장음표시 사용
151쪽
cinna, pro Cluetio, pro Murena de Iure ciuili. Sic prolet e Manilia de imperatore constituendo. Sic pro Ar-x ia de studiis artium silaude poetarum sic pro Planco de fama Sc gratia . Sic pro Sestio de optimatibus. Sic pro Caelio de adolescentia. Sic pro Milyne de conscientia , diuina qui loci comunes a rhetoribus appellantur, quod generalem disputationem continent. Contra vero etiam per species ad genus ascendimus: unde sunt inductiones rhetorum de philosophorum aspecialibus rebus ad uniuersas Cic. pro Milone, PublilClodii mortem aequo animo ferre nemo potest luget senatus moeret equester ordo, tota ciuitas confecta senio est, squallent municipia aHic autur coloniae agri denique ipsi tam beneficum, tam salutarem, tam man, suetum ciuem desiderant Persius probat varios esse mores hominum inductione facta per species, Mille homilium species, Obremm solor usus:
a Uum piper, , pallentis graua cumini:
Hic fatur irridi mauult turgesceresmno: Itala campo indulget, hune alea decoquit, ille
Eodem modo philosophi quaestiones uniuersas specia libus exemplis disputant ut intelligi potest ex dialogia
io Tertium diuisionis genus est ex subiectis, cum subiecta diuidunt aliquod adiunctum idque fit tribus modis pro triplici subiecti varietate alia enim subiecta primi generis diuidunt ut,Colorum alii sunt in naturis animatis, alii in inanimatis: alias subiecta secundi generis vi, Vestimenta quaedam virorum sunt, quaedamulierum alias subiecta tertii generis ut Philosophia
versatur circa mores, circa res naturales occultas cirum
cadissercdi rationem haec enim tria supti ieela,circa quae Philosophia versatyri
152쪽
s, Virginitas distinguitur tribus obiectis patre,
matre,& puella nubente,circa quae abiecta versatur.3 Quartum genus diuiuonis est ex adiue is, cum
adiuncta diuidunt subiectum: idque etiam fit tripartito:aut enim adiuncta sunt primi generis,ut Homin uni alii sunt parui,alii magni: aut adiuncta secundi generis, ut, Rex cinctus est partim equitibus partim peditibus: aut adiueia tertii generis,ut, Ratio vitae degedae docetur partim in ethica,partim in politica,partim in oeconomica disciplina si Mathematici Zonas per metaphoram dicuntro circulis in caelo,& in terra fictitiis caelum igitur in
ac diuisione subiectum est: dona autem adiunctae. Io. Sic Lucanus caelum in orientem,occidentem, meridiena,septentrionem druidit, P nde venit Titan nou ubi adera eondit: Maque dies mediis motibus aestuat horis: ne qua bruma rigens, O nesia vere remitti
ringit Othicum glaeialis iure Potitum. 33 In diuisione totum a partibus ratione quadam separatur: quia totum non est idem quod singulae parates:nec partes vicissim singulae idem sunt quod totum:
sed tamen totum semper est consentaneum suis parti bus: partes autem inter se comparatae non unquana di
sentaneae sunt,ut homo, bestia in diuisione animalis: nonnunquam dissimiles tantum, ut prudentia, iustitia fortitudo,temperantia in diuisione virtutis. 3 Expositis quatuor generibus diuisionis,comparatio de eorum praestatia de dignitate inter se sequitur, ubi duo principes modi diuisionis notantur: unus, cum totum integrum in membra sua diuiditur. vi homo in corpus manimam alter cum totum uniuersale in suas species distribuitur ut animal in hominem lestiam in quibus solis duobus modis vere totum, vere
partes inueniuntur.3 Cum adiunctum diuiditur in subiecta,ipsa sub-
153쪽
is: PETRI IRAMI eiecta non sunt verae partes adiunctorumsed quodammodo partes dicuntur,suia cum adluctis comprehensa sunt. Item cum subiectu in adiuncta diuidimus,ipsa adiuncta verae partes non sunt,sed laoc ipso tantum quod in subiectis iniunt,ut colores non sunt partes corporis, sed partibus corporis inliae rent. 36 Tertius modus diuisionis imitatur quodamodo primum, sicut quartus secundum inde fit, ut cum adiunctum diuiditur in subiecta,diuisio totius in membra,& cum subiectum in adiuncta, diuisio generis in species appareat.
Ouid Aristoteles de Diuisiones In organolo 'ico nullum omnino praeceptum est,
quid diuisio sit, siquibus generibus modisque fiat in Analyticis prioribus capite tricesimo secudo libri primi Aristoteles diuisione ait esse velut infirmusllogismum:& capite vicesimotertio libri secundi inducti nem,quae sic ex enumeratione partium singularium ad explicationem totius inter argumetationis species po nit:ctim tamen inductio sit argumeti species, non a
gumctationis. In Analyticis posterioribus capite quinto libri secundi negat per diuisionem demostrari posse quid est,de eo cuius est: hcapite declinosexto libri se cundi diuisionem co firmat esse utilem disputationibus Problematum. De genere specie,quae sunt diuisionis meinbra,passim in toto organo ofusio magna est sine ulla legitima doctrina,cum neque vere defimatur, neruque vius verus ostendatur. Quare Aristoteles in dialecticis huc locum neque definiuit,neque distribuit, neque generalem dialecticum eius usum explicauit. Eho EFINITIO.
Definitio est oratio, quit ilod quaeritur
proprie e breuiter explicat quid sit:proprie
154쪽
. IN ST. DI ALV LIB. I va omni soli definitae rei definitio perpetuo conueniat. 3 Nomen ipsum definitionis amensoribus transsatum est: quod utillic certis finibus Vterminis agri,sic vis naturaque rerum suis partibus hic comprehenditur. Definiendi genera duo sunt, terum proprie definitio,alteru descriptio nominatur.
; Definitio propria ex causis propriam,
veramque rei naturam constituentibus explicat quid ipsa res sit, laque pleruque duobus vocabulis generis, formae causas omnes propositae rei continentibus quo pacto hominem definimus animal rationale Animalis enim nomine quod genus est,natura corporata significatur, quae materies hominis est,huiuendi sentiendi vis,quevirtutes duae sunt animaeuu additur rationale, extrema consummatio: quae vis forma est hominis, Mefficiens modo quodam est statum enim eius tuetur:&finis item, quia ad rationis absolutionem perfectionemque tendunt omnes vigiliae , cogitatione ue nostrae.Ita genere formaque rei cum definitio efficitur, omnium causarum quae sunt in re ipsa genera complectitur .Ex hoc itaque genere fere constant artium definitiones c Rhetorica,
155쪽
i PETRI RAMI est virtus dicedi: Dialectica, virtus disseredi
Cum vero reliquis etiam argumentis v-timur ad explicandum quid sit quod quaeritur,descriptio nominatur, 3 eaque interdum breuitate par superiori. Ouidius,
i. 'Stuli uidissemnis elida nisi mortis imago'
epist. Ira,furor breui . . Ph Cieero,Pax,tranquilla libertas .io Nec tamen hac breuitate definiendi perpetudistimur.desiderat plerunque lae ipse, hau ditor pleniore splendidioremque orationem. Ita plerunque assumuntur orationes longiores ad explicandum definiendumque quod quaeritur unde efficitur aliquid proprium, quod in aliam rem nullam transferri positi. Sic apud Virgilium fama pingitur,.--ψ...i Fama,malum, quo non aliud delocius' stum M.bilitate Miget, iressu a uirit eundo. Parva metu prim),moxsese attollit in auras, Ingrediturquesta,m caput inter nubila condit. Illam terra parens ira irritata deorum Extrema( tperhibent Co Enceladhue orores metenuit pedibis celerem, O pernicibis alis. Monserum horrendum,ingens, cui tuo unicorporepluma,
Tot Tigiles .cu ubteranirabile dictu,
156쪽
INSTA DI A L. LIB. I. istratinguae totide orasnant, totμbrigit aures, Nocte dolat caeli medio,terrai per )mbram tridens,ne dulci declinat lumina somno . Luce et custos,aut ummi culmine testi, Turribus aut aliis,m magna territa sies, Tam imprausque tena quam nuntia deri.
Similis est illa ex effectis gloriae defininctio apud Ciceronem Sed tamen ex omnibus .' praemiis virtutis, si ellet habenda ratio prae-3 cmiorum amplissimum esse praemium glo- acriam: hanc unam, quae breuitatem vitae posteritatis memoria consolaretur, quae essice- dii ret ut absentes adessemus mortui viverea mus: hanc denique esse, cuius gradibus etiadi, homines in caelum videantur ascendere. Sic Gnato definitur apud Terentium, i EEgenus hominum,qui esseprimasse omnium minuisura
Ne uni tamen:hos Uectar,hisi ego no par me trideant, Sed honor arrideo,c eorum ingenia admirat
cuicquid dicunt, udati rursumsi negant au- d. id quoque Negat quis nego .atteato eo rem imperaui egomet mihi Omnia Fntarinis suaestus multo est berrimus. Tales sunt descriptiones in poetis,
157쪽
is PETRI RAMI oratoribus personarum urbium,regionum,
suminum,montium,ex omnibus argumentorum generibus. Atque huiusmodi definitionibus perspicuis magis quam breuibus
referta sunt in bonis aut horibus tota volumina ii Nec praetereundum est, reciprocationem probationis hic eandem esse, quae insuperioribus est argumentis: ut enim ex de finitione saepe res definita disputatur,sic contra ex definitare definitio aliquando cochi detur. 6 Atque toto imae finiendi genere notam breuitatis , quam perspicuitatis habenda ratio est: non enim memoriae gratia solum squam breuitas adiuuat sed mulio magis intelligentiae, quam perspicuitas efficit, definiendi via quaesita est i Ac certe tenendum illud est in tradendis artibus definitiones illas duobus vocabulis comprehensa genere&forma, magis esse comprehensiones breues quam faciles explicationesta nisi ab attento diligenisque doctore discipulis familiaritere intelligenter exponatur. 33 Atque ut cauendum est diligenter, ne quid ad disertam expositionem desit , ita prouidendum, ne quid redundet.
DE DE FI NITIONE i Definitionem philosephi maxime commendate nec latum praecipiunt,ut in docendo res proposita de-
158쪽
sin latur, sed etia quaesit ars ipsa facienda definitionis, explicat ut Plato in Civili, Vin Theaeteto Aristoteles in Analyticis posterioribus, in Topicis. Definitionis autem doctrina idcirco postrema tradimus, quia definitio possit fieri ex omnibus expositis argumentis
consentaneis dissentaneis, comparatis, notatione,coniugatione, atque etiam diuisione: In artibus autem ea postremo loco explica da sunt,quorum cognitio ex amrecedentibus pendeat. Definitio tribus virtutibus laudatur proprietate,ut rem totam solam quae definitur,contineat:Per spicuitate,ut clare exponat,quid sit breuitate, ut facilius ediscatur.
Definire proprie est fine concludere dc terminare,ut agrum,ut aream,ut regionem: per metaphoram est rei proposita naturam quasi verbis circunscribere de explicare:vt enim menseres decempeda agrum metiuntur,sic,ut eum ab aliis agris distinguant: ita res de qua agitur,definitione quid sit,explicatur,xa caeteris rebus distinguitur Graecis eadem transsatione est vo Coeia uocri verbo oestora est termino: quia definitiorem propositam suis finibus terminat Cicero libro primo de Oratore vocat finem, Quintilianus libro septimo finitionem. Diuisio definitionis in duo genera in organo Aristotelis verbis quide expressa non est, sed tamen huc fere recidunt quae ab Aristotele topicob; . de vera defi- , nitione, topico .de descriptione praecipiuntur. Definitio proprie dicta ut nobilissima est ad perfectam rei scientiam consequendam, ita inuentu dissicillima:quia cautarem constituentes saepe nos fugiunt, quae interdum significatur vocabulis generiso formae, ut cum homo definitur animal rationale: interdia etiam partibus his,quae membra rei totius dicuntur , ut cum nomo definitur id quod constat ex corpore Canima
159쪽
is Cum Rhetorica definitur virtus dicendi, viruit rhetoricae genus est,& dicere formalis causa, per quam rhetorica id est, quod est, des caeteris disciplinis distin
Descriptio a Graecis dicitur itatini, tu, ut ait Cicero in Topicis, quae(si causas internas,&rem ipsam constituentes exceperis) ex quovis genere argumenti efficitur, ut causis quibus da externis, effectis, subiectis adiunctis dissentaneis comparatis, notatione coniugatione, diuisione . quod Cicero in Topicis .Partitionibus animaduertit sidocuit. Descriptionis duo sunt genera, unum breuius,&paucioribus verbis comprehensum alterum longius, id est minus breue nam in utroque genere breuitatem inesse volumus, quae nihil superuacuum esse patiatur et sed ubi minus est verborum breuiore ubi plus est,tomgiorem, id est minus breuem descriptione appellamus. Somnus describitur a similibus, comparat irque inorti, quia in somno tolluntur omnes actiones sensuum, sicut in morte. io Fabius libro septimo, An inquit, si non dixero, homo est animal rationale,mortale, non potero expositis tot animi corporisq; proprietatibus latius oratione ducia, vel mutis eum discernere, vel a diis Quid quod nec uno modo definitur eadem res, sed latiore varioque tractatu ut facit Cicero ut omnes oratores , runque fecerunt Rarissima enim apud eos reperietur illa ex consuetudine philosephorum ducta seruitus ad certa verba sese astringendi eamque M. Antonius lib. et de Orat.vetat nam est etiam periculosum,cum,si in uno verbo sit erratum, tota causa cecidisse videamur. ii Virgilius famam, id est, publicum rumorem de aliquo in vulgus sparsium describit ab aditiciis, effectis, causis, comparatis. Primus ita aue locus est adsuetia famae, quae illustrantur a minori ad maius. Secundus locus ab effectis famae.
160쪽
Tettius locus a causis procreantibus, de adiunctis, Quartus a paribus. Quintus ab estinis famae. Sextus de ultimus a paribus. . at orta describitur ex duobus effectis, Wquod hon rum virorum memoriam efficit immortalem, quod hos ipsos ducit in caelum. is Gnato parasitus apud Terentium definitur ex effectis, quae sunt, ambitiosis hominibus arriderer eos admirari ad eorum vultus, sermones, voluntates se
is In poetis horatoribus, qui res speciales, singulares tape tractant, descriptiones longe frequentea sunt duabus de causisse quia illis propolitum est, non solum docere, sed etiam moueres delectare auditore: quod incitur graui hcopiosa oratione: hquia specialia pluribus egent, ut definiantur, quam uniuersalia vi. apud Virgilium AEneas magnifice depingitur libro primo AEneidos, itit Nuras ,eia ques luce refulsit,
os humerosque deos mitis:nanque ipsa deeoram Caesariem natogenitrix umenque luimitas urpureum, edi latos oculis assaratho res: ac uiae manu addunt ebori decus,aut ubisti . cremtum Pariusve lapis eireundatus aura.
Et ibidem Carthago urbs Libyae,
Urbs antiqvafuit,rarii tenuere coloni, Carthago, Italiam eontra,Uberiusique longe
Ostia,uiues opum, dissique asperrima belli,
Duofertur terris magis omnibus unam Sophabitaeoluisse Samo:hi illim arma, Nieeumufuit.
Item Italia, EP Deus, Nesseriam Crai cognomine dicunt:
Terra antiqua otens armis,atque uberegitebaro Euotri coluere viri:nun ama minores