M. Friderici Christiani Baumeisteri Augusti ... Institutiones philosophiae rationalis methodo Wolfii adornatae

71쪽

6o D g u s ti V o c υ M suis schematibus , tropis & figuris demulcere . A philosophus , certos animos de veritatibus redditurus , ab omnibus ejusmodi verborum lenociniis , ambitiosus conquisitis , abstinet . Cons Bergeri Praefat. ipsius dissertat. praemissa , de proprio dicendi ge

Ouantum veritatum & eruditionis incrementis nimium translate dicendi studium obsuerit semper , erudite exponit Cl. Gottichedius , philosophus Lupsiensis , in Dissert. de Fonte vitiorum humanorum , p. g. Lips. hab. I 724.1 1. Terminus nobis dicitur familiaris , quem intelligimus, etsi ad notionum, ipso significatam, an,

mum non advertamus.

t. Tales sunt omnes illi termini quibus in sei mone quotidiano vulgo utimur . Id enim per diuturis num usum consequimur , ut nominibus auditis certae quaedam ideae , vel nobis non animadvertentibus, in animo excitentur. Exempl. Sic e. g. terminus galant multis usque eo ast familiaris, ut eodem identidem utantur & notionem quoque aliquam cum eodem conjungant ; sta obscuram saepe, ita ut ipsi nesciant , quid sibi velint hoc tetmino, si interrogati notionem cum eodemconjunctam aliis enumerare debent. . 143. Ex his existimari potest, quid si ullus imquendi . Usurpatio icilicet terminorum familiarium β. 141. & proprie lumiorum β. 138. constituit tim loquendi. Hinc usus loquendi recte definitur per significatum vocum , in communi sermone proprium aExempl. Ex. pr. in communi sermone vox lumi nis sumitur pro omni eo , quod circuinjecta cordora distinguere facit g. 83. . Usus igitur loquendi fert, ut voci luminis notio tribuatur , qua illud repraesentatur quod escit , ut circumjecta corpora distinguere queat . . t 44. Usum itaque loquendi observat , qui cum

72쪽

C1RCA NOTIONES. 6r vocibus ejusmodi notiones connectit , quibus repraeia sentantur res, per eas voces in communi sermone in

dicatae .

Schol. Usum loquendi distinguunt philosophi Inoimilem & technicum. Ille est, cum voces in communi sermone ad commercia vitaeque usus adhibent homines , inter se consectatione conjuncti . Hic est , quando vocabula adhibentur in scientiis & artibus ad notiones cum aliis Communicandas. 1 f. Philosophus in adhibendis termiois semper dubet respicere ad usum loquendi, nec a recepto vocum significatu recedere. ,

Demonstr. Cum ita . philosopho voces adhiberi debeant , ut intelligatur . x et s.) : facile vides , ejusmodi terminos ecte adhibendos. qui communi sermone sunt recepti , alias non intelligetur . Porro , cum a vocibus impropriis & metaphoricis philoiophus se abstinere g. et r. , adeoque proprie sumptos terminos usurpare debeat ; intelligitur , philosophum in usurpandis terminis ad usum loquendi attendere debere . Usus enim loquendi absolvitur significatuvocum , qui in communi sermone proprius est

Exempl. Ex. gr. si philosophus vocem extensi ita determinaret , ut per extensum omne illud intelligeret , quod limitibus est circumscriptum , quodque est finitum ; tunc ab usu loquendi sine necessitate recederet . Si quis autem in significat 3m vocis,qnem ipsi tribuit usus loquendi , inquirere velit , il: , oportet , coutet lvarios casus , in quibus voce illa utimur . Sic exem. grat. si quaeris significatum vocis rationis , quem ipsi usus loquendi tribuit , attendas ad eos casus , in quibus rationem adesse dicimus ; item attendas ad casus o positos , in quibus rationem adesse negamus ut constet ita , quaenam sint ea , ob quae rationem adeste assirmemus . Cum itaque deprehendamus , nos quod ratio adsit , inde cognoicere , quod futura

cum Disiti eo by Cooste

73쪽

61 D n usu Vocu Meum praesentibus connectere , atque actionum nostra. tum , propositionum item consequentias perspicere queamus ; eam autem nondum adesse aifirmemus , si modo praetentia , dc quae itat ante pedes , contueamur e manifestum est , Voce rationis ex usu loquendi eam significari persectionem sive facultatem

mentis humanae , vi cujuS possumus connexiones re rum perspicere. q. I 6. Combinatio plurium terminorum constituit sermonem sive Orationem. Schol Sub finem annotabimus potIores quasdam teminini acceptiones & divisones Aristotelicorum , ut Zchorum sermo nobis sit familiaris. 1. Terminum distinguunt in categorematicum & Oncategorematlaum Ille est , qui propositionis iubjectum vel praedicatum per se constituere potest , sine necessaria cum alio conjunctione . Ex. gr. Homo discit . Terminus ou- categorematicus est , cui ad constituendum vel subjectum , vel praedicatum , necessaria est alterius te mini adjunctio . Tales termini sunt alectiva , -- ωerbia , praepositiones , conjunctiones , frueriectiones, item Omnes casus obliqui , e. gr. valde , bonus, ad , striat termini syncategorematici . Addunt nonnulli terminum mixtum , e. gr. nemo , i. e. nullus homo, nihil, i. e. nulla res . a. Terminus distinguitur In terminum complexum ω incomplexum . Terminus incomplexus , aliis simplex quoque dictus est , qui unica voce constat , ex. gr. homo . Terminus complexus est , qui pluribus , quam una Voce . coumsiad , e. gr. Iupis calidus . 3. Terminus dividitur infinitum dc infinitum . ille est , qui certum qnid significat sine expressa negatione . e. gr. homo . Hic est , qui indefinite rem significat , e. gr. non hommo . 4. Terminus distinguitur in absolutum dc comparatum. Terminus comparatus est , qui exhibet notionem , sine relatione ad aliam ideam , non inte, ligibilem . Sk e. qi . si dixero , Goliatb est maior respectu scilicet Davidis . tum non possum intelli-

74쪽

c ι a c A NOTIONE s. 6 fere , quomodo Golialh major dicatur , nisi siuius tibi repraesentas Davidena vel alium quemcumque , cujus respectu major appellatur . Terminus absoluttis est , qui intelligi potest sine relatione ad alterum terminum , C. g. homo . s. Terminus dispei citur in abstractum dc concretum . Ille est , qui aliectionem sine subjecto denotat , e. gr. pietas . Hic

est , qui affectionem , & subjectum , cui affectio

competit , sinus significat , e. gr. pius . 6. Terminus distinguitur in terminum materialiter sunatum ,& formaliter acceptum . Nonnunquam scilicet sumitur terminus aliquis pro litteris & syllabis , ex 'quibus constat , ita ut praeponi queat, Lec Tox , hoc vocabulum . Quam acceptionem termini ucteres VO-cant suppositionem termini materialem , e. gr. si dicis : virtus est generis sceminini , item virtus est bisyllabum ; tunc vox virtus accipitur in suppositione materiali . Formaliter accipitur terminus , cum terminus sumitur pro idea quadam sive notione, quae termino fignificatur , cum e. gr. dico : Tirtus est habitus , item virtus nos felices reddit tunc terminus virtus nos felices reddit; tunc terminus virtus accipitur in suppositione formali. Reliquas divisiones , aut exigui usus , aut ex ipsis vocibus facile intelligendas , aut ex usu 'equentiori cognitas , aut in antecedentibus expolitas , hic ret,

ceruus .

CAPUT Hs. De Definitionibus.

DEfinitio est notio rei distincla completa, sermone

sive oratione expressa . Iple terminus vel res , quae definitur, dicitur definitum. Not. Hactenus actum est de ideis , Cap. I. item,

75쪽

64 DE DEFINITIONIBUS. que de signis idearum sive terminis . Cap. H. Cum vero idea completa , terminis expressa , vocetur definitio ; intelligitur , doctrinae de ideis itemque is minis commodissime doctrinam de defiestione tu, jungi. β. 148. Ex definitione definitionis patet , in definitione debere recenseri notas characteristicas, definitum ab aliis rebus discernentes. Demonstr. Cum definitio sit notio rei definitae distincta, termone sive oratione expressa β. 147. notio autem distincti tum adsit , cum recensentur sigillatimque sillantur notae characteristicae , rem repraesentatam ab aliis rebus internoscentes g. 73. 3. patet, in omni definitione recenseri debere notas characteristicas , rem definitam ab aliis rebus inter,

noscentes. o. 149. Ex quo porro colligitur , non omnium rerum ideas, quas hominum intellectus capit, definitione posse ab hominibus declarari. Demonstr. Cum definitio sit notio distincta sermone exprellia sβ. 147.); omnium autem rerum distinctis notiones haberi nequeant β. 8 r. , analysisque notionum in infinitum institui non possit t. 97. : apparet hinc ratio, cur omnium rerum ideas, quas hominum capit intellectus , ab homine definitione posse

declarari, negamuS.

Not. Quemadmodum vero non opus est , ut analysin notionum in infinitum instituamus I. 97. . ita quoque non opus est aliquas do definitione , cum saepius confusa rei notio nobis sulficiat . Nimiam itaque φιλο πων sive excessum in definiendo veterum rejicimus , inter quos fuisse , accepimus , qui ne olus quidem citra definitionem enaturi videri u

lebant .

f. xso. Non autem sulficit , qualescumque notas eharacteristicas in definitione enumerare , sed ejus modi omnino notae characteristicae in definitione recenieri debent, quae iussiciunt , ad rem definitum ab

76쪽

D D E p i K i T 1 o Ny I B U s. 6 3bmnibus aliis rebus, in omni casu, in omni statu &tempore, discernendam. . Demonstr. Cum definitio si notio rei e pleta β. io . notionem autem campleti'st tum demum cle re aliqua nobis formare censeamus , cunirem ita nobis repraesentamus , ut notas characteristi- ciis ejusmodi nobis sigillatim sistamus , speetasimque enumerare queamus, quibus repraesentata ab omnibus aliis , in omni casu , statu dc tempore . ' potest

distingui β. 8S. : mani fotum est , in definitione

ejusmodi notas sive characteres e Te recensendas, quibus res definita sive definitum ab omnibus aliis rebus, in omni casu, in omni statu dc tempore, potest discerni. I. Is r. Hinc consequ tur illud, natas, in definitio. ne recensitas, debere esse ejusm Idi; ut: Corol. 1. Aliis rebus, praeter definitum , non conveniant.

Corol. 2.. Conveniant omnibus ac sfigulis sub defi-mito comprehe:asis, vel speciebus, vel ind viduis.131. Da finitio dicitur latior sua defini 3, si ejusmodi notas characteris ficas exhibet , quae aliis rebus , praeter definitum , conveniunt . Definitio vero a Uusior dicitur suo d finitI , si ejusmadi notas sistit , quae non omnibus , sub aefinito comprehea sis , Com-

petunt.

Exempl. Sic ex. gr. si definires Drum ' r sob: , tiam intelligentem, tunc de initio lati Ir ei et suo definito , quia notae hae , de De 3 recensitae , possiunt ad plura extendi, quam a s Deum . Anima enim , &Angeli, sunt etiam sub tintiae intelligentes . Si vero hominem definires per naimqt eruditum, tunc haec definitio esset angustior suo definito, quia non ad O. ia individua , sub specie bominis cara rehensa , potest applicari. 133. D 4nitia non drb t ese latior , ne lae a a gustia , i de inita. λDrma stra Cam in drfi titio ae non iste in t ei ita Brum. Lor. E di

77쪽

εε DE DEFINITIONIBUS. di notae recenseri, quae aliis rebus, praeter definitum

conveniant . isi. ejusmodi autem definitio, in

qua Matae recensentur , quae aliis rebus , praeter deficitum, comeniunt , sit latior suo definito .iset.); nonsequens est, ut definitio non debeat' esse latior suo definito. Juot. Porro , cum in omni definitione ejusmodi no . tete enumerari debeant , quae omnibus , sub definito comprehensis . conveniunt .rsi. ; illa autem defi- nitio, in qua notae exhibentur , quae non omnibus i sub desinito comprehensis, conveniunt , dicatur angustior suo definito . iue a.): palam est definitionem . non debere es le angustiorem tuo definito. g. 1s . Definitio debet esse adaequata suo definito. Demonstri Cum definitio neque latior, neque angustior esse debeat suo definito β. 133. : nihil aliud relinquitur , quam, ut definitionem debere adaequatam suo definito esse, assirmemus Sehol. Poterat haec propositio ita quoque demonstrari . Concipe tibi definitum , tanquam totum , &ipsam definitionem , sive complexum notarum charmi feristicarum, torum constituentium, tamquam parteS. Iam vero cum omnes partes simul sumptae sint ipsum totum per princ- ontol. ) : omnes partes simul sum tae debent esse toti aequales . Alias enim totum sibi ipsi esset inaequale quod absurdum. Ex quo conficitur , notas Characlaristicas , tamquam partes rei d finitae , smul sumtas , debere esse aequales toti sive definito, sive, quod idem est, definitionem debere es se adaequatam tuo definito , i. e. debers aequo lato patere, quam ipsum definitum. . 133. Hinc intelligis , definitionem cum definito debere reciprocari sive esse reciprocam. Demonstri Cum definitio debeat esse adsequata definito g. 134. , notaeque adeo characteristicae , ita definitione recEnsitae , debeant aeque late patere , ac definitum ipsum . 133. : intelligis, notas chara

cteristicas posse in locum definiti substitui & defini

tum Diqitiam by Gooste

78쪽

DE DE pixi TlINs B Us. 6 rum rursus poni posse loco notarum characteristicarum. Quo in casu definitio cum suo definito reciprocatur . Ut adeo recte philoiophi praecipiant, definitionem cum . suo definito reciprocari debere.

Exems. Sic e. gr. potas dicere, omnis spiritus est substantia , intellectu & voluntate praedita , &, omnis substantia , intellectu & voluntate praedita , est spiritus. g. 136. Hinc manifestum fit , definitionem & definitum esse revera eadem.

Demonstr. Cum enim definitio eum definito suo ita commutari possit , ut definitio in locum definiti. s. lva omni mutatione, possit substitui. : patet. definitionem & definitum esse revera eadem . Eadem enim dicuntur, quae sibi mutuo possunt substitui per princ. metaph - γ . . 137. Cui itaque convenit definitio , eidem quoque convenit definitum. ' .

Demonstri Quia definitio dc definitum sunt eadem f. iso. : palam est , omni illi , cui convenit definitio, definitum quoque competere debere per prine.

Not. Ex hac propositione ceteras. quoque, huc pertinentes , philosophorum regulas intelligis : Cui convenit definitum . eidem quoque convenit definitio :Cui non convenit definitio , eidem nec convenit de' innitum : Cui non convenit definitum, eidem nec convenit definitio . . . 13 . Definitionem non debent ingredi modi sive accidentia. Daemon . mdi. sive accidentia sunt ejusmodi aD- .ctiones iive praedicata , quae rei alicui non constanter & perpetuo insunt per princ. Dntol. , adeoque modi sive accidentia non sufficiunt, ad rem aliquam, ab omnibus aliis rebus , omni tompore , discemendam . Cum vero in definitionibus ejusmodi notae debeant recenseri, quae rem definitam, ab omnibus aliis rebus, in omni tempore, distinguunt g. iso.): Intel- E a ligi-

79쪽

ὶ igitur , definitionem non ingredi debere modos sive accidentia. Exempl. Sic ex. gr. sella esset definitio , si hominem definires per animal eruditum . Eruditum esse est accidens hominis , eidemque eruditio non constanter inest , adeoque per eruditionem homo ab omnibus aliis rebus , in omni tempore non potest distingui, ' . II p. Ex quo conficitur, in definitione recenseri δίbere essentialia & attributa rei definitae. fisDemonstr. Cum in defininitione notae enumerari debeant , quae suificiunt ad rem definitam ab omnibus a. ab rebus , in omni tempore dii cernendam . 13o. consequens est , ut in definitione enumerari oebeant notae , quae rei definitae perpetuo & constanter insunt . Ea vero , quae rei perpetuo oc constanter insunt . quaeque rationem sui 1ulficientem in euentia

rei habent. dicimus attributa, essentialia per princ. Metapb . . Ergin patet , in definitionibus attributa sive citentialia enumerari debere, per quae res definita ab omnibus aliis rebus in omni tempore potest distinnu u. t . In definitionibus uti debemus terminis cha

Dn Ur. Definitio est idea distincla , oratione expressa β. 47.) . Cum vero idea tum demum sit distincta , cum notas characteristicas nobis clare repraesentemus g. 78. : consequens est , ut in definitionibus notas characteristicas clare nobis repraesentare debeamus sive ita , ut easdem possimus a se invicem dicernere g. 64. . Hinc sequitur. , ut in recensendis mitis characteristicis ejusmodi terminis uti debeamus quibus respondet notio clara. Terminus, cui adhaeret notio clara, dicitur clarus. Ergo in definitionibus uti debemus terminis claris.

16 i. Quo ipso intelligis , definitiones non debe

re e te obscuras. ν

α a ebri. Ad claritatem definitionum multum conserta

80쪽

D n D E p i v i T I o N R U s . 69krt, si termini , desinitionem ingredientes , prius definiantur & rite determinentur. Demons . Si enim terminos , definitionem ingredientes , jam antea definivisti ; tunc de terminis , definitionem ingredientibus . distin tim ideam habes 6.147.ὶ , adeoque non potiunt non quoque termini definiti esse clari . Ut ita intelligas, ad claritatem definitionum multum conferre, si termini , definitionem ingredientes, fuerint ante rite explicati. Se l. Quod quidem , si unquam , in ordine certe systematico , observari debet ; observavit quoque idipsum prae Ceteris cel. Woli his , qui in toto suo systemate ita definitiones disposuit, ut notas partiales ,

in definitionibus subsequentibus occurrentes, priuS a curate definiverit . Sic ex. gr. Cum morius mandum definit in Cosmolog. Lag. p. 43. per teriem entium finitorum , tam similianeorum , quam successivorum. ,

inter se connexorum ; definivit jam antea in Ontologia 6. SD. quid sit res finitum , item , quid sit ens multaneum & successivum explicavit in Ontolag. s60. quid sint connexa I definivit β. io. Ontolog. Ut eo mirer , posse molfianas definitiones , in quibus

termini occurrentes semper explicantur in antecedentibus, a nonnullis accusar; obscuritatis. Coni. Praefario Philosophiae meae definitivae praemissis.

Not. Quousque autem in definiendis terminis , des nitionem ingreὸientibus, debeas progredi; discere potes ex iis , quae. de analysi notionum disputavimus

β. 1 63. Definitio non debet idem per idem expli

care.

Demonstrat. Cum enim definitio sit idea distincti g. 147. t consequens est , ut desilitio idem per idem explicans , si definitio nulla . Dum enim idem per idem explicatur , non notae characteristicae definiti sqillatim enumerantur . quia notae character illincae rei alicujus , & rea ipsa , a se invicem differre