장음표시 사용
91쪽
quam vallum circa ipsa positum , quod Sole oriente aperitur ad illius calorem excipiendum , illo autem occidente clauditur ad inimicum frigus de noxium humorem repellendum. Pro tempore autem, quo jam persecta fuerint, aliis provisum est tutamentis specie diversis pro diversis plantarum generibus. Semina illa,
quae videmus non tam ad conservationem speciei, quam ad commune plerorumque viventium nutrimentum destinata , quodammodo prostant simplici tantummodo membrana involuta, atque haec dis isita sunt vel spicatim ut in frumento , vel umbellatim ut in foeniculo, vel jubatim ut in milio . illa vero, quae vel nullo modo vel minus necessaria sunt ad vitam, in penitioribus se ctuum partibus inveniuntur: δι alia quidem immersa sunt in materia pene liquida, quam delicata tunica constringit, cuiuGmodi sunt vinacei in acinis: alia involvuntur membrana, quae mollem continet materiam, & simul cartilagine operiuntur, ut grana mali punici: alia vestiuntur carnosa materia , quam cuticula coercet vel cartilago , ut illa pirorum & peponum: alia sunt triplici quasi sciito protecta , quippe habent circa se tenue quasi indusium, cui superposita est robusta testa,quae donec perseetionem suam acquirat, alitur putamine vel herbaceo, ut ita nucibus & amygdalis, vel carnoso, ut in persicis, olivis, aliis que baccis, vel ligneo, ut in pineis nucleis: alia corium dese dit , & simul erinacea crusta , ut in castanea : alia ordinatim disinsita sunt in siliquis, ut illa pisorum, fabarum, lentium , cacat, vainiliae: alia confiise congregata intra thecam , ut illa papaveris. Φ8s. Quid dicam de Ductibus, ct illorum constructione ,
Haec admirabilis ostenditur ex forma , saporibus , & duratione tam varia , quae in plerisque observantur. Suos habent fructus singulae anni tempestates. Uer sussicit abunde cerasos, prulia , ct mala armeniaca , quibus utpote destinatis ad subitum toleratae hyemis Elatium datum est tenue integumentum . .aestas profert ficus, pepones , mala persica . aliosque fructus plenos succo sitavissimo ad tumperandos temporis calores. Autumnus pyra , mala , uvas . Pro hyeme sunt alia pyra , ct alia mala , quorum medesta hoc tum tempore maturitatem acquirit, &rursus castaneas, de nuces, Sc amygdalas. Brutἐ
92쪽
86. Bruta utpote organizationis magis persectae , quam si iuplantae, structuram etiam internam ct externam offerunt magis admirandam . Externa piscium superficies contexta est e duris squammis concinne inter se connexis, quibus glutinis cujusdam tectorium superinductum est , qtiod. utpote aquas respuens non1blum illorum motum reddit faciliorem , sed etiam prohibet, ne aquae intra eorumdem substantiam penetrent, & vel per impo tunum frigus omnem in ipsa vitalem calorem extinguant , vel noxias qualitates sibi ingenitas illi communicent, quibus periculis certius praecavendis addita etiam est sub squamini si pellis quaedam non tenuis, ex oleosa constans & pingui maderia Hinc
fit, ut piscium caro suavis sit & salubris .' etsi in aquis creverit vel insipidis, quales sunt in fluminibus , vel salsis , amaris, &noxiis , quales in mari. Ubi inserius loquar de fine, quem Deus habuit in rerum consormatione, plura alia de piscibus huc etiam
87. In volucribus selae alae,instrumentum illis datum advo Iandum, diu occupare possunt Philosbphi mentem. Aliae enim ex quodam serico continuo , laevi , & diaphano constant, ut in m scis. Atque hae in illis duae tantum sunt, quae si quando pulvere aut humido grgventur , jacile ab ipsis ex utraque parte expoliuntur, & absterguntur pilosis cruribus,quasi totidem peniculis , HI apibus vero 'lae situr quatuor, ex quibus , quae propiores corpori , breviores et ram sitiat. Eaedem iri utrisque , ceu totidem laminae semper sunt tensae : in gryllis, sesum cum volant, adimitar flabelli explicantur: in scarabaeis sunt quasi ex vagina ed cendae r in papilionibus villis quibusdam tenuissimis cranteguntur , quos mici oscopium persuasit esse totidem plumas . qualum singulae e suis alveolis erumpuut, di alteis suprae alteras litant, & totam alam suis coloribus, artificiose variantibus4dini rabiliter depingunt. Aliae c0mpositae sunt ex tenui mombrana, quasi ex quodam molli panno, ut in Uespertilionibus di aliae ex pluribus partibus invicem connexis, ut in pennigeris . in quibus insignis est formae varietas, quoniam non imo omnes aves modo volant: sed hae semper prope selum , illaeimbpe nubes : hae quis si naves per aequor, uniformiter per aera, labuntur, illae nisu quo dam per iteratos saltus te projiciunt: hae non Variaut motum ,
93쪽
tii si quantum ad maiorem ,:vel minorem celeritatem in hanc vel illam partem, illae mutant cum lubet ex dire sto in circularem ex obliquo ad horizontem in pe pendicularem , & modo immotae in medio aere aequilibramin ., modo praecipites & saxo velociores deorsum sinuatur. . . 338. In terrestribus brutis quod primo occuraeit, est caput mille diversis modis consormatum omnium opportunissimis ad usum vitae cillis destinatae , & iii multis etiam contra extemas aggressiones armatum cornibus, ex quorum 'diversis formis, acutis, directis, inclinatis, an volutis, recurvis , perpolitis, nodo is , ramosis, rotundis , planis, brevibus , longis, plenis, vacuis
vidi olim in Philosophico Musaeo aggregatum satis copiosum . Est deinde mirumdem vestis spectabilis , qua nihil aptius ad
praesidium simul & ornamentum corporis illorum , utpote non
extrinsecus Ipsis imposita ή ised iisdem congenita , ' & composita pio singulis speciebus vel ex villis mollitanis, vel ex lana, de se, vel ex pilis adpetas, vel ex. spinis ' vel ex duro corio . Quoniam autem mnia bruta sunt dii gratiam hominum , ita etiam illorum pelles ; quibus aptandis ad diverses usus quam plurimi sunt mercatores & artifices in varias classes distributi, ut quivis intςlliget, qui vel paulimi reflectat ., .vel aliquem auctorem ut
8ρ. 4n ipsis inseciis, quae abhorremus negligimus concuticamus , quanta divinae sapientiae, & magnificentiae argumenta . Omni prout libet ex uno in alium locum transeunt, sed non omnia eodem modo. Sunt quae simpliciter labuntur, ut limaces: quae contractione unius partis, & alterius explicatione promoventur,
ut Iumbrici: quae se demittunt ex filo, cuius quasi glomerem iisse continent, ut aranei et quae saltant, ut locustae: quae volant, ut muscae: quae pedibus incedunt , ut scorpiones: quae saltu simul volatu de motu pedum valent, ut grylli. Asia pedes habent pro mole colararis breves, ut porcelliones: alia longos, ut culices: alia sex ex .his numerant, alia octo, alia multo plures, aliqua .usque . ad centum. Singula armis sibi aptis 'ad sui defensionem sunt instructa, . vel Iorica squam mosa , ut lacerti: vel erectis permium corpus pilis, ut erucae a vel forcipe, ut sormicae et vel acu-
94쪽
leo ut vespae, praeter dentes, aut quid aequivalens ad usum etia in vescendi, instrumentum omnibus commune. In ipsis etiam, quae minima sunt,per micros pium videntur ornatissima capita, pretiose vestes , depi alae', partes omnes varia pro singulis praeditae pulchritudine, non jam mutuo acceptae ab extrinseco , sed liberaliter concessae, i ipsisque ingenita a Divino artifice perdiversas gemmas, vittas, lemniscos, .lacinias, AEOronas ,, cristulas, qua aureas, qua rubras, qua caeruleasso. In omnibus, larulem animalibus occurrunt oculi ad minimum duo. Quod enim de Cyclopibus tam inter homines.
quam inter bruta meminerunt non Qtum Poetae , .sed etiam Plinius ci) , inter figmenta jam rejicitur. Sed de oculis hominum dicam aliquid in serius, nunc de illis brutorum . His carere talpas crediderunt iam Aristoteles, Plinius, de ex liis Alberius Magnus , & alii: at Galenus cΣ jam olim .de illis certiorem se reddiderat . in iisque haberi humorem vitreum crystallinum asfirmaverat, . de quo recentius Derhamus 3 certum se fecisse profitetur ope microscopii post repetitas dinctiones eorum globulorum, qui in capite talpae pro ipsius oculis ab aliis iam sumebantur . . Quoniam autem Oculorum munus est thservite vitae conservationi., quaerendo opportunam habitationem dc cibum ,
& cavendo pericula de insidias ita ut nullum inveniamus animal caecum,nisi illa quae hominum cura vel in pistrinis ad molas volvendas, vel ii, caveis ad venandum vel canendum conservantur, ideo plures etiam, quam duo oculi, dati quibusdam sunt. De Araneis illis , qui in muscis cibum sibi gratissimum in v
niunt , quem tamen aperta vi non Occultis rettum insidiis, qui
bus aliae ipsbrues species utuntur captare debent, dixit Daniel Barioli inveniri semper sex vero to oculos in gyrum dispositos , in quibus per microscopium contemplandis iapius se occupatum describit. Hoc pacto apti illi sunt, ut aversb etiam capite , quo terrerentur muscae , utpote horribili visu , , pedetentim nihil metuentibus appropinquent usque ad eum terminum, ex quo per saltum illis potiantur. Ne . tamen dici possit hoc consilio.
95쪽
silio tot oculos illis datos esse, facit, quod idem numerus ocillorum Observatur in omni araneorum specie, teste Pluche i . In cochleis quatuor illa cornuae , quae cum moventur , pro libito exerunt, contrallunt, & circumvolvunt, terminari in lucidum
oculum observavit jam Plinius Σ), & post illum alii apud De
rh mumco, quorum duo propiora ibio, silprae quod i punt, breviora sunt aliis duobus , quae ab illo magis distalit . in muscis oculi mobiles non sunt, sicuti etiam in aliis insect1s: cit magnam capitis partem occupant, dc pira totidem superficiebus convexis,& ad angulum inter se positis, quibus constriit , multiplices sunt, iisque hac via possimi ex omni circumuaoue parte intueri , & sibi cavere ab innumeris hostibus . quos ubique offendunt: . sed facile volatu eos eludunt,ut exponit admiratur Nievventi-tius co . Quid autem dicam de illorum Brma de figura Z Haec in omnibus varia est pro varia eorum indole , de elemento, in quo vivunt. Quare diversa etiam est in singulis perspicacia, qualis singulorum. vitae conservandae convenit. Sicuti enim otiose& etiam mscite , ut alibi ostendi ; dixit Tullius so) oculis homini datis se non esse tamentum, ita qui alios oculos fingat datos singulis animalibus ab illis, quibus piaedita sunt, observabit eos
iisdem sore inutiles . noxios, & contrarios illorum naturae. Nonne si oculos tribuas viventibus aereis ejus constructionis, quae est in aqueis, aut terrestribus, illa iam necesse erit, ut non amplius magnam partem vitae degant in volando, sed in serpendo oculi enim avium sulat ad prospiciendum , quae sunt distantissima, non sic vero oculi terricolarum , de multo minus pistium , in quibus humor crystallinus est figurae sphericae , quia quae convexitas unit rasios lucis in medio aere ad determinatam distam tiam, eadem non uniret in media aqua, utpote medio densiori, ut susius docet Niev ventilius cr) . Alligaretur igitur terrae vel aquae animal imparatum perspicacia videndi a longe ea , quae ipsi ad conservationem vitae necessariae sunt . Hinc habitarent opus esset supra terram aves praeditae aliis oculis, quam illis,
96쪽
rumque apparatus, de illa totius corporis conismatio apta advolandum. Uiceversa datis oculis avium piscibus vel brutis te, restribus haec nihil iam viderent, vel frustra incitaristupvendum in aere Nam deficeret organietatio: ad murauintilandi.
si i . Circa internam brutorum metusturami praeter illa ex Anatomia. edoeii admirari possumus . facile coiicluditUr aliado innumera, quae omnino supra captum nostrum sunt ex varietate appetitus , qui in singulis brutoruni s ictus te manifestat ex diversis illorum operationibus dubio dependent ex diversis organis missimis, &s insensibilibus, . quemadmochim v riae instrumentorum musicorum voces de senus depelidenti ex diverse . illorum s rumatione . Itaque cum .mmune omnibus
organum sit stomachus d tus ad nutritionem S conservationem animalis , quam necesserio divo i est palo singuli, seped vessis specio animalibus, , Neque enim ille .aemium 9: quae ' Blo pike aut carne vivunt , idcin esse potest: cum illo a vitai xi quae Misgranis pascuntur ι neque ille jimentorum , quibus sapit hierba &foenum, idem cum illo bestiarum , quibus caro est alimentum. In hac autem tam decessaria varietate ebrim, quae pertinent ad stomachum, in quibus primas obtinet liquidum quoddam se mentum, quod exprimituri ex illius glandulis, utpote i pra ceps e ciens causa digestionis ciborum , ut suadet Fortunatus aia Brixia contra illos , qui hanc post Galenum in Nore, vel cum Pitcarnio in ejusdem motu constituebant, ecce tibi sto- m chus hominis , qui nesciasi quomodo parturipat allionim 'O nium, Virtutum. Bramo, quemadmodum i homo discerniti palam non solum sapomsi omnes . quorum gustus disperia rus iust iis μ versa animalia. sed etiam aliosi, quos ipsetsi, isquiritilae N. ponit, ita idem digerit non Blum quae pnomia sulit singui sanimalibus, sed alia etiam, quae bruta penitus ignorant 'Ut aurem uic divorsae fachi ti: dc caetpris omnibuI, quae similiter sum. Iulis propriae, bi u 0mma consulant. st satisfaciantiquis ined . tando assequatvili quae & quot sint injillis rotae , ponderat. elasti- ria , machinamenta , quibus singula cibos sibi destinatos proc
97쪽
81 D. E s 1M N , Di orant , vel per industriam ut pecora iti campis vagantia . vel per apertam vim caves rapaces, vel per insidias ut lupi feles, arsenei . hanc diveisitatem internae construcilonis tamquam eonditionem necessariam fit, ut bruta aliqua ad sui mise. s. vationem eligant op orna addelitescendum cubilia: ac alia in regiones etiam remotissimas diversis anni temporibus commigrent, .viRm tenentes Omnium maxisne opportunam' ad invenienda necessaria alimenta toto peregrinationis tempore , pervastissimos terrarum marisque trinus . Eadem dive sitas neces
sario colligitur ex stalicitudine , quam singula ostendunt de com servatione suaemet hiecies Exemplum esto in illis , quae hanc per ovorum lac tioncmi φropagant di Nidos illa iam ante construunt mollissimoxuin fusamplitudinis. quae praecise sufficiat, ubi ovis depositis patienter defixa adhaerent, quasi norint in ovis foetus contineri nunquam nascituros , nisi per determinatum , quemdam calorem: . -hdo autem illi iam in lucem prodierunt, quis dicendo complectatui industrias omnes, quibus tenerrimo in illos amori indulgent, quos fovent, educant, custodiunt , de tuetis vir , i donita eorum opera illis utilis sit, vel necessaria .
i, st: mentum a considerat etho r. i. set. DRopositio declaratur hos ipsia tandem', & nostrum g : nusi , xuius gratia tota haec terra creata est , tantibo observando tum. inde ipse , tum in suis operationibus . Prosecto nihil, sininuta honunis pulchrius , in cujusp descriptione/ distin- ti manda , tam 1 Patres; ut Clementem Romanum Ambrosium Σ , tisi Philas hos, ut Phichem , , quavis aet tu occupatos invenimus . Eidem stiperaddit anima novae continuo pulchritudinis cumulum in perpetua mutatione sentiti m mi, eogitationum actionum , quibus illa pro diversis aetatibus de iconditibnibus . cum differentiis,' quae stagulis propriae sunt, diversa apparet , ita ut quae nunquam non est in homine
98쪽
pulchritudo, eadem sit tenera in infanti , alacris in juvene, gra vis in viro , veneranda in sene . pro quovis ipsius 'statu novo semper habitu omnium decentissimo circum estita .iSi hominem . jam adultum , dc perseetum intueamur . ius eo stati in avosci usimpressam sui Creatoris imaginem, de similitudinem, quatenus isto suo aspectu praeseseret characterem domitru sibi traditi, supra res Omnes terrenas, & irrationalia animantia .. Hoe, enunciant ipsius frons, ocuIi, de supercilia, in bus majestas sidet,
quam quQties apima vult, temperat: vel henevolenti qua amatur,vel severitas, qua colitur . vel iracundaa, quae timet c. Idem
praedicant labia , quibus sibi subditos cum authoritate,IM les cum gratia movet & dirigit. Idem inculcat se a corpori non prona in terram, sed ipsis tam innitens mi nasii parte, ut possit sqmper pro libito facilius avre, dic imperare .i Idem tin
nes,, tamquam tutidem consiliarios & admittisinos, peium Omnibus, quae dicti a se stnia commercium habet necessarium ad bonum ipsbrum usum &gubemationem .i Gaudet istam. - , late se movundi , quae superat illam omnium animesauri83.2 amea habet varietatem in passibus, ut .ars muerit Userma risium dans praeceptis, 2:indigensi praeceptori s .u Habet digniωRm in incessu, agilitatem. in laltu, iacilitarent in cui Parin quibus possunt contra hominem equo insidentem Mi. subieeto, di imore gero. 'At facultas operandi , quae est se amitae linam praecia rior est, eaque, relate ad haec terrena videtis. diei pineiqumi
omnipotentia, sua sibi subjicit maria , quae, gittitilla, sta tar'ium m0les rustinere ri contemnit flararemimiremium=. γ' jecti repaguli i-rcet:: ridet scisast a istumininus Gisi supra isa pontibus: exigit per me sturami ab su s*gmes atl ims di fructus 'ussi cuinque opibus potitur quas in ipsis visceribuslmontes includunt, Medint thipides. sve metalla, Austrum durities inradi editati ararivisti
induant, quam ipse voluerit Armam r imperat bestiis, ut in suum commodum exerceant, quicquid habeant vel roboris, vel
ad majorem similitudinem Qim Creatore etiam quantum ad Pin
99쪽
tentiam ι sulmula &'terraemotiis potest imitari , ex improviso subi egiens ingentes moles, sternens minaces seras, & de vita ipsbrum volatilium in medio aere pro libito dismnens Quod si non ad unum sisngularem hominem, sed ad plures simul contemplandos convertamur , tria statim in illis admiranda nobis etiam, oscitantibus, sesie exhibent ut opportune
vox ',& scriptura, quorum diversitas tanta est, quantus est ips, rum hominum numerus, praeclaro argumento non Num Potei
etiam Providentiae Divinti , quae hoc modo consuluit societatis humanae utilitati , es conse vationi, quae sine huiusm,. di diis taribui sit a fuisset innumeris malorum fraudibus, neoldiu' perseverare potuisset. Observatio mirae varietatis vultus es imis homilium extendi potest ad sermam' & vorem sin- ni oriim animalium ini aliqua salteri specie. Nam i in gregibuqvillainu. quando sim se uentes extiterimi partus , distinguia singulis matribus ibalatum sui filii . & a singulis filiis suam instre in illius vocem . quibus mutuo se advocant, quando ii vieem distent. 4 cum vi mutuo jani consipe tu redierint, statim est niuiuo agninunt '&directe in se tendunt. Θ εοῦ IJ-: Latius I per Tundis genus humanum sebdive sis terne
latitudinibis flamiliatum. occuriit primo tanta in extetna corporis λ aTonstans diversitas, ut illud di Hrhipi iani meatin' diversas species . Qui m zonis polo proximioribu, degunt Europaeiqὶ statura inferiores sunt , & contra in alii docis dicuntur invenlabi hominesti Europaeis longe majores . mi sub et is temperatis visunt, omnes albi sunt. Qui sub toreida omnes ni-gi i , vel ad ni ed initi converrentes: & aliis quidem hi 'briationestina sitim aliae cimi' ea o iumctam habent pulchritudinem: aliae deformitatem . De hujus ni- ῆrix brigaiei multis cimmferuntur opiniones. Aliqui dicunt
illam mvenisse imum me, dedo filio suo Cham
100쪽
erga se irreverenti i . Sed haec opinio, ut observant Angli Historiae Universalis Avictores et minus consbitat Scripturi: , quae docet Chanaan filium Cham maledictum sursie , cujus pringenies nunquam nigra fuit. Alii dicunt, quemadmodum ex ignotis nobis causis, utpote satis complexis accidit, ut extent partus prorsus degenerantes a suis genitoribus, ita ex iisdem accidisse, ut in progenie hominum post diluvium extiterint filii nigri, ex quibus deinde propagati sunt similis coloris homines , omnes congregati circa zonan, torridam, sed distributi in distinctas regiones, pro diversis nigritiei speciebus, quasi ab albis secesi rint, vel quia eos puderet cum allis habitare , vel quia ab illis propter hanc monstrositatem expulsi fuerint. Maupertui sius 3 luculenter opinionem hanc promovet exemplis desumptis ex aliis vel vitiis, 'eI dotibus, quae in quibusdam familiis perpetua videmus evadere. Ita omnes ex aliqua familia sunt Nasenes vel Labe nes: oculis vel pedibus lues renibus laborantes: & nisi vhia aliqua ut Phthisis, di mota ua organiZationem humanam corrum perent, ut illam brevi destruerent, videremus etiam populos in tegros phthisi & mania insectos. Recentissime in eamdem opini nem devenit Henricus Baherus , postquam vidit hominem , cu'jus pellis, ut habetur in Transainionibus Philom kis , excepto capite de facie, cooperta erat quibusdam densissinus bullulis, generasse filios suntli habituali morbo affectos . Confirmatur, quia sicuti aliquando videmus filios carere impersectiombus, vel persectionibus genitorum , quae deinde iterum reviviscunt ii aliquo ex nepotibus ita etiam nigrities , . quae fust in alb. quo avo, narratur iterum ex improvise extitisse in. aliquo ex posteris , credimus narrationibus Plutarchi cs , & Pli
i: . . Occurrit rursus tanta individuorum ex omnibus praediistis hominum speciebus quantitas , ut Joannes Zalin ex auctoribus ,