장음표시 사용
91쪽
Exempl. Exemp. grat. si nonnulli scholasticorum cles niunt qaqntitatem per accidens , a quo res dicitur anta tunc cum termino quantus eamdem notainnem conrulam jungunt, quam quantιtair tribuunt , nullas veret recensent notas characteriiticas , per quas Quantitas agnoscitur . Idem enim est, ac si dicerent, quantitas est, cum res est quanta , i. e. quantitas eu
''3ὶ οἴ Hine tamen probe observes ,. definitionem
identicam nonnunquam legitime adhiberi cum lcilicet terminus concretus fuerit in antecedentibus definitus& in subsequentibui terminum abstractum Ita delim- veris . ut terminus concretus , ab abstracto descendous definitionem abstracti ingressiamr ; tunc nihil peccatur. Sic e. gr. si definivilli ientem per illum, ut eligit optimum, & huic definitioni statim lubiun-Eis hanc, sapientia est perfectio mentis qua quis est finiens , tunc haec definitio , identica licet sit , admitti potest in ordine systematico. Idem enim est , ac si E ceres: sapientia est persectio mentis , qua qωS e licit optimum . molfius definit in OntoI. Lat. p. -6.ens Uerum per ejusmodi ens , in quo datur veritas . Haec definitio merito exploderetur, nisi V. praeced. definivisset veritatem metaphys. scit. per ordinem e
q. 164. Vides hinc , definitiones , per synonyma non esse admittendas. Demon r. Qui definitiones per lynonyma format , ille terminos adhibet , qui habet eumdem )ignificatum cum definito . I 47. , adeoque dennitiones synonymicae idem per idem explicant . Cum vero deinfinitio non debeat idem per idem explicare io3. intelligitur , definitiones per lynonyma non esse aci-
Exempl. Exemp. grat. definitio romtr per id, qa'anullos habet fines , est synonymica . Infinitum enim esse , & carere finibus iunt synonyma grammatica-
92쪽
D E DEe IS. I π Io Ni Bus. 7 e . x63. Ex quo porro apparet, definitum minus ia-gredi debere definitionem. Demon . Si eo im definitum ingreditur definitio. mem; tunc definitum per definitum explicas, adeoque idem per idem definis. Cum vero definitio, idem per idem explicans , sit nulla nec admitti debeat β, a 63. . liquet, definitum minus ingredi debere definitionem.
q. I 65. Cavendum es , ne termini , qui definitionem ingrediuntur , deliniantur rursus per ipsum defi-
Demonstri Terminis, qui definitionem ingrediuntur, recenseri debent notae characteristicae , sussicientes ad rem definitam ab omnibus aliis rebus, in omni casu , statu & tempore , dilhernendam et se. ) , adeoque termini , definitionem ingredientes , definitum plenius& clarius explicare debent . Si itaque terminos , qui definitionem ingrediuntur, dc definitum explicare debent distinctius , explicas rurius per definitum ; tunc revera definitum per definitum explicas, adeoque formas definitionem identicam . Cum vero ejusmodi definitio, quae idem per idem explicat , sit definitio deceptrix , aut potius nulla , nec debeat admitti g. a 63. : apparet hinc ratio , cur cavendum elie affr-memus , ne termini , qui definitionem ingrediuntur , definiantur rursus per iplum definitum. Exempl. Ex. gr. si quis sapientiam per habitum eligendi optimum definit, & to eligere optimum explicat ita, ut, eligere optimum, nihil aliud inte, dicat,
quam Japienter agere: tunc contra hanc regulam peccat . Re eoi in ipsa definitIb sapientiae ita se habebit: sapientiae est habitus sapienter agendi . Ea definitionem identicam ' . '.
g. I 67. Cum terminus , desinitionem ingrediens , per definitum ex 'scatur, dicitur comm tti circulas in D iendo . Hi ne molaus ciseulum in definiendo dicit e se vitiuua , quo in definitionem admittitur terminus, cujus definitionem ingreditur de initum . . E Nο-
93쪽
2Mota . Exemplum circuli vitiosi habes in obseε ais' tione praecedenti . Cur vero hoc virium dicatur ς irinculus , ratio in aprico .cii , uberiusque in recitationibus coram dc monstrabitur. q. 163. Circulus in desiniendo tollicite est evitan
D morer. Cum enim. Cavendum sit , ne terminos doli nitionem ingredientes , per definitum explicemus ico tum autem, cui terminos, definitioneni in reclic lates per desinitum cxplicamus, circulam committamus . t 63. palam est, cdiculum in definiendo esse sollic te vitandum . . . . 1 9. In definitionibus non uti debemus terminis
vagis , inde terminati, ec impropriis , si ve metaphoricis sed utendum est terminis proprii s ct lixis. DemoWir. Cuna philoiophus in omni omnino sermone uti debeat terminis propriis s. iai. ) itemquasi xis 133 ) , adeoque tranStatos & vagos terminos respuat . citat.ὶ , multo magis iu definiendo utendum est terminis fixis dc propriis , di improprii vagique sunt ex definitionibus excludendi . sn definitionibus enim condendis id intendimus , ut aliis significemus , quomodo res definita ab omnibus aliis rebus in omni casu & tempore se possit discerni β. 13o. requir tur itaque , ut nos alii definientes tutelligant . Cum vero ab aliis vix vel ne vix quidem intelligamur.s terminis impropriis , dc' vagis usi suςrimus g. i i. intelligitur , in desinitidia bus esse adhibendas terminos proprios & fixos , vagosque Sc improprios ex iisdein es e proscribendos. Johol. si terninus meta'horicus , sive improprius in ' desinitione qziadam adhibetur , .lunc debet antea dessti cone expi cari , ct ita a sensu aequivoco libera
et . Ex. gr. Wolfius definit legem per normam . sive rerutam , secundum quam actiones nostras conforma, re obligamur ; Utirer molnus voce metaphorica mr
e , sive ν δ l. Sod recie utitur , quia , quid sit norma, uve ruula, in syst inate suo j uia detexmin,
94쪽
vit . Per normam enim nihil aliud inteIsgit , quam
propositionem, quae determinat actiones nostras, i. e.
quae aliquid vel agendum, vel fugiendum dictitat. . 1 o. In definitionibus sormandis debemus termis nos adhibere in recepto. significatu . Demonstr. Cum philosophus sine necessitate ab usu loquendi & recepto verborum significatu recedere non debeat . 14s. 3 : definitiones quoque ita inlliniat, ut terminos adhibeat in itidem , qui usu loquendi sunt recepti . g. i i. In des nitionibus abstinendum est a tero; nis, qui negationem inserunt; sive , quod idem est, desinitio negativa non est toleranda. Dὰmon fr. Cum in definitionibus clarius debeamus characteres evolvere , quibus definitum ab omnibus aliis rebus , in or i casu & temp0re , internoscatur β. 13 o. e debemus per definitionem declarare , quid res sit. Cum vero, si negat vis usi fuerimus definitionibus, non dicamus , quid res si , sed quid res notist, patet , finem definitionis in desnitionibus negxi
vis non obtineri , adeoque definitiones negativas pro definitionibus non else habendaS. Schol. Fit tamen persaepe , ut ob intellectus nostri imbeci Ilitatem politiva rei attr buta peripicere nequeamus . Hinc tolerandae nonia quam definitiones negativae, sed N. B. iii casu , ubi versamur in evolvendis notis characior si cis notionum contradictorie di immediate oppositarum , tertium at quod non 34, mittentium. Hoc enim in casu, explicato contradictorie opposito uno , alteri tribuunt characteres contradictorie Opposito . citc ex. gr. ens compotatum , simpLladsunt sibi ita oppollia , ut tertium aliquod non admittant . Si igitur expIicalli ens compolitum per e-juliς odi ens , quod constat partibus , a se invicem istinctis, sed inter se connexis; poterk ens limplex desilire per illud ens , quod non habet parte, a id quod non l cet si versatus sueris in terminis, quin ta sunt coutrid clorii . Ablurde desuires Eomiuem quod
95쪽
- DE D E E I N ἔ T I o N i B U F. . quod non sit angelus . Inter angelum enim & hominem multa adhuc dantur tertia. t I 2. In accurata definitione genus & differen ia 1 pecifica requiritur. Demonstr. In omni definitione enumerantur characteres , qui isteris tantum competunt speciebus re
rum, adeoque significare debent quomodo species altera ab altera differat g. 148. . Cum vero inter hos characteres semper quidam deprehendantur , qui sunt communes rei definitae sum aliis speciebus , adeoque specierum exprimant similitudinem , intelligitur , nonnulla attributa , in definitione recensita , genus exprimere s9.1o7. Cum etiam ejusmodi cha racteres allegari debeant, quibus res definita , tamequam species ab omnibus aliis speciebus dignoscitur β. iso. manifestum est, definitionem quoque constare debere differentia specifica .ri . β. 1 3. Definitio dispescitur cum .a veteribus tum a recentioribus philosophri, in nominadem & realem.
Eadein hac utuntur appellatione cum veteres tum
recentiores; at aliud quid illi per definitionem noeminalem, & resem intelligunt; aliud vero quid hi per
definitionem nominalem, & realem indicant. . I 4. Per definitionem nominalem intelligimus eiusmodi definitionem , qua enumerantur notae sive attributa, quae sufficiunt ad rem definitam , ab omnibus aliis rebus, in omni casu, statu & tempore distinguendam. Schol. Aristotelici per definitiones nominales Intelligebant grammaticas vocum explicationes . Huc referebant e mologiam, qua in vocis definiendae
aliae idem significantes voces adducuntur; γὶ --vmiam , qua affertur multiplex vocis significatio . Itaque veterum definitio nominalis , quam λεγι'αν quoque appellitabant , relpondebat semper
quaestioni; quid vox Rus et Sed ipsorum definitioltealis rem ipsam exhibebat , adeaque res pandebat
96쪽
DE D E r i v i et i o k i a 6 s. 7squaestioni: quid res δὶ Εjusmodi autem definitionem
nominalem , sive vcsum explicationem , relinquimus Grammaticis cum in definitionibus nominalibus sormandis philosophus id agere debeat , ut notas recenseat, quae declarant significatum termini definiti. Sic ex. gr. definitio nominalis spiritus est , cum vocem
spiritus ita determinas , ut per spiVirum nihil aliud intelligas , quam iubstantiam intellectu & voluntate
. t s. Realis definitio recentioribus est notio di- sincta , quae exponit rei definitae genesin , seu modum, quo fieri vel formati potest . molfius ita eam definit: realis definitio est, quae exponit modum, quo aliquid fieri potest. Cons. LV. Lat. q. I94. Exempl. Sic. ex. gr. JZolfius tristitiae definitionem
realem suppeditat in 'γcbal. empir. Ian p. 47 C. cumeain definit per assectum , qui in nobis oritur ex opinione rei praesentis quam nobis confuse , tamquam malum haud parvum repraesentamus. In hac enim definitione exponitur , quomodo oriatur in nobis tristitia, adeoque modum , quo fieri potest in nobis trist, tia, explicat.
Not. Dicitur alias haee definitio realis definitio ge nerica , quia rei genesin sive ortum , ct causas ex
. 1 6. Definitiones nomidales sunt arbitrariae. Demonstri In definitione nominali recensentur attributa, rem definitam ab omnibus aliis rebus, in omni casu & tempore, distinguentia r74. . Cum vero unius rei plura dentur attributa per princip. πι- rapb . 3 patet , definitiones nominales a variis varie formari possse , adeoque esse arbitrarias , sive , quod idem est , in cujusvis positum est arbitrio , quodnam ex pluribus atlibutis allegare velit. Not. Potest quis aliud aliudve rei definitae attributum in definitione enumerare ; modo attributum
enumeratum s ἀ si ejusmodi , ut sussiciat ad rem definitam ab omnibus aliis rebus discernendam . i a
97쪽
. D u D e r i N i et i o M 1 A u s: sit attributum aliquod, ex quo cetera, quae rei des nitae competunt , legitimu hexu deduci pollunt . Cave itaque , putes , alteram statim errare & labi , si non eadem tecum definitione nominali fuςrit usus.11 . Ex indole definitionis nominalis patet Inon omnia a tributa dc characteres , qui rei desilitae
competunt, esse enumerandOS modo ea recenseantur
praedicata, quae sussiciunt ad rem definitam ab omniabus aliis rebus discernendam, & ex quibus cetera deduci possunt. schol. Cavendum verum est, ne existimemus, quem piam omnia ea rei attributo Vel negare prorsus , vel
- in dubium vocare , quae in definitione non enumerantur . Contra hanc cautionam peccari subinde video, cum controversias Wolfianas lego. Sic ex. gr.
cum molfius animam definit per substratiam , quas si praedita vi repraesentativa universi , pro situ corporis organici , hanc definitionem ex eo capite impugnari memini , quia nulla in eadem mentio fit libertatis . Itaque molfium negant admittere liberta tem animae, quia ipsa definitio animae libertatem nul lam ad serat. De his plura coram. g. a 79. Ex his intelligi potest Cor. ι . Omnia finita polle definiri realiter , quia omnia habent ortum qui ortus investigari potest. Cor. Realem definitionem de Deo dari non postecor. Ad realem delinitionem formandam tequiri, ut cautas objecti inquiramus, ut , quid earum quaelibet ad hoc producendum contulerit , despici
Cor. Hinc patet , cur plurimarum rerum nullas habeamus definitiones realeS . Cum enim caulaS &ortum plurimarum rerum ignoremus mirum non est ι multarum rerum nullas dari a nobis posse definitiones
S. 179. Α definitione distere descriptio . Sicut iadefinitione notae characteristicae enumerari de dit , quae sussiciua: ad rem desilium ab omnibus aliis ro
98쪽
bus , in omni casu & tempore discernendam siueo. ; ita contra in descriptione notae allegantur , quae rei descriptae non perpetuo & constanter , sed au tempus competunt, ut adeo descriptio nihil aliud sit , quam notio rei distincta , incompleta oratione
Exempl. Ex. gr. Si dico , atramentarium est vasculum ligneum ii in rnens a constitutum , & continens liquorem nigrum , ducendis lineis & litteris
aptum tunc atramentarium describo . Notae enim h U atrament'rio non perpetuo competunt . Descriptiones sunt individuorum ; quae autem definiuntur ,
abltracta es uni , & maxime in classe specierum constituuntur CAPUT IV D. dirigionibus.
Ominadmodum ens aliquod , ex plurhus partibus
compositum , generatim dividere dicimus , sillud resiavimus in suas partes ; ita logice quoque ideam aliquam totalem, & plures determinationes complectentdin, dividere solemus , si illam resolvimus in ideas suas particulares . Universe itaque& generalius diti sonem definimus per resolutionem totius in partes suas. Id ipsum, quod dividitur & in partes suas distribuitur, diei inr dissum . Ipsae autem partes, in quas divisum resolvitur, dicuntur membra dividentia. Schol. Doctrinae de definitionibus subjungunt eum
Veteres tum . recentiorum nonnulli caput de divisionibus ; idque jure meritoque optimo . Divisiones enim nihil aliud sunt , quam definitiones novae , secundum certas modificationes partium totius sormatae . Si ens aliquod compositum & extensum in is suas
99쪽
18 DE DIVisIONIBUS Astas partes milvimus, tunc illa divisio dicitur ph ea.
Si vero ideam aliquam universalem in .suas particulares ideas ; si genus in suas ipecies resolvimus : tune illa divisio nominatur mentalis sive logica . De qua in praesenti capite . Num & quale discrimen inter dimisionem, distinctionem & partitionem reperiatur, uberius coram definietur. . rtet. Divisio a numero membrorum dividentium diversas 1ortitur denominationes . Quae duobus constat membris , dicitur bimembris sive Dichotomia ; quae tribus constat membris appellatur tri- membris seu Trichotomia , quae quatuor habet membra , dicitur quatrimembris sive retrachotomia ; Nc
t. Exempla dichotomias, triobotomias, tetrach tomias adseram in ipsis lectionibus. β. 182. Si membra dividentia dividimus rursus In hovas partes dicimur subdividere. Exempl. Ex. gr. Cum conscientia dividitur in rectam & erroneam et tecta autem conscientia distinguitur in certam cc probabilem , subdividere dicimur . Quid sit condivisis , apparebit ex iis , quae in recitationibus hoc loro adseram. q. 183. Cum divisionem , esse totius sive composti resolutionem in suas partes, dixerimus .rgo. 2patet , ut est compositum , sive totum , ita quoque esse ejus divisonem . Iam vero; cum totum Variis sub relationibus considerari possit , oriuntur hinc va- fae species divisionis. Exempl. x. Totum universis sive genus in speciere suas dividitur , e. g. animal est vel homo, vel brutum . 2. Totum essentiale iis partes essentialesph-ds , e. gr. homo dividitur in animam & corpus . 3. Totum integrale seu corporeum dividitur in partes suas quantitativas , e gr. corpus humanum dispescitur In caput, truncum & artus reliquos . 4. Totum potestativum , sive. quod constat variis
potentiis , sive facultatibus i. dividitur in suas realitates,
100쪽
DE DivissONlsus. 78 ates , e. gr. anima in varias facultates , verti grat. senius imaginationem , memoriam , Attentionem ,s,stractionem , dic. Addunt hic philolophi divisionem subiecti in sua accidentia , seu modos , ex. gr. omnis. homo est vel pius , vel impius , item accidentis per sua subjecta , e. gr. poena aeterna est vesdiabolorum , vel hominum damnatorum porro effectus. per suas causas, e. gr. religionis ebri lanae impugnatio alia ex ignorantia, alia ex malitia est: eau- se denique per suos ellectus , e. gr. aliud verboram Dei hominum mentes terret , ut lex , aliud easdein solatur , ut evangelium . Res aliqua etiam per objectu sua distribuitur, e .gr. aliud gaudium est ob creaturas, Miud Ob Delim . . 6. I 8 . Membra dividentia , simul sumta , debent esse adaequata diviso , i. e. divisum nec plus , nedminus complectatur , quam omnia membra dividentia simul. Demonstr. Divisum consideratur ut totum membra autem dividentia ut patres simul sumtae I. 18o. cum .autem omnes partes debeant esse aequales toti per princ. intolog. membra dividentia debent quoque adaequare di hum ; sive divitum nec plus , nec minus complectatur , quam omnia membra dividentia simul sumta . . Sebes. Alii ' hanc propositionem ita enunciant γMembra divisionis debent exhaurire totum diviseum .
Alii ita : Divisam is membra dividentia , sub disjunctione simul sumta , debent esse reciproca . Falta
hinc divisio Esset , si omne. animal distingueres ita hominem , brutum & plantam . Divisum enim mi
nus contineret , quam omnia membra dividentia is mul sumta . Planta enim non eontinetur lub conceptu animalis . Ceterae regulae bonae divisionis comtinentur his positionibus: Μembra dimidentia bibi repugnem , nec unam eorum debet continere alterum . Haec regula a nonnullis Logicorum ita proponitur . Membra Letidentia nunquam coincidere debent . Cor