장음표시 사용
211쪽
stolatum: si alterum ad commiserationem erga si metipsum vult excitare, ille alteri debet suam in siILeitatem im miseriam patefacere. . 443. Si. ejusmodi axiomata & postulata elicueris ex unica definitione; tunc per immediatas con- 1 equentias de quibus vide g. 3I2. ex his propositionibus inseras, & prodibunt consectaria β. 216. Exempl. Si e gr. ex definitio, legis hoc formasti axioma, β. 443. Lex si ponit superiorem: ex hoc axiomate elicies per immed alam consequentiam hoe consectarium. Ergo par pari non potest tegem ferre; item Ergo par parem non potes obligare. g. 446. Ex collatione plurium definitionum &propositionum oriuntur theoremata, itemque probi mala ; de quibus u. et 24. et as. Quicumque igitur vult theoremata per meditationem invenire, illum oportet comparare aliquot definitiones, ex quarum combinatione oritur propositio quaedam, in qua aliquod tantum aciniatur Ocnegatur, adeoque est theo-
retica g. 22O. - Schol. Ut modus inveniendi theoremata clarior fiat, sumamus definitionem Dei, qui definitur per spiritum independentem, & definitionem spiritus, qui est subis stantia intellectu & voluntate praedita. Hinc ita ar
o. spiritus est intellectu is voluntate praeditus, Deus es Diritus; . AErgo Deus est intellectu is voluntate praeditus. Si porro definiveris, quid sit intellectu praeditum esse, & deprehenderis, intellectu praeditum esse Iulum, qui distincte res sibi repraesentat; emergit jam nova haec propositio: Deus res sibi distincte repraesemat. Si meditationem ita continuaveris, ut no vas semper definitiones in subsidium adhibeas; in eas tandem incides propositiones per legitimum ratiociniorum nexum, quas nunquam credidisses tibi
oblatum iri. Fac periculum, & non sine insigni. nimi
212쪽
nimi voluptate experieris, ratiocinationem legitimam. adeoque 1yllogismnm etiam non mediocre esse remedium veritatem inveniendi.
44 . Cum problema sit propositiis practica demonstrabilis . xx s.); facile intelligitur, propopositionem ejusmodi eodem modo inveniri , quo theorema investigatur. Duas scilicet vel plures definitiones inter se conseras, atque tum ex hac collatione prodibit propositio practicae. Exempl.. En tria Si definiveris praejudicia, ite que explicaveris, quid sit emendare voluntatem; f cile , ope meditationis aliisque propositionibus mature cognitis, in subsidium adhibitis, emerget Mea propositio practica: Holuntas es emendanda per prae juiuisiorum abolitionem .. Sches. Nonnunquam', quod supra jam monuimus. problema sumitur pro quaestione, qua operatio alia qua continetur producenda. Si modum itaque oste deris ,. quo operatio aliqua producitur; tum diceris solvere problema β. Ad solutionem problematis feliciter instituendam requiritur , ut causas rei, quae produci debet se perspectis habeamus .. Sit problema , commiserationem iπ altero excitare. Si noώsti genesia & causas commiserationis, tum solvetur facile problama. Commiseratio scilicet oritur ex amore: Ergo si commiserationem in altero, vel ergare, ves ergae alium, excitare vis, prius id age, ut alter amet. suo obtento, alteri, in quo commisere trionem excitare' vis, miseriam, Me infelicitatem tuam
manifesta, orietur in ipseo taedium ob infelicitatem
tuam, quod taedium dicitur commistratio . u. 448. His positionibus per meditationem Ilavemili, per legitimam ratiocinationum concatenationem ita easdem combinabis , ut per demonstrationem si regulis scilicet q. 39s. traditis P convenienter, omniae apte cohaereant. Cum vero modus syllogismos, sive. ratiocinia concatenandi sit vel a
laticus, vel syntheticus f q. 396. oritur hinc me ,
213쪽
. 44ς. Haec pro scopo nostro sussciant dixisse de
meditatione . Plura adderem; at, Cum propediem de arte meditandi peculiarem commentationem academicam edere mecum constituerim; ea, quae hie desiderari poterant, tum supplebo. Exempl. Ut vero, quae de meditatione suppeditatae sunt regulae, plenius intelligantur, & rectius applicentur, exhibeo exemplum perspicuum meditationis. Fac e. gr. te velle quid commentari de amici rearacteribus, atque id ita quidemi ut omnes, propria meditarione , libris tantisper sepositis. investiges ;i tum secundum regulas meditationis proincedes.
Schol. q. t. Soli citus esto de definitione amici, se
cundum regulam β. 439. suppedi atam . Definitionem autem & notionem distinctim amici acquires si casus specialeς, in quibus aliquis dicitur amicus, intuitus sieris, eosdemque ita inter se contenderis, ait ex his, secundum regulas, β. 377. expositaS, notionem universalem amici abstrahas. Prodibit autem,s regetlis datis convenienter meditatus fueris, hared nitio amidi : amicus est persona, quae πω amat. Nor. L 2. Hac definitione amici praestructa, attendas ad notas partiales , in hae definitione occurrentes, 'ci regulae. 44x. positae; adeoque inprimis volvas notionem amoris, & quid sit amare alterum, erplices. Est autem amare alterum nihllaliud, quam ex alterius felicitate voluptatem capere. Axiom. f. 3. Ex definitionibus deducas axiomata secundum L acet. Fluunt autem ex definitione amici haec axiomata. 2. Amicus alterum amat. 3. 9uivomque alterum non amat, ille non es amicus. 3.
9uicumque obligatus es ad alterum amandum, illa quoque obliratus ad id, ut alteri fit amicus. 4. cumque nullus es amor , ibi nulla est amicitia. s.ctuamdiu durat amor, tamdiu durat amicitia. 6. sui.
214쪽
cumque et ii, ας aliter ipsam amet, ille alterum sibi reddit amicum et q. Quidquid in altero mcitat amorem illud alterum nobis reddit amicum. g. sui uidimpedit amorem, illud tollit amicitiam . Axiom. β. 4. Ex definito in amare elicies haec axiomata: r. sui inque alterum amat, alterius felicit/te delectatur. a. suicumque obligatua es ad id, ut ex alterius 1elicitate voluptatem capiat r ille obligatua est ad alterum amandam. 3. suidquid jubet .nt ex alterius felicitate voluptatem capiamus illud jubet, ut alterum ame*uc, 4 . Gidquid promovet -- luptatem eη adterius felicitate, illud promovet amo rem . siuidquid impedit vo ptatem in alterius se- Leitaee, illud impavit amorem. g. s. Ex his defiaitionibus , io ter se soldatis , Iunc duit hoc theorema : Amicus alterius felicitate delectatur. Demonstratio . . Dumque alterum amat ille felicitate alteriis delectatur. . 4. Axioma I. Atqui amicua alterum amat u. 3. Axioma I. b Ergo amicus alterius folicitate delectatur. q. 6. Ex quo quidem theoremate , sine multa ra- tiociniorum ambage, sequentia deduces confectaria.' Cor. α) Ergo amiscis non ascitur taedis, si perso-ma amata fuerit tufelix. Cor. si in Ergo Amicua taedio arcitur, F sersona amata suerit felix.
t. q. incalione horum confestirioram succurrit tibi , illum , qui taedio assicitur ob alterius felicitatem, dici invidum: dc illum, qui taedio aD dicitur ob alterius io felicitatem, dici commiserari. TM em. 9. 8. Hinc offeruui se lponte tibi hae propositiones, sive theoremata .: Theorema I. Amicus non est invidus . Demonstratis . Pt icumque assitur taedio ob felicitatem alterius ille est imidus . . Atqui amicus non afficitur taedio ob selicitatem Miserius, s in personae amat. e l. 6. Consta. α ὶ Ergo
amicus non est invidus . Theorema V. Amicus commiseratione tangitur erga perlonam amatam, Demon-
215쪽
fΛΑ. DE M Eoi et Arios et iatio . Dui taedio afficitur ob torticitatem aestimar eille commiseratione tangitur erga alterium t g. r. AN qui amicus taedio afficitur ob ingelicitatem alterius Π τοῦ M. 6. Confect. II. Ergo a cin comm
feratio e tangitis erga perbonam amatam. o. Habes hinc nova rursus coniectaria. Corol. α) Ergo qui inminie obnoxius es, non Uraditus ad amicitiam contrahendam . . .
Corol. si ) Ergo qui ne scit misera Ieri- vi
cem, alteruriris ex infelicitate sua non Tuli eriper , si ostest non se dicat aneticum. . . q. 1 o. Si meditando longius progredi volueris fatque nunc speciatim evolvere, quid sit Blesari
Neritis felicitate ; tum complures se ip0 e. ba o
ferent propositiones, quaS, nunquam sinde prodituras .l Faciamus periculomi, &quiὰ si: deleiaatio sive voluptas; itemque stud fel; itas, explicemus. et ii. Voluptas live deIectatio est lenius perfectionis: Felicitas vero est status durabilis gaudii. . xlam. d. 12. Hinc eliciuntur haec axiomata .
Dictimque aliqua re delectatur, ille eam . h electatur , tamquam perjectam fue bonam senti re, O bi Opraesentare debeat. Σ. sicumque obret ε.
ad sensum persectionis in altero promovendum, ιιιe etiam obligatus ebi ad volvtatem alteraus prom et ciam 3 9uidquid iubet, ut alterius sensum pers Bionis promoveamus , illud jubet quoque ut alterius
felicitate delectatur quoque asterius stam durasilir audii. Σ. sicumque sνom et asterius fatum dura illa gaudii ille quoque pro Uet asteritis jeticitatem
216쪽
Lgciri ME ix sei TugKD A I9s Theorein. g. 14. Has definitiones, si cum superi libus , vel definitionibus , vel aliis positionibus ,
contuleris , nova nunc prodibunt.theoremata. The
rema I. Amicus alterius felicitatem sibi repraesentat, tamquam bonum quid. Demonstri sui cumque aliqua radelectat&ι', ille eam rem , qua delectatur, sibi repraesentat tamquam bonum aliquid . tr. Axiom. L ); atqui amicas sibi alterius felicitatem repraesentat, tamquam bonum quid. Theorema II. Amicus delectatur alterius statu durabilis gaudii . Demonstr. 9uicumque
alterius felicitate delectatur , ille delectatur qsoque alterius fata durabilis gaudii . I 3. Axiom. ); at qui amicus alterius felicitate delectatur c β. s. E go amicus quoque alterius flatu durabilis gaudii deIectatue. Neorema III. Amicus alterius gaudium durabile sibi tamquam bonum quid , repraesentat. De
monstri sulcumque aliqua re delectatur , is eam mi tamquam bonum gaid repraesentat . 12. Axiom. I. Atqui amicus asterilis gaudio darabili delectatur peribeorema prae c. ); Ergo amicus asterias gaudium durabile sibi, tamquam bonum aliquos, repraesentat. Not. β. is. His theorematibus , ope meditati nis, erutis , oppido tibi occurret illa lex 'appetitus, secundum quam anima id omne appetit & promo- vero itudet , quod sibi , tamquam bonum quid , r praesentat. bTbeor. 6 r6. Unde novae jam prodeunt propositiones tequentes . 1Neorema I, Amicus alterius felicitatem adeoque dc alterius gaudium durabile , appetit re promovere studet. Demonstri 9 odcumque nobis, tamquam bonum quid repraesentamus, illud appetimus, promovere demus . 1 f. in; Atqui micus adterius felicitatem flatumque durabilis gaudii mi tamquam bonurn quid repraesenta g. x 4. Theorema II. III. ; Ergo amicus alterius felicitatem, adeo- quae θ' alterius gaudium disrabile, appetit in prom vere sudet. N a Scin
217쪽
CoroI. f. et 7. Ex quo haec consectaria sponte fiuvat: ω Ereo amicus id omne coet, quod alterum r.ediori it si in; Ergo amicus nullam occasionem omittit, qua jucunditatem is voluptatem personae amatae prum ere queat .
g. x8. Si ulterius progressus sueris, & evolveris notionem durabilis gaudii , reperies , durabile gaudiam esse voluptatem eminentiorem, ex possessone verarum persectior um ortam. Anioni. β. 10. Hinc fluit axioma hoc : sui ali rius gaudium durabile promovet, ille prom et alteriperjectioura. Theorem. g. zQ. Eu novam nunc propositionem ex his elicitam. Τbeorema: Amicus alterius perfestiones promovet. Demon rat. sui alterias gaudium rabile promomet , illa promoetet alterius peffectione i β. 1ς . Atqui qmissa alterius persectiones promovet.' Noc. β. et . Hinc succurrit lex naturae, quae adisol xitur hac propositione: Tuas aliorumque persectiones promove . Ilinc proveniunt sponte tequentes propin
I. 22. Ergo amicμέ pbservat Ierem naturae s 2C. ai. Ergo nos sumus obligati ad amicitiam colendam Ergo qui homines sibi reddit irimicos, agit legi naturae diπonvementer. Ergo Noluntati divinati convenim est, ut aliis simus amici Schol. innumerae porro p positiones e3 hujus. med lationis adminiculo derivari poliunt; modo id semper obserVes, ut, quae occurrunt, notiones, rurius
emper definias sitque subsequςntes propositiones cum ηntecedentibus legitime connestas . Quae ulter us hic observari poter/nt , oa ipsum saepe argu .mentum , de quo meditatis , 'ceteraeque argumenti UITQ Hς xe edocet . Pro divessitate rei, de qui meditarἱs, diversus saepe requiritur ordo, atque ades, ita eti*m cogitationum ad ordinem coqformatiQ.
218쪽
OUetriadniodum hactenus tradita est 1: veritatiς natura in genere Cap I. et . veritatis differentia i Cap. IV. modus specialior eam investigandi ap. v. : Ita nunc in eo erlimis , ut exponamus rationem . qua ad veritatem , ab aliis jam invensarum ψ cogitationem perveniamus. Se l. Scilicet noli possumus omnia ipsi Invenire ;quare opus est; ut aliorum quoque cogitata conlulamus S aliorum . qui multas jam veritates invenerunt , adminiculo , ad veritatum utilium cogniti nem perveniamus. FibiI enim veri, inquit praecia e Cel. Holmann. in NE . νει. pag. 334, admitterθ ή suosque in usus comertere Milet ; ἡψi quod propria primum thdustria detexerit, is aeque quidem absone ageret, ac qui nec vestimetiis, nec calceis, ne que hae mus, nec pane denique ipso uti prius fruique vellet, quam haec omnia conscienaei praeparandique artem , proprio, quod riunt Μarte; atque He omni aliorum
I 431. Cum itaque opus sit ψ ut ad veritatem . ab allis inventarum . cognitionem perveniamus g. 4so. , aliorum auteni veritates in libris continean tuti logiet offetum est regulas & cantiones tradere , ex quibus aliorum scripta dijudicari queant 6. 442. Libri autem continent facta , aut dogmatir sive universales positiones . Illi dicuntur historici, in quibus propositiones singulares comprehenduntur hi appellantur dogmatici . Ut adeo scripta omnia
219쪽
xsI DE MODO LIBROS LEGENDI dogmata meententur tantum , & nonnunquam argumenta quoque enarrantur , quibus alii utuntur et aut
dogmata inter se ordine systematico connectuntur , nova hinc emergit divisio libri dogmatici. Ille nimirum dicitur liber dogmaticus historisus , hic liber dogmaticus scisntificus. Sobes. Eo itaque ordine hic procedimus , ut s α
exponamuS , quaenam cautiones circa lectionem dc
'dijudicationem scripti historici sint observandae, si
ut percenseamus regulas , in legendis examinandiique libris dogmaticis scitu necestarias. 434. Generalis regula , quae in omni omnIno scriptorum quorumcumque lectione & dijudicatione observari debet , hac propositione absolvitur: Lecturus , dijudicaturus alicujus 1criptum , easdem notiones cum verbis auctoris conjungat, quas voluit auctor ςum iisdem conjungi. Demonstr. Qui ita 1criptum aliquod legere vult, ut ad veritatem , in eo contentam, perveniat, debet illud scriptum intelligere . Cum vero tum demum mentem auctoris intelligamus , si easdem notiones cum verbis auctoris conjungimus , quas auctor ipse cum iisdem voluit conjungi i et s. . Consequens est , ut lecturus & dijudicaturus alicujus
scriptum , easdem cum verbis auctoris notiones conjungat, quas ipse auctor voluit conjungi.
43b Hinc escitur generatim , in lectione &dijudicatione libri alicujus esse lollicite attendendum ad definitiones , quibus auctor voces adhibitas determinat , aut saltem in significatum vocis, qua non desnitur, inquirendum , quem ipsi usus loquendi tribuit i β. 143. , β. 436. Speciatim ad lectionem scripti historici requiritur lattentio & crebrior repetitio . Quo essi,
citur, ut facta, quae commemorantur, memoriae fave te mandentur.
437. In dijudicando autem scripto historico ad tria potissimum , oportet, attendas. έ r Num quM
220쪽
tur . ordo legitime observetur. Num seriptum historicum fini & lcopo relpondeat , sive , . num sit
.Completum β. 438. Sin autem de veritate eorum ., quae inscripto historico reseruntur , judicare legitime volueris ; regulas probabilitatis historicae , supra β. 4r speciatim explicatas, in subsidium adhibeas , ex quiabus veritas facti aestimari debet g. 439. Si vis de ordine scripti historici iussic Te s ad circumstantias temporis , quam fieri potest , diligentissime, velim, attendas, adeoque chronologiam
6. 46o. Si denique num sit scriptum historicum Xompletum , examinare volueris , ad finem , qui in conficiendis scriptis histoticis intendi debet , ani
Schol. Finis pro diversitate historiae varis est. Bistoriae naturalis. in qua facta naturae referuntur , finis & scopus est , ut objecta rariora accurate d scribat , omniaque ea , quae in phaenomeno aliquo speciatim consideranda veniunt, sigillatim percur Tat , nexumque item partium exponat. Historiae ecclesiasticae, in qua facta Ecclesiae, & vicissitudines commemorantur , finis est , ut status ecclesiae omnium temporum describatur , deinde media & viae , quibus ecclesia ad florem & incrementum pervenit , speciatim enumerentur, tum hujus soris impediamenta allegentur & denique mutationes , cum qua doctrinas , tum qua errores , ita exponantur, ut ex his principia prudentiae ccclesiasticae possint derivari . Hi oriae civilis scopus est, ut subjiciantur oculis animisque exempla, quibus praecepta politices stabiliuntur, qaseque prudentiae civili promovendas inserviunt. In historia itaque civili α necesse est , ut status reipublicae per omnia tempora describatur , β ut incrementa & conversiones explanentur subaeris ubique cautis . quibus vel rerum publica-N 4 rum