장음표시 사용
101쪽
re poterit. Hic Iupiter cum Faunis,ut maior Deus cum minoribus comparatur Alias imparia dicuntur minora, quando conseruntur cum aliqua parte quaestionis maiore ut, An vero vir amplissimus Pub Scipio ponti sex maximus Tyberium Gracchum mediocriter labefactantem statum Rei p. priuatus interfecit Catilinam vero totu in orbem terrarum caede atque incendiis vastare cupientem nos consules perferemus 3 Hic Scipio priuatus cum Cicerone consule Tyberius Gracchus mediocriter labefactans Rempublicam cum Catilina eam perdere cupiente,comparatur. De Maioribus autem primo loco dicamus,quorum tractatio no vniusmodi est, sed varia de multiplex, quemadmodum proxima exempla docebunt. Cicero potest, debet amicis mediocriter consulere , cum Sulpitius vel inimicis abundantissime
AEneas tempestate afficius, hin Libyam deiectus socios consolatur,et excitat ad tolerantiam futurorum malorum:Vos,inquit,grauiora passi estis Levia igitur,si quae acciderint,pati poteritis. Non dubium est, quin Decemuiri audeant aliquid concupiscere: nam terrarum orbis eorum cupiditati no sufficit. Quyd certe maius est, quam aliquid audere concupiscere. Secundus modus Maiorum notatur, cum sic quimur,Non solum,Sed etiam,vbi prima parsi ous-l mycontinet quaestionem Secunda verae delia nocontinet ara umentum maiorum: ut cum innius ait, Tollitur e medio,
non solum ista verbosa simulatio prudentiae, sed etiam illa domina rerum, Sapientia, comparationis huius ea vis est, Tollitur dominarerum Sapientia. Quid mirum igitur,si verbosa simulatio prudentiae tolliturE
102쪽
Sententia collationis est: Milo tradidit se Senatui. Quid mirum igitur, si Populon Antecedens maius cum sequente minore comparatur, id est, Senatus cum Populo: eodemque modo reliquae partes gradationis huius explicandae sunt. Tertius modus Maiorum illustratus exemplo Ciceronis, ubi defendere ornare Catonem maius est, quam Vatinium laedere. Simile est illud in eadem epistola, Quae cium viderem neque enim erant obscura non tamen tam acerba haec mihi accidebant, quam
erant illa grata,quae feceram. Iartus modus additur, in quo non comparantur maiora cum principe ouaestione, sed ad principem quaestionem explicandam quaedam argumenta adhibentur,quae inter se ut maiora cum minoribus conferuntur: ut Causa Catilinae est inferior, quam optimatum caula, quia illinc improbi, hinc boni viri pugnant de contendunt.Ad probandam utranque partem quaestionis sumuntur adiuncta quaedam, id est vitia virtutes personarum, qua seposita quaestione inter se contendunt ut maiora cum minoribus Cicero enim virtutes bonorum ciuium superiores esse vult Catilinariorum vitiis.
io Hic Metonymia continua est ex adilictis subiecta significans, ut ex pudore pudentes, ex petulantia
ii Quaestio principalis concluditur ex proxima collatione rerum utrique parti adiunctarum quae inter se collataeisicut ante diximuso impares sunt, quia virtutes vituperiores cum vitiis ut leuioribus conferuntur. Animaduertendum autem est modo alios in hac maiorum collatione posse reperiri, ut apud Teretium,
cum Gnato Thaidis gratias amplificat pro virgine:
Thraso. Magna vero et regratia Thais mihi In Emim Gnato. Ingentes. Lain tu fiataeB Gnino tam ipso ho. quidem
103쪽
ro PETRI RAMII ovo,quam abs te datum esse,ia vero serio Triumphat Oratio a maioribus semper crescit: plus enim et 1 gentes, quam magnas gratias agere:& plus triumphare,quam laetam esse . de plus author muneris,quam munere ipso delectari.Sed genere ipso comparationis definito,de varietatibus aliquot patefactis honstratis non erit dissicile, cum quid occurret a superioribus modis aliquantulum diuersium, ad sui generis fontem&originem referrer vi in his particullis, Tum cCum,collatio maiorum latet. Cicero, Facile patior ea me de Republica sentire ac dicere, quae maxime cum mihi,tum etiam Reipub rationibus putem conducere.Id est,no solum mihi sed etiam Reip .rationibus: in quo genere loquendi paulo ante docuimus inesse comparationem maiorum. I mo R A.
A minoribus non minor est copia re
rum, cum ex his maiora commonstrantur.
Ouidius, ne me corpus redim ferrum patieri ignei: Arida ne tiens ora leuabis aqua: Vt ualeas animo,quicquam tolerare negabis' A pretium pars haec corpore malin habet. Pro Mare Cicero, Tantum abes a perfectione
maximorum operum, ut undamenta, quae dii cogitas, nondum ieceris. Horatius,
3 et iugulent homines,surgunt de nocte latrones: Vt teipsumserues,non expergisceris'
104쪽
IN STADIA LIB. I. ros Alio etiam quodam modo argumen itum hoc tractatur apud Terentium,
me ero est, qui si amare occoeperit Adum In Eunu- iocumque chei.
Dices fuisse illum alierum,praeut huius rabies qua dabit.
Item apud Iuvenalem. Malo pater tibist Thersites,dum modo tusis MD ' inacidasmilis, ulcania tu arma capessu, cuam te Thersitasimilem producat Achilles., Item paulo secus apud Ciceronem, Om Philip. p., ne ex omni aetate qui in hac ciuitate intelli, gentiam iuris habuerunt, si unum in locum, conferantur cum Seruio Sulpitio non sunt, comparandi.
Ex hoc loco sunt aliquando hyperbo- . lae Cicero, Quod enim fretum , quem Pro M.
D rapum, tot motus, tantas, tam varias ha-
, bere putatis agitationes fluctuum, quantas, perturbationes, quantos aestus habet ratio, comitiorum Virgilius, io Ante leues ergo pascentur in aethere cerui, clog. Lag reta destituent nudos in littore pisces: Ant pererratis amborum inibus exul utArari Parthis bibet,aut Germania Tigris, suam nosse illius labaturpectore ultus.1 Vstatissimus est minorum,&vulgo familiarissimus modus per nomen compara-
105쪽
ro PETRI A Mitionis: vi apud Ovidium de Tristibus, Lib. s. saeuior es tristi Busiride, Hic ista, evifalsum lento torruit lane bovem.
i. Hinc etiam sunt amplificationes eximiae,cum gradatim a minoribus itur ad navi ora Cicero, is Facinus est vincire ciuem Romanum et scelus verberare: prope parricidium necare: quid dicam in crucem tol-' 'lere M Huc pertinent extenuationes illae.
Idem, Nemo non modo Romae, sed ne ullo in angulo totius Italiae oppressus aere alieno fuit, quem non ad hoc incredibile sceleris foedus alciuerit Paulo secus ad Lentulum, Apertius autem haec ago, ac saepius, qudddo tunius frater meus legatus est Caesaris, renullum meum minimum dictum no modo factum pro Caesare intercesiit, quod ille
non iam illustri gratia exceperit, ut ego eum' 'mihi deuinctum putarem is Ex hoc porrct comparationis genere singulares quaedam sunt in poetis &oratoribus amplificationes. In quibus tamen, sicut antea in paribus maioribus monui , non ex rebus quae sint quaestionis parti sed quae ipsae inter se aliae aliis coparatae sint minores. Sic Ouidius amplificat Augusti laudes collatione Romuli, quem , dum eius facta factis Augusti minora
comparat, modis omnibus minorem facit,
106쪽
INST. DIA L. LIB. I. rosir Romule concedesia it hic tua magna tuendo F .i. Maenia,tu dederas transilienda Remo. Te Tatius, aruique Cures, Cecinna uesen ira Hoc duce Vmanum ei Eselis trunque latus.
Tu breue nescio quidnim telluris habebis: cuodcun*ue ei alto sub Ioue, se habet. Tu rapis,hi cauis duces iubet esse marito: recipis luco reppulit ille nefas.ris,digrata fuit Zorent sub Caesarelegei, Tu domini nomen, principis ille tenet. Te mus incusat, eniam dedit hostibus ille: Cales emfecit te pateret e patrem.
Sic Cicero imperatorem iureconsul M-D to comparat, Qui potet dubitari quin ad
consulatum adipiscendum multo plus di-Drinitatis asserat res militaris , quam iuris ci- , uilis gloria Vigilas tu de nocte,ut tuis consultoribus respondeas ille ut eo, quo inten-D dit, mature cum exercitu perueniat te gal-M Iorum, illum buccinarum cantus exuscitat: tu actionem instituis, ille aciem instruit: tus cauesne tui consultores,ille ne urbes aut ca, stra capiantur ille tenet, scit ut hostium copiae, tu ut aquae pluuiae arceantur ille ex- , excitatus est in propagandis finibus, tu in re, gendis. Atque in histribus parium,maiorti, , minorum generibus, quae postrema con-
, duplicata exempla sunt,potius ex factis pari-
107쪽
PETRI RAMIbus, ex adiunctis maioribus, ex factis mi noribus , quam omnino ex paribus, ex maioribus, ex minoribus argumentis statuenda sunt.
Sequitur collatio minorum, cum argumentum minus est,hpars quaestionis, quae probatur maior: cuius aliquot modi doctrinae gratia distinguuntur exem, plis magis,quam praeceptis. Exemplum primi modi apertius est apud Ouidium,qui cohortatur homines ad studium virtutis comparatione laborum,qui tuendae aut recuperandae valetudinis gratia impenduntur.3 Collatio minorii eiusmodi est C sar fundamenta reipublica nondum iecit:Valde igitur abest,ut rempublicam perfecerit. Similes collationes crebrisunt in communio populari hominum usu. Secundus modus collationis. Parmeno apud Teretium amorem Chtreae amplificat coparatione leuioris amoris: quasi amor Plia
driae ludus quidam sit Chaerea vero furor, rabies. Malo tibi patrem esse pessimum, dummodo tusis generosius, fortis,quam patrem tibi esse optimum, ut tu ipse sis pessimus. Multi fuerunt in hac ciuitate iureconsulti pro stantissimi: sed Sulpitius his omnibus praestantior est: Sulpitii prudentia in iure dicendo augetur collatione
Tertius modus minoria mixtus cum hyperbole, id est oratione mentiente veritatem augendi aut minuendi gratia. Hucoparationis vis inclusa est: Tepestates maris multae magnaeque sunt,sed fluctus comitiorum popularium multo plures maior Ssque sunt.
io Coparatio pressius&apertius sic intelligi po
108쪽
test Difficillimis est ceruos in aere pasci, aut mare siceari,aut disiuctissimos fluuios mutatis inter se locis fluete:sed difficilius est memoria Augusti Caesaris ex animo Virgilii excidere. Sic Ouidius lib. i.de Tristibus,
uere prim flores, unuxnerabis ariseias, Roma per autum uum frigoribusque niuei, aeram mala,qua patior toto iactatus in orbe: Dii m miser Euxini littora sua peto.I Quartus modus minorum per nomen comparationis: haec comparatio sic explicanda est . Busiris fuit Letius tyranus, VPhalaris: tu vero multo tauior aerudelior. Ex hoc genere sunt ista, Melle dulcior,niue candidior,silice durior,vitro fragilior,glacie frigidior, pluma leuior,Demosthene facti dior Protheo mutabilior, Thersite deformior,Thrasone gloriosior, Phormione confidentior,Penelope castior, Nerone crudelior,Sardanapalo voluptuosior, Vlysse callidior, Croeso ditior, Iro pauperior. Fit hoc modo etiani comparatio apud
Wquo pulchrior hermufuit,excepto Laurentis eorpore Turni. i. Quintus modus per amplificationem. 13 5itantum verberatus esset ciuis Romanus, uno
gradu increuerat oratio ponedo etiam id esse facinus, quod erat inferius: scitantum occisus esset,per plures gradus ascenderat. Cum vero dixit prope parricidiunt necare,supra quod nihil est adiecit, Quid dicam in crucem tollere Eius generis est exemplum etiam Philipp. t. remn si modo visu foedam,sed etiam auditu: si inter coenam,in tuis illis immanibus poculis hoc tibi csi tigisset,quis non turpe duceret In coetu vero populi Romani magister equitum, publicum negotium geres, cui ructare turpe esset,s rustis esculentis,sivinum redolentibus gremium suum, sitotum tribunal impleuit.i Sextus modus per extenuationem declaratur
exemplo Catilinae: ubi Catilinam obaeratos collegisse
109쪽
Romae, minus est,in tota Italia collegisse aliis.
is Virgilius VCicero sepe amplificant aliquid hoc
genere comparationis: vi primo libro AEneidos, Salicis exurere elassem Argivum,atque ipsos potui ubmergere Routo.
Unius, uoxam, furias Aiaeis Oilei'Ipsa Iouis rapidum aeulata e nubibus Uuen nisi restque rates,euertitq- aequora Ponto:
Ipsum expirantem transfixo pectoresammas Turbine corripuit copuIque infixit acuto. H.aec protasis est comparationis, in qua facta Palladis aduersus Graecos narrantur,quae dea inferior est Iunone. Mox sequitur apodosis&reddatio maioris, ego qua diuum ne id regiua, Iovisque
IE Gorord, eoniux vita eum geute tot unos Nella gero . ' quisquam numen Iunonis adoret
aterea uisupplex aris imponat honoremfHoc argumento Cicero suadet Catilinae,ut ex urbe exeat, servi mehercule, si me isto pacto metuerent, ut te metuunt omnes clues tui, domum meam relinquedam
putarem: tu tibi urbem non arbitraris Et si me meis ciuibus iniuria suspectu tam grauiter atque infensium viderem,carere me aspectu ciuium,quam infestis oculia omnium conspici mallem.Tu cum conscientia scelerutuorum agnoscas odium omnium iustu, de iam tibi diu debitum dubitas quorum mentes sensusque vulneras, eorum aspectum praesentiamque vitare 1 Septimus modus no est vere minorum,si principem quaestionem species,sed si inter se comparaueris non habita ratione ad illam quaestionem,tum minora quaedam cum maioribus videbuntur.
r Ouidius amplificat laudes Augusti Caesaris extenuatione Romuli,qui Roma condidit. Qusstio principalis initio ponitur Romule concedes. Deinde nouem Romuli facta minora cum totidem maioribus fa- Augusti disputantur,quae relata ad quaestionem,Ω-
110쪽
dictitur, Romuli scilicet, Augusti:inter se vero collata,alia minora,alia maiora sunt, i Cicero extenuat scientiam&industriam iure- conssilii ad augenda gloriam imperatoris. Quaestio primo loco ponitur: Qui potest dubitari quin ad cosulatu adipiscendu multo plus dignitatis asserat res militaris, quam iuris ciuilis scientia 3 Deinde argumenta quaeruntur ex factis iureconlatii, imperatoris, e quibus inter se collatis illa minora sunt, haec maiora. Epilogus est: admonitio de non veris comparationibus parium, imparium eque tamen comparationes vulgo dicuntur. I, CL CA,
Sequitur comparatio qualitatis, ac primo similium. Similia sunt quq in eadem qualitate comparantur. hin quibus interdum similitudi- , , nis nota nulla exprimitur. c. Quyd cui De te, que temporis ad viuendum datur, eo debet D contentus esse: neque enim histrioni(vt pla- ,eat perage da est fabula: modo in quocun-s que fuerit actu, probetur: neque sapientis , que ad , Plaudite, vivendum. Virgilius, Oformosepuer,nimium ne crede colori, nitet. 5.
Da ligustra cadunt, acinia nigra leguntur. s Aliqua do indicatur nota similitudinis, , sed breuiter Cicero 6 Quanquam nullum P, in D mommentum clarius Servius Sulpitius rem , linquere potuit, quam effigiem morum suo-