장음표시 사용
111쪽
lio PETRI RAMI, rum, irtutis,constantiae,pietatis, ingenii fi- , lium. Ouiditas, Tres ans ea de nemo, e qui mihi Iulnerascit, φ .u, chi eo tollere morepotest. Cicero, Et quoniam mihi videris istam scientiam tanquam filiolam osculari tuam, , non patiar te in tanto errore versari. 3 Similitudinis nota alias exprimitur apertius, atque in eo interdum propositio redditioque uno verbo clauduntur . Cicero ad fratrem φ-i-, Quemadmodum gubernatores optimi vim ii tempestatis,sic sapietissimi viri fortunae impetum persaepe superare non possunt ' liquando propositio redditioque suis separatim verbis explicantur. Ouidius, Trist. i. scilicet , uiuum Fectatur in ignibis aurum, Tempores duro,si in sticiendasdes Philip x. hi Cicero, hi Sed nimirum ut quidam mor-- , sensus stupore suauitatem cibi no sen- , , iudi sic libidinosi,auari,facinorosi verae lau- , dis gustum non habet. Cicero ad Lentulum, Vidi ego quos da in te tales,quales tu eosdem in me videre potuisti. V Nec interest ficta
sint, an vera, quae proponuntur. In utroquetenim genere par est similitudinis ratio. Horati j c,o me populus Romanusforte regre,cur
ves Ar,ris p. tisibisse iudieiis fruar iisdem, Ne Tua a etiam,qua diligit ipse .dit:
112쪽
IN STADIA L. LIB. in holim quod ulpes aegroto cauta Aoni clandit,referam:quia me origia terrent
Omnia te aduersum Fectantia,nulla retrorsum. i Similia non minus grauiter,eleganterque, quam reliqua comparata coniuguntur.
Sic Virgilius in Batyllu, qui cum hosce Virgilianos versus, Nocte pluit tota, redeunt Fectacula manernmisium imperium cum Ioue Caesar habet sibi vendicasset, ex iisque munus a Caesare consequutus esset: tum Virgilius propositis quatuor versuum nudis initiis: Si dos non obse
hominem in perpetuum mirifice notauit Nam cum ea fur ille perficere non posset, tu Virgilius perfecit hoc versu praeposito, i m ego desiculo echtulit alter honores: Si dos non obis nidificati aura, si dos non dabis ester retis oves, si dos non dabis med iratis apes,
Si dos non obi retis aratra boues.is Quo etiam degenere sunt Socraticae inductiones Platonis,Xenoph5tis, reliquorum Socratis discipulorum sermonibus celebratae, cum variis similibus aliquid simile
113쪽
ii PETRI RAMIessicitures velut apud Socraticum Eschinem demonstrat Socrates cum Xenophon- ' Vtis uxore, recum ipso enopho te Aspasiam locutam . quem locum Cicero transtulit, Dic mihi quaeso Xenophontis uxor, si vicina tua melius habeat aurum, quam tu habes: utrum illius, an tuum malis Illius, inquit. Et si vestem, caeterum ornametum muliebre pretii maioris habeat, quam tu habes, an illiusi malis Illius vero, respondit. Age, si virum il- Uria meliorem habeat, quam tu habes, an illius V malis Hic mulier i erubuit i Aspasia au-U tem cum ipsis enophonte sermonem instituit, so,inquit, si vicinus tuus meliorem equit habeat, quam tuus est, tusimne equum
' malis,an illius Illius,inquit Qudd si fundumeliorem habeat, quam tu habes , utru tan-D dem illius malis Illius,inquit,meliorem scilicet. nyd si uxorem meliore habeat, qu1m tu habes Atrum illius malisa Atque hic Xe ii ophon quoque ipse tacuit Post Amasia, ii Quoniam uterque vestrum, inquit, id mihi non sol tim respondit, quod ego solum audi-33 re volueram,egomet dicam quid uterque co, gitet. Nam, tu mulier optimu virum mavis, , habere, ita Xenopho uxorem Iectissimam, habere maxime vis. Quare hoc nisi perfecei ritis, ut neque vir melior, neque foemina le-
114쪽
ta ctior interris sit, prosectd id quod semper
optimum putabitis esse, multo maxime requiretis: tu ut maritus sis cum optima muliere, hcc quam optimo viro nupta sit.
E IMILI TvDINE. Expedito primo genere comparationis,quod circa quantitate versatur,demonstratisque tribus eius formis,parium,maiorum, minorum, coparatio qualitatis deinceps explicatur, quae duas habet species similitudinem Minimilitudine: Illic res eiusdem hic diuerta qualitatis comparantur qualitas autem hic non solum Aristotelicam categoriam significat, sed multo latiua patet,ut ea sit,qua res quouis modo,siue substantia,sive quantitate,siue relatione,siue ullo denique genere si miles aut dissimiles dicuntur. Similitudo doctrinae facilioris gratia sic distin guirotest,ut alia simplex sit,cum ex simili simile deismostratur: alia multiplex,cum ex multis similibus unuaut multa similia probantur.Prioris generis varii sunt modi:Primus,in quo nulla similitudinis nota ponitur: cuiusmodi est adverbium similitudinis,Vt,quemadmodu,sicut,veluti in prima parte,quae dicitur prota sis:
sic,ita,non secus,non aliter,eodem modo in ea parte,
quae dicitur apodosis. Interdum etiam nomina quedam sunt notae similitudinis,ut Talis,qualis,more,instar,ritu,modo,exemplo:atque etiam ipsum nomen Simile, ut apud Virgilium, Os hi erosique deo similis. Cato sapientis vitam comparat histrionis boni fabulae: ut histrione,qui in singulis actibus populo placetino est necesse fabulam peragere: sic neque sapientem,qui in quavis parte aetatis probatus est,ad extrema usque senectutem vivere.
115쪽
Ut candidi flores ligustrorum statim eadunt
pereunt,hyacinthi purpurei leguntur: sic cador formariuuenilis breuis est, prope momentaneus,nec forma ex parte aliqua nigricans vituperanda est. Secundus modus, ubi similitudo nota aliqua magis obiter indicatur,quam perspicue ex Planatur ex quo genere sunt illa Ciceronis. ut prima actione in Verre, Sed repente e vestigio ex homine tanquam aliquo poculo cyrceo factus est Verres .Actio. . Vt ex illo metu mortis: tenebris quasi luce libertatis de odore legum recreatus reuixisset. Pro lege Manilia Quidam in his Cn.Pompeium sicut aliquem non ex hac urbe missum, sed de caelo delapsum intuetur. Pro Murena,Pergiis laetanqua ex syngrapha agere cum populo Romano Pro Balbo,Neque inconstantis esse puto sententia aliquam tanquam aliquod nauigium ex reipublicae tempestate moderari Nirgilius secundo AEneidos,
Instar montis equum diuina Palladis arte Andificaui.
In hoc exemplo nota similitudinis est vocabulunifigies, quo Sulpitius filius declaratur esse patris similis:sed ibidem inclusa est collatio partu,cum sic Cicero disputat, Nullum monumentum clarius Sulpitius relinquere potuit,quam effigiem moria suorum filium. quasi dixerit,sulpitius filius est tam clarae nobile patris monumentum, quam quod maxime esse possit. In
apodo igitur horum parium inest breuis similitudo. Solus Augustus potest sanare Ouidium,qui solus eum afflixit,more Achillis: qui Telephum, quem
vulnerauerat, repercussum sanauit.
Tettius modus est magis illustris hexplanatus, qui diuiditur in duas species.Prima est, cum protasis Scapodosis eodem verbo clauduntur ut Agrar.I.Nonne
accerrime aquam hosti armato,sic huic legi pro vestris agris resistetisp secunda species terili modi est,cum protius,
116쪽
apodosis verbis, clausulis distinguuntur. io Similitudo est a corpore ad animum. ii Ficta exempla etiam vim habent similitudinis, ut ait Cicero in Topic quales sunt AElapi fabulae, quae ducere solent animos praecipue rusticorum tam peritora, ut ait Fabius,qui implicius quae facta sunt a diunt,&captivoluptate facile iis quibus delectantur consentiunt: siquid de Menenius Agrippa plebem eum patribus dicitur in gratiam reduxisse nota illa de membris humanis aduersus ventrem discordantibus mula. ix pologus Horatii de leone hac habet sententiam: Quemadmodum bestiae,quae descendunt in antruleonis,pereunt:sic homines iacturam sapientia faciutoui iudicium sententiam populi sequuntur Apodo sis huius comparationis praecedit in quaestione, Prota- si sequitur in fabula de vulpe, leone .is Hactenus de simplici similitudine:sequitur mutitiplex,quae ex pluribus similibus aliquid simile declarat:vt in Topic. Cicero ait,Si tutor debet fidem presta.re,si fidicius, si cui madaris,si qui fiduciam acceperit, debet etiam procurator. Haec ex pluribus quo vult perumniens appellatur inductio,Graecisux ladii: qua plurimum usus est in suis sermonibus Socrates.Tale est illud Ovidii primo de Tristibus, Esse quidem memini mitissima sedilus illis
Numina e timeo, qui nocuere,deos: Terretur minimo pennae stridore eolumba, Oguibus aeripitresuetasacta tutis:
Nonpro, astabulis audet discedere,pi quanxeussa est avidi dentibus agna lupi:
M itaret eaelum Phaetores viveret, quos Optaui ulte,tangere nollet equos.
Ex tribus similibusOuidius declarat,cur metuat Augustum Caesarem:in quo exemplo apodosis praecedit, taprotasissequitur.
117쪽
ris PETRI RAMIr Quemadmodum aues non sibi nidificant, neque oues sibi vellus portar,neque apes sibi mellificat, neque boues sibi arant: sic neque Virgilius sibi cat mencomposuerat,quod alius poetasiarripuit Apodosis prima est, Prota sis secunda,in qua qui de particula,Sic,p nitur,ut saepe alias cum apodosis antecedit protasin.i Socrates inductionibus similium maxime vius est aderahitandos sophistas, qui cum omnia se scire
profiterentur, ignoratione tamen hinscitia respodendi deducebantur ad confessionem rei absurdae aut ad negationem eius rei,quam prius affirmassent,quem dmodum constat ex dialogis Platonis de Xenophontis, qui Socratis praeceptoris sui sermones perscripserunt.
is Aspasia mulier docta meloquens fuit, Socratemque ipsum rhetoricas artes docuit,ut ait Plato in epitaphio: huius primus dialogus est cum Xenophontis uxore,ubi ex duobus similibus tertiu simile coeluditur.
i Merito Xenophontis uxor erubuit, ut ait Fabius.Nam male responderat,se malle alienum aurum,
quam suum .id enim est improbum. At si respondisset,se malle aurum suum esse tale, quale illud vicini esset,i tuisset quidem pudice responderet se male virum suum esse talem,qualis esset melior. in his igitur interrogationibus cauendum est,ne quid inepte respondeas. is Secundus Aspasie dialogus est cum Xenophonte,ubi ex duobus similibus tertium simile concludatur.
Similibus expeditis dissimilia sequuntur.
Dissimilia sunt quae in diuersa qualitate comparantur. Idem autem dissimile de di ferens, dissimilitudinem: differentiam intelligamus, quonia saepe iis vocabulis in eo
118쪽
INs T. DIALI et B. I. rdem argumento utimur hi distimilibus igitur aliquando nota dissi militudinis nulla exprimitur. Vt apud Catullum, Solis oecidere m redirepossunt: N.bis Lm semel occidit breuis lux, Nox est perpetua na dormienda. Nota dissimilitudinis aliouando expri- mitur.Cicero, Certus dies non ut Lacrificii, biv.3. ii sic consilii expectari solet. Idem ad Qu. fra, trem , Sit annulus tuus non tanquam vas Epist.ta
aliquod, sed tanquam ipse tu Sic apud Virgilium Priamus Pyrrhum Achillis dissimile filium arguit,s Arnon ille situm quo temetiris,achiae ATMi. 1. Tali in his fuit Priamo.γ Aliter paulo in his nota dissimilitudinis effertur,qussim antea. Cicero de gratia , pecunia daanquam dissimilis est pecuniae Propia .., debitio gratiae: nam qui pecuniam dissol- , uit,statim non habet id, quod reddidit: qui, autem debet,is retinet alienum gratiam au, temo qui refert, habet: hqui habet,in eo, ipse quod habet ,refert. Sic oratorio tertio , Non est philosophia similis artium reliqua, rum nam quid faciet in geometria, qui non, didicerit quid in musicis aut taceat opo M tet,aut insanus quidem iudicetur haec veros, quae sunt in philosophia,ingeniis eruutur
119쪽
iis PETRI RAMI, id quod in quoque verisimile sit eliciendum, acutis atque acribus , eaque exercitata oram dii tione poliuntur. Aliquando in dissimilium si collatione vis etiam quantitatis includitur. M ut in Verrem Nd enim furem,sed ereptore: si non adulterum , sed expugnatorem pudici, tiae: non sacrilegum, sed hostem sacrorum religionumque: non sicarium, sed crudesio, simum carnificem ciuium , socioriamque ins vestrum iudicium adduximus. io Locus autem hic aptissimus est ad distinguendu quae vicina affiniaque sunt,& similitudine quadasecus incosiderate permiscentur. Horatius,ris H - itaui denique culpam,
Non laudem merui inulli rab.3. Martialis, Ne di
Diligeris papula,non propter praemia, fama Propter tepopulin praemia Cear,amat.'vive' , Cicero x Scelus tu illud vocas Tubero,cur isto enim nomine illa adhuc causa caruit., Alii enim errorem, alii timorere qui durius, Dipem, cupiditatem,odium, pertinaciam qui grauissime,lemeritatem .scelus praeter te ad- si huc nemo.Ibidem rursum, Fuerint cupidi, fuerint irati, fuerint pertinaces, sceleris verdcrimine furoris,parricidii liceat Cn. Pom- , peio mortuo,liceat multis aliis carere. Ohi
120쪽
INs T. DIALD CLIB. I. m,frmas, erat,sed eram diu plussis Libro.t sic Horatius, epist.r. Gaion anim mutat qui trans mare currunt. i, In Maniliana, Naevictoriam, sed insignia vix, ctoriae reportarunt. Dissimile aut in Ironia quundoque non continetur solum, sed, explicatur:vt in Pisonem, Gravis autem Ca- , latinus,credo,aliquis,aut Africanus, aut Ma,Lximus, io Cesonius Semiplacentinus Calventius. Ex his collationibus insigniora, sple-didiora sunt,ubi multa dissimilia conferuntur: sic apud Virgilium Hectoris foede contrucidati, quondam florentis ac tritiphantis dissimilitudo ex variis rebus ostenditur, Insomnis ecce ante oculos maesti imis, or Turi.
Hsis adesse mihi argosique emunderestuue,
tam bigis quondam,aterque cruento luere,perque pedes traiectus lora tumentes. Hei mihi qualis erat, quantum mutatis ab ido Hectore, qui redit exuuia indutis chilli,
et Danaum Phragio iaculam puppibis igneis
uassentem barba, conre assanguine crines, Vulnera*ue si agerens,, - circu plurima muros acceptipatrioss. crate Cicero de Varronis Cassinate fun- lo.1. do, quem Antonius per vim occupauerat,