장음표시 사용
171쪽
his praecepit. Primo topico monet ad absidantiam dia lecticarum propositionum videdas esse scriptas disputationes et atque dialecticas ipsa quaestiones,problema dico Me propositione,ex hominum testimoniis definit. Secudo topico quintus locus est ab authoritate,ut consideremus quae oportet appellare, sicut multi appellat, qui non :& pleraque similia monita in dialecticis libris Aristotelis reperiuntur, que nihil habent dialecticum, propterea quod generalia, id communem de
omnibus rebus disieredi usum accommodata non sint.16 Peroratio de argumentis duas monitiones habet unam de generali delectu argumentorum ad hanc vel illam quaestionem tractandam:non enim omnibus ouaestionibus omnia conueniunt alteram de ratione
distinguendi genera,quae prius descripta sunt. i Et omnia quidem genera argumentorum sunt
exposita divi enim cogitationes hominum unum in locum subducantur,quae sunt,fuerunt, erunt, nulla reperietur ratio ad explicanda rem propositam idonea,quq superioribus generibus comprehensa ,distincta, definitaque non sit,causis,effectis, subiectis,adiunctis,disse
taneis,cAparatis,notatione, coniugatis,divisione,definitione,testimoniis: nec tamen ignorandu est per multos alio locos inuetionis de partibus orationis de generibus causarum,de statibus a rhetoricis magistris esse traditos sed magnum est in perscribenda arte vitium, eum id quod paucis, perspicuis,hcouenientibus generibus explicari potest,tam multis pr*ceptis, tam sine causa frequenter iteratis cumulatur adde etiam, quod haec multiplex, varia inuentionum doctrina molestiam, difficultatem non talum discentibus,sed etiam docentibus adfert: ut si praeceptor aliquis explicandam oratione sumpserit, cum alii sint loci de generibus causaru,alii de statibus,alii de partibus orationis, alii pra, terea communes tenerales, nesciat ipse plerunque quos e tam multis sequatur. Atque hic error describen-
172쪽
INs T. DIA L. LIB. n. r sdi peculiares inuentiones ex Aristotele primum natus est,quem cum Cicero in rhetoricis praeceptis diu multumque secutus esset, seipsum tamen aliquando collegit.Nam lib.2.de Oratore sub persona Antonii admonitus ab ipso usu minutularum eiusmodi sectionia subductiones agitat:Et in Topicis, quae maturiore: perfectiore iudicio conscripsit, doctrinam inueniendi a gumenti non solum dialectico,velut legitimo possessori tribuit,verum etiam gener es, comunes locos argumentorum exposuit, qui ad omnem disputationem accommodari possunt.1 Praeceptum de argumentis idoneis eligessis est apud Platonem in Timaeo, Quoniam,inquit,rin omni oratione culis rebus, de quibus agitur,naturalis quaedam sermana debet esse cognatio,cum de re stabili, de immutabili disputatur, oratio talas sit, qualis res illa, quae neque redargui,neque ouinci potest clim autem ingressa est efficta simulachra, bene agi putat, si verisimilitudinem consequatur. io Altera est admonitio de propositis, descriptis generibus argumentorum,quae in eandem rem recidere possunt sola autem cogitationum, stationum disserentia inter se distinguuntur potest enim res eademodo esse causa,modo effectum,modo subiectum,modo adiunctum, modo aliud atque aliud argumetum ut homo est causia boni hali, effectum Dei, e subiectum sanitatis,aut morbi, adiunctum terre,& dissentaneu bestiae,& quippiam simile angelo:sed variae sunthdiuersae rationes, cur homo sit hoc, vel illud: hira etatio ipsa Vaccommodatio ad quaestionem,ex quo genere argumentum fuerit,indicabit. Evid Aristoteles de uniuersa dialictuae inuentianis doctriua 'Satis ut opinor ex his,quae diximus, constat, dialecticae inuentionis artem in Aristoteleo organo nul
173쪽
lam esse, sed inertissimam confusionem,in qua nec m-uentio definiatur,nec in certas partes distribuatur, sed an fatuas minutiles artes fragatur praedicabilium,pra
dicamentorum,interpretationum,abundantiae propositionum,inuentionis medii,analyticora posteriorum, topicoru in quibus tam variis tenebris genera ipsa argumentorum excepta una contrariorum particula in contradictione simplicio nulla vere sidialectice definiuntur: exempla vero nulla omnino insignia ex claris authoribus traduntur ita ut ad verum differendi sum Aristotelea dialecticae inuetionis doctrina traduci nullo modo possit:ac si quis nullum unquam argumentu in aeteresaerire cupiat, nihil aliud quam Aristoteleos eiusmodi de Inuentione libros legere debeat.
174쪽
PETRI RAMI ELO quentiae, Philosophiae professoris Regii
Liber secundus. I IN VI Tuio est apta rerum inuenta ru collocatior, quae sene pars doctrinae ad memoriam etiaconfirmandam plumrimum valet ut una
eademque institutio sit duarum maximarum animi virtutum intelligentiae mmemori t. Itaque cum de dispositionis arte dixero,do memoriae quoque arte dixero: sed haec postea. 3 Dialecticae di- positionis genera duo sunt syllogismus methodus Syllogismus est argumeti cum quaestione naturalis firma collocatiosi naturalem usus exemplorum naturalium probabit Etenim sicuti caetera huius artis praecepta ex usu comuni deducendus nobis est:
res hic est facillima, ut si de finibus agro-
175쪽
i UT MI RAMIrum arbiter constititatur imperitus agricola, paresne sint agri,an impares,nulla de re protinus sententiam seret, decempeda, aut alia quavis regula prius trunque metietur, tum si rectae normae pariter ambo couenient, pares esse: sin minus, impares iudicabit. 6 Regula tertio loco adhibita pro argumento est, cuius cum duobus agris,id est, rebus in qu q-stione positis , dispositione de accommodatione factum iudicium est Firmapa vero collocationem perpetua in omnibus simili bus exeptis constatia probabit, si nulla quaestio infimili genere dispositionis,positis veris: concessis antecedentibus falsa concludetur quales erunt omnes conclusion modi qui postea describentur. Hic igitur argumenti cu quaestione disponedi leges iraecepta traduntur, quibus in cocludendo ob secuti nuquam ex veris .concessis antecedentibus partibus falsum cocludamus. Haec pars est,quiiudiciu proprie nominatur,quia syllogisnus de omnibus rebus iudicadic5munis regula sit 8 Latine argumentatio iratiocinatio dicitur Argumentatio quia sit argumentii quemadmodum diximus a cum quaestione collocatio Ratiocinatio: syllogismus una cieadem ratione appellatur tiri vo i o Amenim, ratiocinor idem,
176쪽
lent: utruque a rationibus nummariis traductum videtur. vel hinc illuc est similitudine transsatum , quemadmodum enim boni ratiocinatores addendo deducendoque vident quit reliqui summa fiat: ita dialecticipartibus ad dedis subducendis summa quandam rationis explicant i Vt si Stoicum illud quaeratur, An omne boni sit honestumd&ex adiunctis argumentum sumatur adata firmandum qudilaudabile,argumento cum
quaestionis partibus addito dispositoque delusio breuiter sic effcitur: Omne adabilies honesum: Omne lonum P udabile:
Omne igitur bonum esphonesium. Hoc consectarium quarto de Finibus Cicero verbis iisdem conclusit. ii In quo exemplo videmus argumentu additum cum utraque parte ucstionis, deinde factavelut sem-ma conclusam esse quaestionem.
Dialectici veteres secunda partem suae artis vi-vinhv d est,iudiciariam appellarunt a syllogismi regu lis praeceptis,quibus de quaestione proposita iudicatur:quia illi de syllogismo solum praecipiebat generalem methodi arte in arte dialectica non docebat. Nos vero dispositionem nominamus vocabulo plenioris, uberioris significationis,quod o tantummodo ad syllogismum,sed etiam ad methodum (quae est pars huius dialecticae doctrinae pertinet. Ac primum disipositio definitur collocatio rerum in uetarum non quaelibet oc
177쪽
cuiusuis generis, sed apta, conueniens, silegitima, qualis ex praeceptis syllogismi, tamethodi intelligetur.Huic nomini duplex notio subiecta est nam di positio interdum dicitur ars apte collocandi res inuentas, quae traditur in regulis syllogismorum tamethodis
interdum apta rerum collocatio, quae fit secundum leges de praecepta eius artis de id est commune omnium pene nominum, quae in arte dialectica definiuntur, ut significentium praecepta,tum res arte sipreceptis tr elatas hexpressas.
Dispositionis ars sidoctrina proprie instruit intelligetiani hominis syllogismo de methodo atque hic finis est praecipuus, ad quem huius artis praecepta referuntur, quae tamen etiam memoria maxime iuuare posis
sunt taetsi hic scopus arti dispositionis principalis minime propositus est. Adiuuat autem dispositio me in i iam, quia si qua est ars memoriae,ea potissimum cernitur in ordine vel syllogismi alicuius vel methodi nec ulla est ars utilior, aut promptior ad facile expedite ediscendum, tam emoria continendum quicquid velis,
quam haec,quae tota est ordinis, dispositionis. Ped Arissoritis de desinitiove disso itionis 3 Nihil: vi enim alia multa huius artis membra,sic caput ipsum, id est definitione summam di primam non
Dispositio dialectica genus est i ollogisinus Scmethodus species duae dispositionis, quae quomodo in ter se disserant, ex definitionibus perspicuum deincepserit Syllogismus enim iudicium de re proposita facit, quam veram aut falsam esse statuit methodus non facit tale iudicium, sed rem iam aestimatam hin dubitatam facilius docet hexplicati cuid Aristoteles de divisione dialectica
178쪽
Syllogisiimus ex usu communi deducendus est tota enim dialectica ars,&omnes eius partes ex obseruatione naturalis usus definiend*sunt:&quemadmodum argumentorum ita syllogas ori doctrina oeneralibus Pr ceptis' naturae congructibus informada nobis est Similitudo est geometrica ad explicandam vim diratione syllogis i. protasis sumitur ex duobus Oeometria principiis: Qtirectique eidem tertio sunt qualia, illa inter se sunt aequalia:& quae in aliquo tertio pariter non conueniunt, nec inter se pariter conueniunt
Quemadmodum igitur duorum agrorum aequalitas ei inaequalitas estimatur per regulam utrique applacatam sic quaestionis veritas' falsitas perarguntentum virique eius parti accommodatum iudicatur.
Redditio similitudinis, ubi quaestio comparatur agris, argumentum regularma utamur ad incitendum&syllogismus dimensioni qui tantum disserta argu imento,quantum regula aliqua adamesione, quae fit per regulam. Adde etiam,quod arguinctum potest esse fir-nium,ut tamen sit infirmus o Bogismus: ut,
Omnis homo eli animat: Omius equus est anima
Omnis igitur equm est homo Et arguinctum interdum falsum est, syllogismus autem constansi legitimus: ut, Omnis arbor es Iaph:
Omuis homo arbor: Omnis igitur homo est lapis. Quare argumentum syllogismus non tantum pra
ceptis,sed etiam re ipsa distingui possunt. In syllogistas definitione duo tenenda sunt: primit,ut naturalis ea dispositio sit, Musitata in naturali hominum usu: hinc eniin tota dialectica ars depromitur, illuc refertur deinde ut constans siti nunquam filialat: multa enim praecepta vera possunt esse minimisque fallacia, sed inutilia Hac itur, usus utilitast veritatis constantia requiritur.
179쪽
Etymologia nominum idem significatium redditur argumentatio dicitur ab argumetor, id est disse
ro, margumentum cum quaestione recte dispono Cicero in Partitionibus,Argumentatione,ait,qu rere videris, quae est argumenti explicatio sed ea conficitur, cum sumpseris aut no dubia, aut probabilia, ex quibus efficias id quod aut dubiu est, aut minus probabile per se videtur. Ratiocinatio in dialecticis per metaphora dicitur similitudine sumpta a supputationibus nummorum, unde etiam syllo 'ismi nometraductum est: quia cumo isto am proprie est copulo, d metaphoricos disesero,disputo, argumctoriargumentu cum questione dispono Ratiocinatio,inquit Cicero,est oratio ex ipsa reprobabile aliquid eliciens, ouod expositu per se co-onitum suavid ratione colirmet. Fabius capite decimo quarto libri quinti vos t epicheraema: recapite deis
cimo eiusdem libri, Quidam, ait,epicheraemarationem appellarut Cicero inelius ratiocinatione quanquam
dc ille nomen hoc duxisse magis asyllogismo videtur. Similitudo est ad explicanda etymologiam duorum nominia syllogismi ratiocinationis ab arithmeticis rationibus supputationibus ducta: ut boni ratiocinatores addendo Meducendo reliqui sumima faciunt sic dialectici cum argumentum in propositione addiderint cum quaestione, aut parte quaestionis, Minassumptione idem argumentum de propositione iubductum iterarint,summam quanda rationis explicant, kqualis sit ipsa conclusio, iudicant. io Exemplum ad illustrandam secundam partem, id est apodosin proximae similitudinis . . ii Fabrica syllogisini Stoici declaratur, in quo aris' gumetum , Laudabili, primiim disponitur cum maiore parte questionis,quae es ,riovum deinde cum inore, quae est,Bonum: tandemque ipsa quaestio concluditur, Ergo omne bonum est honestum.
euid Ari litetis de definitionei illogismi r
180쪽
iNs T. DIALI , LIB. II. Syllogisinus,inquit, est oratio, in qua quibusda postis aliquid diuersum apositis ex necessitate accidit, quia haec ita posita sint quae definitio obscure tradita est, necollogismi naturam perspicue declarat,quae est argumenti cum quaestione dispositio nec ullogismi videtur esse propria quia quibusdam positis aliquid potes necessario sequi, eo quod haec ita sint, neque tamebllogisinus est: vi,
menti incubuere mari, Crebris micat ignibus aether, De fundimur ab aethere nimbi, neto tempe Iaseli.
Ex his antecedentibus causis ita positis necessario tempestas efficitur neque tamen syllogismus est: nisi forte per haec verba Aristotelei propositione, assumptionem legitime dispositas intelligant quod tamen Aristotelis definitio non indicat aperte, ut multos fallere, hin errore inducere possit,qui ex hac definitione falsas quasdam ratiocinationes verasin constantes protinus esse iudicent.
Syllogismi autem diuisio duplex est: diuiditur enim primum inmebra quaeda quibus componitur, Propositione Assumptio nem Complexionem x Propositio est pri mapars syllogismi, in qua disponitur argu
metum cum maiore vel utroque simul quaestionis extremo, ut in exemplo propositi sylogismi Omne Ludabile ei honesium. Vbi cum maiore parte qui stionisilan