiam morituros,sed quantum 1 Aug. de Oassili, I. num. a. 0 Ps Indissides relig. a. pH-ε.

376쪽

tum ad corpus, non vero quantum ad animam , quae non selum immortalis est , sed capax beatitatis, vel calamitatis sempiternae, prout in hac vita ossicia nobis praescripta in Deum & proximos & nos ipsbs fuerint a nobis impleta vel neglecta . Proinde qui Divinam Providentiam consideret, prout complem: tur' praesentis vitae tempus , & aeternitatem futurae, statim intelliget temerarios prorsus esse, qui de illa iudicant respicientes Qtum , quaedam phaenomena , quae ad tempus referuntur , & conducentiam ad finem aliquem expetibilem non manifestant. Sed etiamsi haec solum sibi quis obiiciat , nihilominus qui conscius est imbecillitatis mentis suae , ea pariter ad optimum finem credet a ,

Deo provisbre directa esse sapientissime , quandoquidem aliae multa sic disposita esse intuetur . Atque ut exemplo nuper allato insistam , quoniam systema huius Mundi comparari potest pluribus unius ejusdemque auctoris libris , quorum aliqui scripti sunt lingua vulgo nota, alii ea,quae paucis Elum eruditis cognita est, quemadmodum, si illos,quos intelligimus, legentes admiramur tamquam sapienter expositos, credimus etiam alios, quos legere non possumus esse sapienter cogitatos: ita cum in multis

huius Mundi phaenomenis fateamur,Deum se prodere sapientissimum , nisi prorsus iniqui erga Deum simus, credamus oportet, talem revera esse ut iis etiam , quorum utilitatem , & finem, nondum intelligimus IU. Quia si Mundus hic hon esset Incomprehensibilis. mia nus esset nobis accomodatus , qui conscii sumus & habere mentem satis limitatam in cognoscendo, ut proinde admiremur magis, quae minus intelligimus : & habere libertatem indifferentiae ad vitam in virtute vel vitiis traducendam , quae non haberet amplius locum , si virtutem semper felicitas, , vitium miseria comitaretur : & habere destinationem ad Bcatitudinem supernaturalem , quae respondeat meritis, quae ab ipsa Fide succum quodammodo trahunt ad sui augmentum . - ' 314. II. Objic. Is est rerum in Mundo cursus, ut qui astutius res novit ad suam fingere utilitatem : qui pecuniarum vim magnam & nervum helli conquirere & cumulare: qui numerosiore milite, majori copia apparatus, annonae, armorum sese instruere

377쪽

sis D E MUNDO.

1civerit, ilIe hoc ipi de bellis & sortuna potior sit : ergo Deus

Iron curat res humanas atque terrestres.

Resp. dis. amee. Eo modo se habent res huius Mundi , quando Deus sic velit, aut permittat ex sibi notis rationibus,

.conc. antec. secus nego antec. consesam . Conditionem propo sitam necessariam esse ad veritatem antecedentis evidens est , stadetur etiam , quia conatus omnes creaturarum irriti sunt ,

nisi Deus coeptis adspiret. Nonne vita hominum, & a1feetiones animae ipsbrum ab ipsis omnino dependent 8 Nonne pestis aut fames invadens reπionem aut exercitum, mors ducum in medio praelii , animi militum improvisb pavore correpti sepius quaevis consilia disturba iunt, & dissiparunt ZIII. O icitur. Si omnia essent ex Divina Providentia, non acciderent quotidie tot phaenomena, quorum nulla utilitas: Sed haec accidunt, ut cum pluvia decidit sit pra arenas, aut supra vias, aut supra mare , dum interea non cadit supra sata r

Resp. cone. m . nego minorem, quam exempla adducta non concludunt, I. quia male insertur nullam esse utilitatem , in aliquibus effectibus ex eo , quod illam nos non cognoscamus. a. quia determinate loquendo de exemplo pluviae objecto,perperam supponitur,illam unice destinatam esse in alimentum plantarum & seminum. Nam pluvia utiliter cadit etiam in vias, quia aliter nimis arefactae rimas facerent, & paulatim distat verentur , vel pulvere redundarent cum incommodo viatorum . Cadunt etiam in loca non sata, quia sontes debent ali de conser- 'ari. Cadunt supra mare , quia vel salsedinem temperare debent , vel alio modo utiles esse ad incolarum piscium , & ali rum rerum, quae in mari sint, conservationem . Caedunt denique tum in haec, tum in alia loca, quae illis non indigent, & etiam 3llis noceant, quia cum Deus velit credi a nobis ipsius Providentiam ad meritum nostrum , necesse est ut illam nobis nolit esse evidzntem; Nam Fides non est de evidentibus. Hae utilitates inanifestae sunt, aliae multae esse possunt nobis incognitae. Uide-xi pote si S. Augustinus i simili modo retundens antiqua inta, hanc obiectionem ex pluvia desumptam . Malebranchius novam

378쪽

quamdam explicationem huic aliisque similibus obieetionibus dedit juxta suum systema β. 3 i , in quo negat Deum habe re ih his de similibus voluntatem ullam particularem . Sed haec explicatio est absurda , de contraria Scripturiae , ex qua habemus, i quo ignis, grando, nix, glacus, spiritus procellarum s ciunt perbum ejus , nec illus praetereunt. Ejusdem falsitate pluribus oppugnat Arnaldus et in suis contra hoc Malebranchii

commentum reflexionibus.

31s. IV. obiicitur. Si Deus omnibus & singulis provideret, non delirueret ex improvisb id , quod jam perfecit, vel pene

perfecit, ut cum jam jam maturam messem stibita tempestate prosternit, aut malignis vaporibus corrumpit, vel terretem tu , inundatione . pestilentia, incendio florentibus civitatibus horri bilem infert vastitatem. Nam si homo , qui domum , vel aliud opus evertat, cum primum construxit, ostendit vel levitaten ta animi vel ignorantiam: ergo etiam Deus similiter accusaretur ,

si illi tribueretur similis destructio rerum post illarum jam perfectam constructionem.

Resp. Cum Arnaldo s) impugnante simile argumentum , propositum a Malebranchio, maj. est' probationem , cujus retorsio patefacit ipsius falsitatem , & est hujusmodi. Si homo prudens & fciens potest cum laude ex justis rationibus destruere id , quod antea construxit , & nolle jam , quod antea voluit: ergo a sertiori Deus sistentissimus id potest. Da hominem educatum in sylvis cum Brutis , qui urbem primo ingrediatur , in qua quia videt hic everti domum , & deinde iterum eamdemo aedificari, hodie in pratis studiose pasci gregem, cras vero eumdem mactari, hominem paulo ante incomptum, mox magnifice habitu magistratus indutum, censeat se inter leves & stultos homines versari, nonne stultus ipse idem est, qui ita censeat Z quo certe modo non faceret, siquas vident alii cives rationes, ipse quoque videret. Ita pariter minus sanae mentis est quicunque ignarus rationum Providentiae,audet ex iis, quae videt,quicquam minus illi conveniens inserre . De multis quidem innotescit nobis

379쪽

. DE MUNDO.

bis aliqua saltem ratio illarum destrue ionis, ut cum Iupus devorat ovem , & ovis herbas , quia scilicet una ex his creaturis est a Deo propter aliam , & ut at init corruptio unius est generatio at ei ius , utraque intenta a Creatore & Conservatore Mundi ad iplius pulchritudinem , cui hae quoque vicissitudines conferunt . De multis autem ignoramus in parriculari, quaenam sit haec ratio , sed in genere novimus, ut bene exponit S. Augustinus i , Deum omnia moderari tam sapienter, ut si nobis repraesentaretur tota harmonia ipsius gubernationis, non minus admi-iaremur haec omnia , quam qui Musicis delectatur , ad miretur aptam dispositionem variarum notarum, seu tonorum , quorum

alii aliis dissimiles necesse est sint. Quod vero pertinet ad vastitatem aliquorum locorum per inundationes, pestilentias , de similia tantum abest, ut ex his inseratur abesse Dei Providentiam , quin potius novum in iis argumentum pro illa habeatur, ut notat Picietus cr) ; Nam observantur ea procedere usque ad certos terminos , & non ultra , quos nisi Divina Providentia statueret , attenta illorum indole non haberent, de brevi totam terram destruerent. PRO-

380쪽

Finis ereationis Mundi per modiam caussae pel realiter , vel per modum nos rum cogitandi distinctae a Deo , spe ut rium FLnis cuins , per quem motus fuerit Deus ad sane creationem nullus esse potest per modum vero rationis , qua modo nos rointelligensi illam piauit , spe Finis quia , es Divina Boni ras: finis autem per modum termini , ad quem ordinata es

Mundi ereatio , sive finis cui, si sermo μὰ de fine mi omnium ultimo,es Guria Dei: F autem sermo fit de fine ei non Hii-

mo,sed immediato, totius quidem terrae cum omnibus; quae serilla sunt brutis animalibus ,-aliis specte diversis corporibus, non vero aliorum eorporum caelesium,es homo et singularum pero partium Mundi immediatus finis eri es ille , ad quem desinatae immediate fuerunt a suo Creatore , qui is multis clares manifesar. 316. DRopositio praesesert hoc nomen finis adhiberi in multi-r plici sensu . Et primo pro motivo acquirendi aliquod bonum , & definitur a Pol manno, i id , cujus obtinendi patia

eligitur medium: Hinc dicitur finis cujus : aliter & communius causa dicitur finalis . quia revera participat rationem causae , quae importat influxum in existentiam alterius ; Nam ut ait d*a - rez, 1 etsi hic finis sit ultimus in exequiitione, est tamen primus in intentione, in qua, hoc est in mente,habet esse reale, &vei e& realiter movet agens ad agendum: immo in moralibus itae. hic finis habet rationem caussae, ut ei conveniat eodem Suareae

observante 3 primatum supra ipsas caussas physicas , quae ex illo siumunt quasi primam rationem proncendi . In quo sen siu Socrates apud Platonem Σ dixit, selum finem nomen caussae mereri. Rursus finis usurpatur pro ea ratione aliquid volendi , quae nomen finis habet, quatenus est aliquod bonum per se appetibile , sed praescindit ab eo, quod hoc bonum possideatur vel ' deS