장음표시 사용
101쪽
8α DE DE v I SION IBII s. tra hanc regulam peccatur, Cum horam omne distribuitur in honestum , utile & jucundum . Membra cnim dividentia sibi man repugnant , sed coincidunt , & de le m vicem assirmari possunt : omne enim honesum eti etiam utile & jucundum . N. Dimisio nihil contineat ob caritatis , adeoque termini e vitentur , nihil fignificantes . 3. Tot m mbra divi- .dentia constituantur quot i Ua xei, sinae niturae suppeditat. 4. Hin: neque sup sitiose nimis iubae rendum dichoromiis cum Ramsu , neque u em rus membrorum dividentium est nimium m2 is Danaeus . Idem enim , inquit Seneca e vitii habet nimia , quod nulla divisio . s. mulso non faciat I altum . Hinc 6. cavenssam madiime est, ne , si membra con- . tradictorie opposita opponantur , deinceps loco termini nseatiti substituatur rerminur positi s , non perfecte aequipollens . Contra hanC regulam pectant
illi , qui omne ens distingaunt in m sterialis' dc spiritum ; Debebant enim termino τό mat frialis op-penere το immNeriale . Ses loca hujus termini negativi substituunt terminum affirmativum Diri ur . . qui tamen termino negativo immetieri lis non perfecta aeqdipollet . Non enim omne immateriale est spiritus ; id quod uberius commonstratur in Meta- physicis. Ceterum rationes hirtim regularum speciatim in praelectionibus sumus enumeraturi.
CUM mens nostra e 3njungit duas idea 3 , aut
easdem separat, Julicare dicitur . Iudicium it
que, pro secunda m2ntis operatione sumtum , 'et
nihil illud, quam idearum conja actio , vel se ara
102쪽
DE IUDICIrs ET PROPOS Orci BUS. 8 o. Ideas autem secum. invicem iungimus, si, unam ideam alteri non convenire , seu repugnare , cogi
Not. Hactenus lautem de prima mentis operatione, de simplici , scilicet , apprehensione , live de nudaidearum formatione . Quia vero non modo res nobis smpliciter repraesentamus , ted ideas sermatas quoque inter se ita conserimus, ut videamus, num duae ideanῆnter se conveniant aut non conveniant ; dc praeterea , essepto vero ambarum idearum nexu , illas inter se .conjungimus , ordinis ratio exigit , ut nunc hanc i- dearum combinationem , vel separationem , expona
β. I 86. Ut vero . definitio judicii clarior evadat , exemplum luculentius adseremus . A eΣ. grat. menSjudicat , Deum .esse aeternum : tum I. ideam Dei cum idea aeterni . consert G ut perspiciat , num duae hae ideae inter se conveniant , an non , a. quando mens utriusque ideae convenientiam animadvertit, hasinias ita inter se conjungit , ut statuat, Deum esse
q. 187. Iudicium, verbis expressum , dicitur , Impositio, Vel eaunciatio . . A Cicerone, & Rano v
q. x88. Mirmare dicimus , si unam ideam alteri convenire significamus, sive, si unam ideam alteri repugnare judicamus.sive , si unam notionem ab al
Exempl. Ex. gr. Si significas. idem aeterni convenire ideae Dei ; tunc assirmas , Deum este aeternum . Si vero tueam aeterni ideae mu di repugnare judicas ἐnegari mundum esse aeternum. q. .189. Ex quo patet, omne judicium esse vel a firmativum , vel negativum. .. rumonstr. Cum omne judicium consistat In idearum conjunctione vel separatione I. is s. ideas autem tum conjungamus di leparemus , cum, unam Baum. LV. F al-
103쪽
consequens est , ut in omni judicio vel ideam uncta alteri convenire , Vel non conVem , cogit mus . Imillo casu assirmas ,' in hoc negas P. I 88. in . Ergo omne judicium est vel assirmativum , vel negati si ioc. In omni iudicio debet adesse res , de quaasirmatur, vel negatur , & debet quoque' adesse ali- uuid . quod affirmatur di negatur.' Damon str. Cum in omni judicio coniungamus , Vet separemus ideas 183. conjungere autem ideas
tum demum dicamur , cum unam ideam alteri Con . venire eogitamus g. 383 , sive , quod idem est . cum unam ideam alteri tribuamus , & ideas 1eparemus cum unam alteri Fepugnare cogitemus , live , duod 'idem est, cum unam ideam ab altera removeamus e consequens est , ut in omni Iudicio debeat aliquid adelle , cui vel tribuatur notio altera , vel abs. quo removeatur eadem . Ergo in omni sudicio de bet adesse aliquid, de quo aliquid assirmetur, vel ne. stetur 6. 388. in .... ' . Not. Porro cum unum alteri tribuere nequeas, vel ab eodem removere , nisi quid adiit quod tribuas , aut removeas ; evidens est , in omni quoque ludicio debere aliquid adesse , quod assirmetur , vel negetur
)illud . de quo aliquid vel affirmatur , Vel
negatur, dicitur subjectum ς id vero, quod amrmatur ves negatur, appellatur praedicatum . .. . 6 1o1. Ut adeo nunc intelligas , in omni Judicio debere adesse subjectum & praedicatum ρ. 19O. Iur. in& quia omnis proposito. sive enunciatio est sudicium
L --: evidens est, ad omnem quoque proposiJonem subjectain & praedicatum requiri , livo
terminum , quo res ista enuneiatur , de qua lud.catur , & terminum , quo determinatur , quid reI via conveniat, vel non conveniat. .
104쪽
Not. Subjecta &- praedicata propositionum vocantur quoque promissionum extrema, quia ab initio & in nepositae propofitioneS terminant.1ς 3. Praeter subjectum & praedicatum in omni quoque propositione debet adesse coptila. Demonstr. Quia in. omni enunciatione iudicium meum significo ig . in omni autem judicio noti .nes vel Conjunguntur ,- Vel separantur β. 181 ) : consequens eii , ut in omni propositione voce quadam opus sit , per quam notionum nexus vel separatio indicetur . Vox illa , quae subjectum praedicato conjungit , sive , quae nexum subjecti & praedicati indicat , dicitur copula . Ergo ad omnem propos tionem praeter subjectum & praedicatum requiritur copula. Not. Copula autem live terminus qui nexum subjecti & praedicati indicat, eth Vos es. Cui si particula non praestitur, indicatur notionum separatio . Ille terminus est aut ponitur expresse nonnunquam aut latet . In illo casu habes eo Iam explicitam, in hoc ἱmplicuam. ex. gr. Deus es ceternas , copula h c adest explicita . sed . si dicis: Deus omnιa confirmat , copulam latere vides , Propositio vnim resolvi ita debet: Deus est cqnservans omnia. . Copula a veteribus praeterea dividitur In cinulam
secundi adjecti is i Hii ad icti e Iis est, cum terminus est nullum praedicatum post se habet . sed nVtat tantum rei existent tim, ex. gr. Deu/ est. Si . vero Vox es praedicatur, post se habuerit , quod cun f,bjecto conjungit ; dicitur copula. tertii adjecti, ex. gr. De s
. Is 4. Quae propositiones eὲ pressum. subjectum praediatum & copulam hinent , dicuntur Iogic Cperfectae imperfectae autem dicuntur & cosmicae, mquibus' vel subjelium , vel praedicatum , . Vel copula
Schol. FIuc reseruntur quoqDe Dropo itiones illae , in quibus nillil de altero vel assirmatnr , vel neg F tur,
105쪽
tur , quamvis nexus vocabulorum grammaticus obse vetur , quas Vocant non logicas . Tales sunt propositiones Optati se, imperatirae, precati ', interrogatit. ', exclamat reae, &c.
. I93. Varias propositionum species triplici illa n tissimaque quaestione , quae λ qualis λ quanta λ evol- . vunt philosophi . Ad quaestionem , quae fit propositio reseondendum praecipiunt , quod sit ves simplex , vel co inpolita . Ad quaestionem, qualis est propositio λ respondent , quod sit vel affirmarida , vel negatiis . Ad quaestionem denique , quanta es propositio λ reia ponderi volunt . est vel universalis , vel particularis vel singularis . De singulis sigillatim & distin-
. ap6. Propositio simplex , quae categorisa quoque dicitur, est, in qua praedicatum , sine ulla conditione adjecta, de subjecto enunciatur. Exempl. Ex. gr. Haec propositio: Deus est aeternus, est propositio categorica . Sine ulla enim conditione de Deo praedicatum aeterni enunciatur. Pyops Pionem plicem vocant quoque illam , quae uno subjecto ,
g. I97. Proposito compoLita illa est , in qua vel plura simul. subjecta locum habent, vel praedicata ExempL. Ex ' ' Deus est aetern s θ' omnipotens . Liberalitas , temperantia sunt virtutes. Hae propost sones iunt compositae ,. quia in prima iunt plura praedic in in altera vero. plura subjecta Noti. Ad propostiones compostas reserunt ζ I. Pr
positionem Dpolleticam sive conditionalem, x. disiunctivam , 3. copulativam. De singulis sigillatim l. I9S. .Propositio conditionalis s ve Mpothetica est, in qua praedicatum tribuitur subjecto sub addita ali
Exem M. Lx. gr. Si Deus est eus sapientissimum eligit optimam ; est propositio hypothetica sive conditionalis . De hac propositione hypothetica duas has
106쪽
gr p opost Tio Ni BUs. 73 ferves regulas . i. Conditio nihil ponit in esse, i. e. quod sub conditione elle dicitur , illud nondum , sine illa adjecta conditione esse, existimandum es . Ex. 'ta Si Cajus diligens est, erit doctus. Si quis inde olfi l ita conditione , Inferret : Cajus erit 'doctus contrahanC regulam peccaret . Σ. Conditio impossibili, hisber vim negandi. Ex. gr. si effeceris, ut heri. fiat hodie,
haeredem te opum mearum ipstituam , i. p. non te . instituam haeredem. 'Sebes. Cel. Wolfius ne te existimat. LV. Lat. pag. omnes propositiones categoricas tacitam hy'othesin involvere . Cum enim nihil sit sine Tui e 'sui1icienti . 3. ): debet quoque temper vel in subjectinatura, vel extra ejusdem naturam deprehendi ratio cur praedicatum ei vel competat, vel non . Ratio illa , ob quam praedicatum subiecto convenit, dicit Arb*pothes' i illud autem, quod ob illam rationem subdi . lecto tribuitur, dicitur rhiss . Unde est . ut Θpothesin & thon omni propostioni inesse , indicent
accuratiores philosophi . Cons. Hei necdii Element. Log. p. 3q.ωΕx gr. si dixeris , Deus est aeternus , ' ha- . . bes propoli tionem categoricam g. i69. in . Ratio vero 'debet adesse , cur dicas potius , Deus est aeternus . . quam, Deus non es aeternus.
. 1ος. Propositio disjunctiva est ubi ex pluribri
praedicatis unum tribuendum esse subjecto , affirma tur , sed, quodnam eorum tribui debeat , non deter
Sobes. Est haec definitio CeL .essi, in Leg. Lat.'ag. aget. Hanc propositionis disjunctivae definitionem sequenti illustrabimus exemplo Exempl. gr. si quis dixerit : aut anima est ens simplex , aut compositum ; tunc alterum horum praedicatorum animae tribuendum est . Quodnam vero tribuendam sit , non determinatur. Praedicata, quae in propositione disju cliva sibi repugnant, dicuntur membra disjuncta . De his propositionibus tequentes notes regulas. ν 3 a. Pl
107쪽
. . Plan r esse debet membrorum disjunctorum euumeratio . Unde talia est sequens propolitio: Aut pe cotum est ens creatum, aut increatum . Datur enim
adfluc ens introductum . a. Membra disjuncta sibi δε- έου it ita esse opposita , ut simul consistere non possist . falia hunc esset propolitio : Actio aut est pia aut δε-
. 3o .. Propositio copulativa est , si subjectum &x' dicatum ita connetauntur, ut vel. utrique subiecto si illa iiii possit tribui idem praedica iam , vel eidein subiecto pollini. tribui singula praedicata. EM AE L Ex. gr. Deus est is omnis olens is omnis ius.
I. . Cam propostiones serinamus, tunc modum petiaepe determinamus, quo praedicatum 1 ubjMo conveniat, vel non conveniat . Quod cum fit, dicuntur Pro olitiones istae modales. Exempl. Tales modi sunt quatuor: r. necesse es
et . co citri it, 3. possibile est, 4. impossibile est. Ex. gr. necesse est, 'mundum, sole splendente, illustrari. contin 'it , n nnullos , qui philosopbiae operam dant , inalbes' nam prolabi . Pogibile es , Titium aegrota - , e . Impvisibile es , ut Scriptura sacra errores nobis
' β. 1or. Propositiones adhuc considerandae sunt exponibiles . Suae autem propositiones exponibiles ejusmodi propositiones , quae ob particulas qu9sdam aliquam involvunt difficultatem, & multiplicitatem, ut per aliquot alias propositiones explicari debeast si illis sua constare debet clarita, . Not. Ad exponi biles referuntur . r. propositioπes exclusi e . a. exceptisae , 3. restricti e , 4. compa
g. 2o 3. Propositio exclusiva est , in qua difficultatem & multiplicatum lenium adierunc particulae ex-dusivae. Sunt autem parilantae exclusivae, solus. unicus, s Iums
108쪽
ium, tantum, dumtaxat, &c. Exempl. grat. Dia sdrsjusificat, est propositio exclutiva. Exempl. Exclusita est vel exclusi subjecti , vel exclusi praedicati . Illa est , ubi particula exclusiva re fertur ad iubjectum, exempl. grat. sola fias justificat.
Haec est , in qua particula exclusiva refertur ad prae dicatum . Exemp. grat. Cajus tantum calumniari novit , i. e. nihil aliud didicit , quam artem calumniandi. , :De exclusiva notamus hanc regulam: excisuva. non
excludit quodvis , sed tantum opposita. ex. gr. ii. dicimus : Iola fides jusificat , non exeludimus hoc pso
meritum Christi aut gratiam Dei, fed tantum bona opera. Sed haec de exclusiya. g. eto . Propositio exceptiva est , in qua particulae exceptivae dissicultatem per 1enium multiplicatum adferunt
Not. Sunt autem particulae exceptivae: praeter, ni- , i praeterquam , excepto , &c. Ex. gr. Omne ens, praeter Deum , es contingens , est propositio exceptiva . Quomodo exponantur cum eXClusivae , tum excε-ptivae, in lectionibus ipsis demonstrabitur. Ph. 1os. Propositio refrictiva est . in qua particulae restrictivae multiplicatum l ensum ob dissicultatem inserunt . ' ExempI. Sunt vero particulae refrict Uae vel limi tativae : quatenus , quia , in ossaretum , quod attinet ad, quoad, &c. Ex. gr. Homo , qaoad animam , esia orruptibilis. Noe. Propositiones restri stivae distinguuntur in propositiones nee Mativas , Cc reduplisati s . De quibus speetatim in recitationibus . . . f. Σο6. Proposeio comparativa est; in qua particula aliqua comparativa subjecti praedicatique relationem
xd se invicem escit . . . . . . Particulae autem comparativae sunt metis, minus ,
109쪽
Occurrunt, I. res , quae inter se Comparantur , 2. aayiquid , in quo comparantur quod voeant tertium comparationis , 3. requiritur ut tertium compar tionis uni rerum eomparatarum majori gradu tribuatur , alteri in minori . Id cui tertium comparationis in maiori gradu tribuitur dicitur minus compararum; exempl. grat. in hac propositione, Wolfius aecuratius demonstrat , quam Leibnitius ; res comparatae sunt mosfius & Leibnitius tertium comparationis est ac- euratae demonstratio, sive rigor demonsrandi comp ratum majus est Wolfius , comparatum vero minu est Leibnitius Not. Quomodo propositiones Comparativae exponatis rur itemque quid sint propositi es proprie & improprie comparativae , docebo uberins m praelecti nibus. 'Sohol. Ceterum ad exponi biles reseruntur a nonnullis quoque propositiones inceptis e , exempl. grae
Cisjus incipit esse pitis; de trisae , exempl. gradi Ca-jus definit esse diligens , continuati e , mempl. grat. jus continuat Vse diligens , & denique exibitivae PDefiniunt autem Logici propositionem exbibitisana per ejusmodi propositionem in qua loco subjecti pron men Ubibetur demonstrativum, ad exhibendum alicui
aliquia ψ quod est ex duabus rebus copulatum , quarum principalis misulque sensui obvia in praedicato exprimitur . altera vero . quae magis patet , non C. pressis verbis ponitur & vesiculum appellatur . Sis , ostenso marsupio, pecunia repleto dicere possum, hoc es pecuniσ; ubi res principaliter significata, est pecunia , vehiculum vero marsupium . Talis exhibitiva propositio est illa IESU: me es eorpus meum. Hactenus de exponabilitas, quas merito inter propositi nes compositas retuleris , quippe quae non unicu. subjectum & praedicatum unicum involvunt, sed Omnino propositiones , si analysis instituatur & expos
110쪽
ET PR orosi T fovigdin, M'. . xo . Ad qualitatem tunc propos onum accedimus , secundum quam omnis propositio vel affir
g. aos. Prominio firmativa est, in qua praedicatum tribuitur subjecto , negativa vero est , in qua
praedicatum removetur a subjecto.
Not. Negativae propositionis signum est negatio non , quae particula non in propositionibus negativis semper ad copulam referri debet. Schol. Plures dantur casus . in quibus negatio ingredi potest compostionem , adeoque eopulam non asscit . Deprehendimus in multis propositionibus ,
quod negatio terminum tantum aliquem , aut termini partem i eui non immediate praeponitus , associat . Quo in easu habes propositiones infinitas e. gr. proposito infinita est sequens : Adam in satu integri tatis potuit non mori . Sed propositio sequens est negativa . Adam in fatu integritatis non potuit mori Haec falsa est propositio,i illa vera. β' ac ι Propositio ε ratione quantitatis . est vel univiersalis , vel particularis . Illa est , si hypothesis sive conditio sub qua praedicatum enunciatur dct1ubjecto , latet in ipsa subjecti nacura . Wolfius ita
propositionem universalem definit et in qua subjestum est terminus communis , species nempe vel genus ;praedicatum autem convenit singulis specier indivbduis , vel singulis generis speciebus harumque indi viduis . Exempl. Ex. gr. HOMO est rational;s, est propositio universalis ,' ratio enim sive hypothesis , sub qua rationalitas praedicatur de homine . latet in idita natura & definitione hominis . Subjectum in hae propositione est terminus universalis , nempo species & praedicatum est ejusmodi, ut ad omnia individua . sub specie contenta. applicari queat. . et et 8. Signum univerialitatis in . propositione a firmativa est vox omris, in negativa, Glius. . et Q. Cum propositio univerisiis habet signum