장음표시 사용
161쪽
Italiam dixisse,ducis de nomine gentem. Item Timavus eodem libro,
O fonte insuperare Timavi, deper ora nouem vasta e murmure montis It marepraruptum,oepelago premit arua uanti.
Sic Parnasus mons apud Ovidium describitur primo libro Metamorphoseos, Mons ibi verticibus petit arduit Ura duobus,
Nomine Parnasus,superseque cacumine nubes.
Haec igitur: similia poetae: oratores magnificentius exprimunt quam philosophi,qui in docendo subtilitatd
breuitatemque consectantur: rere illustrant ex omnibus generibus argumetoru,causis,factis, subiectis, adiunctis,dissuentaneis,comparatis, notatione coniugatione, diuisione. is Argumentum definitionis vim quadam elationis continet, sicut superiora insita omnia definitio enim est rei definitae definitio rere quae definitur,desinitione definitur: in hisque mutuam reciproca probatio est:vt Animal rationale est aptum ad disciplina, homo igitur aptus est ad disciplinam: S contra Homo aptus est ad disciplinam,anima igitur rationale ad di
sciplinam aptum est, . cis is Hic locus explicat particulam superioris definitionis de breuitate,quae duplex est, aut cimi verbum nullum redundat,aut cum verborum tantum est,quantum necesse est: quae breuitas,ut ait Cicero, saepe obest, no solum quod obscuritatem patit,sed etiam quod eam virtutem,ut sit oratio iucunda,tollit.i Et tamen in artibus maxime probatur definiti ne breues,tu propter breuitatem,quia,ut ait Horatius, Euicquid praecipias,esto breuis: tum propter comprehensionem causarum, ex quibus res proposita constes Itaque licet non a perspicue rem explicent,quam si pluribus verbis dilatarentiir, in di-
sciolinis tamen adhibendae sunt eiusmodi quae facile
162쪽
t discatur, semel perceptae in animis diutius haereat. ii Cicero libro secundo de Oratore, Hoc praecipit ratio atque doctrina definiendi,ut vis eius rei,quam definias, sic exprimatur, ut neque absit quicqua neque supersit deest aute ali suid in definitio e cum tota res non explicatur: S redii dat, cum aliquid detrahi potest, ut tamen integra maneat definitio.
id Arsoteles de definitioneyAristoteles in Analyticis prioribus iubet ad medii, id est,argumenti copiam Iacultatem definitiones videre libro se cudo Posteriorum analyticorum disputatio longior est, quod demostratio Sc definitio eiusdem rei esse non possint: quod syllogismo duplicante non possit monstrari quid est,de eo cuius est:quod definitio definitione sua, aut definitione contrarii, aut ullo alio modo non monstretur quod quid est monstratur petaliud quid est item de definitione quid est, xpropter quid est: in quo sophisimate multae paginae perduntur. Caput praeterea decimum quartum est, quo pacto definitio in uestiganda sit sumendis his, quae cum aliis communia sunt, dum efficiatur aliquid proprium,quod non possit in aliam rem transferri. In Topicis definitio de-nnitur non quidem generatim,sed ea duntaxat, quae fit ex causis rem ipsam costituetibus ubi desinitioni subiicitur nomen pro oratione positum, siquaestio de eo dem, diuerso, atque in his libris locus a desinitione passim saepius iteratur. Sexto aute doctrinam definien- . di plenam, S perfecta tradere videtur: quae multis praeceptis non modo falsis, sed etiam superuacanei si inutilibus referta est, ut his qui dialectico Asprudenti iudicio tam multa praecepta legent, perspicuum esse poterit. Itaque ut in superioribus argumentis, sic in definitione tractanda Aristoteles dialecticam contempsit:
quippe qui huc locum neque generaliter definiat neque uno loco doceat,neque quis eius usus sit, ostendat, s. ia
163쪽
Insitis gumentis expositis ad extrinsecus assti mpta ventedum est: quae assumuntur,ndit insita, partibus quaestionis, sed ex enuntiatione uniuersae quaestionis, quam deus homo ve negauerit aut affirmauerit,unde testimonia nominatur. 3 Diuina sunt quae vel a Deo ipso eduntur, vel ab hominibus, alusve naturis instinctu diuino afflatis funduntur. Diuina igitur testimonia sunt vera oracula, quae sacris literis continentur. Sed exempla proferamus qualia nobis authores
hi quibus adhuc sumus, si suppeditant, ut
illustriorem locum sectamus. bullus, cd.3. sitio dera canuntscris oracula templis: Haec illi nostro nomine dicta refer.
Hoc tibi coniugium promittit Deliis ipse:
Ferlimae alium desine desse dirum. Pro Milo. Cic. s Itaque hoc Iudices,non sine causa, fictis fabulis doctissimi homines memoriae prodiderunt eum, qui patris ulciscendi cau- , si matrem necauisset, variatis hominum sen- , tentiis non solum humana,sed etiam deae sapientissimae sententia liberatum . Testimonium Palladis est 6 Humana autem testimonia sunt Philisophoru sententiae: ut Socratis
164쪽
i, set D I A L. VI B. I. io illud, Vnicu bonum latentia,&, unicum malum ignorantia. Et poetarum. Virgilius, Discite iustitiam moniti, , non temnere divos. - ά.c. IuvenaliS,a atomiam comis, erat censura colimbas sit . r.
Horatius, -Mors, lima ea rerum ae s. i.
Martialis, Extrafortunam,si quicquid donatur amiciae. Ei bra Oratorii Cicero,Proposita inuidiae,mor Pro Mili. ii teri poena qui nihilo segnius rem publica defendit,is vir vere putandus est.Excellentium et Virorum, ut Solonis: Neque solum ut Solo mero ad D nis dictum usurpem, qui&sapiens filii unus n ex septe,&legum scriptor solus ex septem. ii Is rem publicam duabus rebus contineri dixi xitu praemio' poena. 'Huc pacta referenda sunt. Cicero pactum reprehedit Antonii des, perdenda republica cum Caesareu QVtidau phiiij, D tem agebatur, nisi ut delere lauertere rem-n publica funditus velles cum te neque prin-n cipes ciuitatis rogando, neque maiores natu Dionendo, neque freque senatus agendo dei, vendit atque addicta sententia mouere posibi set. Huc etia promissa pertinent.Idem, Au Phu p. s , debo etiam obligare fidem meam , P. C. vomi bis populoq; Romano quod profecto cum
a me nulla vis cogeret, facere non audere .per' l. v.
165쪽
1c PETRI RAMI, timesceremque in re maxime periculosa o- , opinionem temeritatis promitto , recipio, , spodeo P. C. Caesarem talem semper fore ciuem, qualis hodie sit qualemque eum maxi, me velle de optare debemus Est itoque testimonii quaedam vis cum iubemus contradicentem experiri.Terentius,
Io Auisu , i periculum in literis fac inpa Ira, in musicis,etuae liberum Scire aequum cI adolesentem silertem dabo.Ouidius,
Trin.f. uod magis, liqueat , neue hac et Ingere
Ipse elim poenas experiare meas. ri Huc similiter spectat iusiurandu: quale est Virgilianum illud,
Per Diperas, siles te ure ub ima est, Invitus regina tuo de littore est. Testimoniis autem humanis vulgdabimperitis. simplicibus creditur, si prudes, probus, nostri studiosus testis videatur. 3Monet tam e Socrates apud Platonem, rhetores in praeceptis de hac ipsa re,in exquirendaveritate testimoniis tantum crededum esse, quantum ratio permiserit iis Atque idcirco hoc argumenti genus expers artis appet lavero, quia fere nihil admodum approba-
166쪽
INST. DIA L. LIB. I. retionis, id est artis huius quae argumenta probationes ostendit labeat. Quanquam scio aliam huius nominis bationem a rhetoribus afferri. Consideranda est ergo in testimonio causa cur dictu sit testis vita, moresque spectandi.
i Hactenus inuetionis dialecticae genera exposita sunt in quibus singulis quaevis esset ostendimus i Nunc autem in uniuersum mone dum illud est propositis quaestionibus ut accommodata argumenta quaerantur: Si artes,si res stabiles, aeternit sunt subtiliter explicandae ex causis assumpta declaratio aptior erit S. 'liberatio de pace, iudicium de facinore,commendatio recte factorum, aut quiduis eorum quae quotidie euenire solent, disputandum erit: nullus erit Iocus inuetionis qui iuuare non possit is Nec vero G turbemur, quod, causa, Meffectus,&subiectum, adiunctum ac omnia argu menta, eadem res esse possit ut animal efficitur a certis causis, quaedam efficit. Idem subiectum est multor adiunctorum,sisubiecti cuiusdam est adiunctum, ut terrae,idem species tenus: argumenta enim ratio-
167쪽
is PETRI RAMInes purae sunt, nudae, usatis habent,si ratione distinguantur, quavis aliquando in ea
E TESTIMONIIS. Argumentum generatim diuisum fuit in insitum Massumptum: mque essent insiti species, de quem ustini haberent, ex antecedentibus praeceptis costare satis ambitror. Restant igitur assumpta argumenta,quae definitione, liuilione, exeptis illustrantur: definiuntur autem ex dissimilibus,quod non sumantur ex altera parte quaestionis,sicut insita,sed ex totius questionis affirmatione, vel negatione ad eam proba tam vel improbandam assumantur: ut si quis probare velit diligedum esse proximum, quia Deus praecepit, ut quisque proximum tuum diligeret aut non esse furandum, quia Deus pro- lubuit,nequis furetur,utrunque argumentum est testia monium diuinu, hex tota quaestione assumptum, non ex hac vel illa parte. Generalis diuisio argumenti assumpti, id est testimonii hic obiter indicatur in diuinumae humanum: illud, cum diuina, hoc, cum humana authoritas ad alia quid affirmandum,aut negandum assumitur.
Diuinis testimoniis idcirco summa fides tribuitur,quod a Deo prolata sint, qui est ipsa veritas cuiusmodi iunt leges a Deo Hebraeis latae, reuangelium Christi vel quod ab hominibus proferatur diuino numine praeditis,ut prophetis,sacerdotibus,apostolis,per quos Dei spiritus loquutus est. Itaque clim quid sacraelitera loquuntur,veritas ipse, id est Deus loquitur quae autem ab Ethnicis testimonia diuina diculur,partim in eiusmodi rebus sunt licet falsisi impiis aequas vel dii ipsi,vel eorum afflatu homines pronuntiassent: partim in diuinatione, quae duplex olim fuit una artificiosa in coiecturis ominum, sertium in obseruationibus suu
168쪽
urum,ostdiorum hextorum: altera naturali sin furore mentis,d diuina per somnium prouisione. Exempla tamen ad hunc locum illustrandum ex profanis authoribus petiitur, quia nobis propositum est ex his Gneralem dialecticae artis usum demonstrare. Tibullus nuntiat amicae,ut speret cineo nuptias: quia Apollinis oraculum promisit. Orestes iure Clitemnaestram matre occidit quia ita iudicauit Pallas hic anno septimo post morte Agamemnonis patris,Clitemn raram, Egistum adult rum interfecit quod factum dii comprobarunt vitae spatio, imperii se licitate: na renonaginta visit annos,& septuaginta regnauit. Humana testimonia ex hominibus sumuntur,in quibus inest authoritas ad faciendam fidem: eaque hoc loco bifaria distingui possunt,tum ex genere tauthoritate hominum,ut philosophorum poetarum oratorum,& aliorum excellentium,quorum sententias insignes allustres Plutarchus collegit:tum ex ratione sermula testadi,unde sunt pacta,promissa potestas experiundi data aduersario,iusiurandum, halia multa. Poetarum versus non solum ab authoribus, sed etiam a philosophis frequenter usurpantur: qui quanquam praeceptis suis credui,authoritatem tamen a ve sibus non fastidiunt:sic Pipto saepe citat versus Homeri, Simonidis Hesiodi, Maliorum veterum poetarum: Cicero in libris philosophicis poetaru testimoniis mirum in modum delectatus est: horationibus interdum versiis inserit:vtiro Murena Ennii,
Tolluturi medio sapientia ligeritur rhemitur orator bomu:horridus miles amatur: Nou ex iure manu consertum,sed mageferro
In Pisonem,Plauti, Ratio quidem hercle apparet:argetum immand Phia lippica secunda,nescio cuius poetae,
169쪽
In pacti sunt tabula priuataei publlicae,quae ad quaestionem affirmandam vel negandam affirmantur, sifoedera etiam priuata iublica, quae non scributur: quale pactum fuit Antonii cum Caesare de euertenda republica Antonius cum Caesare pactus est,ut rempublicam euerteret:hic igitur voluit euertere. Octauius adolescens erit optimus ciuis:quia Cicero promittit eum tale fore Ciceronis promissum est testimonium, d argumentum assumptum. io Cum iubemus contradicentem experiri videmur velle approbationem eius rei de qua agitur, ab eo impetrare velle divi apud Tercitu Parmeno cum Thaidi laudare vult Chaeream simulatu Dorum Eunuchum,ma Phidria dono missum,sentitque Thrasoneat Gnatonem vellementer instare iubet utrunque experiri, quid Dorus possit in literis in palaestra,in musicis. nrausiurandum est affirmatio religiosa,&vinc tum magnum ad astringendam fidem veteres autem Ethnici iurabant per Iouem, caeterosque deos, superos .inferos ut apud Virgilium AEneas per hos testatur se inuitum, diuino iussu coactum Carthagine decessisse in Italiam: quae affirmatio Eneae adhibitis diis testibus iusiuradum est, stestimonium humanum assumptum ad hoc probandum,
Inuatio regina tuo de littore cessi.ir Tria sunt, ait Aristoteles ad Theodecten , quae fide faciunt,prudentia,virtus,beneuolentia:quae si quis habeat, fide dignus apud suos auditores videditur. is sim Polus iuuenis in Gorgia Platonis de beata vita disputas aut horitate testium maxime niteretur, Socrates eum admonet,veritatem non ex teste, sed ex argumento ponderandam esse,ut ea disputandi ratio sit optima, cum unicus in causa fuerit aduersirius ratione conuictus. Et in Critone,Ego,inquit,non solum is sum,
sed etiam semper fui, ut nemini meorum paream nisi
170쪽
rationi,quemihi consideranti videatur optima. Et rhetores dicunt argumenta esse propria indicia rerum testimonia autem volutatum, quibus nihil esse possit obscurius Vincertius Et Cicero lib. i. de Natura deorum Pythagoreos irridet,qui in disputado cum ex his quaereretur,cur aliquid ita esset, respodebant liveto; sa,ipse dixit,ipse autem erat Pythagoras ditatum valuit opinio praeiudicata,vt etiam sine ratione valeret authoritas. i Testimonium humanum simplex, nullo argumento insito confirmatum, caeca debilis probatio est: nec enim quia aliquid quis dixerit, idcirco veru esse putandie ut enim authoritas humani testimonii firma sit,veritas eius aut argumetis insitis, urem proprie perspicudque declarantibus,aut testimoniis diuinis examinanda est. is Aristoteles capite secudo libri primi ad Theodecten, Probationes,inquit,sine arte appello, quae non inueniuntur a nobis,sed cum extra sint, assumuntur ut testes,tormeta,scripta. Cicero in Partitionibus, Nec eo dicuntur sine arte,quod ita sint, sed quod ea non pariat ars oratoris: ad se delata tame tractat. Quintilianus capite primo libri quinti, probationes inartificiales vocat,quas extra dicendi rationem accipit orator Aristoteles igituri Aristotelem secuti Cicero, Quintiliarenus testimonia appellarunt ae etcxve, id est expertia artis,quod orator ea non inueniat, sed extrinsecus a litigatore assumat morecte quidem, neque vere. nam causae, effecta, halia insita argumenta plerunque litigatore deferuntur ad oratorem, neque tamen testimonia sunt, moratores ipsi saepe utuntur testimoniis philosephorum,poetarum,iurisperitorum, que a litigatore
ignaro rem perito suppeditari non possunt. telis de testimonii y In organo logico neque desinitionem,neque diuisionem eorum usquam adhibuit, neque generatim de