장음표시 사용
121쪽
si quanquam quomodo iste dominus )sed tamen ussim a dispari tenebantur Studiorum enim suorum M. Varro voluit esse illud non libidinum diuersoriu: quae in illa villa ante di, cebantur quae cogitabantur quae literis ma- dabantur iura populi Ro monumenta maiorum,omnis sapientiae ratio,omnisque do- , ctrina. At ver te inquilino , non enim domino, personabat omnia vocibus ebriorum, natabat pauimenta vino , madebat parietes, ingenui pueri cum meritoriis, scorta inter, matres familias versabantur. Ex dissimilibus antitheta fere omnia sunt, atque omnino omnis illa forma, qua dicitur non hoc sed illud esse: tum enim affirmamus non primu,sed aliud differens,atq; dissimile. Huc referedesunt illita freque te orationis form(,vincticolunctionibus illis,quanqua, quan uis,tametsi: in quibus redditio fit his
particulis,tame, attame. Quo genere Cicero prccipue in exordiis delectatus est . Hincii illud Milonianum,Etsi vereor, Iudices, ne turpe sit pro fortissimo viro dicere incipietem timere, minimeque deceat,cum T. Annius Milo ipse magis de reipub.salute,quam de sua perturbetur, me ad eius causam parem animi magnitudinem afferre non posse,' tamen hcc noui iudicii noua forma terret o-
122쪽
I res T. DI A L. . LIS. I. reticulos,qui quocunque inciderint, veterem
consuetudinem fori, pristinii morem iu- si diciorum requirsit. Atque huiusmodi exempla quavis dissentanea videantur, distingueda tamen sunt i A dissentaneis autem di simili quomodo distinguantur, si quis non
satis animaduertit definitiones comparet,ut clarius intelligat: dissentanea enim re ratione dissident,nec simul esse possunt: dissimilia satis habent si ratione distinguantur, reipsa dissideant,necne,nihil interest: Candidus est:non igitur niger,
dissentanea sunt 2.E g. cuanuis illi niger, quanuis tu candidus esses, dissimilia sunt: illic ex altero alterum con- eluditur,hie ex alterius diuersa qualitate alterius qualitas ostenditur.Illa rapiunt assensionem e quasi pugnando conuincunt:haec animum magis admonent, xvelut arbitrum faciunt. i Est autem usus quotidiani as sidui comparatio:in quantitate firmamenti
plus est ad commouendum,in qualitate plusipiendoris ad illustrandum Praeciput verdlaudis, admirationis sunt similitudines prudenter adhibitae ho hinc praecipua Platoni caesapientiae admiratio orta est, i hinc mathematicorum nobiles illicontemplationes ex ratione: proportione in comparatis nu
123쪽
P ET MI AE R A M ameris .formis quibus nec excellentius quicqua, nec admirabilius est ab homine dialecticae rationis luce repertum: cognitum.
Transitus est a similitudine ad dissimilitudinem, id est,comparationem rerum in diuersa qualitate ubi qualitatis nomen(sicut antea diximus,plenioris, significationis, quam in categoriis Aristotelis. Hoc argumetum Cicero, de Oratore ex dissimilitudine vocat, in Topicis de Partitionibus differetiam:in Topicis enim sic ait,Sequitur similituditum disserentia rei maxime contraria sed est eiusdem simile indissimile inuenire. Atque interdu accidit, ut similitudo proposita euertatur dissimilitudine: ut, Quales in Repub principes, tales solet existere reliqui ciues Non quales in Repu. principes,tales solent existere reliqui ciues. Haec duo enuntiata contradictionis nomine pugnanti sed in illo similia sunt,in hoc dissimilia ad refutandam similitudinem opposita. Dissimilitudo aut simplex est, ctim ex uno dissimili alterum dissimile probatur aut multiplex, cum multa dissimilia comparantur. Dissimilitudo simplex modos habet varios&diuersos. Primus est, ubi nullae
reperiuntur notae rerum dissimilium indices cuiusmodi sunt praediistae notae similitudinis negatione aliqua affectae,ut Non talis,n5 sicut,non quemadmodum. Et in redditione dissimiliaquae dicitur a Graecis vetararo- Hai: hae particulae frequentes sunt, verum, at,at vero, usimiles. interdum etiam nomina ista, Aliud,dissimile,differens hoc argumentum notant. Cicero pro- Caelio, Aliud est acculare, aliud maledicere. In Bruto,
Quid est tam dissimile,quam Demosthene dc Lysias 3 Catullus inuitat amicam Lesbiam ad delicias voluptates invita perfruendas quae post mortem nullae futurae tribi tali vita dissimilitet comparantur,quod ille saepius abeat siredeat ad nos:haecn
124쪽
bi semel erepta nunquam redeat.quod carmen Epicureum de impium est.Protasis est in primo versu antapodosis in reliquis duobus. Secundus modus, ubi nota aliqua dissimilitudianis exprimitur. is sigillu tuum quo iteras de diplomata obsignas, tibi tam charum esse debet,quam tu ipse tibi es,ne quid in prouincia temere obsignes. Priamus capta Troia dc regia inuehitur in Pyrrhum hostem, a quo ante aras iugulabatur, quasi degenerantem a patre Achille et Achilles,inquit, talis in Priamum non tuit,qualis Pyrrhus Achillis filius in eundem est. Tertius modus aliquantum disserens a saperi re duobus exemplis illustratur.In priore dissimilitudorimum breuiter indicatur,Dissimilis est pecuniae de-itio iratiae:deinde apertius exprimitur,ubi protasis praecedit: Qui pecuniam dissoluit,statim no habeti qui autem habet, is retinet alienum, d avetaxoIociei quitur:gratiam, qui referi, habet 'qui habet in . eo ipso quod habet,reseri. Alterum exemplum, ubi dissimilitudo item pri- breuiter indicatur, deinde apertius exprimitur. Quartus modus dissimilitudinis ex collatione
quantitatis mixtus est:vt clim Cicero ait, non furem, sed ereptorem,coparat antecedens cum sequente non
solum vidissimile eum dissimili, sed etiam minus cum
io Quintus modus est, quo res vicinae, similes distinguuntur,ut appareat earum inter ipsas differetiar ut pro Ligario Secessionem tu illam existimasti,Caesar, initio,non bellum:non hostile odium, sed ciuile dissi.dium. Et Martialis, Omnes Tongilium mediet iussere lauari.
os hi febrem ereditu esse gula est. M Loquitur Horatius de Latinis poetis, qui licet
125쪽
in carmine peccatum effugiant,nullam tame illustrem ingenii gloriam merentur. 12 Cicero remouet sceleris nomen a secto Ligacrii,qui fuit in armis contra Caesarem:adlubdique diuinctionem quorundam nominum. is Sextus modus admixtus est ironiae.
i Sequitur dissimilitudo multiplex, ct im multa
dissimilia inter se conferuntur ut apud Cicerone pro Caelio. Quam volent in conuiuiis faceti dicaces, nonnunquam etiam ad vinum diserti sint alia vis fori est, alia triclinii,alia sublelliorum ratio, alia lectorum non idem iudicum comessatorumque conspectus: lux denique alia est solis, lychnorum. Hector describitur deformis,primum ex adiunctis,ut vestitu ,lachrymis, raptatione cruore, vinculis: deinde ad augendam deformitatem dissimilia inter se
comparantur. Protasi incipita versu, mi mihi qualis erat: vetaexoIoei sequitur incipiens
16 In hoc exemplo dissimilitudo primum breuis est, deinde latius explanatur: cuius protasis incipit ab
his verbis:Studiorum enim suorum, c. vetaetro octe ab his, At vero te inquilino, 3 c. i Antitheta,quae a rhetoribus dicuntur, siue contraposita fere omni essiciunt dissimilitudinem, a mere hin considerate inter figuras rhetorica a rhetoribus confunduntur, quemadmodum definitio jam titio.Praecepta enim artium distinguenda sunt,quanuis usus eorum coniunctu Sciofusus sit. De antithetis autem exempla sunt,ut act... in Verrem conferte hanc pacem cum illo bello,huius praetoris aduentu cum illius imperatoris victoria,huius cohortem impura cum illius invicto exercitu ,huius libidines cum illius continentia: ab illo qui cepit,conditas, ab hoc qui constituta accepit, captas fuisse dicetis Syracusas.Pro Mure-
126쪽
na,Odit populus Roman rum priuatam luxuriam,publica magnificentia diligit. Pro lege Manilia,Cuius ado Iescentia ad scientiam rei militaris non alienis praeceptis,sed suis imperiis no belli offensionibus, sed victo riis:non stipendiissed triumphis est traducta Pro Mia Ione,Est enim Iudices,non scripta,sed nata lex, quam non didicimus,accepimus,legimus sed ex ipsa natura-arrieuimus,hausimus,expressimus ad quam no docti, sed facti, non instituti sed imbuti sumus .Huc pertinet
18 Dissentanea re pariter de ratione dissident, sicut alterum ab altero non distinguatur solum,sed plane tollatur: quanuis idem pater: filius esse possit, non
tamen haec duo vidissentanea sunt,re unquam conu
niunt. quia fieri non potest,ut idem sit pater eius, cuius est filius. In dissimilious ratio duntaxat de qualitas diuersa consideratur,ut herum ab altero plane tolli non sit necesse,sed ut distinguatur tanquam differensi diuersum. Itaque dissentanea omnia ut dissimilia tractari possunt,ut in his qualitas diuersa tantummodo spectetur:quod commune est omnium argumentorum, quae tantum genere tractationis differunt. Dic igitur Candidus est,non igitur niger dissentanea sunt haec: quia alterum ab altero non distinguitur solum, sed etiam
tolIitur dic autem, Eanuis ille niger,quamis tueandido esses, dissimiliaiunt,quia qualitas diuersa ratioque duntaxat consideratur, ut res ab altera distinguatur, non etiam tollatur. i Hactenus genera coparationis descripta sunt. Sequitur, ut quem usum habeat coparatio, ad extre- mum videamus ubi praecipitur comparationem quantitatis plus adcommouendum,qualitatis plus ad occ- dumi illustrandum valere.
et Socratis disputationes apud Platonem magna ex parte similibus constant unde inductio Socratica
127쪽
nominatur, qua Socrates plurimum delectatus sus est. ii Mathematici per comparationes numerorum, siformarum res eas,quae ab intelligentia humana remotae videbantur facile percipiunt de maximis enim xminimis rebus ita philosopnantur, ut minimas tr
ducant ad maiores, maximas ad minores ut in exiguis lineis saruis,si differentia percipi no possit,par quantitas singulis additur:&de caelo mundique paratibus ut disseramus, in paruissimulachris similitudine tantae magnitudinis adnibemus..cae Ari telis de comparatu Aristoteles nullam comparationis generale rationem desinit,nulla partitur paria mimparia nihil amodum distinguit, dissimilitudine praeterit: tametsi videtur differetia nomine dissimilitudinem in Topicis aliquando significare, cum similitudini differentiam opponit. In his aute Topicis libris locus similium, maiorum,minorum tam sepe repetitur Literatur, ut artem nugatoriam omnino priste ferat. Nam si rationem doctrine species,una de re unu sit praeceptumisi autem usum,diligeter, studiose unumquodque artis praeceptum videcretum exerceatur. At Aristoteles nullam
speciem comparationis in dialecticis exposuit sed mmnibus pene Topicis libris eundem locum sine ulla arte saepe scripsit, rescripsit:&isum quarudam partiumcoparationis disputandis duntaxat quatuor problem tum generibus subiecit. Quare locus hic comparationis,cuius uius latissime patet, generati, dialectice ab Aristotele descriptus no est:sed sine definitione,sine partitione,sine partium explicatione confusus, nugatorie in Topicis iteratus, ad vanas inutile hq --ritones,quae nihil sunt inuentionis dialecticae fustia inutiliter accommodatus.
128쪽
x Insitae& principes probationes quae ad
rem spectarent, omnes expositae sunt. Restaticeae,quae pertinent ad nomen Notatio quippe boniugatio, quae ex vi nominis
Nqtatio, est nominis interpretatio, quae Graeci συμβολον Pυ χολογία nominatur Ouidiu',
crest iasublimis caelo manifestameno,
ractea nomen habet,candore n.tabilis ipse rem Cicero Bambalionem soceru Antonii Phiv.f. . a balbutiendo nominatum deridet,Tuae coniugis bonae foeminae,locupletis quidem cerate, Bambalio quidam pater,homo nullo numero, nihil illo contTaptius, qui propter hcsitantia linguae,stuporemque cordis, cognomen ex contumelia traxerit Martialis de Earino, m. Nomen cum talis ras gnatum, Q a pari optima nuncupatur anni: Hyblam quo apit,Atticosiquefores: cubenidas olet aliti superbae: Nomen nectare dulcius beato,cuo malis Cybelespuer orari, Et quipocula temperat tonanti: Euadsi Parrhasiasonet in aula,
129쪽
PETRI RAMI Idomen nobile,molle, delicatum orsu dicere non rudi dolebam: sed usitaba contumax repugna
sed Graci,quibus es nihil negatum,
Nobis non licet esse tam disertis, cui musas colimis seueriores. Videtur autem,ut in superioribus argumentis, causis&effectis, subiectis, adiunctis dissentaneis inter se comparatis inter se, sic notationi cum nomine sua quaeda esse relatio divi enim nomen ex notatione, sic ex nomine notatio concludi potest. Quid enim obstet dicere,philosophus est, quare sapientiae studiosus si Hactenus dictum est de argumentis rerum,quorum alia simplicia essent,alia comparata,re simplicibus alia consentanea,alia dissentanea. e comparatis vero alia in quantitate paria vel imparia,alia in qualitate similia vel dissimilia.Sequuntur argumenta ex vi nominis sumpta:quorum duo genera sunt,notatio .coniugatio. Notationem, ut ait Cicero,Graeci Tu exorsa vocat,id est verbum ex verbo,veriloquium nos autem nouitatem verbi non latis apti fugientes genus hoc notationem appellamus,quia sunt verba rerum notae. Itaque hoc idem Aristoteles obpilo o appellat, quod La
tine est nota. sed hoc loco non instituimus notationes rerum,quae sunt ipsa nomina,sed ipsorum nominu notationes&explicationes, quibus visi natura nomi-
130쪽
num probari demonstiarique possit. Notatio autem agrammaticisin dialecticis dissimili ratione tractatur: ab illis quidem, ut accidentiae nominum reliquariamque partium orationis doceantur ab iis vero, ut ex origine res ipsa significationi subiecta arguatur probetur Sunt etiam qui priginationem potius vocent, quod origin Esi causas nominum aperiat, unde orta ductaque iist haec habet aliquando usum necessarium, quoties res de qua agitur interpretatione eget, ut cum M. Celius se esse hominem frugi vult probare,non quia sit abstinens, sed quia multis utilis, id est fructuosus sit. Continet hic locus in se multam eruditionem, doctrinam, eum vocabulorum ortus sartus diligenter exquiretur. Sic Plato in Cradio de origine nominum Graecorum disseruit, & M. Varro doctissimus omnium Romanorum diligentiam maiorem in Latinis verbis
praestiterat: foetae genus hoc argumenti non repudiant,cum volunt ostendere, cur hoc vel illo nomineres de qua agitur,nominata sit ut Ouidius Ianum deducit a ianua,libro primo Fastorum, Daside oribus raeli eum mitibus horiseredit ossiet Iuppiter ipse meo:
Idem victimam a vincendo,& hostia ab hoste derivat,
Victima ta dextra recidit victrice, oeam resonibu a domiti ho Zia uomen habet.
Et Augustum ab augendo dictum esse vult,
Sacra patres augusta voeant,augusta vocantur Templa acerdotum rite dicata mam.
Huius augurium dependet origine verbi, ni quodeuiique sua Iuppiter auget ope. Et Februarium a Februis libro secundo, Februa Remani diuereptaeula patres: Nune quoque dant verbo plurimaseminem.
Mensis ab his dictus,fecta quod pelle Luperci Omne solum Iustrant diu piamen habent.