장음표시 사용
261쪽
234. IN EPISTOLA sne conscribantur . Nos XV. earum quibus Sadoleti nomen subscriptum eri, invenimus in Bullario Domini-
plures reperrum iri ab eo qui diligentius exquirat. α uas quidem omittendas esse duximus . Magna tamen accessio facta eri nυRris , primo exeodd. quibus monumenta insigniora quae ad Concilium Tridentinum pertinet describenda curaverat Cardinalis SDrtia Pallavicinus , cum se ad scribendam hi-soriam appararet. Ex iis epiRolas sumps anni H DXXI. Omnes , quae multa sunt: deinde ab Archivo Vaticano , tinde ut plurimas Sadoleti epinotas habere possem , prα- sertim qua suo ipse nomine ad amicos conscripst , factum es Eminentissimi Cardinalis Silvii Valenti Gondaga patrocinio , studioque in bonas omnes litteras : Θpraeterea Clariff. Comitis Iosephi Garampi Archivi itilius Praesecti ct Canonici Vaticani humanitate ct diligentia . His ergo debemus qua anno MD IV. scripta sunt 89. 9O. 9 a. 96. 96. 97. 98. ct privatas fere omnes . Nec molese, opinor , se et lector , in eo nos deseruisse consilium nUirum , edendi ea dumtaxat qua Bibliotheca collegii Romaniforulis 6servabantur. Cur enim accessionem tantam huic operi jactam nollem p cur historia ct litteris tantum,illis vi solis, stibidium allatum inviderem p uapropter animati etiam sumus , squa deinceps erratur Amilia , quibus locupletare co
262쪽
IA OBI SADOLATI . a 3 ς lectionem nosram pil us, ea non repudiare; magnamq; habebimus iis gratiam, qui ita velint de opere hoc qualicumque nυiro benemereri. Atque , ut hoc etiam moneam , non latinas tantum epistolas nobis aliorum tib ralitas atque humanitas subminis ratit, sed Italicas duas in causa Ludovici Caselvetrii viri docti scriptas . Aliam nos edidimns ex monumentis Ribier , quod licet vulgata fuerit, non adeo frequens sit in manibus hominum ille liber , ct a Veronenysius omittatur . Praeteriore illos quoque epi sola Italica duae qua inter litteras Principum, ut vocant, inveniuntur . Has , cum foetis ex libris isis peti possint, omisi ius . Ex tam insigni litterarum additamento coactisumvs duas veluti in classes litteras omnes partiri; atq; hariam prima assignare publicas,ides a Sadoleto conscriptasLeonis aut Clementis aur Pauli Ponti is nomine; ad ali ram vero rejicere privatas, Me ejusem familiares. Cum vero Odicis nOsri illat tumultuario nulloque cem to ordine dispositas inventissem , visum es ita collocarent temporis quo scripta sunt rationem haberemus : ita enim fructus , qui ad hisoriam eorum temporum cognoscendam hauriripssse videbatur , facilius multo ton- subit. Auamobrem his interposuimus alias , quas Avensri , Ave Vaticani codd. subminisrarunt. Nihil vero hic de illis praefabimur longius ; nec enim hisoriam eorum temporum exequi volumus , quod longis umesset, ct a collectore monumentorum nullus aquo jure pinulat. Si quid tamen in iis colligendis describendisque
263쪽
a36 IN EPIs T LAsque succurrit, quod visum fit ad ea qua dicuntur inatelligenda necessarium , id teIuti aliud agentes ct in
transcursu adnotavimus , addidimusque plerumque epi- sola summam sive argumentum. Ante ergo denuncio, ut nemo exquisitum aliquid, aut non ubique obvium ex
positumque ex adnotationibus illis noriris se hausurum putet . Si quis Bembi dumtaxat eas leget, qua Leonis nomine scripta sunt, magnum ex illis ad hae intelligenda subsidium auferet; uti ad illas ex ninris . s. II. De rebus gestis Card. Sadoleti. Iamque manum cohibueram; nee tibi de epistolis illa dixeram , dicendum mihi esse aliquid de scriptore ipso arbitrabar. Nam praeterquamquod Cardinalium miras qui scripserunt homines eruditi ac diligentes fuse
egere de Sadoleto I vitam ejus omnem elegantissme Κο- rebellus persecutus fuerat, ac deinde Ribierus virtutes ejus cum magna hominis commendatione, magna cura didiligentia, explicarat. Admonuere tamen amici, neminem eorum omnium vitam ita descripsisse, ut temporis rarionem habendam esse duceret, annosque , quibus insigniora saltem facta consignanda erant, adnotaret. Se
cutus illorum consilium, quod experimento sepe ipse
meo didiceram , neglectium illum temporum, magnam hisoria lucem eripere, tenebras etiam clundere aliquando ; non Sadoleti quidem viram , sed insigniorum annorum ejus vitae descriptionem exhibeo ; quod exi si-rnem ad episolas quas vulgamus facilius intelligendas plurimum pube conferre. Ann.
264쪽
IAco BI SADOLETI a 37 A. ΜCCCCI. XXVI. Iacobus Sadoletus , ex Ioanne Sadoleto Iuris civilis ac Pontificii scientia clari se Amo , natus ponitur a Ciacconio φ . Sammarthani in
Gallia Chrisiana , quod pariter in novissima GaIlia Chrisiana descriptione a Diongm Sammarahano factum
est a. ΜCCCCXLVIM . ortum narrant ; idemque habet Baissetvs ' Dupinius &c. Cum autem in Sadoletivitaphio legatur, ViXit annos LXX. M. Ι Ι I. D. VI. ct decesssse eum conset X v. Kal. Nov. MDXLV ΙΙ. v rus Sammarthanorum annus esse non potes . Fatendum quidem es, annum ejus mortis ita tradi a muItis atque in primis a Florebello . ut nondum ille aetatis annus decursus ab eo fuisse videatur : Obiit annum agens septuagesimum, ait Horebellus ; Septuagesimum annum agens obiit, scribit L C. Capacius Τ; atque ita etiam Spondanus si ; Ghilinus 7 Mori in Roma ornatissimo di tuite te virtu det mese di Ottobre deli'
an . Is 47. nel TO. anno delleta sua. Disertius etiam Boissardus '. Hos tamen omnes , ct qui annum ejus natalem pinuerunt a. 1476. aut I 78. convincere erroris videtur Sadoletus ipse in ep. Angelo Ollotio ' affrmans, annum se aetatis artigisse quinquagesimum, cum Romana direptio accidit atque ipse Roma excessi. Dederam , inquit , satis principibus, dederam satis amicis . dederam Reip., mihi quando darem p Si jam quinquagesimum attingens annum non ex illis stu-
265쪽
a 38 TN EPISTOLAsfluctibus in portum & ab terrenis ad caelestia & cuiaram & animum meum reVocarem p Bis ego de causis urbi salutem dixi &c. Iam vero cum ex epitaphio allato , dies fuerit ejus natalis Iv. Id. Iulii ; Rο- manam cladem accidisse conster pridia Non. m ii, quam do jam tiginti diebus ante Roma Sadoletus discesserat, necesse Ut, si quinquagesmum annum non quidem
expleterat sed attigerar, natumfuisse a. MCCCCLXXVII. Hoc ergo anno IV. Id. Iulii ut diximus Sadoletus ortus es Mutina , quemadmodum Florebellus etiam te tur .
De Majoribus suis Sariletus ipse' 'nolito Esensi
narrat Maximum porro illud meae in te obse vantiae & voluntatis vinculum , quod sub ditione familiae vestrae omnes mei sere & nati & educati, neque solum hi qui nunc sunt, verum etiam antea qui fuerunt, & suam ipsi fidem constanter atque integre vobis praestiterunt. & a vobis civilibus saepe honoribus & praemiis, virtutis causa, sunt hone stati. Pracipua Sera Pater, Ferraria apud Herculem Ducem gratia ct auctoritate multum valebat, magnifique praemiis jus civili docuit , rase Florebello me Praeceptore usus es Nicolao Leoniceno, condiscipuli vero Bembo , ut Bembus eidem Sarileto scribens φ narrat aer in Philosophia ab eafuisse in tutum, ex eo conjectare possumus , quod Bembum de eo illam hausisse Leo X. e Bembus potius Τ assi mat; atque id expresse Νο-
rebellus asseruit: Cum aetate , ait idem Florebellus , jam aliquantum processisset, & ipsam aetatem virtute
266쪽
IA ORI SADOLETI. 239tute ac do strina longe anteiret, patris Voluntate Romam se contulit, Alexandro VI. P.M. Ponti a-
tum Alexander tenuit ab anno. MCCCCLXXXXII. ad N DIII. Non multo ante hunc poRremum Alexandri annum Romam eum venisse puto . Fuit enim Ferraria Bembus annis Μ DLXXXXuIII.'ΜDLXXXXIX. , pomquam e Sicilia redux, a. Μ DLXXXXIV. θ Μ DLXXXXV.
Patavii ct Venetiis commoratus es, ut ex litteris ejus familiaribus consat; oadoletum tamen Romam venisse ante a. MDIII. liquet ex Bembi ellusdem litteris ' .Roma ergo cum esset, Scipioni Carteromacho , quem latino nomine seu potius Italico Fortiguerram se appellare vo Iuit , seu alii nominarunt cujus hominis extat oratio
de laudibus litterarum Graecarum praeposita Thesauro Henrici Stephani Graeco Graeco doctori operam dedit. Id ipse scribit' Angelo GIOtio , cujus familiaritate ct
comictu , uti ceterorum omnium doctorum hominum amicitiis , floruisse eo tempore constat; inter quos eredo eminuit Bembus . A. MDXXXXVII. cum nuncius de
ejus obitu ad Sadoletum perferretur scribit Gabrieli Paleotio Τ,Nihil mihi potuit evenisse acerbius, quam divelli ab eo , cujus ego amicitiam fraternamque conjunctionem quatuor & quadraginta annos imviolatam tenueram; nimirum ab A. MDIII. Ita ergo
Roma diversarus es sub Alexandro , o qui eum Ponti' Dei secuti sunt Pius III. ct Iulius II.
A. MD XIII. V. H. Martii Pontifex renuntiatus
es Leo X. Hic cum ad fovenda optimarum artium su- dia
267쪽
24o I N EPISTOLA sdia animum convertisset , Cosmi proavi, is patris
Laurentii exemplo ; ante omnia , ait in vita Leonis δ
titius , ab epiliolis singulari judicio sibi desumpsit
Petrum Bembum & Iacobum Sadoletum , qui Ceteros omnes litteratos Romanae eloquentiae laudibus anteibant . Fecisse hoc Leonem antequam e Conclavi exiret tesatur Bembus in me Veneta bisoria ; Ioannem Medicem annos natum trigintae septem Pontificem Maximum creaverunt; isque , priusquam e conclavi exiret, me & Jacobum Sadoletum , qui Romae tunc eramus , sibi ab epistolis adscivit. Hiee I bone tisimris ille locus , quem tenuise se apud Leο-nem Georgio Duca Saxonia narrax ' ct in proemio quod vulgamus ; Sequuta sunt tempora cum a Leone X primum , deinde a Clemente VII. Pontificiuus maximis ad negotia publica vocatus , tactulque Epistolarum principalium h. e. earum quae , vel ad Reges a Pontifice , summis de rebus mitterentur,vel a Regibus eisdem ad Pontificem afferrentur, lucubrator 8c cultos . Quod munus magni sane in urbe & honoris & nominis, superioribus temporibus magisterium scrinii, nunc a populo Romano Secretalium Domesticum appellari video. Atque ab hoc quidem anno litterae incipiunt quas vulgamus; quibus subdunrur consequentium annorum Leone Pon-
268쪽
IACOBI SADOLETI. 24 Ipo iremus Leonis . Causam es Qrmare non poteram existimabam tamen fuisse itinera quadam ab illo suscepta , ex quibus celebre es Lauretanum quod πο- ti ct religionis caussa aggressus e t. De eo Ioanni Π- Ietano scribens ', narrat, se absentem renuntiatum esse Carpenctoractenses Ecclesia Episcopum : Postea , inquit voti causa ad Lauretanum divinae Virginis templum proiectus, cum absens a Leone Episcopus
Pronuntiatus essem , ut primum in Urbem redii , onus illud a me , quoad potui, excutere conatus sum. Accidi sse id a. Is 17. Dionssus Sammarthanus tradat. Recusanti collatum , eum Leo aliis lagitantibus
eum Episcopatum denegasset, scribit er Florebellus : Ondoletus idem Paulo 1ll. i Pronuntiatus sum a Leo ne Episcopus cum essem absens. Hoc quoque m minit protecto Sanctitas tua , recusaste me illud onus quoad potuerim , & quietam ac privatam vitam honoribus semper praeterre cupiisse . Cum tamen novum Episcopum Leo a se dimittere nollet, quanta maxima potuit absens diligentia commisis,m sibi Ecclesiam per idoneos homines rexit , teste Florebelli. An. MD XXI. Κώ. Decembr. Leo obiit, ct sequente
anno v. Id. Ianuar. creatus es Pontifex Hadrianus VI. Statim , rebus Romanis relictis Carpendioracte migrasse Sadoletum , Florebellus aJrmat. Sed vereor ne tempore hic aberraverit, ct ad annum 23. reji-
269쪽
eijudast Sudoleti hujusmodi migratio . Rem enim ve- Ititi inmntem describere videtur Hiero mus Niger v 11. Idus April. MD XXIII. quo die haec M. A. Michae-Ii scribit cum praeclaro Romana Urbis in Sadoletum benevolentia tesimonio; Pur il nostro amantissimo Monsignor Sadoleto se ne Va con sommo dispi ac Te di questa Corte . E credo che se in questi templsi servasse l' us anga antica di mutar te vesti per mestitia , egii non trovaria forse manco di ventimila huomini, che lo facciano , si come trovo M. Tullio. Pare ad Ogni huomo da bene , che la bonia e la vi tu di Roma se ne vada insieme con sua Si 'noria, &ῆn vero cosi ε . In litteris Card. Agidio , quas hic vuLgamus , narrat se Carpenctoracte venisse pos quartumo trigesimum alem quam Roma disce serat, additque
de amore civium ergase ct voluntate ineredibili. Scripta es epistola, ut Iegenti consabit, cum recens Carpen-ctoracte venisset, dies tamen adscripta es Idus Iunii NDXXIII. ; quod quidem paulo ante statutum a nobis de anno Romani discessus confirmat. Mansit vero Carpenctorine Sadoletus , quoad mortuo Hadriano Pontiscatum adeptus es Clemens UII., quod accidit XIII. RaI. Decemb. a. Μ DXXIII. Factus est Clemens Pometi sex , scribit in epistola quam nominavimus Paulo III. is statim vehementer a me Contendit, ut me ad eum. Conserrem . Itaque Romam reversus sum . Non potui enim Pontifici optime de me merito operam &obsequium meum denegare . Idem ferme , ct in alia epi
270쪽
IACOBI SADOLETI. Maepis. ad Io: Toleranum , nisi quod di conditionem quam- dam sive pactionem memorat. Faeto , inquit, Pontifice Clemente statim ab illo evocatus sum , cui optime antea de me merito fidem operamque meam denegare non potui. Hoc cum eo tamen pactus , ut operam illi meam triennium navarem; quod reliquum vitae meae tempus, non jam hominibus ,
sed uni Deo in Ecclesiae meae custodia tribuere statuissem. Quod ille , ut erat natura bonus, & mihi pollicitus eis & praestitit. Hinc ergo rursus ab Anno Μ DXXI v. exordium sumunt episοia nsrae , sequunturque annis Μ DXXv. er Μ DXXVI.
Triennium operam suam Pontifici navasse SadoIε- tum Florebellus quoque scribit. Sed necesse es liberalius aliquanto tempus supputare . Cum enim Leo in Pontificatu confecerit annos οἱ to , ct menses insuper octo diesque 2o. Sadoletus in Proemio quod nunc vulgamus , annos X m. epistolarum Principalium lucubratorem custodemque fuisse , Pont cibus Leone 9 Clemente virmat . Anno Clementis IV in Ecclesiam suam reditisse, idem Paulis III. scribit. Anno ergo Μ DXXVII. Urbem reliquit, paullo antequam , funeso illo miseroque casu, diriperetur . Roma igitur prosectus, Ju- Iiο Toletano scribit, viginti diebus ipsis antequam
urbs caperetur, eo animo Carpendioracte redii, ut hic domicilium non solum corporis & fortunarum, sed omnium rationum consiliorumque meorum, totius denique meae vitae perpetuum collocarem; Et in Iitteris Duci Saxoniae . Hic ego, spe erepta,pos' a se amis