장음표시 사용
161쪽
minum acquisita . Idola denique theatri vocat opiniones erroneas , quae ex variis philosophorum placitis haustae sunt.
Schol. Ol. Syctius distinguit praejudicia In praejudicia praecipitantiae, proprietatis, & auctoritatis humanae . Ad illa refert i. praejuditium temeritatis praejudicium oscitantiae dcc. Ad praejudicia proprietatis reserunt praejudicium intentionis propriae, item prinjudicium sectae, receptae Θpotheseos, praejudicium familiae, nationis, patriae &C.
q. 336. Praejudicia sunt judῖcia erronea, per praecipitantiam lata g. 333 - 1 . Cum vero praecipitanter vel maxime tum judicemus. Cum, re minus EXA-
minata, ideo aliquid assi amus vel negamus , quia alter in arte probe versatus, idem affrmat, vel n sat , oritur hinc praeiudicium auctoritatis Hoc autem judicium , praecipitanter latum , ideo dicitur praeiudicium auctoritatis, quia aliorum auctoritas ratio est , cur aliquam rem vel pro vera , vel pro falsa habemus . Porro cum ipsi nos , nondum perspecta vel veritate. vel falsitate alicujus propositionis , judicamus sestinantius quam par est , &, viribus nomis nimium confisi, non facile nos errare posse existim mus: oritur hinc praejudietum nimiae eonfidentiae. Sebol. In illo praejudicio plus tribuitur aliorum viribus, quam deeebat; in hoc autem de viribus propriis plus justo speratur . De aliis praejudiciis coram plura. Ex dictis autem facillimo negotio patet, quod in omni praejudicio homines secundum certas pra missas judicare soleant. Sic e. gr. in praejudiciis auctoritatis iudieant homines secundum hanc propositionem : Hoc illudve , hie vel ille quem ob sapientiam & aetatem veneror, pro vero habet aut falso: Ergo est verum, aut salsum. In praejudicio praecipitantiae ita argumentantur homines; Hoc ergo ignoro; Ergo leve est ιχ eontemnendum. Item Hoc ego propria inveni meditatione , & faelle ego POL stina perspieere veritatem: Ergo verum est.
162쪽
p AL si TAτε, R RO E AG t f33 . Ex his nunc perspicuum est, omnem ill lum ., qui praejudicia evitare vult . tamdiu rudietum suum suspendere debere, donec veritatis rationes in . tornas intimius & distinctius perspiciat. Demonstri Cum praejudicium sid judicium, per praecipitantiam latum 9. 333. praecipitantia autem in judicando evitetur, si assensum & judicium tuum Aliquandiu suspenderis: manifestum est, ad praejudicia evitanda necessariam & utilem esse luscii I assensus suspensionem. . 338. Dubitare nihil est allud , quam Lispenderes judicium . Suspendere autem judicium ille dicitur .
qui neque assirmat, neqae negat.
q. 339. Patet sino, dubitationem ag quodvis praej dicium evitandum aDprime esse utilem. Demonstr. cum ad praejudicia evitanda multum
faciat suspensio judicii t'. 331. Ille autem dubi tare dicitur, qui suspenuit judicium . 33s. & du bitatio atio nihiI aliud sit , quam suspensio judicii;
consequens est, ut ad praejudicia evitanda , vel mprimis cuique dubitatio sit commendanda. Not. Dum vero hic dubitationem commendamus.
non scepticam illam & stolidam , sed sobriam, &cum ratione suspectam approbamus . Quemadmodum enim non sine ratione aliquid assirmandum est aue negandum : ita etiam sine ratione non est dubitan dum. Cave autem a ne confundas dubitationem cum negatione. Non is statim aliquam rem negareeensendus est, de qua dubitat s . Quae evidentiam maximam habent , vos divina auctoritate nituntur, de iis dubitandum non est.
. 34o. Hactenus do falsitate , quae ea in idea simplici , itemque in judiciis & propolitionibus .
Nunc ad .id, quod falsum est in ratiocinatione, per-m andum accedemus. g. 34 i. veritas inest ratiociniis , quum recte ratiocinamur g. 3ao. . Recte autem ratiocinamur ,
quum syllogismus ratione praemissarum verus ea. sv.
163쪽
sve ratione materiae β. 3 2O. ; dc praeterea regu lis syllogisticis , superius demonstratis , Convenienteae .concinnatur. Ex quo, vi oppositorum, conficitur . fusas esse ratiocinationes, vel ratione propositionum 'praemissaruin sive materiae, vel ratione modi conclu-9endi sive formae. β. 34et. Fallae ratiocinationes, ratione formae dicuntur paraelogismi, item sophismata. Paralogismus est Aujus vitiosa serma nulla crypsi tegitur. Exempl. Exempl. gr. Omne adulterium est evitandum, Stallum homicidium est adulterium, 'Ergo Nullum homicidium evitandum. t . 343. Fopbimata supt syllogismi falsi, cujus sorma vitiosa crypsi tegitui. Exempl. E. gr. Omnes sancti pectato sunt obnoxii , Omne adulterium es peccatum, Ergo omnes sancti sunt obuoxii adulterio. t. In hoc sophismate forma vitiosa est cryptisa. Si enim ad formam manifestam redegeris syllogismum, deprehendes, esse illum in prima figura, α habere majorem propositionem particularem quod est contra g. 269. Forma manifesta hiijus sophismatis erit haec: 1
Exempl. suoddam peccatum est Isilia, cui sancti sunt
obnoxii. Omne adulterium est peccatum. Ergo Omne adulterium es illud, cui omnes sancti sunt obnoxii . ' I. 344. Fallacia , quae committi solet , cum falso ratiocinamur, deprehendi solet vel in terminis syllogismi eorumdemque combinatione , vel extra te minos in rebus ipsis . Illa dicitur fallacia in indictione, haec extra dictionem. 9. 34s. Fallacia simplicis dictiomi est , si una vox vel unus terminus in syllogismo occurrens , nobis imponit sua ambiguitate, ita ut vel genuinum ejus-ἀem sensum non capiamus , vel si vox, cum aliis
164쪽
ς ibi nata , formam vitiosam sillogismi , nobis no anima)vertentibus, producit. ot. Ad fallacias simplicis dictionis reserunt minaciam ambiguitatis ; qua vario unius ejusdemque vocis sigdificatu decipimur , ex. gr. Verbum est Fgnum conceptuum x evanescens: Atqui Chri ses verbum: Ergo Christus es signum coaeceptuum
si sicut fallacia aequivocationis committitur , cum in unica voce latet ambiguitas num. t ita , cum in integra sententia & phrasi integra aequivo catio reperitur, nunc illud sallaciarum genus dicitur fallacia amphibolias . E. g. Scio tuum te hostem amare. τ Pertinet huc porro fallacia compositionis dc divis Onis. Illa est , cum male in argumentatione conjunguntur, quae eranti disjungenda; haec est, in qua male disjunguntur, quae erant conjungenda. E. Milius renatus potast peccare et Io. V. suidam homo est renatust Ergo quidam homo non potest peccare. Hic enim major sum;tur in sensu composito : Nuia Ius renatus , quatenus renatus , potes peccare. At concluso sumitur in sensu diviso. Sejungis enim ioconclusione to renatum esse ab idea hominis. Plura exempla in lectionibus adducam. q. 346. Haec de sallaciis dictionis. Sed ut in verbis, ita etiam persaepe in rebus ipsis , seu Verborum significationibus, latitat fallacia , quae fallacia, dici solet fasiacia extra dictionem. Schol. Ad fallacias extra dictionem deprehendi solitas, reserunt f α ὶ Fallaciam accidentis, cum ex iis , quae pex accidens sunt , aliquid concluditur .
Ex. gr. suodcumque dacit ad Athesmum sper se illud est malum. Atqui philosophia ducit ad Albeismum per accidens J Ergo es mala β γ . Fallaciam dicto secundum quid ad dictum simpliciter
quae committitur, cum ex eo, quod cum limitati
ne sive restrictione verum est , colligimus aliquid, quod sine limitatione accipitur . Ex. gr. si dixeris: jus
165쪽
jus est bonus inficus . Ergo es bonus, fallatuin hanc commitis . Fallaciam avari G- sives norationis elanchi , quae est , qu 'd' Hatus cs:'
troversiae mutatur , nec mens adversam recte intelligitur , ut adeo in hae fallacia non id probetur quod probandum proponebatur. Ex. gr. Si probara velis . magistratum plane delinq*entes punire non debere . atque id inde, quia Christus dicit: ese resistite mala, committis fallaciam ignorationis elenchi β ι Fallaciam petitionis principii, cum demonstratur aliquid ex eo , quod est adhuc in quaestione, sive cum ratio probans aeque est dubia . ac thesis probanda ἀSi ex. gr. quis Pontifici Romano tW omnibus eradendum assi et, quia est infallibilis ι committit fallaciam petitionis principii . Huc pertinet quoque cι eulas in probando v ) . Fallaciam consequentiae, cum ex antecedenti quid colligimus. quod ii de .consequitur, e. g. suidam patres Eccisse pbilosophiam inr-fus rejecerunt. Ergo philosophia est pera, iciosa PFauaciam non eausae ut causae, cum quid pro causa affertur,. quod tamen causa non est ι Ex. gr. Cui nonnulli ita argumentantur : Pessimi quique Athei
semper fuere subtilissmi philosopbi. Ergo philosophia est causa Altissimi a Fallaciam sive
plurium interrogationum, quando Varia quaeum Ioeuno commiscentur. Ex. gr. cum quaeris, suntne os mo ἐν planta animalia δ Item: Castitas restinis suntne vitium . Hae quaestiones sunt eiusmoda, . ut ne assirmando, nee negando respondere queas ι
166쪽
Deveritate certa, is variis modis ad eam perveniendi. f. 3ΑΙ.
HActenus evolvimus notionem veritatis generatim consideratae. Cum autem , experientia teste , omne verum fallumve vel nobis certo verum & salsum sit, vel minus; dispiciendum nunc prim 3 quidem loco est de veritate certa. q. 348. cum convenientiam, vel distonvenientiam praedicati cum subjecto jam desincte perspicio , ut, oppositum locum invenire non posse , intelligam; tum de veritate vel salsitate propositionis certus Em . Ut adeo cognitio mea veritatis certa sit , cum fuerit eiusmodi, ut ab omni sermidine oppositi libera sit dc immunis; Incertitudo se habet opposita
q. 349. Hinc intelligitur , unam eamdemque propositionem uni mile esse certam , alteri 4nccr-
. Demonstr. Cum unus propositionis alicujus verit tem distincte ita perspicere possit , ut simul agnoscat, oppositum Iocum inverrire non polle; alter vero propolitionem eamdem habere possit pro vera, quamvis, cur sit vera, distincte non perspitiat; ille autem , qui veritatem propositionum distincte perspicit, ut oppositum ejus locum non invenire , intelligat , d catur certus esse de vecli me propositionis . 348. ) : palam est , alteri unam eamdem que propolitionem posse esse certam , alteri incer
sist. Omne quidem id, quod verum est , in se certe verum est, quia non simul potest .esse saltum. ed non orni,e id, quod verum est , ideo etiam n mum. Logis. Κ bis
167쪽
bis certo verum est . quia non semper distincte peror spitimus nexum praedicati cum subjecto, nee sem rrationem susscientem intelligimus ex qua intelligi potest cur praedicatum subjecta competat . Certitudo obiectiva semper locum obcinet, sed non semper certitudo subjectiva. Sumamus e. g. hanc propositionem Omne id, quod cogitat, debet esse ens simplex. Haec propositio, si vera est , certo est vera , certitudinestificet objectiva, s non potest enim simul esse falla.
Quia vero in se certo vera est: Ergo non statim est Cajo certo vera . Fac, Τitium rationem distincte nosse, cur illud, quod cogitet, debeat esse ens simplex, tunc ipsi haec propositio erit certo vera. Fac porro, Cajuin propositionem hanc cum aliis compluribus, pro vera dudum habuisse , ignorare autem ipsum simul fundamentum, ex quo vera sit , tunc ipsi propositio adhuc est incerta. u. 33o. Di plex est via ad omnem certitudinem . experientia scilicet dc Vatio sive demonstratio . Qua re cum de experientia, tum de demonstratione tanquam mediis ad certitudinem .obtinendam praestantissimis sigillatim acturi sumus. . 3s r. Per experientiam intelligimus cognitionem, quae acquiritur attendendo ad objecta, sensibus obvia. Exempl. Sic C. gr. per experientiam novimus, aquam madefacere; hanc enim cognitionem acquirimus, cum attendimus ad objecta scii sibus obvia. Experiri, itaque aliquam rem nihil est aliud , quam ejus cognitionem acquirere attendendo ad id , quod sensibus obvium est.
Not. Cognitio experimentalis dicitur alias quoque cognitio a pυ eriori. Quemadmodum vero hic experientiam sumimus pro cognitione sensuali, sive quam ad perceptiones , dc sensationes nostras attendeudo acquirimus; ita quoque nono quam experienria sumitur pro ipsis notionibus atque proposit. V ibus, cognitione a posteriori acquisitis. Cum quo tamen ligni fratu nihil hic nobis est negotii og. 332.
168쪽
DL VERiTATE CERTA 1473set. Hinc perspicuum est, nos ea tantum, quae
bxistunt; experiri; nec ; disi individua & singularia,
pro objecto habete experientiam. Demonstri Cum experientia sit cognitio, quam acquirimus attendendo ad perceptiones ; sive sensati nes nostras I. 23 i. ea autem tantum percipiamus, sive sensibus nostris usurpemus , quae existunt per def. sens cohsequens est , ut ea tantum experiamur, quae actu existunt. Et quia, quae actu ex
stunt ; sunt individua, sive res singulares g. 66. ); intelligitur, objectum experientiae esse individua, sive res singulares:
g. 353. Ex quo manifestum si , universalia , sus abstracta, nos non immediate experiri , quamvis c gnitio universalium ab Iis, quae experimur, derivari solent . Id quod constare potest ex iis quae supra g. ito. de methodo notiones per abstractionem formandi; dichi iunt. . 334. Patescit sinc , omnem illum, qui thesin quampiam probaturus .; ad experientiam provocat , debere vasum quemdam singularem & factum in individuo allegare: Demonstr. Cum ea demum experiamur, quae actu hae istunt; & sunt singularia s lueeti J r palam est, eum, qui ad experientiam confugit , debere casum quemdam singularetia adferre; idqυe ideo, ut ita intelligi queat ; num recte versatus sit circa experientiam , & quom6do ex sensibus deduxerit judicium
suum experimen tale. ΝM. Si vero' quis experientiam allegaVeYIt, quae cuivis obvia est ; non opus est , ut rasam quempiam singularem adserat . Quotiescumque vero ali quid ex experientia constare affirmamus , quod non omnibus obvium est ι toties allegemus oportet calum specialem is 3 s. Porro hinc plantun fit, illud , cujus
nullam se amus notionem ι per experientiam non
169쪽
143 DE PERiTATE CERTA.. Demonis r. Cum experiamur , id quod sensibus ol vium, cognoscimus g. 33r. ejus autem rei quam sensibus percipimus , claram certe notionem
habemus g. 66. manifestum est , perperam id
dici , ex experientia constare, cujus nullam habemus
ScboL . Recentiorum itaque nonnulli minus recte ex experientia probari influxum physicum animae in
corpus existima ut, quia nunquam percipimu , , attenti licet fuerimus ad sensationes nostras , animam revera & effective movere corpus , adeoque ne cla
ram quidem notionem habemus influxum physici animae in corpus, Cons. molf. LV. Lat. p. 483. g. 336. Ceterum ex dictis constat , omnem ex perientiam recte dispesci in externam, & internam. De Ur. Per ipsam expςrientiam deprehendimus nos, vel ea, quae in nobis & in anima nostra con tingunt , ad nosmetipsos attendendo , percipere , vesea, quae extra nos fiunt, sensibus in subsidium ad hibitis nobis repraesentare . Si ea , quae in nobis menteque nostra contingunt, nobis sistimus , tum id fieri dicimus sensibus . internis. Si Vero ea, quae extra nas mutationζs in organis sensoriis producunt , nobis repraesentamus, tum sensus externi suo desunguntur ossicio , Proinde , cum omnes sensus sint vel interni, vel externi, & omnis experientia nutitur sensimonibus g. 331. ) : dubium non est, quin reste dispescatur experientia in internam &
. Exenidi. Si e . gr. per experientiam internam n vi, quod, quoetes .aliquid mihi repraesento, tam quam mali quid, toties in anima mea oriatur taedium , Per e perientiam autem externam constat , quod ignis sit calidus, & aqua madefaciat. 9, 337. raperientia porro recte dividitur in vul- parem & artificialem . Demonstri Cum . Asa experientia teste, nostra cognitio experimentalis vel exhibeat nobis observationes
170쪽
tiones & sensat ones eiusmodi, quas cum plebe &imperitissimo quoque habemus communes , quasque consequimur sine multo labore & line speetali nostro concursu; vel exhibeat nobis ejusmodi perceptionesquAs , accedente nostro spec ali studio , per expetimenta demum consequimur: patet, optime experientiam dividi ;n experientiam communem sive vulga rem, & in experientiam eruditam sive artificialem. Exempl. Per experientiam e. gr. nosti, ignem esse talidum , rusticus idem novit, magistra experientia . Adeoque, ut vides, haec tua experientia est vulgatis , communis & cuivis obvia. Sed si ope experimentorum physicorum nosti , aerem esse gravem . vel . multo adhibito opere, expertus es , In semine animalium innumera comparere & vivere animalcula. sive vermiculos: tum vero illa tua experientiam non
vulgaris amplius & communis ; sed erudita & arti seialiς, dici debet. schis. Persectio illa δc promptItudo anImi varias .colligendi observationes , vel proprio , vel aliorum Iabore detectas , ex ἱ 1que per legitima ratiocinia
novas detegendi conclusones , vocatur ars experiun-H. Ad quam excolendam faciunt omnino experimenta 3c tot inventa cruditorum , ex quibus gene taliores possunt deduci observationes.
Schol. Haec quidem de experientiae definitione dc
confectariis, ex eadem deductis, itemque de varia experientiae divisione dicti sunt . Nunc specialius exponendum erit, qua ratione, ope sensionum , sive experientiae , & cognitionis a posteriori , ad notiones& judicia veritatesque indubias perveniamus . Prius vero, quam hoc ostendi possit , cautiones , oportet tradamus, quibus circa sensiones Zc experientias opus
est ; si quidem hae adminieulum veritatis investigandae fieri debent.
338. Ope sensionum ageoque experientiae quo que quae sentionibus nititur g. 331.), non notiones complures nobis formare , & plurimas res nobiς redin