장음표시 사용
311쪽
a84 IN EPIs TOLA sita ad eum scribit. Amavi te de celeritate ejus ipsius epistolae quam mihi Capellus reddidit manu tua scriptam , in quam tamen nihilo tu minus tuorum studiorum rationem conjecisti, te scilicet in Pauli priore declaranda epistola occupatum nunc esse. Quamquam vero de eo scribendi genere ipsi gratulatur. subindicat tamen malle se illum aliud sequi, ct Hortensio,. quem dialogum nondum absolverat , operam dare; in quo
quidem se a Poli judicio dissemire episola sequenti narrat ; Quod reliquum est, multa mecum Polus de te , de tuis scriptis , quae habes nunc quidem in m nibus ; de Hortensio etiam tuo; de quo, deque Pauli epistolis interpretandis cum sermo esset inter nos ut Gebat , institutus; quod tibi ille quaerenti in utro potissimum scriptionis genere tuam tibi ope ram esse ponendam existimaret , in Paulo responderit , sane non probo . Confidi enim illum abs te dialogum quam primum tua interesse valdi puto . Scripta est Disola vII. Kalendas Notembris eodem anno- . Atque eo pariter Card. Prato . Ego hoCtempore ver x in opere omnium difficillimo ut D. Pauli epistolam interpreter ad Romanos . Ma thaeo vero Giberto anno stiperiore '; Nos hic commen tarios in epistolam ad Romanos scribimus, opus' que dissicile & arduum ita tractarinis , ut in eo praecipue laboremus , quo extare possit tibi, quod jampridem sumus polliciti , obscuras ancipitesque ententias in ea epistola permultas nostra cura & dilige
312쪽
JΑ o EI SADOLETI . a 8sligentia dilucidiores fore . Addit in epistola illi , Card. Prato , tres in libros totam di υisam esse eo minmentationem , cumque illac iter haberet Franciscus Card. Turnonius petii se, ut primum librum ubi cons
cisset ad eum mitteret; id sesectisse , ct misisse ipsum
volumen Omnium doctorum judicio examinandum. Nam
uod ad me attinet, inquit, paratus ad utrumque iun , & probari, & reprehendi: quae etiam reprehensio si fuerit justa, mihi sutura esst utilior , quando per illam melior & consideratior fiain . Suam vere hoc atque ex animo dixerit, mem ipse facit in episο- Ia Card. tantareno , significans se ejus humanitate ita esse conclusum , ut neque unde incipiat, neque ubi desinat statuere satis possit : atque hane in eo maxime clarissimeque extitisse , quod ingenue , aperte , ac D miliariter qua in scriptis suis demeret exposuerit. aeuo quidem loco multa Sadoletus de interpretatione illa Jua ἔatque accurate Contareno de eo etiam respondet, quod ab eo objectum erat, parciorem sciticet fuisse in praeveniente Dei gratia explicanda quam par esset. De quo etiam re nonnulla scribit Hegoso ct ubertim de interpretatione hac sua R. Atque hoene eamdem notam Sa- doleiotinussere posea alii , de qua eum purgare V gressus es inter ceteros Ludουicvs Donius de Attichy i.
Id ipse quasi praesagiens subindicasse videtur in proemio ad Franciscum Gallia Regem ; quod quidem
proemium in Moguntina editione retentum , nescio cur in Veronensi omittere volverunt. Ceterum hujus
313쪽
α86 IN EPISTOLA Sjus Interpretationis duplex editum habeo exempIum ;primum , Iacobi Sadoleti Episcopi Carpenci oraetis in Pauli epistolam ad Romanos Commentariorum Iibri tres. Ad calcem , Venetiis per Joann. Anto. de Nicolinis de Sabio , sumptu vero & requisitione Melchiorix Sessie . Anno Domini MDXXXVI. mense M o in 8. Alterum,eumdem in prima fronte libri titu- Ium habet; atque ibidem praeterea ; Ad Lectorem. Exeunt iterum a nobis Lector , Iacobi Sadoleti commentarii multa diligentia ab Auctore nunc demum recogniti, & locis quamplurimis ab eodem tum aucti tum immutati. Tu viri tam integri &religiosi tam sanctis religiosisque lucubrationibus
fruere , & nostram tibi deditam operam atque i horem ama. Sebastianus Gryphius Germanus excudebat Lugduni Anno Moxxxv I. Antiquiorem editionem aliam indicat hoc titulo Gophius , qua nunc 'erix emendata atque aucta . Idem ex eadem epistola Sa- doleti Contareno , atque alia qua eam sequitur , consat.
Scribit enim; Sed si id praetermissim est , alio loco
Deo juvante , ut tu prudentissime consulis , reponetur , vel potius jam ut reponam cogito . Scripsit enim ad me Lugduno Gryphius , se librum meum iterum impressurum esse . Atque in altera epistola ;Veniamus ad ea quae rem ipsam continent; in quibus 'illud primum de commentar1is meis , qui quod missi
aliquanto ante Lugdunum erant, quam inter me& hominem illum res convenisset, iccirco non fuerunt Correcta omnia loca , quae ab eo adducta in
314쪽
I Aco B I SADOLETI. 287 controversiam sunt. Sed quod tu me admonuisti,de eo missa est ad Gryphium additio : & erant alia no nulla quae ego mutaveram. In his locumU0a correxisse signiscat atque alia praetere . Haec ut dixi A. Μ DXXXV. θ XXXVI. A. ΜDXXXV. xv. Kal. Sept. scribens Sad
Ieto Eramus '. In eamdem ait de epis. ad M.) tres libros edidit hujus aetatis decus Sadoletus, admirabili sermonis nitore, & copia plane Ciceroniana, nec deest affectus Episcopo Christiano dignus . Ergo ante hanc diem editi erant illi libri. Addit Erasmus,
non probatum iri ab omnibus , quod o nunciatum postea eri a Damiano GOes' qui eos non probarent. Inter hos recensendus Richardus noni. Ad hanc divinorum librorum interpretationem pertinet explanatio loci cujussedumLuca de duobus gladiis inscripta ipsa quoque Ramcisio I. in Veronens edit. ' ex ms. cod. eruta Ambrosiana Bibliotheca. Nescio an hunc quoque in sacrortim librorum censum referendum sit opusculum , quia reliquis adnexum eri in recentioribus editionibus , antiquius vero editum reperi in Barberina Bibliotheca , hoe
titulo; Philosophicae consolationes & meditationes in adversis Iacobo Sadoleto &Joachimo Camerario Pabepergensi Auctoribus. Accessere & ejusdem argumentiJo Sambuci Medici Zc Historici Ca sarei, & Ioachimi Ioach. f. Camerarii epistolae dc
carmina , omnia nunc primum in lucem edita , ne-
315쪽
a 8 IN Ap Is TOLA Sque antehac uspiam excusa. Francolarii apud A dream echelum MDLXXVII. in 8.' Atque hactenus quidem de iis Sadoleti operibus diximus qiM nune extant ct Uulgata sunt; resat ut aliquid de iis quoque dicamus , q- nondum edita sunt in hominum lucem , aut assecta ipse necdum absoluta reliquit . Et primo quidem, in elencia Sadoleti operum prae
fixo tom. I. Veron. edit. commemorantur , Carmina
Graeca & Latina adhuc inedita , quae servantur in Bibliotheca Regis Galliarum . orationem in lataos scripsisse Sarilitum Florebellus testatur ; & eam quidem omnium quae ab eo scriptae sunt disertissimam. Scribenda illius causam habes epis. 33. familiarium quas hie exhibemus . De eadem ipse Bembo ' Credo te
memoria tenere consectam a me olim , cum Romae
etiam essem, orationem quamdam in Iudaeos, quam ego causam in duas actiones partiri institueram ;sed prior fuit pars tantummodo absoluta; si tamen absolvere est quod parum polite essicias: eam ego nunquam duxi edendam , neque hercule nunc in alia sum voluntate . Non hanc cista aliam , Opinor or tionem intelligit eidem Bembo scribens '; Me vero in illis cum valde delectavit judicii tui testimonium quod mihi de mea oratiuncula das , plenum , ut ego perspicio ix fidei & amoris, tum vero gravis illa&sapiens admonitio 3cc. Admonuerat enim Sadoletum Bembus,asperius aliquanto eum invectum in quemdam quem neuter nominat ; Sadoletus vero argumentum
316쪽
IAco 3I SAD LITI. 289 tum orationis satis explicat cum subdit ; Sordes porro dc amentia vel seritas potius quaedam hominis illius in quem invehebamur , sustinere illiusmodi orationem Videbantur; praesertim cum tractarem eum locum , nihil magis perniciosum esse Reip. quam Principum avaritiam ; & nimiam pecuniae coacervandae cupiditatem . Is autem in quem scribebamus infinitis in eo genere sordibus , non solum commaculasset famam sacerdotii , verum omnia omnino non aequitatis modo , verum etiam humanitatis jura contui basiet. Priorem orationem conistra Iudaeos Sadoletum appellare puto L Herculi GOGa
ga missam significans . Id enim se secisse restatur Bembo
scribens ' Deinde us quoddam suum nuncupandum Ioanni Salviato signa uat; Quod autem scribis gratum tibi a me fieri quod nomen tuum meis scriptis con celebi are sim aggressus; non est de eo cur mihi gratiam debeas . . . Nec me tamen oblitum existimes
velim ejus orationis , quam habui tecum cum tu apud nos Carpendiorachi vises. Non enim si in alio argumento nunc versor , illud propterea abjeci quod tibi ostenderam me suscepturum esse. Sed . cum Jc dissicilius illud opus , & longioris multo temporis existeret. nostra autem sestinatio amoris mei erga te aliquo indicio tibi declarandi moram tantam non ferret, ad id elucubrandum me converti , quod videbatur mature confici posse . Aquo tamen ipso Jc hyemis asperitate , 8c tenuitate
317쪽
a9o IN EPISTOLA smeae valetudinis aliquandiu sum retardatus . Sed repetam cursum , ut opinor; hocque acrius instabo & connitar, quo major mea cupiditas perficiendi facta est, His , qua 1 v. Kal. April. 1cribita. ΜDXXXu I. indicari puto librum de Gloria , de quo eidem Salviato ep. data v. Id. Septembr. Μ DXXXIX. Ne me forte putes tui Oblitum esse , & quoniam de Gloria librum,quem tuo nomine scribendum susce
peram, non sum persecutus . . . accipe argumentum
multo gravius, ut ego arbitror,& utriusque nostrum personae accommodatius, quod ego de extructione Catholicae Ecclesiae exorsus sum, tuoque id nomini dicavi , ut quoquomodo possem , tuis erga me meritis gratiam aliquam referrem . Hujus ego operis duos jam libros confeci: sed cum prior liberaliquanto videretur esse limatior , non duxi procrastinandum quin mitterem eum ad te , ut perspicere primo quoque tempore posses Salviate amplissime, quam in intimis meis sensibus sortiter inhae
De alio opere quod hic appellat De extrumone Catholicae Ecclesiae superius locuti sumus . Sunt alia ejussem opera , De peccato originis , & de Purgatorio . De utroque hac scribit Card. Gregorio Corre- ο ' Cum enim , ut tute scis , commentarium quemdam de peccato originis jampridem consectia sem , hac que maxime re ratione , facultatem inlias regiones revertendi a Summo Pontifice essem
318쪽
IACOBI SADOLETI. 29 Iconsecutus: quod me , quoad possem , otium &tranquillitatem nactum,litteris & scriptis sanctam Fidem Catholicam , decusque & auctoritatem Apostolicae Ecclesiae de sensurum pollicitus essem ;statui mihi, ut primum huc me retuli, eumdem esse librum accuratius retractandum. Quod cum dii, gentissime secissem, addidissemque non pauca quae mihi ad rem uberius explicandam idonea visa sunt: illum tamquam meae diligentiae testem Pontifici ipsi Maximo auctori mei otii mittendum putavi, scii-psique ad amplissimum Cardinalem Farnesium , ut eum quibusdam ex Collegio nostio , tibique in primis legendum & considerandum trade1et. Quod faetum fuisse etsi certi nihildum scio , ut confidam tamen adducor . Nunc alterum Oaro πνημα jam elucubratum , in manibus habeo , nondum illud quidem expolitum , quemadmodum & res ipsa & mea diligentia postulat, sed tamen ejusmodi ut ex eo quamquam imperfecto intelligi possit, quid ego haheam de Purgatorio persuasi atque certi : quae res una omnium maxilne, hoc perturbatissimo tempore, ab Ecclesiae, ut scis, hostibus oppugnatur. In quo eg Catholicae suffragor Ecclesiae; quod sane mihi in omnibus meis & curis de actionibus semper est propositum . Eum ego librum statui mittendum ad te esse &c. Scribit hae Sadoletus V. Idus Iun. MDXLIV.quι bus' respondet Cortesius pelegantem sita enim eum arpellar se de purgatorio loco libellum accepisse, cu
319쪽
29a IN EDISTOLAsjus maxima apud omnes expectatio jam antea concitata erat, quod SadoIetus, dum Bononia esset, de ea re amicis ct docilis miris nonnihil signi ficaverat; additque in Iibri commendationem ; BY eo tamen , quod primis , ut uni, labris gustare licuit, intellexi maxime obscurum locum , a nullo antea satis diligenter tractatum , & nescio an omnium qui nunc Praecipue in controversiam venere longe dissicillimum , a te & tractari commode & luculentissime
explicari. De primo illo libro scribit 9 Ibidoro Clarion-
doletus XIII Kal. Febr. ΜDXLVI. narrans eadeum mittere correctum aIiquot in locis , simulque ejusdem de iIlo judicium exquirit atque aIiorum quorumdam , in primisque Ambrosii citharini. In eo vero libro is suam de Praedesinatione sententiam explicasse ibidem virmat. Equidem ignoro, an hos inter libros recensendus sit commentarius de sacris rebus de quo Bembo scribit' . Fredericus Fregosius his proximis diebus in Italiam
profectus est, matris etiam ipse morte evocatus. Et
ego misi commentarium quemdam , in quo de sacris agitur rebus Venetiis imprimendum . De quo squid tu audieris nam non sum ausus hoc genus scriptorum ad tuum judicium deferre , tamquam a lenioribus studiis alienius) peto a te pro nostra amicitia, ut aliquam curam adhibeas , quci sine mendis edatur &c. Ac de eodem ' . Commentarium meum plane nolo Venetiis imprimi ab illo αρχετυπρο dumtaxat, qui commutatus luit pluribus in lo-
320쪽
JACORI SADOLETI. 293cis . Tum Lugduni imprimendum curavimus , cujus mittimus tibi volumen unum, verius aliquantum nos quidem existimantes , non placiturum illum tibi, nec tui sore stomachi , nec tam mehercule quod non praeclarae in eo agantur res,
sed quia barbara multa & obsoleta necessario aspemia sunt; nosti enim morem hujus scriptionis . Verum omnino censeo, hunc esse commentarium illum in Psalmi XCIII. quem alibi quoque , ut superius o tendimus , se se oo inscriptum eidem dediisse imprimendum Ze- , netiis significat, ac pulea in eo sublato veteri proemio aliud ejnxisse . Addam potius interpretationes duas locorum Evangelii , quas tamen an scripserit incertum mihi eis; scribere cogitasse constar ' ex epin. Fregο-fo data Id. MDembr. MD XXXIII. Scito datum mihi negotium a Pontifice maximo, quem nos visum &salutatum Massiliam accessimus , ut totum illum sermonem interpreter qui est a Christo habitus cum Nicomedo cap. 3. Io. , si rite recordor, in quo de Spiritu spirante ubi velit, & quamquam vox ejus
audiatur, ignoratur tamen unde veniat; item & alter locus in extremo Evangelio exponendus est , qua Christus Magdalenam ipsum agnoscenten prohibet ab ampleXu .
Prater hos quasi jussos Iibros Me volumina
Theologicis rebus,alia Sadoletus conscripsit cum in consilium praecipue adhiberetur . Tesatur hoc ipse . Ambr