장음표시 사용
121쪽
,do D E RATro et XATlo NEque ita ex duobus judiciis' notionem communem habentibus , tertiam elicimus , quod vocant ratiocia
fVtictibili & simplici, satis intelligis , Deum is ens
iud stractibile posse jungi Atque ita nunc ratiocinium
omne ens sita lex est ens indestructibile. Deus est ens simplex, Ergo Deus est ens indestructibile.
Hinc judicium tuum , Deus es ens indestructibile, teri vas ex duobus iudiciis hisce Omne ens simplexens indest ructibile, Deus es ens simplex. Haec duo
judicia notionem communem habent , scit. ideam entis simplicis. β. 23 8. Hinc intelligis , ad omne ratiocinium non plures ideas. requiri , quam tres , & tria tantum judicia adesse debere. Demonstr. Cum ratiocinium oriatur ex comparati ne duarum id earum cum tertia sq. Σ37. : peripicuum est , in ratiocinatione non plures conceptus requiri ,
quam tres.' Not.. Porro cum omne ratiocinium sit actus mentis , quo ex. duobus judiciis , notionem communem habentibus tertium elicimus g. 13ν. : manifestum est , ad omne ratiocinium non plura requiri , quam tr a judicia. . et 3ο. Per experientiam deprehendimus , ordinem cogitandi in formandis ratiociniis ita procedere. I. Rem aliquam sive notionem ad genus aliquod veI speciem, reserimus , atque tum omne illud , quod de genere illo vel specie , ad quam objectum retulimus , assirmatur , vel negatur , de ipso quoque objecto, ad genus vel speciem relato, a firmamus vel negamus . Hic est prior modus cogitandi in conficien iis Tatiociniis. II. ordo cogitationum quoque ita instituitur . Cum in oblocto Α notas vel characteres animad
122쪽
t T S Y L L 3 s Μ o. I erimus, qui definitionem aliquam constituant: tunc ubiecto illi A definittim convenire iudicamus . 337.ὶ, di cum notas S. characteres ab obiecto abelle observamus ; tunc objecto illi Α definitum non conveniret
Exempl. E. g. Iram referimus ad genus , nimirum affectur. Omne itaque illud, quod de affectu tibi su peditat memoria vel imaginatio , e. g. quod affectus urbem attentionem, eadem applicas ratione ad iram, tequentem in modum: omnis affectus turbat attentionem. omnis ira est affectus. Ergo omnis ira turbat attentionem. Hoc ratiocinium ad primum cogitandi modum est Conformatum . Exemplum posterioris modi nunc
Exempl. Ex. e. in Cajo observas, ipsium esse tranquillum di laetum in rebus adversis . Cum vero per imaginationem tibi succurrat , hos characteres elleCharacteres hominis patientis , infers , Cajum esse patientem, sequentem in modum: Quicumque laetus & tranquillus est in rebus adve fis, ille est patiens. Atq. Cajus laetus & tranquillus est in rebus adver- sis. Ergo Caius est patiens. . 24O. Omnia itaque ratiocinia assirmativa n
tuntur hac pio ositione . suidquid de ges re 'es specie omni praedicaYi potest , illud etiam praedic tur is quovis sub illo genere vel . specie co prehem D. Item : Cui competit definitio', 'illi quoque convenit de istum. r. Atque hi; propositIonibus absolvitur pervulgatum illud . Dictum de omni , quod recte pro suadamento ratiociniorum a firmativorum habetur. V 24 I. Si negative ratiocinamur . tunc cogitationes nostras ad hanc regulam conformamus . suiὐ quia a gereeire tel foecieomni removetur , Tel n a-
tur , ἰllud quoque de quovis sub illo genere, vel si b
123쪽
ΨΟΣ DE J Troci NATIONE 1 illa iecie contento negatur . Item: Cui non eonvenit defintilio . illi quoque non convenit desmium.
Not Η;s comprehenditur Dictum de Nullo , quia
a o recte fundamentum ratiociniorum negativorum
6 142. Ratiocinio tamquam acta mentis interno respondet olluimus , tamquam actus extenvs , uui ideo vocatur oratio , rata Inia mentis declarians sive syllogismus est ratiocinium verbis expreL-
lis arithmeticorum ad logicos tranti exunt . Quemadmodum enim arithmeticus ex datis duabus quantitatibus cognitis tertiam incognitam elicit , ita inteIlectus quoties ratiocinatur i ex comparatione duarum
idearum cum tertia colligit , num igae componendae fuit , an sejungendae I sunt verba Helnecu in Element. Log. q. 77. di a. Ex quo patet; . . a corol. i. Quemadmodum idea & terminus , judilaelum & propositio , differunt, ita quoque disterre r tibeinium & syllogismum - . . Corol. 2. Cum , quidquid valet de definitione, vη-leat quoque de definito l . t 37. . perspicuum est , quidquid demonstrari potest de ratiociniis , Idem quoque valere de syllogiimis.
q. 244. omnis itaque syllogismus tot constare de bet terminis atque propositionibus , quoi r tiocinium notionibu atque judiciis constat. . . . . . Demm r. Cum syllogismus sit ratiocinium Verbi expressuiti et 42.): consequens est, ut, e nium notionibus & judiciis- constat , tot ebeat δἰ logiimus complecti notiones, & judicia verbis expressa. Norio, verbis exprelsa, dicitur terminuS 9. I 23.& judicium verbis expressum , dicitur propositio sy. a 33. Ergo quot ratiocinium notionibu udiciis constat, tot debet syllogismus terminis S propositi
124쪽
.continere termiΠOs, quam tres.
emonstr. Cum syllogiunus cot constet terminis , quot ratiocinium ideis, sive notionibus . 244. ; ad. ratiocinium autem tantum tres requirantur ideae , sive notiones q. 23 . .: manifestum eli , syllagismum , nec plures , nec pauciores debere continere terminos,
Sebo . Roetentaccius in Logica hanc io rem ita pronunciat: in omni syllogismo est eliquid, I. dequo ,
t. quod, 3. en quo, discurritur . Hinc tres etiam oriuntur termini. Sehes. Cel. quidem Rudigerus ratiocinationem perquatuor terminos tamquam novum quid , inventam
a se esse putat, in sensu veri γ μυi p. 341. Sed
monstrabimus coram , si duo adsuerint Medii termini, tunc non adesse unicum , sed plures syllogismos. chol. Termini autem 1unt r. praedicatum conclusionis, et. su Num conclusionis , 3. terminus aliquis .communis , qui exprimit ideam illam tertiam , cum quo subjecium & praedicatum conclusionis compa
q. 246. Subjectum conclusionis dicitur terminus minor, & praedicatum conclusionis dicitur terminus major . Terminus autem tertiμs , cujus ope conclusionis praedicatum cum subjecto conclusionis connectitur, dicitur tremisus medius. Sehol. Praedicatum autem conclusionIs ideo vocatur terminus major , quia praedicatum plerumque est majoris extensionis & latitudinis , quam subjectum . 6ubjectum autem conclusionis dicitur ideo terminus millor , quia subjectum eli minoris extensionis& latitudinis , quam praedicatum . Terminus autem medius dicitur mrdius , quia nexum constituit subjecti & praedicati conclusionis , adeoque hoc mediante , eonclusionis subjectum cum praedicato com binatur . Praedicatum & subjectum conclusioni; di-G cun-
125쪽
1ow D E R A T 1 G C I N A t so Να, Cuntur quoque termini extremi , ex. gr. sumas suine syllog;smum : Omnis affectus turbat attentionem δοmnis ira est afectus , Ergo omnis ita turbat at-nentionem, tunc terminus minor est ira, ira enim est lubjectum conclusionis ; terminas major est , turbat attentionem , quia est praedicatum conclutionis , te minus medius est affectus , quia , mediante idea afectus, praedicatum huc potius , quam aliud , tribuitur irae, adeoque rationem. hic terminus in se eoistinet , cur de ira praedicem P quod turbet ritentionem . Hos tres terminos dicunt esse materiam syllogismi remotam , quia omnis syllogismus componitur ex proposi
tionibus, tamquam 'ex sua materia omnes autem p politiones componuntur ex terminis , hinc terminovprincipia . manerialia' remota . syllogismorum dicimus. H.ictenus de ye His .f. 247. omnis' syltagismus tribus constare debet pro positionibus . , Demonstr. Tot syllogismus propositionibus constaroe debet, quot ratiocinium judiciis β. et 4. . Cum ver Omne ratiocinium constare debeat tribus judiciiὐ a 3τ.): oppido patet syllogismum tribus quoque pro positionibus constare debere β' et ες. Prima harum, propositionum dicitur major, secunda minor , tertia concluso . De singulis sigilla
. 14ς. Μajor propositio dicitur illa syllogismi proinpositio , in qua terminus major , sive praedicatum conclusionis . .. 246. , , combinatur cum te in medio. t. D citur haec propositio m Cloerone propositio καου έσγla β. et 3 c. Propo Pio minor est , in qua terminus. mi nor , sive subjectum conclusionis , i combinatur cum
Not. Dicitur alias haec propositio minor , assu rio, itemque ι4suauptum. . et L
126쪽
' 8 SYL L σ e 1s M o. fo . ζ. xsi. Major & minor propositio , conjuhssina sumtae, 'ocantur praemissa. Not. Dicuntur autem ideo praemista, quia conclusioni praemittuntur. Alias nominantur sumptiones , sumta ιβ. 1set. Conclusio dieitur illa syllogismi, propositio, quae ex combinatione terminorum , ni praemissis syllogismi diversorum, formatur. Exempl. Ex. gr. in hoe lyllogismo. Omne vitium animi tranquillitatem turbat: Avaritia est vitium. Ergo avaritia animi tranquillitatem turbat. Propositio major est : Omis vitium aenimi tranquILAtatem turba Pronolitio minor est : Avaritia es mitiam . Conclusio est aritia animi tranquillita.
g. Σ3 3. Figura syllogismorum est dispositio medii
termini cum duobus termitiis eonelusionis . a 34. Quot itaque modis medius terminus cum subjecto & praedicato conclusionis in praemissis potest disponi, tot habes syllogismi figuras . g. 233. Constat ex combinatio s doctrina , ites quantitates, quarum media bis sumi debet , nore posse nisi quadruplicem combinationis ordinem , praestare . In syllogismo igitur . hi quo tres termini occurrunt β. et s. , & quorum medius bis sumi debet in praemistis β. as . in , non possunt esse , nisi
quatuor combinationes medii termini cum extremis iExempl. Patebit hoc uberius ex schemate sequerrati , ubi S indicat subjectum conclusonis ι sive terminum minorem , P significat praedicarum conclusionis , sive terminum majorem , Μ innuit termicium medium.
127쪽
xs6. Quatuor tantum syllogismi figurae sunt DC sibiles Demonstr. Quot modis medius terminus cum subjecto & praedicato conclusionis in praemissis potest disponi; tot habes syllogismi figuNis , sive , tot fg xae sunt possibiles t .as . in . Iam vero quatuor tantum modis medius terminus cum subject0 & praedicato conclusionis, sive extremis, potest disponi 1ss. Ἐrgo quatuor tactum figurae lyllogisticae sunt possibiles. De singulis itaque figuris speciatim nunc acturi su
β. as . Figura prima est , ubi medius terminus in majori propositione subjectum , di in minori propositione est praedicatum , cons. schema I. xss.
allegatum aExempl. EX. gr. Omne ens cogitans est spiritus. Anima humana est ens cogitans. Ergo Anima humana est spiritus. Nos. Hic me4ius terminus, eus cogitans, est in pro .
positione majori subjectum, & in minori praedicatum. g. 238. Secunda Bura est , ubi medius terminus in majori & minori propositione pst praedicatum. Exempl. Ex. gr. Omne animal vivit is sentis , Nullus lapis vicit is sentit. Ergo nullus lapis est animal. q. a sq. Tertia figura est , in qua terminus communis sive medius in majori & minori propositione est subjectum. Exempl. Ex. gr. Omne animes vivit & sentit, omne animal est substantia, Ergo quaedam substantia vivic & sentit. f. 26o. 9uarta figura est , ubi medius terminus in majori propositione est praedicatum , in minori subiecium
Exempl. Ex. gr. Omne animal vivit Θ. sentit . Omne quod vivit is sentit; est substantia. . .fino cuRdam substantia est animal. '
128쪽
q. 16r. Explicatis hactenus figuris syllogismorum ;nunc ad eorum leges sive regulas explicandas no accingimus , quarum alias deprehendimus esse ejusmodi, ut ad omnes syllogismos, cujuscumque demum filuxae sint, pertineant e aliae vero tantum M. syllogii mos hujus illiusque figurae spectent . Illae sunt g xerales , hae Vocantur species . . 262. Inter generales regulas reserimus primo loco, Ollogismus non debet plures babere terminos ,
Not. Hanc propositionem iam demonstravimu st .a s. Quia vero quatuor termini non Nicire semper adilint , sed variis tectitque modis irrepa re solent , hos quidem modos , quibus quatuor termini syllogismum ingredi soleant, sigillatim percensebimus. Corol. r. Quatuor termini adsunt , si aequivocatios . 36. in terminis locum ha uerit. Exempl. Er. gr. Omnis spiritus est intellectu de
Spiritus vini est spiritus iErgo spiritus vini est 1 tellectu Ac voluntate
praegitus. Corol. 1. Quatqor termini irrepere solent, persup-m,tionis mutationem. Exempl. Ex. gr. Omne ens est generis neutrius . Foemina est ens. Ergo scemina est generis neutrius.' Hinc in prima propositione terminus eηs supponitur materialiter; in altera vero formaliter. Conf. s. 346. In annotat. Corol. 3. Quatuor termini ingrediuntur . syllogitamum per confusionem termini abstracti cum concreto. V. I 46. in annotat. Exempl. Ex. gr. Omnis justitia est habites. Cajus. est justus . . . Ergo Cajus est habitus. plu
129쪽
lca DE R A T 1 oc IN A et i ON g. Plura hanc in rem adseremus in praelectionibu , β. 263. Regularum generalium altera haec est Medius terminus numquam debet ingredi conclusio
Demonstri Medius terminus est ille terminus quieontinet rationem in se, cur praedieatum in conelusione cum subjecto vel copuletur , vel non f. 246. ἡ adeoque est causa eficiens e clusionis per dotiit. cauis Cum vero causa eficiens non ingrediatur constitutionem effectus per princip. Ontolog. ὶ : pa tet , medium terminum non ingredi debere conclusionem.
Exempl. Potest haec regula ita quoque demonstrari . Medius terminus eli terminus communis prae, missarum i per definite Conclusio vero est combinatio terminorum a praemissis diversorum asi. in . Ergo medius terminus conclusionem non ingredi debet. Exempl. Exemph gr. Omnis bonus miles est ha
Caius est bonus miles. Ergo Cajus est bonus homσ. In hoc syllogismo medius terminus ex parte ia- treditur conelusionem a 264. Ex puriς particularibus nihil sequItur. DemsUr. Cum omnes syllogismi nisantur dicto
omni & Nullo de nonnullis assirmetur vel nege- tue ι quod de omni genere vel specie assirmatur vel negatur o: 24rι r consequens est , ut , iconclusio est particularis , una praemissarum sit universalis . Ut adeo ex puris particularibus nihil sequieonstet . Esempl. Non valet consequentia in hoc syllo Niso: .
Quilibet homo est impius . Ergo
130쪽
E go quilibet impius est pius.
i. 263. Ex puris negantibus nil sequitur. Demonstr. Syllogismus , in quo purae negativae ad-h bentur , peccat contra dictum de Nullo . Ut enim hujus dicit ita concludendum eis : Non competit omni : Ergo etiam huic non competit g. et r. 3 . Ut vero demonstres , removeri sive negari aliquid de hoc individuo vel hac specie ; quia idem removetur de genere; requiritur , ut ostendas , hoc individuum , sive hanc speciem, sub specie . Vel genere , coo ineri, adeoque afirmativa una praemissarum esse se debet . Quo ipso intelligitur , ex puris negativis
Exempl. Ex. gr. non valet , si ita argumenta xis: Nullus impius salvatur, Nullus pius est impius, Ergo nullus pius salvatur. g. 266.λNon sit plus vel minus in eonclusione , quam fuit in praemissis. DemoUr: Ponamus plus esse in conclusione , quam fuit in praemissis; tune nova aliqua determinatio vel ad subjectum , vel ad praedicatum conclusio-Mis accedet , quae non adsuit in praemissis ; adeoque subjectum vel praedicatum conelusionis alium aequiret significatum , quam habuit in praemissis , sicque ex immutato sensu terminorum quatuor exorientur termini . Cum vero in syllogismo non debeant esse plures termini , quam tres . et s. ): consequens est , ut in conclusione non .'ebeat plus esse . quam fuit in praemissis. Not. Porro cum suerit in conclusione minus, quam fuit in praemissis ; tunc determinatio aliqua vel
subjecti vel praedicati , quae adfuit in praemistis , in
conclusione omittetur . Ex quo itidem alius terminorum sensus emergit, adeoque quator hinc orium tur termini . Cum vero quatuor terminos adelis